Sangrahani Sootra

Author(s): Ambalal Ratanchand Jain Dharmik Trust
Publisher: Ambalal Ratanchand Jain Dharmik Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/022017/1

Page #1

Shree Sangrahani Sootra
Acārya Hemcandrasuri

Page #2

પંન્યાસ શ્રી પદ્મવિજયગણિ જન્મશતાબ્દીએ નવલું નજરાણું
(વિ. સં. ૨૦૬૯ અષાઢ સુદ-૯)
શ્રી સંગ્રહ
સૂત્ર
0
મૂળ ગુજરાતી તથા અંગ્રેજી અનુવાદ સહ
: પાવનકારી પ્રેરણા : પરમ પૂજ્ય વૈરાગ્યદેશનાદક્ષ આચાર્યદેવ શ્રીમદ્વિજય હેમચન્દ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજાના શિષ્ય
પરમ પૂજ્ય વર્ધમાનતપોનિધિ આચાર્યદેવ શ્રીમદ્વિજય કલ્યાણબોધિસૂરીશ્વરજી મહારાજ
વિજયશીલચંદ્રસૂરિ ગ્રંથ સંગ્રહ
વિ. સં. ૨૦૦૯
વીર સં. ૨૫૩૯
પ્રકાશક - સંઘવી અંબાલાલ રતનચંદ જૈન ધાર્મિક ટ્રસ્ટ
સંસ્થાપક : શ્રાદ્ધવર્યા શ્રી મૂળીબેન અંબાલાલ (ખંભાત)
છે નેમિસૂરિ-શાન શહી
(શાળI
A શ્રી વિજય નો
શાસન સમ્રlટે ભવના ક્રમાંકઃ 0 0 2 / 22 સ્થાનઃ O A • 0 3 ચ
//

Page #3

e
*
પ્રાપ્તિસ્થાન
પી.એ. શાહ ક્વેલર્સ ૧૧૦, હીરાપન્ના, હાજીઅલી, મુંબઈ-૪૦૦૦૨૬. ફોન : ૨૩૫૨૨૩૭૮, ૨૩૫૨૧૧૦૮ દિલીપ રાજેન્દ્રકુમાર શાહ ૬, નંદિત એપાર્ટમેન્ટ, ભગવાનનગરનો ટેકરો, પાલડી, અમદાવાદ-૩૮૦૦૦૭. ફોન : ૨૬૬૩૯૧૮૯ બાબુભાઈ સરેમલજી બેડાવાળા સિદ્ધાચલ બંગ્લોઝ, સેન્ટ એન હાઈસ્કૂલ પાસે, હીરા જૈન સોસાયટી, સાબરમતી, અમદાવાદ-૩૮૦૦૦૫.
મો : ૯૪૨૬૫૮૫૯૦૪ • ચંદ્રાકાંત એસ. સંઘવી
૬-બી, અશોકા કોમ્પલેક્ષ, પહેલા ગરનાળા પાસે, પાટણ-૩૮૪૨૬૫. (ઉ.ગુ.). ફોન : ૦૨૭૬૬-૨૩૧૬૦૩ અક્ષયભાઈ જે. શાહ ૫૦૨, પદ્મ એપાર્ટમેન્ટ, જૈન દેરાસરની સામે, સર્વોદયનગર, મુલુંડ (વેસ્ટ), મુંબઈ-૪૦૦૦૮૦. ફોન : ૨૫૬૭૪૭૮૦, મો : ૯૫૯૪૫૫૫૫૦૫
પ્રથમ
આવૃત્તિ
નકલ ૪૦૦
મૂલ્ય : રૂા. ૮૦-૦૦
મુદ્રક : ભરત ગ્રાફિક્સ ન્યૂ માર્કેટ, પાંજરાપોળ, રિલીફ રોડ, અમદાવાદ. Ph.: 079-22134176, M : 9925020106, E-mail : bharatgraphics1@gmail.com

Page #4

િ
સુકૃત સહયોગી
આ જ શ્રી કચ્છી વિશા ઓશવાળ
માપર જૈન મહાજન માપર, તા. માંડવી (કચ્છ) પ્રેરણા : સાધ્વીજી શ્રી હંસાવલીશ્રીજી
સાધ્વીજી શ્રી હર્ષશીલાશ્રીજી સાધ્વીજી શ્રી ચન્દ્રશીલાશ્રીજી
યયના ભs.
ઇ સથય,
જ્ઞાનિનિધિ
અનુમોદના અભિનંદન ધન્યવાદ

Page #5

ભગવાન શ્રી મહાવીર સ્વામી
અનંતલલ્પિનિધાન શ્રી ગૌતમસ્વામી

Page #6

૯
(ભફવા વહી
?
સિદ્ધાન્ત મહોદધિ, વ્યાત્રિથડામણિ, શ્રુવિશાળ ગછનિર્માતા
આચાર્યદેવ શ્રીમદ્વિજય પ્રેમસૂરીશ્વરજી મહાણાજા
(
Oાથવિશાદ, વર્ધમાનતપોનિધિ, સન્માર્ગદર્શક
આચાર્યદેવ શ્રીમદ્ધવિજય ભુવનભાનુકૂદીdજી મહાશાજા
અજોડ ગુરુક્ષમર્પિત, ગુણગણ નિધિ,
ક્ષમતાક્ષાગશ, પંન્યાક્ષude શ્રી પઘવિજય ગણિવર્થ
હા આજ વધી છે ?
સિદ્ધાંત દિવાકર, ગચ્છાધિપતિ
આચાર્યદેવ શ્રીમહિલા 6થશોધસૂરીશ્વરજી મહારાજા
વૈરાગ્યદેશના દક્ષ, પ્રાચીન શ્રતોદ્ધારક
આચાર્યદેવ શ્રીમઢાયા હેમચન્દ્રસૂરીજી મહારાજા.

Page #7

પ્રકાશકીય
જૈનશાસનમાં વિશ્વનું દર્શન કરાવતા પૂર્વાચાર્યોના અનેક ગ્રંથો છે. આમાં બૃહત્સંગ્રહણિ તથા સંગ્રહણિ સૂત્ર, આ બે સૂત્રોમાં ચારે ગતિના જીવોના આયુષ્ય, રહેવાના સ્થાનો, શરીરની અવગાહના, ઉપપાત તથા ચ્યવન વિરહકાળ, એક સમયે એક સાથે ઉપરાત તથા ચ્યવન સંખ્યા, ગતિ, આગતિ વગેરે દ્વારોનું સુંદર વર્ણન કર્યું છે.
બૃહત્સંગ્રહણિની ૩૬૭ મૂળગાથાઓ છે, તેમજ શ્રી સંગ્રહણિસૂત્રની ૩૧૯ મૂળગાથાઓ છે. શ્રી જિનભદ્રગણિ ક્ષમાશ્રમણજી રચિત બૃહત્સંગ્રહણિ સૂત્ર પર શ્રી મલયગિરિ મહારાજની ટીકા છે. શ્રી શ્રીચન્દ્રસૂરિજી રચિત શ્રી સંગ્રહણિસૂત્ર પર શ્રીદેવભદ્રસૂરિજી મહારાજની ટીકાછે.
આ બન્ને ટીકાઓના આધારે પદાર્થોનો સંગ્રહ તથા બન્ને સૂત્રોની મૂળગાથાઓ અનુવાદ સહ અમે પદાર્થપ્રકાશ ભાગ-૮ રૂપે પૂર્વે પ્રકાશિત કરેલ છે.
આ પુસ્તકમાં અમે સંગ્રહણિસૂત્રની મૂળગાથાઓ ગુજરાતી તથા અંગ્રેજી અનુવાદ સાથે પ્રકાશિત કરીએ છીએ.આજની નવી પેઢીમાં મોટાભાગનો વર્ગ એવો છે કે જેણે અંગ્રેજી માધ્યમમાં શિક્ષણ લીધું હોવાથી ગુજરાતી ભાષા સમજી શકતો નથી. તેઓને લક્ષમાં લઇ અંગ્રેજી અનુવાદ કરેલ છે. મૂળગાથા તેમજ અનુવાદમાં બધું આવી જ જાય છે તેમ છતા પદાર્થોનું વિસ્તૃત જ્ઞાન મેળવવા ઇચ્છનારે પદાર્થપ્રકાશ ભાગ-૮ જોઈ લેવા વિનંતી.

Page #8

પૂ. આચાર્ય ભ ગ વં ત શ્રી કલ્યાણબોધિસૂરિજી મ. ના શિષ્યરત્ન મુનિશ્રી ભક્તિવર્ધનવિજયજી મ. ના શિષ્ય મુનિશ્રી હર્ષપ્રેમવિજયજી મ. ના શિષ્ય મુનિશ્રી ધર્મપ્રેમ-વિજયજી મ. અત્રે પ્રસ્તુત અંગ્રેજી અનુવાદના કર્તા છે. પુસ્તક પ્રકાશન અંગેનો તેઓશ્રીનો આ પ્રથમ પ્રયાસ છે, જે સુંદર થયો છે. આ અનુવાદ જોતા તેઓ અંગ્રેજી માધ્યમ તરફ વળેલ યુવાઓને પૂર્વાચાર્યો દ્વારા અનેક વિષયો ઉપર રચેલ અણમોલ શાસ્ત્રોનો અભ્યાસ કરવા માટેના દ્વારા ખોલી આપશે તેમાં કોઇ શંકા નથી. આમ પૂજ્યશ્રી ભવિષ્યમાં શ્રુતજ્ઞાનની ભક્તિદ્વારા પ્રભુ શાસનની ખૂબ સુંદર સેવા કરશે એમ સ્પષ્ટ જણાય છે.
પ્રબળ પુરુષાર્થ કરી તૈયાર કરેલ આ અંગ્રેજી અનુવાદ યુક્ત શ્રીસંગ્રહણિસૂત્રના પ્રકાશનનો લાભ અમને આપવા બદલ અમે પૂજયશ્રીના ઋણી છીએ. શ્રુતભક્તિનો લાભ મળતો જ રહે તેવી શ્રુતાધિષ્ઠાયિકા ભગવતી શ્રી સરસ્વતીદેવીને પુનઃ પુનઃ પ્રાર્થના.
સૌ ભવ્યાત્માઓ આ પ્રકાશનનો લાભ લઇ પોતાની શ્રુતજ્ઞાનની સમૃદ્ધિને વિસ્તૃત કરે એ જ શુભેચ્છા..
લિ.
સંઘવી અંબાલાલ રતનચંદ જૈન ધાર્મિક ટ્રસ્ટના ટ્રસ્ટીઓ

Page #9

અંતરની વાત....ત્રણ સ્વીકાર
શ્રી સંગ્રહાણસૂત્ર..... આ ગ્રંથમાં મુખ્યત્વે ચાર અધિકારો છે :
૧. દેવાધિકાર, ૨. નરકાધિકાર, ૩. મનુષ્યાધિકાર, ૪. તિર્યંચાધિકાર. દેવો તથા નારકોના ૯-૯ ધારો તેમજ મનુષ્ય તથા તિર્યંચના ૮-૮ દ્વારો છે. ચારે ગતિના જીવોના આહાર, સંઘયણ, સંસ્થાન, વેશ્યા, પર્યાપ્તિ વગેરેની પણ સમજણ આપેલી છે. સાથે સાથે થોડી જૈન ભૌગોલિક માહિતી, જે આજના વિશ્વ માટે અને ભૂગોળશાસ્ત્રીઓ માટે પડકાર રૂપ તેમજ સંશોધનના વિષયરૂપ બની રહી છે તે પણ સમાવી લીધી છે. આવી અનેકવિધ વાતોનો સંગ્રહ આચાર્યદેવ શ્રીમદ્વિજય શ્રીચન્દ્રસૂરિજીએ આ સૂત્રમાં કરેલ છે. તેમના ચરણોમાં ભાવભરી વંદના.
આ પુસ્તકમાં આ સૂત્રની મૂળગાથાઓ તેમજ ગુજરાતી તથા અંગ્રેજી અનુવાદ છે. ગુજરાતી અનુવાદ યુક્ત મૂળગાથાઓના અનેક પ્રકાશનો ભૂતકાળમાં થયા જ છે પણ અંગ્રેજી અનુવાદનું આ (પ્રાય:) પ્રથમ પ્રકાશન થઇ રહ્યું છે. અંગ્રેજી અનુવાદના પાયામાં બે પ્રસંગો બન્યા...
૧. જયારે-જ્યારે આજની યુવા પેઢીને જીવવિચાર-નવતત્ત્વ-સંગ્રહણિ વગેરે ગ્રંથો ભણવાની વાત કરતો ત્યારે બહુધા એક જ જવાબ મળતો... “સાહેબ, અમને ગુજરાતી આવડતું નથી, અંગ્રેજીમાં પુસ્તક હોય તો આપો” ત્યારથી આપણા અમૂલ્ય પદાર્થોને અંગ્રેજી ભાષામાં પ્રગટ કરવાની ભાવના થઇ.
૨. વિ. સં. ૨૦૬૮ વર્ષે અખાત્રીજના પારણા પ્રસંગે પૂ. ગુરુદેવની નિશ્રામાં ભગવાનનગરના ટેકરે (અમદાવાદ) હતા. એ વખતે વાસણાનિવાસી રાજેન્દ્રભાઇ સારાભાઇ નવાબ, શ્રી સંગ્રહણીસૂત્રનું અંગ્રેજી અનુવાદ લઈને આવેલા, તે છપાવવાની ભાવનાથી ગુરુદેવે તે મેટર મને તપાસવા આપેલ. તેનું પરિમાર્જન કરી છપાવવા કરતા તેને નજર સમક્ષ રાખી આખો નૂતન અનુવાદ તૈયાર કરવો સહેલો રહેશે, એવી વાત ગુરુદેવને કરી. પ. પૂ. સમતાસાગર પંન્યાસપ્રવર પદ્મવિજયજી ગણિ જન્મશતાબ્દિ વર્ષે કંઇક નવું સર્જન કરવાની ભાવના થઇ, તેમાં ગુરુદેવની પરમ કૃપા અને પ્રેરણા પ્રાપ્ત થતા, આ અંગ્રેજીમાં નૂતન અનુવાદ અસ્તિત્વમાં આવ્યું.

Page #10

આ ગ્રંથનું અધ્યયન કરાવનાર તેમજ સંપૂર્ણ અનુવાદ તપાસી આપનાર વિદ્યાગુરુ મુનિશ્રી રત્નબોધિવિજયજી મ. નો હું અત્યંત ઋણી છું.
દીક્ષા પછી પુનઃ અંગ્રેજી ભાષાને દઢ કરવા અધ્યયન કરાવનાર તથા આ અંગ્રેજી અનુવાદને (વ્યાકરણની દૃષ્ટિએ) તપાસી આપનાર નટુભાઇ સર (વડોદરા)ને વિસરી શકાય તેમ નથી.
અમાપ પાપમય આ સંસારઅટવીમાં ભટકતા મને સંયમના મહાલયમાં લઇ આવનારા વાત્સલ્યના મહાસાગર પૂ. પ્રમદાદા ગુરુદેવ આચાર્ય ભગવંત શ્રી હેમચન્દ્રસૂરીશ્વરજી મ., પૂ. પ્રદાદા ગુરુદેવ આચાર્ય ભગવંત શ્રી કલ્યાણ બોધિસૂરીશ્વરજી મ., તથા પૂ. દાદા ગુરુદેવ મુનિશ્રી ભક્તિવર્ધનવિજયજીમ.ના ઉપકારોની ઋણમુક્તિ ક્યારેય થઇ શકે એમ નથી.
જન્મથી લઇ આજ દિન સુધી જેમણે સતત મારી કાળજી કરી છે એવા ગુરુદેવ પૂજ્ય મુનિરાજશ્રી હર્ષપ્રેમવિજયજી મ. સા. (બાપુજી મ.સા.), તેમજ સાધ્વીજી શ્રી હર્ષશીલાશ્રીજી (બા મહારાજ) તથા સાધ્વી શ્રી ચન્દ્રશીલાશ્રીજી (બેન મહારાજ)ના ઉપકારો આ ક્ષણે સ્મૃતિ પટ પર લાવી કૃતજ્ઞતા સહ ધન્યતા અનુભવું છું.
સહાય ગુણ ધરતા સાધુજી” ઉક્તિને ચરિતાર્થ કરતા તમામ સહવર્તીઓ તેમજ કલ્યાણ મિત્રો આ પ્રસંગે ભૂલાય તેમ નથી.
મારા આ પ્રથમ પ્રયાસરૂપ અનુવાદમાં અનેક ક્ષતિઓની સંભાવના છે, તો વિદ્વદ્ તેમજ અભ્યાસુવર્ગને ક્ષતિનિર્દેશ કરવા ખાસ વિનંતી. | અંતે ચારે ગતિ વિષયક રસપ્રદ પદાર્થોથી ભરપૂર આ ગ્રંથને સમજણપૂર્વક કંઠસ્થ કરી, વારંવાર પુનરાવર્તન દ્વારા મનને અશુભ વિચારોમાંથી, વાણીને અશુભ વાતોમાંથી તથા કાયાને અશુભ વર્તનોમાંથી મુક્ત કરી, ચારે ગતિના ચકરાવામાંથી મુક્ત થઇ, આપણે સૌ શીધ્ર પંચમી ગતિને પામીયે એ જ અભ્યર્થના...
સમારોડ, વડોદરા
અષાઢ સુદ ૯, વિ. સં. ૨૦૬૮
ગુરુકૃપાકાંક્ષી મુનિ ધર્મપ્રેમવિજય (હર્ષશિશુ)

Page #11

Please Wait K
:
:
es
રાજste
-
ઉચ્ચારણો ધ્યાનમાં લઇ લેવા
a= અ, વૈ = આ, ru/ri = ઋ, ca =ચ, cha = છે, chha = ૭ “ઋ” માટે ru વાપરેલ છે. દા. વિવૃત્ત = Vivruta, પણ ક્યાંક ri પણ વાપરેલ છે. દા. ત. પૃથ્વીકાય = Prithvikāya (cusHi 491 $031=Krishna)
અત્યાર સુધી “ચ” માટે cha જ લખાય છે. દા. હેમચન્દ્રઃ Hemchandra પણ Modern English એને હેમછન્દ્ર રીતે Pronounce કરશે, માટે જ આ ગ્રંથમાં પણ Hemcandra વગેરે પ્રયોગ કરેલ છે. કોઈ તેને હેમચન્દ્ર કે હેમકેન્દ્ર એવું ઉચ્ચારણ ન કરે કે Press Mistake ન સમજે. આપણે ટેવાયેલા નથી એટલે ચોક્કસ અજુગતુ લાગશે પણ ભવિષ્યને નજરમાં રાખી આ રીતે પ્રયોગ કરેલ છે.
છે
છે
ક હ
ક
છol

Page #12

શ્રીજિનભદ્રગણિક્ષમાશ્રમણ રચિત
બૃહત્સંગ્રહણ
નમિઉં અરિહંતાઈ, ઠિઈ-ભવણીગાહણા ય પત્તેય | સુર-નારયાણ વુડ્ઝ, નર-તિરિયાણ વિણા ભવણ ૧ / ઉવવાય-ચવણ-વિરહ, સંખે ઈગ-સમઈયં ગમા-ગમણે આ દસ વાસસહસ્સાઇ, ભવણવUણે જહન્નઠિઈ રા
અરિહંત વગેરેને નમસ્કાર કરીને દેવતા અને નારકીના દરેકના (૧) સ્થિતિ, (૨) ભવન, (૩) અવગાહના, મનુષ્ય અને તિર્યંચના દરેકના ભવન વિના (સ્થિતિ અને અવગાહના), (૪) ઉપપાતવિરહ, (૫) અવનવિરહ, (૬) એક સમયમાં ઉપપાતસંખ્યા, (૭) એક સમયમાં ચ્યવનસંખ્યા, (૮) ગતિ, (૯) આગતિ કહીશ. ભવનપતિની જઘન્ય સ્થિતિ ૧૦,૦૦૦ વર્ષ છે. (૧, ૨)
Having done obeisance to all Arihantās, I shall describe the (1) Sthiti = Lifespan (2) Bhavana = Residential abodes (3) Avagāhanā = Height (4) Upapāta viraha = Time gap between two births, former and latter (5) Cyavana viraha = Time gap between two deaths, former and latter (6) Upapāta sankhyā = Number of souls taking birth at the same moment (7) Cyavana sankhyā = Number of souls dying at the same moment (8) Gati = Next birth (9) Āgati = Previous birth, of celestial beings and hell dwellers, while all the same aspects except bhavana of human beings and creatures (animals, birds, insects etc.).
Bhavanapati celestial beings have minimum lifespan of 10,000 years. 1-2

