563 Jiva Bhedone Vishe Gyandwarnu Varnan

Author(s): Narvahanvijay
Publisher: Narvahanvijay

Page 3

અગ્નિકાય જીવોને અજ્ઞાનનો ક્ષયોપશમ ભાવ હોય છે. સામાન્ય રીતે સૂક્ષ્મનિગોદ, લબ્ધિ અપર્યાપ્તા, ઉત્પત્તિના પહેલા સમયે વિધમાન જીવને સર્વજઘન્ય શ્રુતજ્ઞાન હોય છે. એ પહેલા સમયમાં ૧૪ પૂર્વ ભણીન-શ્રુતકેવલી બનીને-પતન પામીને સુક્ષ્મ અપર્યાપ્તા નિગોદનાં પહેલા સમયે રહેલા જીવો હોય છે એવી જ રીતે અવ્યવહાર રાશીમાંથી કોઇ વ્યવહાર રાશીમાં આવતો હોય અને એ જીવ સુક્ષ્મ નિગોદ લબ્ધિ અપર્યાપ્તો ઉત્પત્તિના પહેલા સમયે રહેલો હોય છે એ પહેલા સમયમાં બંને પ્રકારના જીવોનું શ્રુતજ્ઞાન એકસરખું હોય છે.
જેટલો રાગ વધુ એટલું જ્ઞાનાવરણીય કર્મ ગાઢ. જે પોતાનું નથી તેને પોતાનું માનવું તેમાં પાંચે પાપ સાથે લાગે છે. સુખનો રાગ પ્રમાદ પેદા કરાવે-જ્ઞાન ભૂલાવે. સુખનો રાગ જ્ઞાનનો ક્ષયોપશમ ભાવ નાશ કરે.
લબ્ધિ અપર્યાપ્તા સુક્ષ્મ નિગોદ ઉત્પત્તિના પહેલા સમયે ચૌદપૂર્વ ભણીને ગયેલો આત્મા મનુષ્યપણામાંથી સંસારમાં પરિભ્રમણ કરવા માટેના એટલે કે જન્મ મરણ કરવાના અનુબંધો બાંધીને ગયેલો હોવાથી બીજા સમયથી એ જીવોને મતિઅજ્ઞાન અને શ્રતઅજ્ઞાનનો ક્ષયોપશમભાવ બીજા અવ્યવહારરાશિમાંથી આવેલા જીવો કરતાં વિશેષ રીતે પેદા થતો જાય છે. અને એ મતિઅજ્ઞાન અને શ્રુતઅજ્ઞાનના ક્ષયોપશમભાવથી જે આહારના પુગલો ગ્રહણ કરાય છે તેમાં અનુકૂળ લાગે તો બીજા જીવો. કરતાં રાગની તીવ્રતા વધે છે અને પ્રતિકૂળ પુદગલનો આહાર મળે તો દ્વેષની માત્રાની તીવ્રતા વધે છે. જેમ જેમ રાગ-દ્વેષની તીવ્રતા થતી જાય તેમ તેમ એ જીવો કર્મબંધ વિશેષ રીતે કરતા જાય છે કારણકે પોતે કર્મને પરાધીન હોવાથી કર્મને આધીન થઇને જ જીવન જીવવું પડે છે. આથી જે પ્રમાણે અનુબંધ બાંધેલા હોય તે પ્રમાણે એટલે કે સંખ્યાતા જન્મ-મરણના અસંખ્યાતા જન્મ-મરણના અને અનંતા જન્મ-મરણના જે જે જીવોએ જે પ્રમાણે અનુબંધ બાંધેલા હોય અને તે પ્રમાણે જ્ઞાનના ક્ષયોપશમથી પુગલોમાં રાગાદિ પરિણામ કરતો કરતો સૂક્ષ્મનિગોદમાં કરે છે. કેટલાક જીવોના જન્મ-મરણ અર્ધપુદ્ગલ પરાવર્ત કાળા જેટલા પણ હોય છે. જે અર્ધપુગલ પરાવર્તમાં છેલ્લો ભવ બાકી રહે ત્યારે સુક્ષ્મ નિગોદમાં રહી મનુષ્ય આયુષ્ય બાંધી મનુષ્યપણું પામી એ મનુષ્યપણામાં પુરૂષાર્થ કરી કેવલજ્ઞાન મેળવી મોક્ષે જાય છે. આ કારણથી જગતને વિશે અભવ્યોની સંખ્યા ૪થા અનંતાની સંખ્યા જેટલી કહેલી છે તેના કરતાં અનંતગુણ અધિક સમકિત પામીને પડીને મિથ્યાત્વ ગુણસ્થાનકે આવે તે મિથ્યાત્વપણામાં રહેલા જીવો સુક્ષ્મ નિગોદમાં સદા માટે રહેલા હોય છે. એ જીવોની સંખ્યા પમા અનંતામાં ગણાય છે.
૧૪ પૂર્વીના આત્માને બીજા સમયથી મતિજ્ઞાન અને શ્રુતજ્ઞાનનો ક્ષયોપશમભાવ સમયે સમયે જે વધે છે તેમાં પૂર્વભવે મનુષ્યપણામાં પ્રમાદને પરવશ થઇ અનુકૂળ પદાર્થોમાં રાગાદિ પરિણામ તીવ્રરૂપે કરીને નિગોદપણામાં રહેવા માટે અનુબંધ બાંધીને ગયેલા હોય છે. એના પ્રતાપે એ અનુબંધ ઉદયમાં ચાલુ થતાં જ્ઞાનનો ક્ષયોપશમ ભાવ પણ રાગાદિ પરિણામની તીવ્રતા કરવા માટે વધતો જાય છે અને એ ક્ષયોપશમ ભાવથી જે પુદ્ગલોનો આહાર ગ્રહણ કરાય છે એમાં અનુકૂળ પુગલોનો આહાર આવે તો સાથે રહેલા બીજા જીવો કરતાં રાગની માત્રાની તીવ્રતા વિશેષ રીતે રહે છે. એવી જ રીતે પ્રતિકૂળ પુગલોનો આહાર આવે તો એમાં દ્વેષની માત્રાની તીવ્રતા બીજા જીવો કરતાં વિશેષ રહે છે. આના કારણે એ પુદ્ગલો પરિણામ પામતાં શરીર બનતું જાય છે. એ શરીર પ્રત્યે મમત્વ બુધ્ધિ એટલે કે મમત્વનો પરિણામ તીવ્રરૂપે થતો જાય છે. એના જ કારણે એ જીવ ફ્રીથી વારંવાર દરેક ભવની અંદર આયુષ્યના બંધના સમયે સુક્ષ્મ નિગોદનું
Page 3 of 49