________________
પ્રાણીઓ પણ કદાચ આપણને કહેતાં હeો ડે...
...હે IIકાહારી દયાળુ લોડો! તમે તો કંઈક સમજો. તમે અહિંસામાં વિશ્વાસ ધરાવો છો અને એથી માંસાહાર નથી કરતા, પણ અજાણતા તમારું કાર્ય માંસાહાર જેવું જ થઈ જાય છે. તમને નરી આંખે દેખાતું નથી એટલે ખયાલ નથી આવતો, પણ આપ વિચારશીલ મનુષ્યો વિચારશો તો જરૂરથી ખયાલ આવશે કે તમારા દૂધના વપરાશને કારણે આજે અમે કેવી ભયાનક પરિસ્થતિમાં મુકાઈ ગયાં છીએ. પહેલાંના સમયમાં આવું નહોતું.
બીજું, તમે જેમ જેમ સુસંસ્કૃત (Civilised) થતા ગયા તેમ તેમ ગણતરીબાજ થતા ગયા. દરેક વસ્તુને નફા-નુકસાનના ત્રાજવે તોળવા લાગ્યા. ભારત દેશ શું આર્થિક રીતે સાવ કંગાલ છે કે અમારાં લોહી, માંસ અને ચામડાંમાંથી તમારું વિદેશી હૂંડિયામણનું ખપ્પર ભરાય છે? તમે દૂધનો અમર્યાદિત વપરાશ વધાર્યો અને એથી દૂધનું ઉત્પાદન વધારવા અમને દવાઓ ઈજેક્શન આપી આપીને તમે દૂધની ગુણવત્તા ખરાબ કરી નાખી છે. આ ઉપરાંત, તમે દૂધમાં કેવી કેવી વસ્તુઓની ભેળસેળ ચલાવી લો છો એ જાણીને અમને આશ્ચર્ય થાય છે અને એથી મનુષ્યજાતિમાં નવા ગંભીર રોગનું પ્રમાણ વધી ગયું છે એની અમને નવાઈ નથી લાગતી.
તમે મનુષ્યોને એટલો તો ખયાલ જ છે કે માતા જેવો ખોરાક લે છે એવા પોષક તત્ત્વો એના દૂધમાં આવે છે. આ જ નિયમ અમારા દૂધ માટે પણ લાગુ પડે છે. માતાના દૂધનું સત્ત્વ પણ માતાની માનસિક પરિસ્થિતિનું દર્પણ છે. અમારાં વાછરડાને એમના જન્મ થતાં અમારાથી દૂર કરી દેવામાં આવે છે, કારણ કે એમના ભાગનું દૂધ તમારા ઉપયોગ માટે જોઈએ છે, પરંતુ નવજાત શિશુને એમની માતાથી અલગ થવાની વેદના કોણ જાણી શકશે? આવા સમયે મેળવવામાં આવેલું દૂધ તમારા માટે કેટલું સારું છે એ વિચારજો.
જે પણ થઈ રહ્યું છે એ કોઈના માટે બરાબર નથી. આશા રાખીએ કે આપ અમારી અબોલ લાગણીઓને સમજી શકો..
અમારા લોહીનો રંગ લાલ છે. અમને વેદના થાય છે અને અમારી આંખમાંથી આંસુ પણ ખરે છે. અમને લાગણી થાય છે. પ્રેમ કરીએ છીએ. અમારે આંખ, કાન, નાક, જીભ ઈત્યાદિ છે. આત્મા છે. ટૂંકમાં, અમે પણ ઈશ્વરની દેન છીએ...
પ્રાણીઓ (જેનામાં પણ પ્રાણ હોય એ પ્રાણી) આપણાં જેવો જ છે.
“જીવ જીવ છે-પછી એ કોઈ પણ હોય-બિલાડી, કૂતરો કે માણસ. એમાં કોઈ ફરક નથી. જે ફરક છે એ માણસોની દષ્ટિએ છે અને એ પોતાના સ્વાર્થ માટે ઊભો કરેલો છે.'
- શ્રી અરવિંદ.
૪૧