Page #13

ચમર બલિ સારમહિએ, તદેવીણે તુ તિનિ ચત્તારિ I પલિયાઈ સઢાઈ, સેસાણં નવનિકાયાણં ૭ll દાયિણ દિવ પલિય, ઉત્તરઓ હન્તિ દુનિ દેસૂણા. તદેવીમદ્ધપલિય, દેસૂર્ણ આઉમુક્કોસં જા.
(ઉત્કૃષ્ટ આયુષ્ય) અમરેન્દ્રનું અને બલીન્દ્રનું ક્રમશઃ ૧ સાગરોપમ અને સાધિક ૧ સાગરોપમ છે. તેમની દેવીઓનું ક્રમશઃ ૩ પલ્યોપમ અને ૪ પલ્યોપમ, શેષ નવ નિકાયના દક્ષિણ તરફના દેવોનું ૧ પલ્યોપમ અને ઉત્તર તરફના દેવોનું દેશોન ર પલ્યોપમ, તેમની દેવીઓનું ક્રમશઃ પલ્યોપમ અને દેશોન ૧ પલ્યોપમ ઉત્કૃષ્ટ આયુષ્ય છે. (૩, ૪)
Camarendra and Balindra have maximum lifespan of one sāgaropama and some more than one sāgaropama respectively. Their wives have maximum lifespan of three and half palyopamās and four and half palyopamās respectively. Rest of the nine nikāyās (of Bhavanapati) residing in southern direction have maximum lifespan of one and half palyopamās and residing in northern direction have some less than two palyopamās, while their wives have of half palyopama and some less than one palyopama respectively. 3-4 વિતરયાણે જહને, દસ વાસસહસ્સ પલિયમુક્કોસ દેવીણે પલિયદ્ધ, પલિયં અહિયં સસિરવીણે આપા લખેણ સહસ્સણ ય, વાસાણ ગહાણ પલિયમેએસિં! ઠિઈ અદ્ધ દેવીણ, કમેણ નખત્ત-તારાણે દી પલિયઢે ચઉભાગો, ચઉઅડભાગાહિગાઉ દેવીણું અઉજુઅલે ચઉભાગો, જહનમડભાગ પંચમએ શી
વ્યન્તર (દવો અને દેવીઓ)નું જઘન્ય આયુષ્ય ૧૦,૦૦૦ વર્ષ છે. (દેવોનું) ઉત્કૃષ્ટ આયુષ્ય ૧ પલ્યોપમ છે. દેવીઓનું ઉત્કૃષ્ટ આયુષ્ય

Page #14

? પલ્યોપમ છે. ચન્દ્રસૂર્ય (દવા)નું ઉત્કૃષ્ટ આયુષ્ય ક્રમશઃ ૧પલ્યોપમ + ૧ લાખ વર્ષ અને ૧ પલ્યોપમ + ૧,000 વર્ષ છે. ગ્રહ (દેવો)નું ઉત્કૃષ્ટ આયુષ્ય ૧ પલ્યોપમ છે. એમની (ચન્દ્ર, સૂર્ય, ગ્રહની) અડધી સ્થિતિ (તેમની) દેવીની છે. નક્ષત્ર અને તારા (દેવો)ની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ ક્રમશઃ પલ્યોપમ અને 3 પલ્યોપમ છે. (તેમની) દેવીની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ ક્રમશઃ સાધિક પલ્યોપમ અને સાધિક પલ્યોપમ છે. ચાર યુગલ (દવ-દેવી)ની જઘન્ય સ્થિતિ ; પલ્યોપમ છે અને પાંચમા યુગલની જઘન્ય સ્થિતિ પલ્યોપમ છે. (૫, ૬, ૭)
Vyantara celestial beings have minimum lifespan of 10,000 years and maximum of one palyopama. Their wives have minimum lifespan of 10000 years and maximum of half palyopama.
Lifespan of heavenly beings residing in the celestial bodies is as follows :
Heavenly beings residing on the moons have maximum lifespan of one palyopama + one lakh years, on the suns have maximum lifespan of one palyopama + one thousand years, on the planets (Graha) have maximum lifespan of one palyopama. Their wives have half than them respectively. Heavenly beings residing on the constellations (Nakshatra) have maximum lifespan of half palyopama and on stars (Tārā) have à palyopama, while their wives have some more than , palyopama and some more than ; palyopama respectively. The first four couples have minimum lifespan of á palyopama and the last couple has minimum lifespan of palyopama. 5-6-7 દિો સાહિ સત્ત સાહિત્ય, દસ ચઉદસ સત્તર અયર જા સુક્કો / ઈક્કિક્કમહિયમિત્તો, જા ઈગતિસુવરિ ગેવિન્જ IIટા.

Page #15

તિત્તીસણુસુ, સોહમાઈસુ ઇમા ઠિઈ જિટ્ટા . સોહમ્મ ઇસાણે, જહન ઠિઈ પલિયમહિયં ચ લાં. દો-સાહિસત્ત-દસ-ચઉદસ-સત્તર-અયરાઈ જા સહસ્સારો ! તપ્પરઓ ઇક્કિક્ક, અહિયં જાણુત્તરચક્ટિ ૧ol ઇગતીસ સાગરાઈ, સવર્ડે પણ જહન ઠિઈ નત્થિા પરિગ્રહિયાણિયરાણિ ય, સોહમ્મીસાણદેવીણે ૧૧ પલિયં અહિયં ચ કમા, ઠિઈ જહના ઈઓ ય ઉક્કોસા. પલિયાઇ સત્ત પન્નાસ, તહ ય નવ પંચવના ય ૧રો
(સૌધર્મથી) મહાશુક્ર સુધી ક્રમશઃ ૨ સાગરોપમ, સાધિક ૨ સાગરોપમ, ૭ સાગરોપમ, સાધિક ૭ સાગરોપમ, ૧૦ સાગરોપમ, ૧૪ સાગરોપમ, ૧૭ સાગરોપમ, અહીંથી (ઉપર) ૧-૧ સાગરોપમ અધિક યાવત્ ઉપરના રૈવેયકમાં ૩૧ સાગરોપમ અને અનુત્તરમાં ૩૩ સાગરોપમ - સૌધર્મ વગેરેમાં આ ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ છે. સૌધર્મમાં અને ઇશાનમાં જઘન્ય સ્થિતિ ક્રમશઃ ૧ પલ્યોપમ અને સાધિક ૧ પલ્યોપમ છે. (ત્યાર પછી) સહસ્રાર સુધી ૨ સાગરોપમ, સાધિક ૨ સાગરોપમ, ૭ સાગરોપમ, ૧૦ સાગરોપમ, ૧૪ સાગરોપમ, ૧૭ સાગરોપમ, ત્યારપછી ૧-૧ સાગરોપમ અધિક યાવત્ ચાર અનુત્તરમાં ૩૧ સાગરોપમ જઘન્ય સ્થિતિ છે. સર્વાર્થસિદ્ધમાં જઘન્ય સ્થિતિ નથી. સૌધર્મ અને ઇશાનની પરિગૃહીતા અને અપરિગૃહીતા દેવીની જઘન્ય સ્થિતિ ક્રમશઃ ૧ પલ્યોપમ અને સાધિક ૧ પલ્યોપમ છે. હવે તેમની) ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ ૭ પલ્યોપમ, ૫૦ પલ્યોપમ અને ૯ પલ્યોપમ, ૫૫ પલ્યોપમ છે. (૮, ૯, ૧૦, ૧૧, ૧૨).
Lifespan of Vaimānika celestial beings (residing in twelve kalpopanna heavens, nine graiveyakās, five anuttarās) is as follows :

Page #16

Heavenly beings Maximum lifespan Minimum lifespan
residing in these heavens Saudharma Two sāgaropamās
One palyopama Ishāna Some more than
Some more than two sāgaropamās
one palyopama Sanatkumāra Seven sāgaropamās Two sāgaropamās Māhendra Some more than
Some more than seven sāgaropamās two sāgaropamās Brahmaloka Ten sāgaropamās
Seven sāgaropamās Lantaka
Fourteen sāgaropamās Ten sāgaropamās Mahāshukra Seventeen sāgaropamās Fourteen sāgaropamās Sahasrara Eighteen sāgaropamās Seventeen sāgaropamās
Ninth heaven onwards one sāgaropama should be increased in maximum and minimum lifespans of every heaven upto ninth graiveyaka. Thus heavenly beings of ninth graiveyaka have maximum lifespan of 31 sāgaropamās and of five anuttara vimānās have of 33 sāgaropamās. Four anuttarās have minimum lifespan of 31 sāgaropamās. There is no minimum lifespan in fifth Sarvārthasiddha vimāna.
There are two types of female deities : -1) Parigruhitā (Noble - Married type) 2) Aparigruhitā (prositute type). Both types of female deities of Saudharma heaven have minimum lifespan of one palyopama and of Ishāna heaven have minimum lifespan of some more than one palyopama. Pragruhitā and Aparigruhitā female deities of Saudharma heaven have maximum lifespan of seven palyopamās and fifty palyopamās respectively and of Ishāna heaven have maximum lifespan of nine palyopamās and fifty-five palyopamās respectively. 8-9-10-11-12 પણ છ ચઉ ચ અટ્ટ ય, કમેણ પત્તેયમગ્નમહિસીઓ / 2442-Hous-dida, 182-414EDIELSİ 119 311

Page #17

-16
1
અસુરકુમાર, નાગકુમાર વગેરે, વ્યન્તર, જ્યોતિષ, બે દેવલોકના ઈન્દ્રોની દરેકની ક્રમશઃ ૫, ૬, ૪, ૪, ૮ અગ્રમહિષીઓ છે. (૧૩) Number of chief consorts of Indrās :Type of celestial Number of Number of Total beings
Indrās chief consorts Asurakumāra (Bhavanapati) 2 x
5 = 10 Rest nine (Bhavanapati) 18
= 108 Vyantara
16
14 Vānvyantara
4 = 64 Jyotisha
2.
4 Saudharma
8 = Ishana
1 x 8 = 8 Total 56
= 270 [Above second Ishāna heaven there is no origination of female deities.] 13 દુસુ તેરસ દુસુ બારસ, છ પણ ચઉ ચઉ દુગે દુગે ય ચઉI ગેવિશ્વગુત્તરે દસ, બિસઠિ પયરા ઉવરિ લોએ ૧૪
બેમાં ૧૩, બેમાં ૧૨, ૬, ૫, ૪, ૪, બે-બેમાં ૪, રૈવેયકઅનુત્તરમાં ૧૦ - આ ઊર્ધ્વલોકમાં ૬૨ પ્રતર છે. (૧૪). Number of pratarās (floors) in the heavens :First two heavens
= 13 (common for both) 3rd and 4th heaven
= 12 (common for both) 5th heaven
= 6. 6th heaven
= 5 7th heaven
= 4. 8th heaven
= 4 9th and 10th heaven
= 4 (common for both) 11th and 12th heaven
= 4 (common for both) Nine Graiveyakās
= 9 (one in each graiveyaka) Five Anuttarās
= 1 (all five are on the same floor) In all there are 62 pratarās in the upper world. 14

Page #18

સોહમ્મફકોસઠિઈ, નિયપયરવિહત્તઇચ્છસંગુણિઓ પયરુકોસઠિઈઓ, સવ્વસ્થ જહનાઓ પલિયં II૧પો
સૌધર્મની ઉત્કૃષ્ટસ્થિતિને પોતાના પ્રતિરોથી ભાગીને ઈષ્ટપ્રતરથી ગુણવાથી તે પ્રતરની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ આવે. બધા પ્રતરોમાં જઘન્ય સ્થિતિ ૧ પલ્યોપમ છે. (૧૫)
Formula for obtaining maximum lifespan of the deities residing on any pratara.
Formula for first two heavens is as follows :1) Divide the maximum lifespan of Saudharma
heaven with the total number of pratarās. 2) Multiply the answer with the expected number of
pratara. [For ex 10 2+13 = 1, 2) 15 = 9 : maximum lifespan of fifth pratara is 19 sāgaropamās. Lifespans of all pratarās of Ishāna heaven are some more than Saudharma heaven.] Minimum lifespan of all the 13 pratarās is one palyopama. 15 સુરકપ્પઠિઈવિસેસો, સગપયરવિહતઇચ્છસંગુણિઓ. હિફ઼િલ્લઠિઈસહિઓ, ઇચ્છિયપયરંમિ ઉક્કોસા ૧દી
દેવલોકની સ્થિતિના વિશેષ (તફાવત)ને પોતાના પ્રતરથી ભાગી ઈષ્ટપ્રતરથી ગુણી નીચેના દેવલોકની સ્થિતિથી સહિત તે ઇષ્ટ પ્રતરમાં ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ છે. (૧૬)
Formula for rest of the heavens is as follows :1) Subtract the minimum lifespan from the maximum
lifespan of the expected heaven. 2) Divide the result with the total number of
pratarās. 3) Multiply the answer with the expected number of
pratara.

Page #19

9 x4=(4) 2+=
4) Add the answer with the minimum lifespan.
[For ex. 4th pratara of Sanatkumāra heaven (1) 7 - 2 = 5 (2) s*12= is the maximum lifespan of the 4th pratara of Sanatkumāra heaven.] 16 કષ્પસ્ટ અંતપયરે, નિય કથ્થવડિયા વિમાણાઓ. ઇંદનિવાસા તેસિં, ચઉદિસિ લોગપાલાણ ૧૭
દેવલોકના છેલ્લા પ્રતરમાં ઈન્દ્રોના નિવાસસ્થાનરૂપ પોતપોતાના કલ્પાવતંસક વિમાનો છે. તેમની ચારે દિશામાં લોકપાલોના વિમાનો છે. (૧૭)
'Avatansaka vimāna' bearing the similar name as of the heaven is the residence of Indra. It is located in the last pratara of every heaven. It is surrounded by the vimānās (residences) of Lokpāla celestial beings (guards) in all the four directions. (Soma-Yama-Varuna-Vaishramana are the names of four Lokpāla. One - one residing in each direction.) 17 સોમજમાણે સતિભાગ, પલિય વરૂણસ્સ દુનિ દેસૂણા. વેસમણે દો પલિયા, એસ ઠિઈ લોગપાલાણ ૧૮
સોમ અને યમની ૧પલ્યોપમ, વરુણની દેશોને ૨ પલ્યોપમ વૈશ્રમણની ૨ પલ્યોપમ - આ લોકપાલોની સ્થિતિ છે. (૧૮)
Lifespan of Soma and Yama is 1. palyopama, of Varuna is some less than two palyopamās and of Vaishramana is two palyopamās. 18 અસુરા નાગ સુવના, વિજુ અગ્ગી ય દીવ ઉદહી અને દિસી પવણ થણિય દસવિહ, ભવણવઈ તે સુ દુદુ ઈંદા ૧૯ો.
અસુરકુમાર, નાગકુમાર, સુવર્ણકુમાર, વિઘુકુમાર, અગ્નિકુમાર,

Page #20

દીપકુમાર, ઉદધિકુમાર, દિશિકુમાર, વાયુકુમાર, સ્વનિતકુમાર - આ ૧૦ પ્રકારના ભવનપતિ દેવો છે. તેમાં બે-બે ઇન્દ્રો છે. (૧૯).
There are 10 types of Bhavanapati celestial beings. Viz. 1) Asurakumāra 2) Nāgakumāra 3) Suvarnakumāra 4) Vidyutkumāra 5) Agnikumāra 6) Dweepakumāra 7) Udadhikumāra 8) Dishikumāra 9) Vāyukumāra 10) Stanitakumāra. There are two Indrās (Southern-Northern) of each kind. 19 ચમરે બલી એ ધરણે, ભૂયાણંદે ય વેણુદેવે યા તત્તો ય વેણુદાલી, હરિકતે હરિરસ્સહ ચેવ ૨૦ના અગ્વિસિહ અગ્નિમાણવ, પુન વસિ તહેવ જલતેT જલાહ તહ અમિઅગઈ, મિયવાહણ દાહિષ્ણુત્તર ર૧. વલંબે ય પહજણ ઘોસ, મહાઘોસ એસિમનયરો ! જંબુદ્દીવું છd, મેરું દડું પહુ કાઉં રેરા
ચમર, બલિ, ધરણ, ભૂતાનંદ, વેણુદેવ, વેણુદાલી, હરિકાંત, હરિસહ, અગ્નિશિખ, અગ્નિમાનવ, પૂર્ણ, વશિષ્ટ, જલકાન્ત, જલપ્રભ, અમિતગતિ, અમિતવાહન, વેલંબ, પ્રભંજન, ઘોષ, મહાઘોષ - આ ભવનપતિના દક્ષિણ અને ઉત્તર તરફના ઇન્દ્રો છે. આમાંનો કોઈ પણ ઈન્દ્ર જંબુદ્વીપને છત્ર અને મેરુપર્વતને દંડ કરવા સમર્થ છે. (૨૦, ૨૧, ૨૨) Names of the Bhavanapati Indrās :
Types of Bhavanapati I Southern . celestial beings
Indrās Camara
Bali Second
Dharana Third
Venudeva
Northern
Indràs
First
Bhutananda
Venudāli

Page #21

Fourth
Harikānta
Harissaha Fifth
Agnishikha Agnimānava Sixth
Poorna
Vashishta Seventh
Jalkānta
Jalaprabha Eighth
Amitgati
Amitvāhana Ninth
Velamba Prabhajana Tenth
Ghosha
Mahāghosha Each and every Indra is powerful enough to lift Jambudweepa as an umbrella making Mount Meru as it's supporting stick. 20-21-22 ચઉતીસા ચચિત્તા, અતીસા ય ચત્ત પંચતું પના ચત્તા કમસો, લબા ભવણાણ દાહિણઓ ર૩ll
૩૪ લાખ, ૪૪ લાખ, ૩૮ લાખ, પાંચના ૪૦ લાખ, ૫૦ લાખ, ૪૦ લાખ ક્રમશઃ દક્ષિણ તરફના ભવનો છે. (૨૩).
Indrās of southern division possess 34 lakhs, 44 lakhs, 38 lakhs, 40 lakhs, 40 lakhs, 40 lakhs, 40 lakhs, 40 lakhs, 50 lakhs, 40 lakhs bhavanās (residential abodes) respectively. 23 ચઉ ચઉ લમ્બા વિહૂણા, તાવઈયા ચેવ ઉત્તર દિશાએ સલૅવિ સસ્તકોડી, બાવત્તરિ હન્તિ લખા ય ારજો
ઉત્તર દિશામાં ચાર-ચાર લાખ ઓછા એવા તેટલા જ ભવનો છે. બધા મળીને ૭ કરોડ ૭૨ લાખ ભવનો છે. (૨૪)
Indrās of northern division possess four-four lakhs bhavanās less than the southern Indrās respectively. In all there are seven crore and seventy-two lakhs bhavanās of both the divisions. 24 રયણાએ હિટ્સવરિ, જોયણસહસ્સ વિમતું તે ભવણા જંબુદ્દીવ સમા તહ, સંખમસંખિજ્જ વિત્થારા રપા

Page #22

૧૧
રત્નપ્રભા પૃથ્વીના નીચે અને ઉપર ૧,000 યોજન છોડીને તે ભવનો આવેલા છે. તે જંબુદ્વીપ સમાન વિસ્તારવાળા, સંખ્યાતા યોજના વિસ્તારવાળા, અસંખ્યાતા યોજન વિસ્તારવાળા છે. (૨૫).
These bhavanās are located in the intervening space of Ratnaprabhā earth leaving off one thousand yojanās above and below. The size of the small bhavanās is equal to Jambudweepa, the medium ones are of countable yojanās and the biggest ones are of uncountable yojanās. 25 ચૂડામણિ ફણિ ગરુડે, વજે તહ કલસ સીહ અસ્સે યા ગય મયર વદ્ધમાણે, અસુરાઇણે મુણસુ ચિંધ lરદી
ચૂડામણિ, ફણા, ગરુડ, વજ, કળશ, સિંહ, અશ્વ, હાથી, મગર, વર્ધમાન - આ અસુરકુમાર વગેરેના ચિહનો જાણવા (૨૬)
The ten types of Bhavanapati celestial beings bear particular and different symbols in their crown or ornaments as mentioned below : Types of Bhavanapati
Symbols First
Cudāmani (a jewel in a crown) Second Serpent's hood Third
Eagle Fourth
Vajra (thunder bolt) Fifth
Kalasha (vase type) Sixth
Lion Seventh
Horse Eighth
Elephant Ninth
Crocodile Tenth
Vardhamāna (two earthen vessels one inverted on another)
26

Page #23

૧૨ અસુરા કાલા નાગુદહિ, પંડુરા તહ સુવન દિસિણિયા કણગાભ વિજુ-સિહિ-દીવ, અરૂણા વાઉ પિયંગુનિભા રહ્યા અસુરાણ વત્થ રતા, નાગો-દહિ-
વિજુ-દીવ-સિહ નીલા! દિસિ-ચણિય સુવનાણું, ધવલા વાહણ સંઝરુઈ ર૮.
અસુરકુમાર કાળા છે, નાગકુમાર-ઉદધિકુમાર સફેદ છે, સુવર્ણકુમાર-દિશિકુમાર-સ્તુનિતકુમાર સુવર્ણ જેવા વર્ણવાળા છે, વિઘુકુમાર-અગ્નિકુમાર-દ્વીપકુમાર લાલ છે, વાયુકુમાર રાયણના વૃક્ષ જેવા (નીલ) વર્ણવાળા છે. અસુરકુમારના વસ્ત્ર લાલ છે, નાગકુમારઉદધિકુમાર- વિઘુકુમાર-દ્વીપકુમાર-અગ્નિકુમારના વસ્ત્ર નીલ છે, દિશિકુમાર-સ્વનિતકુમાર સુવર્ણકુમારના વસ્ત્રો સફેદ છે, વાયુકુમારના વસ સધ્યાના રંગ જેવા છે. (૨૭-૨૮). The colour of the body and apparels of Bhavanapati celestial beings :
Body colour
Colour of the
apparel
Types of Bhavanapati First Second Third
Black
Red
White
Greenish Blue
Bright Golden
White
Fourth
Red
Greenish Blue
Red
Fifth Sixth Seventh Eighth
Red White Bright Golden Dark Green Bright Golden
Greenish Blue Greenish Blue Greenish Blue White Evening colour (Light Red) White
Ninth
Tenth
27-28

Page #24

૧૩
ચઉસદ્ધિ સઢિ અસુરે, છચ્ચ સહસ્સાઈ ધરણમાઈણ સામાણિયા ઇમેસિં, ચઉગુણા આયરખા ય ારા
બે અસુરેન્દ્રના ૬૪ હજાર અને ૬૦ હજાર, ધરણેન્દ્ર વગેરેના ૬,૦૦૦ સામાનિક દેવો છે. એના કરતા ચારગુણા આત્મરક્ષક દેવો છે. (૨૯)
There are 64,000 Sāmānika celestial beings of Camarendra and 60,000 of Balindra, where as 6000 of each and every other 18 Indrās. Number of Ātmarakshaka celestial beings are four times more than the Sāmānika celestial beings of each Indra. 29 રયણાએ પઢમજોયણસહસ્સે, હિટ્સવ િસયસયવિહૂણે ! વંતરિયાણું રમ્મા, ભોમ્મા નવરા અસંખિજા ૩૦ના
રત્નપ્રભાના પ્રથમ ૧૦૦૦ યોજનમાં નીચે ઉપર ૧૦૦-૧૦૦ યોજન છોડીને વ્યન્તરોના પૃથ્વીકાયના અસંખ્ય સુંદર નગરો છે. (૩૦)
Innumerable wonderful towns of Vyantara are located in the intervening space of first one thousand yojanās of Ratnaprabhā earth leaving off one hundred yojanās above and below. 30 બહિ વટ્ટા અંતો ચરિંસા, અહો ય કણિઆયારા ભવણવઈર્ણ તહ વંતરાણાં, ઇંદભવણાઓ નાયવા ૩૧
ભવનપતિ અને વ્યન્તરના ઇન્દ્રો (દવા)ના ભવનો બહારથી ગોળ, અંદરથી ચોરસ અને નીચેથી કર્ણિકાના આકારના જાણવા. (૩૧)
The bhavanās of Bhavanapati and Vyantara celestial beings are round from outside and square from inside. The bottom of the bhavanās is similiar to the bottom shape of the Lotus flower. 31 તહિં દેવા વંતરિયા, વરતરુણીગીયવાઇયરવેણું નિચ્ચે સુપિયા પમુઈયા, ગયંપિ કાલ ન થાણંતિ ૩રા

Page #25

૧૪
તે ભવનોમાં વ્યન્તર દેવો સુંદર દેવીઓ અને ગીત- વાજીંત્રોના નાદ વડે હંમેશા સુખી અને ખુશ થયેલા ગયેલા પણ કાળને જાણતા નથી. (૩૨)
Dwelling in these bhavanās, the Vyantara celestial beings remain so much absorbed in enjoying the sweet songs and melodious tunes played by the best charming female deities, that they don't even know the lapsed time. 32
તે જંબુદ્દીવ ભારહ વિદેહ સમ, ગુરૂ જહન્ન મઝિમગા । વંતર પુણ અટ્ટવિહા, પિસાય ભૂયા તહા જા ॥૩૩॥ રક્ષસ કિંનર કિંપુરિસા, મહોરગા અઠ્ઠમા ય ગંધવ્વા । દાહિણુત્તર ભેયા, સોલસ તેસિ ઇમે ઇંદા ॥૩૪॥ કાલે ય મહાકાલે, સુરૂવ પડિરૂવ પુન્નભદે ય । તહ ચેવ માણિભદ્દે, ભીમે ય તહા મહાભીમે ॥૩૫॥ કિંનર કિંપુરિસે સúરિસા, મહાપુરિસ તહ ય અઇકાયે । મહાકાય ગીયરઈ, ગીયજસે દુનિ દુનિ કમા II૩૬॥
તે ભવનો ઉત્કૃષ્ટથી, જઘન્યથી, મધ્યમથી જંબુદ્વીપ સમાન, ભરતક્ષેત્ર સમાન અને મહાવિદેહક્ષેત્ર સમાન છે. વ્યંતરો ૮ પ્રકારના છે- પિશાચ, ભૂત, યક્ષ, રાક્ષસ, કિન્નર, કિંપુરુષ, મહોરગ અને આઠમા ગંધર્વ, દક્ષિણ-ઉત્તર ભેદથી તેમના સોળ ઇન્દ્રો આ પ્રમાણે છે
કાલ, મહાકાલ, સુરૂપ, પ્રતિરૂપ, પૂર્ણભદ્ર, માણિભદ્ર, ભીમ, મહાભીમ, કિન્નર, કિંપુરુષ, સત્પુરુષ, મહાપુરુષ, અતિકાય, મહાકાય, ગીતરતિ, ગીતયશ – ક્રમશઃ બે-બે. (૩૩-૩૬)
The biggest Vyantara bhavanās are equal to Jambudweepa in size, the medium ones are equal to

Page #26

૧૫
Mahāvidehakshetra and the small ones are equal to Bharatkshetra. Names of the 8 types of Vyantara and their 16 Indrās ruling Southern and Northern divisions are as follows:
Types of Vyantara deities
1) Pishāca
2) Bhoota
3) Yaksha
4) Rakshasa
5) Kinnara
6) Kimpurusha
7) Mahoraga
8) Gandharva
Southern
Indra
Kāl
Surupa Poornabhadra
Bheem
Kinnara
Satpurusha
Atikāya
Geetrati
Northern
Indra
Mahākāl
Pratirupa
Manibhadra
Mahābheem
Kimpurusha
Mahāpurusha
Mahākāya
Geetyasha
33-34-35-36
ચિંધે કલંબસુલસે, વડખઢંગે અસોગચંપયએ । નાગે સુંબુરૂ અ ઝએ, ખટ્ટગવિવજ્જિયા રુક્ષ્ા ॥૩૭॥ તેમના ધ્વજ ઉપર કદંબ, સુલસ, વડ, ખાંગ, અશોક, ચંપક, નાગ, તુંબરુ - આ ચિહ્નો છે. તેમાં ખટ્યાંગ સિવાયના બધા વૃક્ષ છે. (૩૭)
The eight Vyantarās bear different symbols in their flags. They are: 1) Kadamba tree 2) Sulasa tree 3) Banyan tree 4) Khatwanga (An article of saint) 5) Ashoka tree 6) Champaka tree 7) Nāga tree (Betle) 8) Tumbaru tree respectively. 37 જક્ષ્મ-પિસાય-મહોરગ-ગંધવ્વા સામ કિંનરા નીલા । રક્ષ્ર્રકપુરિસા વિ ય, ધવલા ભૂયા પુણો કાલા ॥૩૮॥
યક્ષ-પિશાચ-મહોરગ-ગન્ધર્વ શ્યામવર્ણના છે, કિન્નર

Page #27

૧૬
નીલવર્ણના છે, રાક્ષસ-ઝિંપુરુષ સફેદવર્ણના છે, ભૂત કાળા વર્ણના છે. (૩૮)
The colour of the body of the Vyantara deities is as follows :
First=Black, Second=Dark black, Third=Black, Fourth=White, Fifth=Green, Sixth=White, Seventh= Black, Eighth=Black respectively. 38 અણપની પણપની, ઇસિવાઈઆ ભૂયવાઈએ એવી કંદી ય મહાકંદી, કોહંડે ચેવ પયએ ય ફા ઈય પઢમજોયણસએ, રણાએ અટ્ટ વંતરા અવરે ! તેસુ ઈહ સોલસિંદા, મગ અહો દાહિષ્ણુત્તર ૪૦ સંનિહિએ સામાણે, ધાએ વિહાએ ઇસી ય ઇસીવાલે ! ઈસર મહેસરે વિ ય, હવઈ સુવચ્છ વિસાલે ય ૪૧. હાસે હાસરઈ વિ ય, સેએ ય ભવે મહા મહાસેએ .. પયંગે પયંગવઈ વિ ય, સાલસ ઇંદાણ નામાઇં જરા
અણપત્ની, પણપની, ઋષિવાદી, ભૂતવાદી, કંદિત, મહાકંદિત, કુષ્માંડ, પતંગ-રત્નપ્રભાના પહેલા ૧૦૦ યોજનમાં આ આઠ અન્ય વ્યન્તરો છે. ટુચકની નીચે દક્ષિણ-ઉત્તર તરફ તેમના અહીં ૧૬ ઇન્દ્રો છે.
સંનિહિત, સામાન, ધાતા, વિધાતા, ઋષિ, ઋષિપાલ, ઈશ્વર, મહેશ્વર, સુવત્સ, વિશાલ, હાસ્ય, હાસ્યરતિ, શ્વેત, મહાશ્વેત, પતંગ, પતંગપતિ- આ ૧૬ ઇન્દ્રોના નામો છે. (૩૯-૪૨).
There are 8 types of Vānavyantarās residing in the intervening space of first 100 yojanās of Ratnaprabhā earth leaving off ten-ten yojanās above and below. The names of the 8 types of Vānavyantarās and their 16 Indrās are as follows :

Page #28

Types of Vanavyantara Southern
deities
Indra
Sannihita
Dhātā
Rishi
Anapanni
Panapanni Ishivādi (Rishivādi)
Bhootavādi
Kandita
Ishwara
Suvatsa
Mahākandita
Hāsya
Kohanda (Kushmānda) Shweta
Patanga
Patanga
Northern
Indra
૧૭
Sāmāna
Vidhātā
Rishipāla
Maheshwara
Vishāla
Hāsyarati
Mahashweta
Patangapati
39-40-41-42
સામાણિયાણ ચઉરો, સહસ્સ સોલસ ય આયરાણું । પત્તેયં સવ્વેસિં, વંતરવઈ-સસિ-૨વીણં ચ ॥૪॥
બધા વ્યન્તરેન્દ્રો અને ચન્દ્ર-સૂર્યના દરેકના ૪૦૦૦ સામાનિક દેવો છે અને ૧૬,૦૦૦ આત્મરક્ષક દેવો છે. (૪૩)
All the Indrās of Vyantara, Vānavyantara and Jyotisha (i.e. the sun and the moon) possess 4000 sāmānika deities and 16,000 ātmarakshaka deities. 43 ઇંદ સમ તાયતીસા, પરિસતિયા રક્ખ લોગપાલા ય | અણિય પઇન્ના અભિઓગા, કિબ્બિર્સ દસ ભવણ વેમાણી ।।૪૪॥
ઇન્દ્ર, સામાનિક, ત્રાયત્રિંશ, પર્ષદાના, આત્મરક્ષક, લોકપાલ, સૈન્યના, પ્રકીર્ણક, આભિયોગિક, કિલ્બિષ - આ દસ પ્રકારના દેવો ભવનપતિ અને વૈમાનિકમાં હોય છે. (૪૪)
The Bhavanapati and Vaimānika deities are of 10 types. 1) Indra (Ruler) 2) Sāmānika (Equal to Indra in wealth and prosperity) 3) Trāyastrinshaka (Ministry, Royal teacher, Royal preist etc.) 4) Parshadā (Cabinet, Courtiers etc.) 5) Ātmarakshaka (Bodyguards) 6) Lokpāla (Royal

Page #29

૧૮
justice officer-jurist type) 7) Anika (Soldiers) 8) Prakirnaka (Subjects) 9) Ābhiyogika (Servant type) 10) Kilbishika (mean or inferior quality deities). 44 ગંધવ્ય ન હય ગય, રહ ભડ અણિયાણિ સવ ઈંદાણું ! વેમાણિયાણ વસહા, મહિસા ય અહોનિવાસણ ૪પા
ગન્ધર્વ, નાટ્ય, અશ્વ, હાથી, રથ, સૈનિક – આ સૈન્યો બધા ઇન્દ્રોને હોય છે. વૈમાનિકોને બળદનું સૈન્ય હોય છે, નીચેના દેવોને પાડાનું સૈન્ય હોય છે. (૪૫).
All the Indrās possess six fold army viz. 1) Musicians 2) Dance performers 3) Horses 4) Elephants 5) Chariots 6) Infantry troops. Vaimānika Indrās possess Bull-army and Bhavanapati-Vyantara Indrās possess Male-Buffalo army as a seventh additional force. 45 તિત્તીસ તાતીસા, પરિસ તિયા લોગપાલ ચત્તારિ . અણિઆણિ સત્ત સત્ત ય, અણિયાવિ સવાઁદાણું ૪૬
બધા ઈન્દ્રોના ત્રાયસિંશ દેવો ૩૩ છે, પર્ષદા ૩ પ્રકારની છે, લોકપાલ ચાર છે, સૈન્ય ૭ છે, સેનાપતિ ૭ છે. (૪૬)
All the Indrās possess thirty-three trāyastrinshaka deities, three types of parshadā, four lokpālās, seven types of armies and their seven chief commanders. 46 નવરં વિતર-જોઇસ-ઇંદાણ, ન હુત્તિ લોગપાલાઓ ! તાયત્તીસબિહાણા, તિયસાવિ ય તેસિં ન હુ હુત્તિ ૪ળા
પણ વ્યન્તર-જ્યોતિષના ઇન્દ્રોને લોકપાલ નથી હોતા, ત્રાયસિંશ નામના દેવો પણ તેમના નથી હોતા. (૪૭)
Vyantara and Jyotisha Indrās do not possess Lokpāla and trāyastrinshaka deities. 47 સમભૂતલાઓ અહિં, દસૂણ જોયણસએહિં આરમ્ | ઉવરિ દસુત્તરજોયણ-સયંમિ ચિટ્ટન્સિ જોઇસિયા ૪૮.

Page #30

૧૯ સમભૂતલથી ૧૦યોજન ન્યૂન ૮૦૦યોજનથી (૭૯૦યોજનથી) માંડીને ઉપર ૧૧૦ યોજનમાં જ્યોતિષ દેવો રહેલા છે. (૪૮)
The residential abodes of Jyotisha (Vimāna i.e. celestial bodies) are 790 yojanās above from the sambhutala (i.e. Eight Rucaka pradeshās which are below the earth level). They are settled in the area of 110 yojanās. 48 તત્થ રવી દસ જોયણ, અસીઈ તદુવરિં સસી અ રિફખેસુ. અહ ભરણિ સાઈ ઉવરિ, બહિં મૂલો ભિતરે અભિઈ ઢા
તેમાં ૭૯૦ યોજનથી ૧૦ યોજન ઉપર સૂર્ય, તેની ઉપર ૮૦ યોજને ચન્દ્ર છે. નક્ષત્રોમાં નીચે ભરણી, ઉપર સ્વાતિ, બહાર મૂળ, અંદર અભિજિત્ છે. (૪૯).
The Sun vimāna is 800 yojanās above from the sambhutala. The Moon is 80 yojanās above the Sun. In the cluster of constellations, Bharni is at the bottom, Swāti is on the top, Moola is on the most outerside and Abhijita is on the most innerside. 49 તારા રવી ચંદ રિફખા, બુહ સુક્કા જીવ મંગલ સણિયા! સગ સય નઉય દસ અસિઈ, ચઉ ચઉ કમસો તિયા ચઉસુ પછી
તારા, સૂર્ય, ચન્દ્ર, નક્ષત્ર, બુધ, શુક્ર, બૃહસ્પતિ, મંગળ, શનિ ક્રમશઃ ૭૯૦યોજને, ૧૦ યોજન, ૮૦ યોજને, ૪-૪ યોજને, ચારમાં ૩ - ૩ યોજને આવેલા છે. (૫૦).
The stars are 790 yojanās above from the sambhutala. The Sun is 10 yojanās above them (i.e. 800 yo.). The Moon is 80 yojanās above it (i.e. 880 yo.). The cluster of constellations is 4 yojanās above it (i.e. 884 yo.). The planet Mercury (Buddha) is 4 yojanās above it (i.e. 888 yo.). The planets Venus-Jupiter-Mars-Saturn (SukraGuru-Mangal-Sani) are 3-3 yojanās above respectively (i.e. 891-894-897-900 yojanas).

Page #31

૨૦
Note - The figures written in ( ) are to be understood from the sambhutala. 50
ઇક્કારસ જોયણસય, ઇગવીસિક્કાર સાહિયા કમસો । મેરુ-અલોગાબાહું, જોઈસ ચક્કે ચરઈ ઠાઈ ૫૧॥
જ્યોતિષચક્ર મેરુ પર્વત અને અલોકથી ક્રમશઃ ૧,૧૨૧ અને ૧,૧૧૧ યોજન અબાધાએ ચાલે છે અને સ્થિર રહે છે. (૫૧)
Horizontally, these celestial bodies are residing in the intervening space of Tirchhāloka leaving 1121 yojanās from the Mountain Meru and 1111 yojanās from the Aloka (starting point of Aloka). The celestial bodies Vimāna) located in Adhidweepa (Human-world) are constantly moving and those which are outside Adhidweepa are still. 51 અદ્ધકવિદ્યાગારા, ફલિહમયા રમ્મ જોઈસવિમાણા । વંતરનયરેહિંતો, સંખિજ્જગુણા ઇમે હુત્તિ ૫૨॥
જ્યોતિષના વિમાનો અડધા કોઠાના આકારના અને સ્ફટિકના છે. એં વ્યન્તરના નગરો કરતા સંખ્યાતગુણા છે. (૫૨)
The vimānās of Jyotisha deities are hemispherical in shape. They are most attractive, magnificent and are of Sfatika jewel (i.e. Quartz). The number of Jyotisha vimānās are countable times more than the number of towns of Vyantara deities. 52
તાઈં વિમાણાઈં પુણ, સાઈં હુન્તિ ફાલિહમયાઈ દગફાલિહમયા પુણ, લવણે જે જોઇસવિમાણા ॥૫॥
તે વિમાનો બધા સ્ફટિકના હોય છે. લવણસમુદ્રમાં જે જ્યોતિષવિમાનો છે તે ઉદકસ્ફટિકના છે. (૫૩)

Page #32

૨ ૧
. Commonly the vimānās are made of Quartz but those vimānās which are rotating above the Lavana ocean are made of Udakasfatika jewel (i.e. the jewel which has the miraculous power of spliting the water into two divisions. Hence, these vimānās safely pass through the wall of water which is present in the middle of Lavana samudra.) 53 જોયણિગસદ્દિ ભાગા, છપ્પન અડયાલ ગાઉ દુ ઈગદ્ધ ! " ચંદાઈ-વિમાણાયામ-વિOડા અદ્ધમુચ્ચત્ત પરા - ચન્દ્ર વગેરેના વિમાનોની લંબાઈ અને પહોળાઈ = યોજન, ' યોજન, ર ગાઉ, ૧ ગાઉ અને ગાઉ છે, ઉંચાઈ તેના કરતા અડધી છે. (૫૪).
Length and breadth of the Moon, the Sun, the planets, the constellations and the stars is si yojana, i yojana, two gāus, one gāu and ž gāu respectively. (Four gāu makes one yojana). The height of all these vimānās is half than their respective lengths. 54 પણયાલ લખ જોયણ, નરખિતે તસ્થિમે સયા ભમરા ! નરખિત્તાઉ બહિ પુણ, અદ્ધપમાણા ઠિઆ નિર્ચા પપા
મનુષ્યક્ષેત્ર ૪૫ લાખ યોજનનું છે. ત્યાં આ (ચન્દ્ર વગેરે) સદા ભમતા હોય છે. મનુષ્યક્ષેત્રની બહાર તે ચન્દ્ર વગેરે અડધા પ્રમાણવાળા હોય છે અને હંમેશા સ્થિર હોય છે. (૫૫)
The celestial bodies (vimānās) located in the humanworld (Adhidweepa) which is of 45 Lakh yojanās, are constantly moving. Those which are outside the human-world are still. The still vimānās are half in length, breadth and height than the former (movable) ones. 55 સસિ-રવિ-ગહ-નખત્તા, તારાઓ હુત્તિ જદુત્તર સિગ્યા ! વિવરીયા ઉ મહઠ્ઠિઓ, વિમાણવહગા કમેણેસિં પદા

Page #33

૨૨
સોલસ સોલસ અડ ચલે, દો સુરસહસ્સા પુરઓ દાહિણઓ. પચ્છિમ ઉત્તર સીહા, હત્ની વસહા હયા કમસો પછી
ચન્દ્ર-સૂર્ય-ગ્રહ-નક્ષત્ર-તારા ઉત્તરોત્તર શીધ્ર છે અને વિપરીત રીતે મહદ્ધિક છે. એમના વિમાનોને વહન કરનારા ક્રમશઃ ૧૬૦૦૦, ૧૬૦૦૦, ૮૦૦૦, ૪૦૦૦, ૨૦૦૦ દેવો છે. તેઓ પૂર્વમાં, દક્ષિણમાં, પશ્ચિમમાં અને ઉત્તરમાં ક્રમશઃ સિંહ, હાથી, બળદ અને અશ્વના રૂપે હોય છે. (પ૬,૫૭).
The speed (of motion) increases gradually among the Moon, the Sun, the planets, the constellations and the stars respectively, where as the prosperity decreases gradually. The number of carrier deities of these vimānās are 16000, 16000, 8000, 4000, 2000 respectively. The carrier deities are equally divided in the Eastern, Southern, Western and Northern direction assuming the form of Lion, Elephant, Bull and Horse respectively. 56-57 ગહ અટ્ટાસી નમ્બત્ત, અડવસ તારકોડિકોડીયું છાસસિહસ્સ નવસય, પણહત્તરિ એસસીસિનં પટા
ગ્રહો ૮૮ છે, નક્ષત્રો ૨૮ છે, તારાઓ ૬૬,૯૭૫ કોટિકોટિ છે- આ એક ચન્દ્રનું સૈન્ય છે. (૫૮) ,
The army (family) of the Moon is of 88 planets, 28 constellations and 66975 kodākodi (crore x crore) stars. 58 કોડાકોડી સનંતરં તુ, મનત્તિ ખિત્તથીવતયા | કેઈ અને ઉગ્નેહ-ગુલમાણેણ તારાણં પહેલા
ક્ષેત્ર થોડુ હોવાથી કેટલાક કોટાકોટિને અન્ય સંજ્ઞા માને છે. બીજા કેટલાક તારાના વિમાનનું માપ ઉત્સધઅંગુલથી કહે છે. (૫૯)
Some preceptors believe that the word “kodākodi'

Page #34

૨૩
should be a hint word for some other figure because the human world is too small to accomodate so many stars. Some other preceptors suggest that the celestial bodies are measured by the unit of 'Utsedhāngula'. (The Earth is measured by the unit of 'Pramānāngula.' The pramānāngula is 400 times or 1000 times bigger than the Utsedhāngula approximately. Hence, the human world can accomodate so many stars.) 59 કિરૂં રાહુવિમાણું, નિસ્યં ચંદેણ હોઈ અવિરહિયં । ચઉરંગુલમપ્પત્ત, હિટ્ટા ચંદમ્સ તં ચરઇ ॥૬॥
રાહુનું કાળું વિમાન હંમેશા ચન્દ્રની નજીકમાં હોય છે. તે ચન્દ્રની નીચે ચાર અંશુલ દૂર ચરે છે. (૬૦)
Black coloured body (vimāna) of Planet Rāhu is constantly moving below the moon leaving a distance of four angulās (fingers). 60 તારમ્સ ય તારમ્સ ય, જંબુદ્દીનંમિ અંતર ગુરુજ્યં । બારસ જોયણ સહસ્યા, દુનિ સયા ચેવ બાયાલા ૬૧॥ જંબુદ્રીપમાં તારા અને તારાનું ઉત્કૃષ્ટ અંતર ૧૨,૨૪૨ યોજન છે. (૬૧)
Maximum distance between two stars in Jambudweepa is of 12,242 yojanās (considering both the stars on the opposite sides of Mount Meru. Breadth of Mount Meru=10000 yojanās. 1121+10000+1121=12,242 yojanās.) 61
નિસઢો ય નીલવંતો, ચત્તારિ સય ઉચ્ચ પંચ સય કૂડા I અદ્ભુ ઉવરિ રિક્ખા, ચરંતિ ઉભયડટ્ટ બાહાએ ૬૨।।
નિષધ અને નીલવંત પર્વત ૪૦૦ યોજન ઉંચા છે. તેની ઉપર ૫૦૦ યોજન ઉંચા શિખર છે. તે ઉપર અડધા (૨૫૦ યોજન) પહોળા છે. તેમની બન્ને બાજુ ૮ યોજનની અબાધાએ નક્ષત્રો ચરે છે. (૬૨)

Page #35

૨૪
The height of Mount Nishadha and Mount Neelvant is 400 yojanās. The height of their peaks is 500 yojanās and their breadth at the bottom is 500 yojanās where as at the top is 250 yojanās. Constellations and stars are rotating around the peaks keeping the distance of 8 yojanās. 62 છાવટ્ટા દુનિ સયા, જહનમેયં તુ હોઈ વાઘાએ નિવાઘાએ ગુરુ વહુ, દો ગાઉ ય ધણુ સયા પંચ ૯all
૨૬૬ યોજન - આ વ્યાઘાતમાં (તારાઓનું) જઘન્ય અંતર છે. નિર્વાઘાતમાં (તારાઓનું) ઉત્કૃષ્ટ અને જઘન્ય અંતર ક્રમશઃ ર ગાઉ અને ૫૦૦ ધનુષ્ય છે. (૩)
Minimum distance between two stars with obstacle in between is 266 yojanās [8+250+8]. Maximum and minimum distance between two stars without obstacle is two gāu and 500 dhanushya (Bow) respectively. 63 માણસનગાઓ બાહિં, ચંદા સુરસ્સ સુર ચંદસ્ય જોયણ સહસ્સ પન્નાસ-ગુણગા અંતરે દિકૅ I૬૪
માનુષોત્તરપર્વતની બહાર ચન્દ્રથી સૂર્યનું અને સૂર્યથી ચંદ્રનું અંતર અન્યૂન ૫૦,૦૦૦ યોજન જોવાયું છે. (૬૪)
It is seen (by the omniscients) that the distance between the Moon and the Sun, those which are outside the Mount Mānushottara (i.e. outside the human world) is bo,000 yojanas. 64 સસિ સસિ રવિ રવિ સાહિય, જોયણ લખેણ અંતર હોઈ. રવિ અંતરિયા સસિણો, સસિ અંતરિયા રવિ દિતા દપા
ચન્દ્ર-ચન્દ્રનું અને સૂર્ય-સૂર્યનું અંતર સાધિક લાખ યોજન છે. સૂર્યના આંતરે ચન્દ્ર અને ચંદ્રના અંતરે સૂર્ય દેદીપ્યમાન છે. (૬૫)
The distance between the two Moons intervened by the Sun and the distance between the two Suns intervened by the Moon is a little more than one lakh yojanās. 65

Page #36

૨
૫
બહિયા ઉ માણસુતરઓ, ચંદા સૂરા અવઉિજ્જોયા છે ચંદા અભિઇજીત્તા, સૂરા પુણ હુત્તિ પુસ્સેહિ દદી
માનુષોતર પર્વતથી બહાર ચન્દ્ર અને સૂર્ય અવસ્થિત તેજવાળા છે, ચન્દ્ર અભિજિત્ નક્ષત્રથી યુક્ત છે અને સૂર્ય પુષ્યનક્ષત્રથી યુક્ત છે. (૯૬).
The Moons and the Suns which are outside the Mount Manushottara have fix limited lustre (i.e. no increasement in the morning or decreasement in the evening) and are motionless. There the Moon is connected (only) with the Abhijita constellation and the Sun is connected (only) with the Pushya constellation. 66 ઉદ્ધારસાગર દુગે, સઢે સમએહિં તુલ્લ દવુદહિ. દુગુણાદુગુણપવિત્થર, વલયાગારા પઢમવર્જ મળી
બમણા બમણા વિસ્તારવાળા, અઢી સાગરોપમના સમયની તુલ્ય દ્વીપસમુદ્રો છે. તેમાં પહેલા સિવાયના વલયાકારે છે. (૬૭)
The total number of islands and oceans (dweepās and samudrās) are similiar to the total number of samayās of Adhi (i.e. 2) Udhāra sāgaropama (samaya = the smallest unit of time). The latter islands and oceans are double in size than the previous ones. Except the first island all the islands and oceans are ring shapped (bangle type). 67 પઢમો જોયણલબં, વઢો તે વેઢિ6 ડિઆ સેસા પઢમો જંબુદ્દીવો, સયંભૂરમણોદહી ચરમો ૬૮
પહેલો દ્વિીપ ૧ લાખ યોજનાનો અને ગોળ છે. શેષ દીપ- સમુદ્રો તેને વીંટીને રહેલા છે. પહેલો જંબુદ્વીપ છે, છેલ્લો સ્વયંભૂરમણસમુદ્ર છે. (૬૮)
The first island Jambudweepa is round (dish type); in shape. This island is 1 Lakh yojanās broad (in diameter).

Page #37

૨૬
The latter islands and oceans surround the previous ones from all the sides, in which the Swayambhuramana ocean is at the last. 68. જંબૂ ધાયઈ પુખ્ખર, વારુણીવર ખીર ઘય ખોય નંદીસરા અરુણ-રુણુવાય કુંડલ, સંખ યગ ભયગ કુસ કુંચા દલા
જંબૂ, ધાતકી, પુષ્કરવર, વારુણીવર, ક્ષીરવર, ધૃતવર, ઈક્ષુવર નંદીશ્વર, અરુણ, અરુણોપપાત (અરુણવર- અણવરાવભાસ) કુંડલ, (કુંડલવર, કુંડલવરાવભાસ), શંખ, શંખવર, શંખવરાવભાસ), રુચક, ઉચકવર, રુચકવરાવભાસ), ભુજગ, ભુજગવર, ભુજગવરાવભાસ), કુશ, કુશવર, કુશવરાવભાસ), ક્રૌંચ, (ૌંચવર, ક્રૌંચવરાવભાસ)દ્વિીપો છે. (૬૯)
Names of some dweepās are as follows : 1) Jambudweepa 2) Dhātakikhanda 3) Pushkaravara 4) Vārunivara 5) Ksheeravara 6) Ghrutavara 7) Ikshuvara 8) Nandishvara 9) Aruna 10) Arunavara 11) Arunavarāvbhāsa 12) Kundala 13) Kundalavara 14) Kundalavarāvbhāsa 15) Shankha 16) Shankhavara 17) Shankhavarāvbhāsa 18) Rucaka 19) Rucakavara 20) Rucakavarāvbhāsa 21) Bhujaga 22) Bhujagavara 23) Bhujagavarāvbhāsa 24) Kusha 25) Kushavara 26) Kushavarāvbhāsa 27) Kraunca 28) Krauncavara 29) Krauncavarāvbhāsha etc. 69 પઢમે લવણો જલહી, બીએ કાલોય પુખરાઈસુ દિવસ હુત્તિ જલહી, દીવસમાણેહિ નામેહિ 190ા.
પહેલા દ્વીપ પછી લવણસમુદ્ર છે, બીજા દ્વીપ પછી કાલોદધિ છે, પુષ્કરવર વગેરે દ્વીપો પછી દ્વીપની સમાન નામવાળા સમુદ્રો છે. (૭૦)
The first ocean is Lavana and the second ocean is Kālodadhi. Then after all the oceans bear the same names as the islands. 70

Page #38

આભરણ વસ્થ ગંધ, ઉપ્પલતિલએ ય પઉમ નિહિરયણે વાસહર દહ નઈઓ, વિજયા વખાર કખિંદા ll૭૧. કુરૂ મંદર આવાસા, કૂડા નખત્ત ચંદ સૂરા થી. અનેવિ એવમાઈ, પસત્યવસ્થૂણ જે નામા li૭રા તનામા દીવુદહી, તિપડોયાયાર હુત્તિ અરુણાઈ ! જંબૂલવણાઈયા, પત્તેયં તે અસંખિજ્જા ૭૩
અલંકાર, વસ્ત્ર, ગંધ, ચંદ્રવિકાસી કમળ, તિલક વગેરે વૃક્ષ, સૂર્યવિકાસી કમળ, નવનિધિ, રત્નો, વર્ષધર પર્વતો, દ્રહો, નદીઓ, વિજયો, વક્ષસ્કારપર્વતો, દેવલોક, ઇન્દ્ર, દેવકુર- ઉત્તરકુર, મેરુપર્વત, આવાસો, શિખરો, નક્ષત્રો, ચંદ્ર, સૂર્ય અને બીજા પણ એવા સારી વસ્તુઓના જે નામ છે તે નામના દ્વીપસમુદ્રો છે. અરુણ વગેરે દ્વીપોસમુદ્રો ત્રિપ્રત્યવતાર છે. જંબુદ્વીપ, લવણસમુદ્ર વગેરે દરેક અસંખ્ય છે. (૭૧, ૭૨, ૭૩)
There are innumerable islands, bearing the names of all the appreciable objects existing on this earth. For ex. All the names of ornaments, apparels, smelling objects, Lotus (flowers), trees such as tilak etc., nine treasures, fourteen ratnās, gems, mountains such as Varshadhara, lakes, rivers, vijayās (regions), heavens, Indrās, Devkuru, Uttarkuru, Mount Meru, abodes, peaks, Moon, Sun, etc... After Arunadweepa the names of all the islands and oceans are 'three fold.' (viz. 1) only name 2) name with the addition 'vara' 3) name with the addition 'varāvbhāsa' ex. 1) Surya 2) Suryavara 3) Suryavarāvbhāsa). There are innumerable islands and oceans with the same names like Jambudweepa, Lavana etc. 71-72-73 તાણંતિમ સૂરવરાવભાસ, જલહી પરં તુ ઇક્કિક્કા / દેવે નાગે જખે, ભૂએ ય સયંભુરમણે ય I૭૪

Page #39

૨૮
તેમાંનો છેલ્લો સૂર્યવરાવભાસ સમુદ્ર છે, ત્યાર પછી દેવ, નાગ, યક્ષ, ભૂત, સ્વયંભૂરમણ દ્વીપો-સમુદ્રો એક એક છે. (૭૪)
The last among the three fold islands and oceans is Suryavarāvbhāsa ocean. The last five islands and oceans with the names Deva, Nāga, Yaksha, Bhoota and Swayambhuramana are solitary (i.e. they are neither three fold nor innumerable.) 74 વારુણીવર ખીરવરો, ઘયવર લવણો ય હુત્તિ ભિન્નરસા | કાલોય પુક્તરોદહિ, સયંભુરમણો ય ઉદગરસા l૭પા
વારુણીવર સમુદ્ર, ક્ષીરવર સમુદ્ર, વૃતવર સમુદ્ર, લવણસમુદ્ર ભિન્ન ભિન્ન સ્વાદવાળા છે. કાલોદધિ, પુષ્કરવરસમુદ્ર અને સ્વયંભૂરમણ સમુદ્ર પાણીના જેવા સ્વાદવાળા છે. (૭૫)
The taste of the waters of the four oceans are as per their names. a) Vārunivara = wine b) Ksheeravara = milk c) Ghrutavara = Ghee d) Lavana = salt. The taste of the water of the Pushkaravara ocean, Kālodadhi ocean and Swayambhuramana ocean is similiar to that of the natural water. 75. ઈબ્યુરસ સેસ જલહી, લવણે કાલોએ ચરિમિ બહુમચ્છા. પણ સગ દસ જોયણસય-તણુ કમા થોવ એસેસુ li૭૬ll.
શેષ સમુદ્રો શેરડીના રસ જેવા સ્વાદવાળા છે. લવણસમુદ્ર, કાલોદધિ અને છેલ્લા સમુદ્રમાં ક્રમશઃ ૫૦૦, ૭૦૦, ૧૦૦૦ યોજનના શરીરવાળા ઘણા માછલા છે. શેષ સમુદ્રમાં થોડા માછલા છે. (૭૬).
Waters of the rest of the oceans have the taste similiar to sugarcane juice. In Lavana, Kalodadhi and Swayambhuramana ocean there are many fishes measuring 500 yojanās, 700 yojanās, 1000 yojanās respectively. In the remaining oceans there are limited fishes of different sizes. 76

Page #40

૨૯
દો સસિ દો રવિ પઢમે, દુગુણા લવણંમિ ધાયઈસંડે. બારસ સસિ બારસ રવિ, તપ્રભિઈનિદિસસિરવિણો I૭ળા તિગુણા પુવિલ્લ જ્યા, અસંતરાણંતરંમિ ખિતંમિ કાલોએ બાયાલા, બિસત્તરી પુષ્પદ્ધમિ ll૭૮
પહેલા દીપમાં બે ચન્દ્ર-બે સૂર્ય છે. લવણસમુદ્રમાં બમણા (ચન્દ્રસૂર્ય) છે. ધાતકીખંડમાં ૧૨ ચન્દ્ર અને ૧૨ સૂર્ય છે. ત્યારથી માંડીને પછી પછીના ક્ષેત્રમાં ત્રણ ગુણા નિર્દિષ્ટ ચન્દ્રસૂર્ય અને પૂર્વેના ચન્દ્રસૂર્ય યુક્ત ચન્દ્રસૂર્ય કહ્યા છે. કાલોદધિમાં ૪૨ અને પુષ્કરવરાર્ધમાં ૭૨ ચન્દ્ર-સૂર્ય છે. (૭૭-૭૮).
There are 2 Moons and 2 Suns in Jambudweepa, 4 Moons and 4 Suns in Lavana ocean, 12 Moons and 12 Suns in Dhātakikhanda island. Formula for obtaining the number of Moons and Suns in further islands and oceans is as follows:
1) Multiply the number of Moons or Suns of the previous island or ocean with three. 2) Add the total figure of Moons or Suns of all the former islands and oceans to the answer. (For ex. Moons / Suns of Kalodadhi ocean = Previous island's (Dhātakikhanda) Moons / Suns = 12. 1) 12 x 3 = 36. Figure of Moons / Suns of former islands and oceans = 2 of Jambudweepa and 4 of Lavana ocean = 6. 1) 12 x 3 = 36 2) 36 + 6 = 42 Moons / Suns are in Kālodadhi ocean.] There are 72 Moons / Suns in the half Pushkaravara island. (i.e. 1) 42 x 3 = 126 2) 126 + 2 + 4 + 12 = 144 + 2 (half island) = 72] 77-78 દો દો સસિરવિવંતી, એગંતરિયા છસઢિ સંખાયા મેરું પયાવિહંતા, માણસખિતે પરિઅડત્તિ II૭૯.
મનુષ્યક્ષેત્રમાં ૬૬ની સંખ્યાવાળી ચન્દ્રની બે પંક્તિ અને સૂર્યની બે પંક્તિ એકાંતરે મેરુપર્વતને પ્રદક્ષિણા આપતી ફરે છે. (૭૯)

Page #41

૩૦
Two-two rows, each of sixty-six Moons and sixty-six Suns are alternately rotating around the Mount Meru in the human-world. 79 એવં ગહાઈણો વિ હુ, નવર ધવપાસવત્તિણો તારા ! તે ચિય પાહિણંતા, તત્થવ સયા પરિમિત્તિ ૮૦
એ પ્રમાણે ગ્રહ વગેરેની પણ પંક્તિઓ જાણવી, પણ ધ્રુવતારાની નજીકમાં રહેલા તારાઓ તેને જ પ્રદક્ષિણા આપતા ત્યાં જ હંમેશા ફરે છે. (૮૦)
The stars, planets and constellations are also rotating around the Mount Meru, except the stars which are near the Pole-Star [The Great Bear (saptarshi) etc.). They rotate only around the Pole-Star. 80 પન્નરસ ચુલસીઈસય, ઈહ સસિરવિમંડલાઈ તકિખd. જોયણ પણ સય દસહિય, ભાગા અડયાલ ઇગસટ્ટા l૮૧
અહીં ચન્દ્રના અને સૂર્યના ક્રમશઃ ૧૫ અને ૧૮૪ મંડલ છે. તેમનું ક્ષેત્ર ૫૧૦૬ યોજન છે. (૮૧)
There are 15 mandalās (circular orbit-path) of the Moon and 184 mandalās of the Sun in Jambudweepa. The total region of the orbit-path of the Moon and the Sun is 510 yojanās. 81 તીસિગસટ્ટા ચઉરો, ઈગ ઈગલ્સ સત્ત ભઈયસ્સ . પણતી ચ દુ જોયણ, સસિરવિણો મંડલંતરય આરા
ચન્દ્ર અને સૂર્યના મંડલોનું અંતર ક્રમશઃ ૩૫ 36 3યોજન અને ર યોજન છે. (૮૨).
Distance between two mandalās of the Moon is of 35 599 [i.e. 4 parts out of 7 parts of the 61st part of a yojana] yojanās and distance between two mandalās of the Sun is of two yojanās. 82

Page #42

મંડલદસગં લવણે, પણ– નિસäમિ હોઈ ચંદસ્સા મંડલઅંતરમાણે, જાણ પમાણે પુરા કહિયં ૮૩
ચન્દ્રના ૧૦ મંડલ લવણસમુદ્રની ઉપર છે અને ૫ મંડલ નિષધપર્વતની ઉપર છે. મંડલના અંતરનું પ્રમાણ અને વિમાનનું પ્રમાણ પૂર્વે કહ્યા મુજબ જાણ. (૮૩)
Out of fifteen mandalās of the Moon, ten are above the Lavana ocean and five are above the Mount Nishadha. Distance between the mandalās and size of the celestial bodies is as said previously. 83 પણસફી નિસäમિ ય, દુ િય બાહા દુજોયસંતરિયા ! ઈગુણવીસ તુ સયં, સૂરસ્સ ય મંડલા લવણે l૮૪
સૂર્યના ર યોજનના અંતરવાળા ૬૫ મંડલ નિષધપર્વત ઉપર છે, તેમાંથી બે મંડલ (હરિવર્ષક્ષેત્રની) બાહા ઉપર છે અને ૧૧૯ મંડલ લવણસમુદ્ર ઉપર છે. (૮૪)
Out of 184 mandalās of the Sun 65 are above the Jambudweepa. Out of these 65 mandalās, 63 are above the Mount Nishadha and the remaining two are above the ‘Bāhā' [i.e. ending point of Harivarshakshetra]. The remaining 119 mandalās are above the Lavana ocean. Distance between the two mandalās of the Sun is two yojanās. 84 સસિરવિણો લવસંમિ ય, જોયણસય તિત્રિ તીસ અહિયાઈ ! અસીમં તુ જોયણસય, જંબુદ્દીવંમિ પવિસન્તિ ટપા
ચન્દ્ર-સૂર્ય લવણસમુદ્રમાં ૩૩૦ યોજન અને જંબુદ્વીપમાં ૧૮૦ યોજન પ્રવેશે છે. (૮૫)
Out of 510 yojanās of total orbit path of the Sun and the Moon, 330 yojanās are above the Lavana ocean while 180 yojanās are above the Jambudweepa. 85

Page #43

ગહ-રિક્ત-તાર-સંખ, જસ્થેચ્છસિ નાઉમુદહિદીવે વા. તસ્યસિદ્ધિ એગતસિણો, ગુણ સંખ હોઈ સવગૅ ૮દા.
જે દ્વીપમાં કે સમુદ્રમાં ગ્રહ, નક્ષત્ર અને તારાની સંખ્યા જાણવા ઇચ્છે છે તેના ચન્દ્રો વડે એક ચન્દ્રના પરિવારની) સંખ્યાને ગુણવાથી સર્વસંખ્યા થાય છે. (૮૬)
To know the exact number of the planets-constellations and stars of any ocean or island, multiply the number of the Moons of that ocean or island with the number of family members of a Moon. 86 બત્તીસટ્ટાવીસા, બારસ અડ ચઉ વિમાણલમ્બાઈ ! પન્નાસ ચત્ત છ સહસ્સ, કમેણ સોહમ્માઈસુ l૮૭ દુસુ સય ચ દુસુ સયતિગ-મિગારસહિયં સયં તિગે હિટ્ટા. મઝે સસ્તુત્તર-સય-મુવરિ તિગે સયમુરિ પંચ ૮૮.
સૌધર્મ વગેરે દેવલોકમાં ક્રમશઃ ૩૨ લાખ, ૨૮ લાખ, ૧૨ લાખ, ૮ લાખ, ૪ લાખ, ૫૦,૦૦૦, ૪૦,૦૦૦, ૬,૦૦૦ દેવવિમાનો છે. બે દેવલોકમાં 800, બે દેવલોકમાં ૩૦૦, નીચેના ૩ રૈવેયકમાં ૧૧૧, વચ્ચેના ૩ રૈવેયકમાં ૧૦૭, ઉપરના ૩ રૈવેયકમાં ૧૦) અને ઉપર (અનુત્તરમાં) ૫ વિમાનો છે. (૮૭-૮૮) Number of Vimānās of the Vaimānika deities : Name of Devaolka (Heaven) Number of Vimānās Saudharma
32 Lakhs Ishāna
28 Lakhs Sanatkumāra
12 Lakhs Māhendra
8 Lakhs Brahmaloka
4 Lakhs

Page #44

૩૩
Lāntaka
50,000 | Mahāshukra
40,000 Sahasrāra
6,000 Anata-Prānata (total)
400 Ārana-Acyuta (total)
300 First three Graiveyakās (total)
111 Middle three Graiveyakās (total)
107 Last three Graiveyakās (total)
100 Five Anuttarās
5 (one to each)
87-88 ચુલસીઈ લમ્બ સત્તાણવઈ, સહસ્સા વિમાણ તેવી સં. સગ્નમુઢલોગંમિ, ઈંદયા બિસદ્ધિ પયરેસ IIટલા
ઊર્ધ્વલોકમાં કુલ ૮૪,૯૭,૦૨૩ વિમાનો છે, પ્રતિરોમાં ૬૨ ઇંદ્રકવિમાનો છે. (૮૯)
The total number of Vimānās of Vaimānika deities in the upperworld are 84,97,023. There are 62 Indraka vimānās in 62 pratarās (one in each). 89 ચલ દિસિ ચઉ પંતીઓ, બાસ િવિમાણિયા પઢમપયરે ઉવરિ ઈક્કિક હણા, અણુત્તરે જાવ ઈક્કિÉ lol
પહેલા પ્રતરમાં ચાર દિશામાં ૬૨ વિમાનની ચાર પંક્તિ છે, ઉપરના પ્રતિરોની પંક્તિમાં ૧-૧ વિમાન ઓછું છે, યાવત્ અનુત્તરમાં પંક્તિમાં ૧-૧ વિમાન છે. (૯૦)
There are four rows of vimānās (one in each direction) around every Indrakavimāna. (They are known as 'Āvalikāgata Vimānās.' In the four rows of the first pratara there are 62-62 vimānās. After that one-one vimāna

Page #45

૩૪ is less in each row of the upper pratarās. So, only oneone vimāna is there in each row of Anuttara (the last pratara). 90 હૃદય વટ્ટા પતીસુ, તો કમસો સ ચરિંસા વટ્ટા. વિવિહા પુફવકિન્ના, તયંતરે મુd પુત્રદિસિં ૯૧.
ઇંદ્રક વિમાન ગોળ છે, પછી પંક્તિમાં ક્રમશઃ ત્રિકોણ, ચોરસ અને ગોળ વિમાનો છે. તેમની વચ્ચે પૂર્વદિશાને છોડીને વિવિધ પુષ્પાવકીર્ણ વિમાનો છે. (૯૧)
The Indrakavimānās are round in shape. The vimānās in the rows are triangular, square and round shaped gradually. Pushpāvakirna vimānās of different shapes remain scattered between the two rows of Āvalikāgata vimānās in three directions except the eastern side. 91 એગ દેવે દીવે, દુવે ય નાગોદહીસુ બોદ્ધવે. ચત્તારિ જન્મદીવે, ભૂયસમુદેસુ અટ્ટેવ હરા સોલસ સયંભુરમણે, દીવે સુપઈક્રિયા ય સુરભવણા. ઈગતીસ ચ વિમાણા, સયંભુરમણે સમુદ્દે ય ૯૩ - દેવદ્વીપ ઉપર ૧, નાગસમુદ્ર ઉપર બે, યક્ષદ્વીપ ઉપર ૪ અને ભૂતસમુદ્ર ઉપર ૮ વિમાનો જાણવા, સ્વયંભૂરમણદ્વીપ ઉપર ૧૬ અને સ્વયંભૂરમણ સમુદ્ર ઉપર ૩૧ દેવવિમાનો પ્રતિષ્ઠિત છે. (૯ર-૯૩)
Out of sixty-two Āvalikāgata vimānās (of first pratara) the first vimāna is above the Devadweepa, the next two are above the Nāga ocean, next four are above the Yaksha island, next eight are above the Bhoota ocean, next sixteen are above the Swayambhuramana island and next thirtyone are above the Swayambhuramana ocean. 92-93 વટ્ટ વટ્ટર્સાવરિ, કંસ તંતસ્સ ઉવરિમં હોઈI ચરિંસે ચરિંસ, ઉર્દુ તુ વિમાણસેઢીઓ ll૯૪

Page #46

૩૫
ગોળ વિમાનની ઉપર ગોળ વિમાન, ત્રિકોણ વિમાનની ઉપર ત્રિકોણ વિમાન અને ચોરસ વિમાનની ઉપર ચોરસ વિમાન છે. એમ ઉપર વિમાનોની શ્રેણીઓ છે. (૯૪)
[In 62 pratarās] the round shaped vimānās are located above the round vimānās, triangular vimānās are located above the triangular vimānās and square vimānās are located above the square vimānās. Rows of vimānās of the upper world are arranged in this order. 94 સબે વટ્ટવિયાણા, એગદુવારા હવન્તિ નાયબ્રા. તિ િય તસવિમાણે, ચત્તારિ ય હુત્તિ ચરિંસે પા
બધા ગોળ વિમાનો ૧ ધારવાળા છે, ત્રિકોણ વિમાનોમાં ૩ અને ચોરસ વિમાનોમાં ૪ દ્વાર છે. (૯૫)
Round vimānās have one door (or gate), triangular vimānās have three doors and square vimānās have four doors. 95 પગારપરિષ્મિત્તા, વટ્ટવિયાણા હવત્તિ સવેવિ ચરિંસવિમાણાણે, ચઉદિસિ વેઇયા હોઈ લો.
બધા ગોળ વિમાનો કિલ્લાથી વીંટાયેલા છે, ચોરસ વિમાનોની ચારે દિશામાં વેદિકા છે. (૯૬).
All the round shaped vimānās are surrounded by the castle and the square vimānās are surrounded by vedikā (simple large wall) from all the sides. 96 જતો વટ્ટ વિમાણા, તતો સંસર્સ વેઈયા હોઈ ! પાગારો બોદ્ધવો, અવસેમેસું તુ પાસેનું કા
ત્રિકોણ વિમાનની જે તરફ ગોળ વિમાન હોય તે તરફ વેદિકા છે, બાકીની બાજુએ કિલ્લો જાણવો. (૯૭)

Page #47

૩૬
The side facing the round shaped vimāna of the triangular vimāna is surrounded by vedikā and the other two sides are surrounded by the castle. 97 આવલિયવિમાણાણે, અંતરે નિયમસો અસંખિર્જ ! સંખિજ્જ-મસખિર્જ, ભણિયં પુષ્કાવકિન્નાણું ૯૮.
આવલિકાગત વિમાનોનું અંતર નિયમથી અસંખ્ય યોજન છે, પુષ્પાવકીર્ણ વિમાનોનું અંતર સંખ્યાતા કે અસંખ્યાતા યોજન છે. (૯૮)
The distance between the two Āvalikāgata vimānās is uncountable yojanās where as the distance between the two Pushpāvakirna vimānās is either numerable or innumerable yojanās. 98 અચ્ચેતસુરહિગંધા, ફાસે નવણીયમઉયસુહફાસાએ નિષ્ણુજ્જોયા રમ્મા, સયંપહા તે વિરાયંતિ કલા
અત્યંત સુગંધવાળા, સ્પર્શમાં માખણ જેવા મૃદુ અને સુખકારી સ્પર્શવાળા, હંમેશા પ્રકાશવાળા, સુંદર, પોતાની પ્રભાવાળા તે વિમાનો શોભે છે. (૯)
The vimānās (residential abodes) of deities have sweet smell, pleasent and tender touch like the soft butter. They are always shining with their most bright glitterence and spontaneous bright light. 99 જે દમ્બિeણ ઈંદા, દાહિણઓ આવલી મુણેયવા જે પણ ઉત્તરઈદા, ઉત્તરઓ આવલી મુણે તેસિં ૧૦૦ગા.
જે દક્ષિણ તરફના ઈન્દ્ર છે તેમના દક્ષિણ તરફના આવલિકાગત વિમાનો જાણવા અને જે ઉત્તર તરફના ઈન્દ્ર છે તેમના ઉત્તર તરફના આવલિકાગત વિમાનો જાણવા. (૧૦૦)
The southern Avalikāgata vimānās belong to Southern Indrās and the Northern vimānās belong to Northern Indrās. 100

Page #48

39
પુવ્વણ પચ્છિમેણ ય, સામન્ના આવલી મુણેયા ।
જે
પુણ વટ્ટ વિમાણા, મઝિલ્લા દાહિણિલ્લાણં ૧૦૧॥ પુવ્વણ પચ્છિમેણ ય, જે વઢ્ઢા તે વિ દાહિણિલ્લમ્સ | તંસ ચઉરંસગા પુણ, સામન્ના હુન્તિ દુ ં પિ ॥૧૦૨॥
પૂર્વના અને પશ્ચિમના આવલિકાગત વિમાનો સામાન્ય (બંનેના) જાણવા. જે વચ્ચેના ગોળ વિમાન છે તે દક્ષિણેન્દ્રના છે. પૂર્વના અને પશ્ચિમના જે ગોળ વિમાનો છે તે પણ દક્ષિણેન્દ્રના છે. ત્રિકોણ અને ચોરસ વિમાનો બન્ને ઇન્દ્રોના સામાન્ય છે. (૧૦૧-૧૦૨)
The Avalikāgata vimānās of the east and west direction commonly belongs to both the Indrās, but the roundshaped vimānās of these two directions and the Indraka vimānās belong only to Southern Indrās. Triangular and square vimānās commonly belong to both the Indräs. 101-102
પઢમંતિમપયરાવલિ, વિમાણ મુહ ભૂમિ તસ્સમાસ । પયરગુણમિટ્ટકમ્પે, સવ્વર્ગ પુષ્કૃકિન્નિયર I૧૦૩॥
પહેલા અને છેલ્લા પ્રતરના આવલિકાગત વિમાનોને ક્રમશઃ મુખ અને ભૂમિ કહેવાય. તેનો સરવાળો કરી તેને અર્ધ કરી પ્રતરથી ગુણતા ઇષ્ટ દેવલોકના કુલ (આવલિકાગત) વિમાનો આવે, શેષ પુષ્પાવકીર્ણ વિમાનો છે. (૧૦૩)
Formula for receiving the exact figure of Āvalikāgata and Pushpāvakirna vimānās of any devaloka :
The vimānās of the first pratara are called as 'Mukha' and those of the last pratara are called as 'Bhoomi.' 1) Add the total vimānās of Mukha and Bhoomi. 2) Divide the total by 2. 3) Multiply the answer with the total number of pratarās of that Devaloka. The answer is the total

Page #49

૩૮
number of Āvalikāgata vimānās and the remaining are the pushpāvakirna vimānās. (For ex. First two devalokās Mukha = 249, Bhoomi = 201, Pratara = 13. 1) 249 + 201 = 450, 2) 450 + 2 = 225, 3) 225 x 18 = 2925 are the Āvalikāgata vimānās. The total vimānās of the first two devalokas are 60,00,000. 60,00,000 -2,925 = 59,97,075 are the Pushpāyakirna vimānās.) 103 ઈગદિસિપંતિવિયાણા, તિવિભતા તંસ ચરિંસા વટ્ટા. તસેતુ સેસમેગં, ખિવ સેસ દુગસ્ટ ઈક્કિÉ II૧૦૪ તસેસુ ચરિસેસુ ય, તો રાશિ તિગંપિ ચઉગુણે કાઉં. વસુ હૃદય નિવ, પયરધણે મીલિયે કચ્છે /૧૦પા.
એક દિશાના પંક્તિગત વિમાનોને ત્રણથી ભાગતા ત્રિકોણ, ચોરસ અને ગોળ વિમાનો આવે, શેષ એકને ત્રિકોણ વિમાનમાં નાખ, શેષ બેમાંથી ત્રિકોણ-ચોરસ વિમાનમાં ૧-૧ નાંખ, પછી ત્રણે રાશિને ચારથી ગુણી ગોળ વિમાનમાં ઈન્દ્રકવિમાનો ઉમેરવા. ત્રણે રાશિને ભેગા કરતા તે દેવલોકના પ્રતરના આવલિકાગત વિમાનો આવે. (૧૦૪, ૧૦૫).
Formula for receiving the exact figure of Āvalikāgata vimānās of any particular pratara :
1) Divide the total number of vimānās of a single row by three. The answer is the number of triangular, square and round vimānās. If the remainder comes one it should be added to the figure of triangular vimānās. If the remainder is two one should be added to triangular vimānās and another to the square vimānās. 2) Multiply the numbers of all the three types of vimānās with four. 3) One Indrakavimāna should be added to the number of round vimānās. 4) Add all the three figures. The answer is the number of Āvalikāgata vimānās of that pratara. (For ex. In first pratara there are 62 vimānās in a single row.

Page #50

૩૯ 1) 62 + 3 = 20 Remainder = 2. .. 21,21,20 20 21 x 4 = 84, 21 x 4 = 84, 20 x 4 = 80, 3) 80 + 1 = 81 4) 84 + 84 + 81 = 249. So, total Āvalikāgata vimānās of the first pratara are 249.) 104-105 સત્તસય સત્તાવીસા, ચત્તારિ સયા ય હુત્તિ ચઉનઉયા. ચારિ ય છાસીયા, સોહમે હુત્તિ વટ્ટાઈ I/૧૦૯ો.
સૌધર્મ દેવલોકમાં ગોળ વગેરે વિમાનો ક્રમશઃ ૭૨૭, ૪૯૪, ૪૮૬ છે. (૧૦૬)
There are 727 round shaped vimānās, 494 triangular vimānās and 486 square vimānās in the first heaven. 106 એમેવ ય ઈસાણે, નવરે વાણ હોઈ નાણd I દો સય અતીસા, સેસા જહ ચેવ સોહમે ૧૦
ઇશાન દેવલોકમાં એ જ પ્રમાણે છે, પણ ગોળવિમાનોમાં ફરક છે. તે ૨૩૮ છે. શેષ વિમાનો સૌધર્મની જેમ છે. (૧૦૭)
There are 238 round shaped vimānās in the second heaven and the number of the rest two types of vimānās is same as those of the first heaven. 107 પુવાવરાછલંસા, તંસા પુણ દાહિમુત્તરા બન્ઝા અબિભત્તર ચરિંસા, સવાવિ ય કહરાઈઓ ll૧૦૮
પૂર્વ-પશ્ચિમમાં ષટ્કોણ, દક્ષિણ-ઉત્તરમાં બહારની ત્રિકોણ અને અંદરની બધી ય (લંબ)ચોરસ કૃષ્ણરાજીઓ છે. (૧૦૮)
There are earth-bodied Krishnarājis above the third pratara of fifth heaven. The outer ones of East and West direction are hexagonal in shape. The outer ones of North and South direction are triangular in shape. The four inner ones are rectangular in shape. 108 ચુલસી અસીઈ બાવત્તરિ, સત્તરિ સટ્ટી ય પન્ન ચત્તાલા ! તુલ સુરતીસ વીસા, દસ સહસ્સ આયરખ ચઉગુણિયા:/૧૦૯

Page #51

४०
૧૨ દેવલોકમાં ક્રમશઃ ૮૪,૦૦૦, ૮૦,૦૦૦, ૭૨,૦૦૦, ૭૦,૦૦૦, ૬૦,૦૦૦, ૫૦,૦૦૦, ૪૦,૦૦૦, ૩૦,૦૦૦, ૨૦,૦૦૦, ૧૦,૦૦૦ સામાનિક દેવો છે. તેમનાથી ચારગુણા આત્મરક્ષક દેવો છે. (૧૯)
The number of Sāmānika deities in the twelve heavens are as follows :
Heaven
Saudharma
Ishāna
Sāmānika
deities
84,000
80,000
Sanatkumāra 72,000
Mahendra 70,000
Brahmaloka 60,000
Ātmarakshaka deities are four times more than the sāmānika deities. 109
કલ્પેસુ ય મિય મહિસો, વરાહ સીહા ય છગલ સાલૂરા | હય ગય ભુયંગ ખગ્ગી, વસહા વિડિમાઈ ચિંધાઈ ૧૧૦
1st
2nd
3rd
4th
5th
6th
Heaven
Deer
Male buffalo
Hog (pig)
Lion
Male goat
Frog
Lāntaka
50,000
Mahāshukra
40,000
Sahasrara
30,000
Anata-Pränata 20,000 (total)|
Ārana-Acyuta 10,000 (total)
૧૨ દેવલોકમાં દેવોના હરણ, પાડો, ભૂંડ, સિંહ, બકરો, દેડકો, ઘોડો, હાથી, સર્પ, ગેંડો, બળદ, વિડિમ (મૃગવિશેષ) ચિહ્નોછે. (૧૧૦)
The symbols that Vaimānika deities bear in their crown are as follows: .
Heaven
Symbol
Symbol
Sāmānika deities
Heaven
7th Horse
8th
9th
10th
11th
12th
Elephant
Snake
Rhinoceros
Bull
Vidim (a special type of deer) 110

Page #52

૪૧
(Note - There are no symbols, neither Sāmānika deities, nor Ātmarakshaka deities in nine Graiveyakās and five Anuttarās.) દુસુ તિસુ તિસુ કન્વેસુ, ઘણુદહિ ઘણવાય તદુભય ચ કમા ! સુરભરણપટ્ટાણે, આગાસ પઈક્રિયા ઉવરિ ૧૧૧
બે, ત્રણ, ત્રણ દેવલોકમાં દેવવિમાનોના આધાર ક્રમશઃ ઘનોદધિ, ઘનવાત અને તે બને છે. ઉપરના વિમાનો આકાશ ઉપર પ્રતિષ્ઠિત છે. (૧૧૧)
The first two heavens are situated on the base of Ghanodadhi (solid frozen water), the next three heavens are situated on the base of Ghanavāta (highly compressed air), the next three heavens are situated on both types of base i.e. Ghanodadhi and Ghanavāta and the remaining heavens are situated on Akāsha (sky i.e. they are self supported). 111 સત્તાવીસસયાઈ, પુઢવિપિંડો વિમાણઉચ્ચત્ત | પંચ સયા કપ્પદુગે, પઢમે તત્તો ય ઈક્કિÉ ૧૧ર. હાયઈ પુઢવીસુ સય, વઢઈ ભવણેસુ દુદુ દુ કન્વેસુ. ચઉગે નવગે પણગે, તહેવ જાડઘુત્તરેલું ભવે ૧૧૩ ઈગવીસસયા પુઢવી, વિમાણમિક્કારસેવ ય સયાઈI. બત્તીસ જોયણસયા, મિલિયા સવત્થ નાયબ્રા ૧૧૪ પણ ચઉ તિ દુ વન્ન વિમાણ, સધય દુસુ દુસુ ય જા સહસ્સારો. ઉવરિ સિય ભવણવંતરજોઈસિયાણે વિવિહવન્ના /૧૧પો
પહેલા બે દેવલોકમાં પૃથ્વીપિંડ ૨૭૦૦યોજન છે અને વિમાનની ઉંચાઈ ૫૦૦ યોજન છે. ત્યારપછી ૨, ૨, ૨, ૪, ૯, ૫ દેવલોકમાં પૃથ્વીપિંડમાં ૧૦૦-૧૦૦યોજન ઘટે છે અને વિમાનોની ઉંચાઈ ૧૦૦૧૦0 યોજન વધે છે. યાવતુ અનુત્તરમાં પૃથ્વીપિંડ ૨૧૦૦ યોજન છે

Page #53

First-Second
૪૨ અને વિમાનની ઉંચાઈ ૧૧૦૦ યોજન છે. બધે બન્ને પૃથ્વી પિંડવિમાનની ઉંચાઈ) મળીને ૩૨૦૦ યોજન જાણવા.
સહસ્રાર દેવલોક સુધી બે-બે દેવલોકમાં ધજા સહિત વિમાનો ૫, ૪, ૩, ૨, વર્ણના છે. ઉપરના વિમાનો સફેદ છે. ભવનપતિ- વ્યંતરજ્યોતિષના વિમાનો વિવિધ વર્ણના છે (૧૧૨-૧૧૫)
The thickness of the plinth, the height and the colour of the vimānās : Heaven Plinth Height Colour | 2700 yojanās 500 yojanās Black, Green,
Red, Yellow, White Third-Fourth 2600 yojanās 600 yojanās Black, Red,
Yellow, White Fifth-Sixth 2500 yojanās 700yojanās Red, Yellow, White Seventh-Eighth 2400 yojanās 800 yojanäs Yellow, White Ninth-Tenth Eleventh-Twelfth 2300 yojanās 900 yojanās White Nine Graiveyakās 2200 yojanās 1000 yojanās White Five Anuttarās 2100 yojanās 1100 yojanās White The total of plinth and height of all the vimānās is 3200 yojanās. The residences of Bhavanapati, Vyantara, Vānavyantara and Jyotisha deities are of various colours. 112-113-114-115 રવિણો ઉદયત્યંતર, ચનિવઈ સહસ્સ પણસ છવીસા. બાયાલ સર્ફિ ભાગા, કક્કડસંકંતિદિયપંમિ ૧૧૬ll. એયંમિ પુણો ગુણિએ, તિ પંચ સગ નવ ય હોઈ કમાણી તિગુણંમિ ય દો લક્ઝા, એસીઈ સહસ્સ પંચ સયા ૧૧ણા અસીઈ છ સક્ટ્રિ ભાગા, જોયણ ચઉ લમ્બ બિસત્તરિ સહસ્સાને છચ્ચ સયા તેત્તીસા, તીસ કલા પંચ ગુણિયંમિ //૧૧૮

Page #54

૪૩
સત્તગુણે છ લખા, ઈનસદ્ધિ સહસ્સ છ સંય છાસીયા ! ચઉપન્ન કલા તહ, નવગુણંમિ અડલખ સઢાઓ ૧૧૯ સત્તસયા ચત્તાલા, અટ્ટારસ કલા ય ઈય કમા રાઉરો ચંડા ચવલા જયણા, વેગા ય તથા ગઈ ચઉરો I/૧૨વા.
કર્કસંક્રાંતિના દિવસે સૂર્યના ઉદય અને અસ્તનું અંતર ૯૪,૫૨૬૩યોજન છે. એને ૩, ૫, ૭, ૯થી ગુણતા પગલાનું માપ આવે છે. ત્રણથી ગુણતા ૨,૮૩,૫૮૦ આ યોજન થાય છે, પાંચથી ગુણતા ૪,૭૨,૬૩૩ 30 યોજન થાય છે, સાતથી ગુણતા ૬,૬૧,૬૮૬૫૪ યોજન થાય છે. નવથી ગુણતા ૮,૫૦,૭૪૦ યોજન થાય છે. આ ચાર પગલારૂપ ચંડા, ચપલા, જવના, વેગા ચારગતિ છે. (૧૧૬, ૧૧૭, ૧૧૮, ૧૧૯, ૧૨૦)
On the day of Caner Solistice, distance between the sunrise point and the sunset point is 94526 m yojanās. When this distance is multiplied by 3,5,7 and 9 the result obtained is 2,83,580 60 yojanās, 4,72,633 30 yojanās, 6,61,686 yojanās and 8,50,740 58 yojanās respectively. These are the measure of foot steps of four types of speeds - Candā, Capalā, Javanā and Vegā respectively. 116-117118-119-120 ઈન્થ ય ગઈ ચઉત્યિં, જયણયરિં નામ કઈ મન્નતિ ! એહિં કમેલિમિમાહિં, ગઈહિં ચઉરો સુરા કમસો ૧૨૧ વિફખંભે આયામ, પરિહિં અભિતર ચ બાહિરિયં / જુગવં મિણંતિ છમ્માસ, જાવ ન તહાવિ તે પાર I૧૨રા પાવંતિ વિમાસાણં; કેસિ પિ હુ અહવ તિગુણિયાઈએ ! કમચઉગે પત્તેય, ચંડાઈ ગઈ ઉ જોઈજ્જા |૧ ૨૩

Page #55

૪૪
તિગુણેણ કપ્પચઉગે, પંચગુણેણં તુ અક્રસુ મુણિજ્જા । ગેવિજ્જે સત્તગુણેણં, નવગુણેડણુત્તરચઉક્કે ૧૨૪॥
કેટલાક અહીં ચોથી ગતિને જવનતરી માને છે.આ ચાર પગલારૂપ આ ચાર ગતિ વડે ચાર દેવો ક્રમશઃ પહોળાઈ, લંબાઈ, અંદરની અને બહારની પરિધિને એક સાથે ૬ મહિના સુધી માપે છે. છતાં પણ તેઓ કેટલાક વિમાનોના પારને નથી પામતા. અથવા ત્રણ ગુણા વગેરે ચાર પગલામાં દરેકમાં ચંડા વગેરે ગતિઓ જોડવી. ત્રણ ગુણા પગલા વડે ચાર દેવલોકમાં, પાંચ ગુણા પગલા વડે આઠ દેવલોકમાં, સાત ગુણા પગલા વડે ત્રૈવેયકમાં અને નવગુણા પગલા વડે ચાર અનુત્તરમાં જાણવું. (૧૨૧, ૧૨૨, ૧૨૩, ૧૨૪)
Some preceptors call the fourth speed as 'Javanatari.' Four deities, walking with these four speeds (i.e. Each step of the deity walking with 'Canda' speed measures
6
2,83,580 yojanās) though upto 6 months, can't measure
the breadth, length, inner circumference and outer circumference respectively, of some vimānās (i.e. Deity with Candā speed measuring the breadth, deity with Capalā speed measuring the length, deity with Javanā speed measuring the inner circumference and deity with Vega speed measuring the outer circumference.)
Or If these four deities walk three times, five times, seven times and nine times faster than their respective speeds they can't (According to individual opinion of some preceptors 'they can') measure the vimānās of four heavens, next eight heavens, nine Graiveyakās and five Anuttarās respectively. 121-122-123-124 પઢમપયરંમિ પઢમે, કપ્પે ઉડુ નામ ઈંદયવિમાણું । પણયાલલક્બજોયણ, લક્ખ સવ્વુવરિ સવ્વટ્ટ ॥૧૨૫॥

Page #56

૪૫
પહેલા દેવલોકના પહેલા પ્રતરમાં, ઉડુ નામનું ઈન્દ્રક વિમાન ૪૫ લાખ યોજનાનું છે. બધાની ઉપર રહેલ સર્વાર્થસિદ્ધ વિમાન ૧ લાખ યોજનનું છે. (૧૨૫)
The round shaped Indrakavimāna of the first pratara of the first heaven, bearing the name 'Udu' is of 45 Lakh yojanās. The Indrakavimāna of the last pratara bearing the name Sarvārthasiddha is of 1 Lakh yojanās. 125 ઉડુ ચંદ રયય વગુ, વરિય વરુણે તહેવ આણંદ બંન્ને કંચણ રુઈરે, ચંદ અરુણે ય વરુણે ય ૧૨દી વેરૂલિય યગ રુઈરે, અકે ફલિહે તહેવ તવણિજ્જા મેહે અગ્ધ હાલિદે, નલિણે તહ લોહિયબે ય ૧૨૭ી. વઈરે અંજણ વરમાલ, રિઢ દેવે ય સોમ મંગલએ . બલભદ્દે ચક્ક ગયા, સોવસ્થિય સંદિયાવ7 II૧૨૮ આશંકરે ય ગિદ્ધી, કેઉ ગલે ય હોઈ બોદ્ધવે ! ખંભે ખંભહિએ પુણ, બ્રભુત્તર વંતએ ચેવ ૧૨લા મહાસુક્કસહસ્સારે, આણય તહ પાણએ ય બોદ્ધત્વે પુફેડલંકારે, આરણે આ તહ અય્યએ ચેવ ૧૩૦ સુદંસણ સુપ્રતિબદ્ધ, મહોરમે ચેવ હોઈ પઢમતિને તો ય સવઓભ, વિસાલએ સુમણે ચેવ ૧૩૧// સોમણસે પીઈકરે, આઈએ ચેવ હોઈ તઈયતિગે સવઠસિદ્ધનામે, સૂવિંદયા એવ બાસટ્ટી /૧૩રા
ઉડુ, ચંદ્ર, રજત, વલ્થ, વીર્ય, વરુણ, આનંદ, બ્રહ્મ, કાંચન, સચિર, ચન્દ્ર, અરુણ અને વરુણ – (આ પહેલા-બીજા દેવલોકના ઈન્દ્રક વિમાનો છે.) વૈડુર્ય, રુચક, રુચિ, અંક, સ્ફટિક, તપનીય, મેઘ, અર્થ, હાલિદ્ર, નલિન, લોહિતાક્ષ, વજ – (આ ત્રીજા-ચોથા દેવલોકના ઈન્દ્રક વિમાનો છે.) અંજન, વરમાલ, રિષ્ટ, દેવ, સોમ, મંગળ- (આ

Page #57

૪૬
બ્રહ્મલોકદેવલોકના ઇન્દ્રક વિમાનો છે.) બલભદ્ર, ચક્ર, ગદા, સ્વસ્તિક, નંદાવર્ત... (આ લાંતક દેવલોકના ઈન્દ્રક વિમાનો છે.) આશંકર, ગૃદ્ધિ, કેતુ, ગરુડ - (આ મહાશુક્ર દેવલોકના ઈન્દ્રક વિમાનો) જાણવા. બ્રહ્મ, બ્રહ્મહિત, બ્રહ્મોત્તર, લાંતક (-આ સહસ્ત્રાર દેવલોકના ઈન્દ્રક વિમાનો છે.) મહાશુક્ર, સહમ્રાર, આનત અને પ્રાણત - (આ આનત-પ્રાણત દેવલોકના ઈન્દ્રક વિમાનો, જાણવા, પુષ્પ, અલંકાર, આરણ અને અશ્રુત - (આ આરણ-અય્યત દેવલોકના ઈન્દ્રક વિમાનો છે). (રૈવેયકની) પહેલી ત્રિકમાં સુદર્શન, સુપ્રતિબદ્ધ અને મનોરમ (આ ઈન્દ્રક વિમાનો છે.) ત્યાર પછી (બીજી ત્રિકમાં) સર્વતોભદ્ર, વિશાલ અને સુમન (આ ઇન્દ્રક વિમાનો છે.) ત્રીજી ત્રિકમાં સોમનસ, પ્રીતિકર અને આદિત્ય - (આ ઇન્દ્રક વિમાનો) છે. સર્વાર્થસિદ્ધ નામે (ઇન્દ્રકવિમાન છે.) આમ દેવોના ૬ર ઈન્દ્રક વિમાનો છે. (૧૨૬૧૨૭-૧૨૮-૧૨૯-૧૩૦-૧૩૧-૧૩૨).
Names of the 62 Indrakavimānās :
1) Udu 2) Candra 3) Rajata 4) Valgu 5) Veerya 6) Varuna 7) Ānanda 8) Brahma 9) Kāncana 10) Rucira 11) Candra (or Vanca) 12) Aruna 13) Varuna (or Disha) 14) Vaidurya 15) Rucaka 16) Rucira 17) Anka 18) Sphatika 19) Tapaniya 20) Megha 21) Argha 22) Hālidra 23) Nalina 24) Lohitāksha 25) Vajra 26) Anjana 27) Varmāla 28) Rishta 29) Deva 30) Soma 31) Mangala 32) Balabhadra 33) Cakra 34) Gadā 35) Swastika 36) Nandavarta 37) Abhankara 38) Gruddhi 39) Ketu 40). Garuda 41) Brahma 42) Brahmahita 43) Brahmottara 44) Lāntaka 45) Mahāshukra 46) Sahasrāra 47) Ānata 48) Prānata 49) Pushpa 50) Alankāra 51) Ārana 52) Acyuta 53) Sudarshana 54) Supratibaddha 55) Manorama 56) Sarvatobhadra 57) Vishāla 58) Sumana 59) Somanasa 60) Preetikara 61) Aditya 62) Sarvārthasiddha. 126-127-128129-130-131-132

Page #58

પણયાલીસ લખા, સીમંતય માણસ ઉડુ સિવં ચ | અપટ્ટાણો સવટ્ટ, જંબૂદીવો ઈમં લખે ૧૩૩
સીમન્તક નરકાવાસ, મનુષ્ય ક્ષેત્ર, ઉડુ વિમાન અને સિદ્ધશિલા - આ ૪૫ લાખ યોજનાના વિસ્તારવાળા છે. અપ્રતિષ્ઠાન નરકાવાસ, સર્વાર્થસિદ્ધ વિમાન, જંબૂદ્વીપ- આ ૧ લાખ યોજન વિસ્તારવાળા છે. (૧૩૩)
Simantaka (the narakāvāsa of the first pratara of the first hell), Human world (2 islands and 2 oceans), Udu (Indrakavimāna) and Siddhasheelā (Huge crystal slab, above which the souls having attained salvation dwell), each are of 45 Lakh yojanās in diameter. Apratisthāna (narakāvāsa of the last pratara of the last hell), Sarvārthasiddha (Indrakavimāna) and Jambudweepa are of 1 lakh yojanās in diameter. 133 આહ ભાગા સગ પુઢવીસુ, રજુ ઈક્કિક્ક તહેવ સોહમ્મસ માહિંદ સંત સહસ્સાર-ડુચુઅ ગેવિક્સ લોગંતે ૧૩૪
અધોલોકમાં સાત પૃથ્વીઓને વિષે સાત ભાગ ૧-૧ રજું પ્રમાણ છે, તેમજ સૌધર્મ, માહેન્દ્ર, લાંતક, સહસ્ત્રાર, અશ્રુત, રૈવેયક, લોકાન્ત ૧-૧ રજુએ આવેલા છે. (૧૩૪)
There are seven hells below the Tirchhāloka. Each hell is one rāja thick. The eighth rāja is from the upper surface of Ratnaprabhā hell upto the ending point of Saudharma heaven. Ninth, tenth, eleventh, twelfth, thirteenth and fourteenth rāja are upto the ending point of Māhendra heaven, Lāntaka heaven, Sahasrāra heaven, Acyuta heaven, ninth graiveyaka and the Loka (world) respectively. (Thus according to Jainism the three worlds heaven, earth and hell are of 14 Rājās. Rāja = a unit of distance.) 134

Page #59

૪૮
સમ્મત્તચરણસહિયા, સવ્વ લોગં ફુસે નિરવસેસં । સત્ત ય ચઉદસ ભાએ, પંચ ય સુય દેસવિરઈએ ॥૧૩૫॥ સમ્યક્ત્વ-ચારિત્ર સહિત જીવો સર્વલોકને સંપૂર્ણપણે સ્પર્શે છે. શ્રુતજ્ઞાની લોકના ભાગને સ્પર્શે છે. દેશવિરત લોકના ૫ ભાગને સ્પર્શે છે (૧૩૫)
૧૪
The souls (kevalis) who have attained samyaktva and caritra touch all the fourteen rājās (by spreading the ātmapradeshās during kevalisamudghāta), Shrutagyāni touches seven rājās and Deshaviratidhara touches five rājās. (i.e. After death they pass through this much area for reaching the next birth's place.) 135 ભવણવણજોઈસોહમ્મી-સાણે સત્તહત્વ તણુમાણું ।
૬ ૬ ૬ ચઉક્કે ગેવિજ્જ-ગુત્તરે હાણિ ઇક્કિક્કે ૫૧૩૬॥
ભવનપતિ, વ્યન્તર, જ્યોતિષ, સૌધર્મ, ઇશાનમાં શરીરનું પ્રમાણ ૭ હાથ છે. બે, બે, બે, ચાર, ત્રૈવેયક, અનુત્તર દેવલોકમાં ૧૧ હાથની હાનિ થાય છે. (૧૩૬)
The heights of deities:
Deities of
Heights
Bhavanapati, Vyantara, Vānavyantara | 7 hands Jyotisha, First and Second heaven
7 hands
Third-fourth heaven
6 hands
Fifth-sixth heaven
5 hands
Seventh-eighth heaven
4 hands
3 hands
2 hands
1 hands
Ninth-tenth-eleventh-twelfth heaven
Nine graiveyakās
Five anuttarās
136

Page #60

૪૯
કપ્પ દુગ દુદુ દુ ચઉગે, નવગે પણગે ય જિઠિઈ અયરા દો સત્ત ચઉદડટ્ટારસ, બાવસિગતીસ તિત્તીસા ૧૩૭ વિવરે તાણિકૂણે, ઈક્કારસગા ઉ પાડિએ સેસા . હત્યિક્કારસ ભાગા, અયરે અયરે સમહિયંમિ ૧૩૮ ચય પુત્રસરીરાઓ, કમેણ ઈગુત્તરાઈ વઢીએ . એવં ઠિઈવિસેના, સર્ણકુમારાઈત@માણે II૧૩ાા .
બે, બે, બે, બે, ચાર, નવ અને પાંચ દેવલોકમાં ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ ક્રમશઃ ૨ સાગરોપમ, ૭ સાગરોપમ, ૧૪ સાગરોપમ, ૧૮ સાગરોપમ, ૨૨ સાગરોપમ, ૩૧ સાગરોપમ, ૩૩ સાગરોપમ છે. (૧૩૭)
(બે સ્થિતિના) તફાવતમાંથી ૧ ઓછો કરી તેને ૧૧થી ભાગી શેષ રહે તે હાથના અગીયારીયા ભાગ છે. ૧-૧ સાગરોપમની વૃદ્ધિએ પૂર્વના શરીરમાંથી એકોત્તર વૃદ્ધિએ અગીયારીયા ભાગ ઓછા કરવા. એમ સ્થિતિના વિશેષથી સનકુમારાદિના શરીરનું પ્રમાણ આવે છે. (૧૩૮, ૧૩૯)
Foumula for obtaining the exact height of the deities according to their lifespan.
The maximum lifespan of 1st-2nd heaven, 3rd-4th, 5th-6th, 7th-8th, 9th to 12th, nine graiveyaka and five anuttara is 2 sāgaropama, 7 sāgaropama, 14 sāgaropama, 18 sāgaropama, 22 sāgaropama, 31 sāgaropama, 33 sāgaropama respectively. 1) Subtract the previous lifespan from the latter lifespan 2) Subtract one from the answer 3) The obtained answer should be subtracted from the imaginary eleven parts of a hand. 4) The obtained answer should be deducted from the maximum height of the deities of the previous heaven. 5) On the increasement of one sāgaropama, one-eleventh part should be reduced. Thus, the height of the deities of Sanatkumāra etc. is

Page #61

૫૦
obtained. (For ex. ) 7 – 2 = 5 2) 5 – 1 = 4 3) 11-4 = 7 parts = 1 4) 7 hands i.e. 7 - 1 = 6 7 hands.
Lifespan Height L ifespan Height 2 sagaropama | 7 hands | 5 sāgaropama | 6 hands | 3 sāgaropama 6 hands 6 sāgaropama 6 hands 4 sāgaropama 6 hands 7 sāgaropama 6 hands
137-138-139 ભવધારણિજ્જ એસા, ઉત્તરવેકવિ જોયણા લક્ષ્મ ગવિજ્જડસુરસુ, ઉત્તરવેલવિયા નWિ ll૧૪૦
આ ભવધારણીય શરીર છે. ઉત્તરવૈક્રિયશરીર ૧ લાખ યોજનનું છે. રૈવેયક-અનુત્તરમાં ઉત્તરવૈક્રિય શરીર નથી. (૧૪૦)
The above mentioned heights are of original bodies (i.e. birth obtained). Height of Uttaravaikriya body (newly made when necessary) is one lakh yojanās. Deities of nine graiveyakās and five anuttarās do not make Uttaravaikriya body. 140 સાહાવિય વેલવિય, તણૂ જહન્ના કમેણ પારંભે . અંગુલઅસંખભાગો, અંગુલમંખિજ્જભાગો ય ૧૪૧
સ્વાભાવિક અને વૈકિય શરીર જઘન્યથી શરુઆતમાં ક્રમશઃ અંગુલનો અસંખ્યાતમો ભાગ અને અંગુલનો સંખ્યાતમો ભાગ છે. (૧૪૧)
. The heights of the natural body and the Uttaravaikriya body at the first moment of formation of all deities is uncountable part of a finger and countable part of a finger respectively. 141

Page #62

સામગ્નણં ચઉવિહસુરેસ, બારસ મહત્ત ઉક્કોસો ઉવવાયવિરહકાલો, અહ ભવાઈસ પતેય I૧૪રા
સામાન્યથી ચારે પ્રકારના દેવોમાં ઉપપાતવિરહકાળ ઉત્કૃષ્ટથી ૧૨ મુહૂર્ત છે. હવે ભવનપતિ વગેરે દરેકનો ઉપપાતવિરહકાળ કહીશ (૧૪૨)
The general maximum time of upapāta viraha of deities is 12 muhurtās (muhurta = 48 minutes) 142 ભવણવણજોઈસોહમ્મી-સાણેસુ મુહુત ચઉવીસ ! તો નવદિણ વીસ મુહુ, બારસ દિણ દસ મુહુત્તા /૧૪૩ બાવીસ સઢ દિયહા, પણયાલ અસીઈ દિણ સયં તત્તો ! સંખિજા દુસુ માસા, દુસુ વાસા તિસુ તિગેસુ કમા ૧૪૪ વાસાણ સયા સહસ્સા, લક્ષ્મ તહ ચઉસુ વિજયમાઈસુ. પલિયા અસંખભાગો, સવઢે સંખભાગો ય ૧૪પા
ભવનપતિ, વ્યત્તર, જ્યોતિષ, સૌધર્મ, ઇશાનમાં ૨૪ મુહૂર્ત, પછી (સનકુમારમાં) ૯ દિવસ ૨૦ મુહૂર્ત, (માહેન્દ્રમાં) ૧૨ દિવસ ૧૦મુહૂર્ત, (બ્રહ્મલોકમાં) સાડા બાવીસ દિવસ, (લાંતકમાં) ૪પ દિવસ, (મહાશુક્રમાં) ૮૦ દિવસ, (સહસ્રારમાં) ૧૦૦ દિવસ, પછી બેમાં સંખ્યાતા માસ, બેમાં સંખ્યાતા વર્ષ, ત્રણ ત્રિકમાં ક્રમશઃ સંખ્યાતા સો વર્ષ, સંખ્યાતા હજાર વર્ષ અને સંખ્યાતા લાખ વર્ષ, અને વિજય વગેરે ચારમાં પલ્યોપમનો અસંખ્યાતમો ભાગ અને સર્વાર્થસિદ્ધમાં પલ્યોપમનો સંખ્યાતમો ભાગ (ઉપપાતવિરહકાળ છે). (૧૪૩, ૧૪૮, ૧૪૫)

Page #63

૫૨
Specific maximum time of upapāta viraha : Deities of
Maximum time of upapāta
viraha Bhavanapati, Vyantara, 24 muhurta Jyotisha 1st - 2nd heaven
24 muhurta 3rd heaven
9 days 20 muhurta 4th heaven
12 days 10 muhurta 5th heaven
22 and a half days 6th heaven
45 days 7th heaven
80 days 8th heaven
100 days 9th - 10th heaven
numerable months 11th - 12th heaven
numerable years First three graiveyakās numerable 100 years Middle three graiveyakās numerable 1000 years Last three graiveyakās numerable Lakh years Four anuttarās
innumerable part of one
palyopama Sarvārthasiddha anuttara nummerable part of one
palyopama
143-144-145 સલૅસિંપિ જહન્નો, સમઓ એમેવ ચવણવિરહો વિ 801-6-la-ziwy-uzinil, ESOLZHZ Ral u zeild 1198ell
બધાયનો જઘન્ય ઉપપાતવિરહકાળ જઘન્યથી ૧ સમય છે, એ જ પ્રમાણે વનવિરહકાળ પણ જાણવો. ૧ સમયમાં ૧, ૨, ૩,

Page #64

૫૩
સંખ્યાતા કે અસંખ્યાતા ઉત્પન્ન થાય છે અને અવે છે. (૧૪૬).
Minimum time of upapāta viraha of all deities is one samaya (i.e. smallest unit of time.) The maximum and minimum time of cyavana viraha of all deities is same as that of upapāta viraha. Minimum Upapāta sankhyā and cyavana sankhyā (of one samaya) is one, whereas maximum upapāta sankhyā and cyavana sankhyā is 2, 3, ... numerable ... innumerable. 146 નરપંચિંદિયતિરિયાણુપત્તી, સુરભવે પજરાણું , અઝવસાયવિસેસા, તેસિં ગઈતારતમ્મ તુ /૧૪
પર્યાપ્ત મનુષ્યો અને પંચેન્દ્રિય તિર્યંચોની ઉત્પત્તિ દેવલોકમાં થાય છે, પણ અધ્યવસાયવિશેષથી તેમની ગતિમાં તારતમ્ય હોય છે. (૧૪૭)
Āgati (previous birth) of deities :
Fully developed five-sensed human beings and animals take birth in heaven in the next life. The place of birth differs according to their thoughts. 147 નર તિરિ અસંખજીવી, સવ્વ નિયમેણ જંતિ દેવેસુ ! નિયઆઉયસમહીણા-ઉએસુ ઈસાણઅંતેસુ I/૧૪૮
અસંખ્ય વર્ષના આયુષ્યવાળા બધા મનુષ્યો-તિર્યંચો નિયમ પોતાના આયુષ્યની સમાન કે ઓછા આયુષ્યવાળા ઈશાન સુધીના દેવલોકમાં જાય છે. (૧૪૮)
Human beings and animals having lifespan of innumerable years definitely take birth in first two heavens. There, their lifespan may be similiar to or less than the present birth’s lifespan. 148 જંતિ સમુચ્છિમતિરિયા, ભવણવણેસુ ન જોઈમાઈસુ.. જે તેસિં ઉવવાઓ, પલિયાસખંસઆઉસુ ૧૪૯

Page #65

૫૪
આ સંમૂચ્છિમ તિર્યંચો ભવનપતિ અને વ્યન્તરમાં જાય છે, જ્યોતિષ વગેરેમાં નહીં, કેમકે તેમની ઉત્પત્તિ પલ્યોપમના અસંખ્યાતમા ભાગના આયુષ્યવાળામાં થાય છે. (૧૪૯)
Sammurchhima Tiryancās (i.e. animals not taking birth from mother's womb) can take birth only in Bhavanapati and Vyantara. They can't take birth in Jyotisha or Vaimānika because they are liable for taking birth among those deities who are having the lifespan of innumerable part of a palyopama (i.e. unit of time). 149 બાલવે પડિબદ્ધા, ઉજ્જડરોસા તવેણ ગારવિયા વેરેણ ય પડિબદ્ધા, મરિઉં અસુરે સુ જાયંતિ ૧૫૦
બાલતપ કરનારા, ઉત્કટ રોષવાળા, તપના અભિમાનવાળા, વિરવાળા જીવો મરીને અસુરકુમાર દેવોમાં ઉત્પન્ન થાય છે. (૧૫)
Those who practice unrightful penance, those who have intense anger, those who practice penance with pride and those who bear extreme enemity may take birth in Asurkumāra (Bhavanapati). 150 રજુગ્રહ-વિસભષ્મણ-જલ-જલણ-પવેસ-તહ-છૂહ-દુઓ ! ગિરિસિરપડખાઉ મયા, સુહભાવા હુતિ વંતરિયા ૧૫૧/.
દોરડાનો ફાંસો ખાવાથી, વિષ ખાવાથી, પાણી કે અગ્નિમાં પ્રવેશ કરવાથી, તરસ કે ભૂખના દુઃખથી, પર્વતના શિખર પરથી પડવાથી મરેલા જીવો શુભભાવથી વ્યન્તર થાય છે. (૧૫૧).
He who has good (auspicious) thoughts at the last moment of his unnatural deaths like suiciding by strangulation of cord, taking deadly poison, sinking himself in water, burning himself by blazing fire, suffering unberable agony of hunger or thirst, jumping down from high mountain etc. may take birth in Vyantara. 151

Page #66

૫૫
તાવસ જા જોઈસિયા, ચરગપરિવાય બંભલોગો જા ! જા સહસ્સારો પચિંદિતિરિય, જા અગ્રુઓ સટ્ટા ૧પરા
તાપસો જ્યોતિષ સુધી, ચરક-પરિવ્રાજકબ્રહ્મલોક સુધી, પંચેન્દ્રિય તિર્યંચ સહસ્ત્રાર સુધી, શ્રાવકો અય્યત સુધી જાય છે. (૧૨)
Tāpasās (Hermits, living in forests, eating fruits and edible bulbous roots etc.) can take birth upto Jyotisha. Caraka-parivrājakās (Hermits wondering from one place to another) can take birth upto Brahmaloka. Five sensed animals can take birth upto Sahasrāra. Shrāvakās (practicing 12 vows of Jainism) can take birth upto Acyuta. 152 જઈલિંગ મિચ્છદિટ્ટી, ગેવિજા જાવ જંતિ ઉક્કોસં. પયમપિ અસદહતો, સુન્નત્યં મિચ્છદિટ્ટી ઉ ૧૫૩ - સાધુના વેષવાળા મિથ્યાદષ્ટિ જીવો ઉત્કૃષ્ટથી રૈવેયક સુધી જાય છે. સૂત્ર કે અર્થના એક પદની પણ અશ્રદ્ધા કરનારો જીવ મિથ્યાષ્ટિ છે. (૧૫૩)
Mithyādrashti saints (bearing the dresscode of Jain saints and disobeying the Jain axioms or preachings of Teerthankara) can take utmost birth upto nine graiveyakās. He who disbelieves a single word of Jaina sootrās or their meanings or preachings of Teerthankara is ‘Mithyādrashti.' 153 સુત ગણતરરઈય, તહેવ પત્તેયબુદ્ધરઈયં ચ | સુયમેવલિણા રઈય, અભિન્નદસપુવિણા રઈયં ૧૫૪l
ગણધરોએ રચેલું, પ્રત્યેકબુદ્ધોએ રચેલું, શ્રુતકેવલીએ રચેલું અને સંપૂર્ણ ૧૦ પૂર્વીએ રચેલું તે સૂત્ર છે. (૧૫૪)
The composition of Gandharās, Pratyekabuddhās, Shrutakevali and Dashapoorvi is known as “Sootra.' 154

Page #67

૫e
છઉમ–સંજયાણ, ઉવવાઉક્કોસ અ સવદ્દે ! તેસિં સટ્ટાણે પિ ય, જહન્નઓ હોઈ સોહમ્મ ૧૫પા.
છદ્મસ્થ સાધુઓની ઉત્કૃષ્ટથી ઉત્પત્તિ સર્વાર્થસિદ્ધમાં થાય છે. તેમની અને શ્રાવકોની પણ જઘન્યથી ઉત્પત્તિ સૌધર્મમાં થાય છે. (૧૫૫)
The Jain saints without Kevalagyān can take birth utmost upto the last Sarvārthasiddha vimāna (Anuttara). Jain saints and Shrāvakās can take birth atleast in Saudharma heaven. 155 લંતંમિ ચઉદપુવિર્સી, તાવસાઈણ વંતરેસ તહા.. એસો ઉવવાયવિહિ, નિયનિય કિરિયઠિયાણ સવોવિ ૧૫દા.
૧૪ પૂર્વેની લાંતકમાં અને તાપસ વગેરેની વ્યંતરોમાં જઘન્યથી ઉત્પત્તિ થાય છે. આ ઉત્પન્ન થવાની બધી વિધિ પોતપોતાની ક્રિયામાં રહેલાની સમજવી. (૧૫૬).
The saints possessing the knowledge of fourteen poorvās can take birth at least upto Lāntaka heaven. Tapasās can take birth atleast in Vyantarās. [Important note = They only deserve the above said births as deity who are perfect in their conducts according to their stage (category)]. 156 વર્જરિસહનારાય, પઢમં બીયં ચ રિસહનારાયું નારાયમરદ્ધનારાય, કીલિયા તહ ય છેવટ્ટ ૧૫ણા એએ છ સંઘયણા, સિહો પટ્ટો ય કીલિયા વજું ! ઉભઓ મક્કડબંધો, નારાઓ હોઈ વિષેઓ ૧૫૮
પહેલુ વજઋષભનારાચ, બીજુ ઋષભનારા, નારાચ, અર્ધનારાચ, કાલિકા અને છેવટ્ઝ આ છ સંઘયણ છે. ઋષભ એટલે પાટો, વજ એટલે ખીલી, નારાચ એટલે બન્ને બાજુ મર્કટબંધ છે એમ

Page #68

૫૭
જાણવું (૧૫૭, ૧૫૮)
There are six kinds of Sanghayanās (Quality of bone-joints) :
1) Vajrarishabhanārāca 2) Rishabhanārāca 3) Nārāca 4) Ardhanārāca 5) Keelikā 6) Chevatthu. 'Rishabha' means bandage (of muscles, tied around the bones). Vajra' means nail shaped bone and 'Nārāca' means markatabandha (i.e. two bones at the joint are in the same position as the baby monkey attached with the mother.) (Keelikā means two bones just touching each other.) 157-158 છ ગભૂતિરિનરાણે, સમુચ્છિમપહિંદિવિગલ છેવટ્ટ સુરનેરઈયા એચિંદિયા ય, સર્વે અસંઘયણા ૧૫લા
ગર્ભજ તિર્યંચો અને મનુષ્યોને છે, સંમૂ૭િમ પંચેન્દ્રિય અને વિકસેન્દ્રિયને છેવટ્સ સંઘયણ હોય છે. દેવો, નારકો અને એકેન્દ્રિયો બધા સંઘયણ વિનાના છે. (૧૫૯).
Garbhaja (embryo originating) animals and Garbhaja human beings have any of the six types of sanghayanās (any one). Sammurchhima pancendriya (five sensed) and vikalendriya (i.e. four sensed, three sensed, two sensed animals and insects) have only the last sanghayana. Ekendriyās (one sensed beings), hell dwellers and deities do not have any sanghayanās (because they don't have bones). 159 છેવટ્ટણ ગમ્મઈ, ચઉરો જા ... કીલિયાઈસુ. ચઉસુ દુ દુ કષ્પ ગુઢી, પઢમેણે જાવ સિદ્ધી વિ ૧૬૦ - છેવઠા સંઘયણ વડે ચાર દેવલોક સુધી જવાય છે. કલિકા વગેરે ચાર સંઘયણો હોતે છતે બે બે દેવલોકની વૃદ્ધિ કરવી. પહેલા સંઘયણ વડે સિદ્ધિ સુધી પણ જઈ શકાય છે. (૧૬૦)

Page #69

૫૮
Living beings having last (sixth) sanghayana can take birth from Bhavanapati upto fourth heaven. Living beings with the middle four sanghayanās can take birth upto twotwo heavens above respectively. (i.e. fifth sanghayana-upto sixth heaven, fourth sanghayana - upto eight heaven etc.) Living beings having the first sanghayana can take birth upto the last anuttara heaven and can even achieve salvation. 160 સમચરિંસે નઝ્મોહ, સાઈ વામણ ય ખુજ હુંડે યા જીવાણ છ સંડાણા, સવ– સુલmણે પઢમં ૧૬૧ નાહીઈ ઉવરિ બીયં, તઈયમહો પિટ્ટિઉંમરઉરવજં સિરગવપાણિપાએ, સુલમણે તે ચઉત્થ તુ ૧૬રા વિવરીય પંચમર્ગ, સવસ્થ અલmણે ભવે છઠ્ઠા ગર્ભીય નર તિરિય છહા, સુરા સમા હુંડયા સેસા l/૧૬૩
સમચતુરગ્ન, ન્યગ્રોધ, સાદિ, વામન, કુજ અને હુડક – આ જીવોના છ સંસ્થાન છે. પહેલુ સંસ્થાન સર્વત્ર સારા લક્ષણવાળું છે. બીજુ સંસ્થાનનાભીની ઉપર સારા લક્ષણવાળું છે, ત્રીજુ સંસ્થાનનાભીની નીચે સારા લક્ષણવાળું છે, ચોથું સંસ્થાન પીઠ, પેટ, છાતી સિવાયના મસ્તક, ગળુ, હાથ, પગમાં સારા લક્ષણવાળું છે. પાંચમુ સંસ્થાન (ચોથાથી) વિપરીત છે. છઠ્ઠ સંસ્થાન સર્વત્ર લક્ષણ વિનાનું છે, ગર્ભજ મનુષ્ય-તિર્યંચનેક પ્રકારના સંસ્થાન હોય છે. દેવોને સમચતુરગ્નસંસ્થાન હોય છે. શેષ જીવોને હુડકસંસ્થાન હોય છે. (૧૬૧, ૧૬૨, ૧૬૩).
There are six types of Sansthānās (i.e. form of body structure) :
1) Samacaturasra - Perfect and proportional body structure.

Page #70

પ૯
2) Nyagrodha - Body structure above the navel is good but below isn't.
3) Sādi - Body structure below the navel is good but above isn't.
4) Vāmana - Head, neck, hands and feet are perfect but back, stomach, chest aren't.
5) Kubja - Back, stomach and chest are perfect but head, neck, hands and feet aren't.
6) Hundaka - None of the body parts are perfect and proportional.
Garbhaja human beings and Garbhaja animals have any of the six sansthānās (any one). Deities have only the first sansthāna. Rest living beings have only the last sansthana. 161-162-163 જંતિ સુરા સંખાઉય-ગમ્ભયપક્ઝામણુય-તિરિએ સુI પwત્તેસુ ય બાયર-ભૂ-દગ-પત્તેયગવણેસુ l/૧૬૪ll
દેવો સંખ્યાતા વર્ષના આયુષ્યવાળા પર્યાપ્તા ગર્ભજ મનુષ્યતિર્યંચમાં અને પર્યાપ્તા બાદર પૃથ્વીકાય, અકાય અને પ્રત્યેક વનસ્પતિકાયમાં જાય છે. (૧૬૪) " Gati (next birth) of deities :
After death deities take birth as Garbhaja human beings or Garbhaja animals having lifespan of numerable years, or as Paryāpta bādara (fully developed and visible) Prithvikāya (earth bodied beings) or as Apkāya (water bodied beings) or as Vanaspatikāya (vegetation bodied beings). 164 તત્યવિ સર્ણકુમાર-પ્પભિઈ એગિંદિએસુ નો જંતિ ! આણયપમુહા ચવિઉં, મણુએ સુ ચેવ ગચ્છત્તિ I૧૬પા
- તેમાં પણ સનકુમાર વગેરે દેવો એકેન્દ્રિયોમાં નથી જતા, આનત વગેરે દેવો ઍવીને મનુષ્યમાં જ જાય છે. (૧૫)

Page #71

૬૦
Deities of the third and above heavens never take birth as Ekendriya. Deities of the ninth and above heavens take birth only as human beings. 165 દો કપ્ત કાયસેવી, દો દો દો ફરિસ-રૂવ-સદેહિં. ચહેરો મહેણુવરિમા, અપ્પનિયારા અહંતસુહા ૧૯દો.
બે દેવલોકના દેવો કાયા વડે મૈથુન સેવનારા છે, બે-બે-બે દેવલોકના દેવો ક્રમશઃ સ્પર્શ-રૂપ-શબ્દથી મૈથુન સેવનારા છે, ચાર દેવલોકના દેવો મનથી મૈથુન સેવનારા છે, ઉપરના દેવલોકના દેવો મૈથુન નહીં સેવનારા અને અનંત સુખવાળા છે. (૧૬).
Deities upto second heaven achieve sexual pleasure by physical sexual intercourse. Deities of third and fourth heaven achieve sexual pleasure by only touching the body parts of female deities. Deities of fifth and sixth heaven achieve sexual pleasure by just watching the charming female deities. Deities of seventh and eighth heaven achieve sexual pleasure by only hearing the sweet voices, romantic talk and laughter of female deities. Deities of ninth to twelfth heaven achieve sexual pleasure by just thinking about female deities. Deities of nine graiveyakās and five anuttarās are so much happy that they never think about the sexual pleasure. 166 જં ચ કામસુહ લોએ, જં ચ દિવ્યં મહાસુહ ! વિયરાય સુહસે, ખંતભાગે પિ નથ્થઈ ૧૯શા
લોકમાં જે કામસુખ છે અને જે દેવતાઈ મહાસુખ છે તે વીતરાગના સુખના અનંતમા ભાગને પણ યોગ્ય નથી. (૧૬૭).
All the most pleasing sexual pleasures of the world and the divine pleasures of the deities are not equal to the anant part (the smallest part) of the happiness of Vitarāga

Page #72

V
(i.e. they who are free from all types of passions, enticements, vices, sins etc.) 167 ઉવવાઓ દેવીણે, કણ્વદુર્ગા જા પરઓ સહસ્સારા ! ગમણાગમણે નન્દી, અચ્ચયપરઓ સુરાણંપિ ૧૬૮
દેવીઓની ઉત્પત્તિ બે દેવલોક સુધી છે, સહસ્ત્રાર પછી દેવીઓનું ગમનાગમન નથી, અશ્રુત દેવલોક પછી દેવોનું પણ ગમનાગમન નથી. (૧૬૮)
The birth of female deities is only upto second heaven but the aparigruhitā female deities can go above upto eighth heaven, not above it. Deities above twelfth heaven never go anywhere nor other deities can go above twelfth heaven. 168 તિ પલિય તિ સાર તેરસ, સારા કપ્રદુગ તઈય સંત અહો ! કિમ્બિસિય ન હુત્તિ ઉવરિ, અચ્ચયપરઓભિઓગાઈ II૧૬ાા
૩ પલ્યોપમ, ૩ સાગરોપમ અને ૧૩ સાગરોપમ આયુષ્યવાળા કિલ્બિષિયા દેવો બે દેવલોક, ત્રીજા દેવલોક અને લાતંક દેવલોકની નીચે હોય છે. ઉપર કિલ્બિષિયા દેવો નથી હોતા. અશ્રુત દેવલોક પછી આભિયોગિક વગેરે દેવો નથી હોતા. (૧૬૯).
Kilbishika deities, residing below the first two heavens (above Jyotisha vimānās) have lifespan of three palyopamās, residing below the third heaven have lifespan of three sāgaropamās and those residing below the sixth heaven have lifespan of thirteen sāgaropamās. There are no kilbishika deities above the sixth heaven. There are no Ābhiyogika deities above the twelfth heaven. 169 અપરિગ્સહદેવીણે, વિમાણલખા છ હુંતિ સોહમ્મ | પલિયાઈ સમયાવહિય, કિઈ જાસિં જાવ દસ પલિયા ૧૭ળા

Page #73

૬૨ તાઓ સર્ણકુમારણેવ, વતૃત્તિ પલિયડસગેહિ | જા બંભ-સુક્ક-આણય-આરણ દેવાણ પન્નાસા /૧૭૧
સૌધર્મમાં અપરિગૃહીતા દેવીઓના છ લાખ વિમાનો છે. જે દેવીઓની સ્થિતિ ૧ પલ્યોપમથી માંડીને સમયાધિક યાવત્ ૧૦ પલ્યોપમ સુધીની છે તેઓ સનકુમાર દેવોને યોગ્ય છે. એમ ૧૦- ૧૦ પલ્યોપમ વધતા ક્રમશઃ બ્રહ્મલોક, મહાશુક્ર, આનત સુધીના દેવોને યોગ્ય છે, યાવતુ ૫૦ પલ્યોપમ સ્થિતિવાળી દેવીઓ આરણ દેવોને યોગ્ય છે. (૧૭૦, ૧૭૧).
There are six lakhs vimānās of aparigruhitā female deities in the first heaven. From these the female deities having the lifespan upto 10 palyopamās are for the deities of third heaven. The female deities having the lifespan more than 10 palyopamās upto 20 palyopamās are for the deities of the fifth heaven. The female deities having the lifespan more than 20 palyopamās upto 30 palyopamās are for the deities of seventh heaven. The female deities having the lifespan more than 30 palyopamās upto 40 palyopamās are for the deities of ninth heaven. The female deities having the lifespan more than 40 palyopamās upto 50 palyopamās are for the deities of eleventh heaven. 170-171 ઈસાણે ચઉલમ્બા, સાહિત્યપલિયાઈ સમયઅહિયઠિઈ / જા પન્નર પલિય જાસિં, તાઓ માહિંદદેવાણં ૧૭રા એએણ કમેણ ભવે, સમયાતિય પલિયડસગવુઢીએ ! લંત-સહસ્સાર-પાણય-અગ્ટય-દેવાણ પણપન્ના ૧૭૩
ઈશાનમાં અપરિગૃહીતા દેવીઓના ચાર લાખ વિમાનો છે. સાધિક પલ્યોપમથી માંડીને સમયાધિક યાવત્ ૧૫ પલ્યોપમ સુધીની જેમની સ્થિતિ છે તે દેવીઓ માટેન્દ્રના દેવોને યોગ્ય છે. એ ક્રમે સમયાધિક યાવતુ ૧૦ પલ્યોપમની વૃદ્ધિ કરતા ક્રમશઃ લાંતક, સહસ્રાર,

Page #74

૬૩
પ્રાણતના દેવોને યોગ્ય છે, યાવતુ ૫૫ પલ્યોપમ સ્થિતિવાળી દેવીઓ અચ્યુત દેવોને યોગ્ય છે. (૧૭૨, ૧૭૩)
There are four lakhs vimānās of aparigruhitā female deities in the second heaven. From these the female deities having the lifespan upto 15 palyopamās are for the deities of fourth heaven. The female deities having the lifespan more than 15 palyopamās upto 25 palyopamās are for the deities of sixth heaven. The female deities having the lifespan more than 25 palyopamās upto 35 palyopamās are for the deities of eighth heaven. The female deities having the lifespan more than 35 palyopamās upto 45 palyopamās are for the deities of tenth heaven. The female deities having the lifespan more than 45 palyopamās upto 55 palyopamās are for the deities of twelfth heaven. 172
173
કિલ્હા નીલા કાઊ, તેઊ પમ્હા ય સુક્ક લેસ્સાઓ । ભવણવણ પઢમ ચઉ લેસ, જોઈસ કપ્પદુગે તેઊ ।।૧૭૪II કપ્પતિય પમ્હલેસા, લંતાઈસુ સુક્કલેસ હુત્તિ સુરા | કણગાભ પઉમકેસર, વન્ના દુસુ તિસુ ઉવરિ ધવલા ||૧૭૫
કૃષ્ણ, નીલ, કાપોત, તેજો, પદ્મ અને શુક્લ- આ છ લેશ્યાઓ છે. ભવનપતિ અને વ્યન્તરને પહેલી ચાર લેશ્યા હોય છે. જ્યોતિષ અને બે દેવલોકમાં તેજોલેશ્યા હોય છે. ત્રણ દેવલોકમાં પદ્મલેશ્યા હોય છે, લાંતક વગેરેમાં શુક્લ લેશ્યાવાળા દેવો હોય છે. બે દેવલોકમાં સુવર્ણ વર્ણવાળા, ત્રણ દેવલોકમાં કમળની કેસરાના વર્ણવાળા અને ઉપર સફેદ વર્ણવાળા દેવો છે. (૧૭૪, ૧૭૫)
There are six kinds of Leshyās (i.e. Emotions / thoughts) - 1) Krishna (worst). 2) Neel (worse) 3) Kāpota (bad) 4) Tejo (good) 5) Padma (better) 6) Shukla (best).

Page #75

૬૪
Leshyās of deities :
Deities
Leshyās
First four
Tejo
Bhavanapati, Vyantara, Vānavyantara Jyotisha, First two heavens Third, Fourth, Fifth heavens Sixth heaven and heavens above it
Padma
Shukla
Vaimănika deities
Sixth to Anuttara
Body colours of Vaimānika deities :
Body colour First - Second
Reddish Golden Third - Fourth
Pinkish-White (or saffron) Bright White
174-175 દસ વાસસહસ્સાઈ, જહન્નમાઉ ધરતિ જે દેવા. તેસિં ચઉOાહારો, સાહિં થોવેહિ ઊસાસો II૧૭૬ll.
જે દેવો જઘન્યથી ૧૦,૦૦૦ વર્ષના આયુષ્યને ધારણ કરે છે તેમનો આહાર એકાંતરે અને ઉચ્છવાસ સાત સ્તોકે હોય છે. (૧૭૬)
Deities having lifespan of 10,000 years take their food on alternate days and they breathe at the intervals of seven stokās. 176 આદિવાહિવિમુક્કલ્સ, નિસાસૂસ્સાસ એગગો ! પાણુ સત્ત ઈમો થવો, સોવિ સત્તગુણો લવ /૧૭૭ લવસત્તહરીએ હોઈ, મુહુતો ઈમંમિ ઊસાસા ! સગતીસસય તિહાર, તીસગુણા તે અહોરતે l/૧૭૮ લઝ્મ તેરસ સહસા, નઉયસયં અયરસંખયા દેવે પક્સેહિ ઊસાસે, વાસસહસ્તેહિં આહારો ૧૭.

Page #76

૬૫
આધિ-વ્યાધિથી રહિત મનુષ્યનો ૧ શ્વાસોચ્છ્વાસ તે પ્રાણ છે, ૭ પ્રાણ તે ૧ સ્તોક છે, સાત ગુણો સ્તોક તે ૧ લવ છે, ૭૭ લવનો ૧ મુહૂર્ત છે, ૧ મુહૂર્તમાં ૩૭૭૩ શ્વાસોચ્છ્વાસ છે, તેને ત્રીસ ગુણા કરતા ૧ અહોરાત્રમાં ૧,૧૩,૧૯૦ શ્વાસોચ્છવાસ છે. સાગરોપમની સંખ્યાવડે દેવમાં પખવાડિયે શ્વાસોચ્છ્વાસ અને હજાર વરસે આહાર હોય છે. (૧૭૭, ૧૭૮, ૧૭૯)
A complete single breath (inhale and exhale) of a healthy person free from Adhi and vyādhi (physical and mental uneasiness) is called as ‘Prāna.’
7 Prānās = 1 Stoka
=
7 Stokās = 1 Lava 77 Lavās 1 Muhurta 1 Muhurta = 3773 Prānās 30 Muhurtās = 1 Ahorātra = 1,13,190 Prānās 30 Ahorātrās = 1 Month 12 Months
1,67,77,216 Āvalikās
33,95,700 Prānās
1 Year = 4,07,48,400 Prānās
Deities breathe after an interval of fortnight (15 days) and take food after an interval of 1000 years. The number of fortnights and 1,000 years is equal to the number of Sāgaropamās of their respective lifespan. (For ex. Deities having lifespan of 10 sāgaropamās breathe after an interval of 10 fortnights and take food after an interval of 10,000 years.) 177-178-179
-
-
-
દસ વાસસહસ્તુવäિ, સમયાઈ જાવ સાગર ઊભું । દિવસ મુહુત્ત પુષુત્તા, આહારૂસાસ સેસાણં ૧૮૦
૧૦,૦૦૦ વર્ષથી ઉપર સમય વગેરેથી માંડીને ૧ સાગરોપમથી ઓછા આયુષ્યવાળા બાકીના દેવોના આહાર અને ઉચ્છ્વાસ ક્રમશઃ દિવસપૃથÒ અને મુહૂર્તપૃથÒ થાય છે. (૧૮૦)
Deities whose lifespan is more than 10,000 years and

Page #77

less than Sāgaropama take food after an interval of 2 to 9 days and breathe after an interval of 2 to 9 muhurtās. 180 સરી રેણ ઓયાહારો, તયાઈ ફાસણ લોમઆહારો .. પદ્મવહારો પુણ, કાવલિઓ હોઈ નાયવો ૧૮૧
શરીર વડે ઓજાહાર હોય છે, ત્વચાના સ્પર્શ વડે લોમાહાર હોય છે અને પ્રક્ષેપાહાર કોળીયાનો હોય છે એમ જાણવું. (૧૮૧)
The food taken by the Taijas, Kārmana and Audārika mishra body is known as “Ojāhāra' (i.e. Āhāra taken from the first moment of new birth upto 48 minutes (in the womb). The food taken by the skin pores is known as 'Lomāhāra' (i.e. Ahāra taken after the development of the body (in womb) till the end of life). The food taken by hands and swallowed by mouth is known as ‘Prakshepāhāra.' 181
ઓયાહારા સર્વે, અપજત્ત પન્જર લોમઆહારો ! સુર-નિરય-ઈનિંદિ વિણા, સેસા ભવત્થા સપએવા ૧૮રો.
બધા અપર્યાપ્તા જીવો ઓજાહારવાળા છે, પર્યાપ્તા જીવો લોમાહારાવાળા છે, દેવો-નારકો-એકેન્દ્રિય સિવાયના શેષ સંસારી જીવો પ્રક્ષેપ આહારવાળા છે. (૧૮૨).
All the living beings, during Aparyāpta period (the first 48 minutes of birth approximately) have Ojāhāra and in Paryāpta period have Lomāhāra. Living beings except deities, hell dwellers and Ekendriyās have Prakshepāhāra. 182 સચિત્તાચિત્તોભયરૂવો, આહાર સબ્યતિરિયાણું ! સવનરાણં ચ તહા, સુરનેરઈયાણ અચ્ચિત્તો I/૧૮all
બધા તિર્યંચોનો અને બધા મનુષ્યોનો આહાર સચિત્ત-અચિત્તઉભયરૂપ છે. દેવો-નારકોનો આહાર અચિત્ત હોય છે. (૧૮૩).
The food of human beings and animals is of 3

Page #78

૬૭
types 1) Sacitta (living) 2) Acitta (lifeless) 3) Mishra (mix). The food of deities and helldwellers is only acitta type. 183
આભોગાડણાભોગા, સવ્વસિં હોઈ લોમઆહારો ।
નિરયાણું અમણુન્નો, પરિણમઈ સુરાણ સમણુન્નો ૧૮૪॥
બધા જીવોનો લોમાહાર જાણતા અને અજાણતા થાય છે. નારકીઓને તે અશુભરૂપે પરિણમે છે અને દેવોને તે શુભરૂપે પરિણમે છે. (૧૮૪)
Knowingly and unknowingly all living beings take Lomāhāra. The Lomāhāra of helldwellers is always unpleasant, while that of deities is always pleasent.184 તહ વિગલનારયાણં, અંતમુહુત્તા સ હોઈ ઉક્કોસો । પંચિંદિતિરિનરાણું, સાહાવિઓ છટ્ઠઅમઓ ।।૧૮પા
વિકલેન્દ્રિય અને નારકોને તે આહાર ઉત્કૃષ્ટથી અંતર્મુહૂર્તે હોય છે. પંચેન્દ્રિય તિર્યંચો અને મનુષ્યોનો સ્વાભાવિક આહાર ઉત્કૃષ્ટથી ક્રમશઃ છઠ્ઠ અને અક્રમે હોય છે. (૧૮૫)
Vikalendriyās and helldwellers have constant desire for food, still the maximum interval of food can be some less than one muhurta. The five sensed animals and human beings (of first four ārās (era) have the maximum interval of food of forty-eight hours and seventy-two hours respectively. (This is to be understood generally, else they can practice fasts upto several days.)185
વિષ્ણુહગઈમાવન્ના, કેવલિણો સમુહયા અજોગી ય । સિદ્ધા ય અણાહારા, સેસા આહારગા જીવા ૧૮૬॥
વિગ્રહગતિ પામેલા, સમુદ્દાતવાળા કેવલીઓ, અયોગી કેવલીઓ અને સિદ્ધો અણાહારી છે, શેષ જીવો આહારક છે. (૧૮૬)
Souls in Vigrahagati (transition of soul from one birth to another), souls in third, fourth and fifth moments of

Page #79

૬૮
Kevalisamudghāta, Ayogi kevali and souls who have attained salvation are Anāhāri (i.e. they don't take food). Rest of the living being are Āhāri (i.e. they take food). 186 કેસદ્ધિ-સંસ-નહ-રોમ-હિર-વસ-ચમ્મ-મુત્ત-પુરિસેહિં. રહિયા નિમ્પલદેહ, સુગંધનીસાસ ગયલેવા ૧૮ અંતમુહુતેણે ચિય, પજ્જત્તા તરુણપુરિસસંકાસા. ' સવંગભૂસણધરા, અજરાનિયા સમા દેવા ૧૮૮
દેવો કેશ-હાડકા-માંસ-નખ-રોમ-લોહી-ચરબી-મૂત્ર-વિષ્ટાથી રહિત નિર્મળ શરીરવાળા, સુગંધી શ્વાસોચ્છવાસવાળા, લેપ (પરસેવા)થી રહિત, અંતર્મુહૂર્તમાં પર્યાપ્તા થનારા, યુવાન પુરુષ જેવા, બધા અંગો ઉપર અલંકારોને ધારણ કરનારા, જરા (ઘડપણ) રહિત, રોગરહિત અને સમચતુરગ્નસંસ્થાનવાળા હોય છે. (૧૮૭- ૧૮૮)
The divine bodies of deities are without hairs, bones, flesh, nails, fur (i.e. small hairs on the body), blood, fat, skin, urine, excreta etc. They are completly clean. Deities have fragrant breath. There bodies are free from sweat. They become young (same as a man of 25 year's age) within an antarmuhurta from birth. Their bodies are destitute of oldness and diseases. They are always adorned with ornaments and have Samacaturasra sansthāna. 187-188 અણિમિસનયણા મણ-કન્ઝસાહણા પુફદામઅમિલાણા . ચરિંગુલેણ ભૂમિ, ન વિન્તિ સુરા જિણા બિતિ ૧૮લા
અનિમેષ નયનવાળા, મનથી કાર્ય સાધનારા, નહીં કરમાયેલી ફૂલની માળાવાળા દેવો ભૂમિને ચાર આંગળ વડે સ્પર્શતા નથી એમ જિનેશ્વરો કહે છે. (૧૮૯).
It is said by the Teerthankarās that deities never twinkle their eyes. All their works and wishes are fulfilled just by thinking. The flowers of their garlands never wither

Page #80

(until 6 months before their death). They always remain four fingers above the earth (i.e. their foot never touches the earth). 189 પંચસુ જિલ્લાણેસુ ચેવ, મહરિસિતવાણુભાવાઓ . જમ્મતરનેeણ ય, આગચ્છત્તિ સુરા ઈહઈ !/૧૯૦
જિનેશ્વરોના પાંચ કલ્યાણકોમાં, મહર્ષિના તપના પ્રભાવથી અને અન્ય જન્મના સ્નેહથી દેવો અહીં આવે છે. (૧૦)
Deities come on the earth on the occasions of five Kalyānakās of Teerthankarās or attracted by the glory of magnificent penance of great rishi (saints) or due to the attachment of previous birth. 190 સંકતદિવ્યપેમા, વિસયાસત્તાડસમતાવ્યા અણહીણમણુકજજા, નરભવમસુઈ ન ઈંતિ સુરા ૧૯૧ ચારિ પંચ જોયણસયાઈ, ગંધો ય મણુયલોગસ્સા ઉઠે વચ્ચઈ જેણે, ન હુ દેવા તેણ આવત્તિ ૧૯રા.
- સંક્રાન્ત થયેલા દિવ્ય પ્રેમવાળા, વિષયમાં આસક્ત, સમાપ્ત નથી થયા કર્તવ્ય જેમના એવા, મનુષ્યોને અનાધીન કાર્યવાળા દેવો અશુભ મનુષ્યભવમાં નથી આવતા. જે કારણથી મનુષ્યલોકની ગંધ ૪૦૦ કે ૫00 યોજન ઉપર જાય છે તે કારણથી દેવો અહીં આવતા નથી. (૧૯૧, ૧૯૨)
Deities do not visit the earth because :
1) They are fully absorbed in the divine pleasures, sensual pleasures and divine love of female deities. 2) They are busy in the routine activities of heaven. 3) They are not dependent on human for any work. 4) Due to the stinking air of the human world which is always spreading upto 400 yojanās above the earth. 191-192

Page #81

GO
દો કપ્ત પઢમપુઢવુિં, દો દો દો બીય-તઈયગ-ચઉત્યિ T ચઉ ઉવરિમ ઓછીએ, પાસત્તિ પંચમં પુઢવિ ૧૯૩ છäિ છ ગેવિા , સત્તમિમીયરે અણુત્તરસુરા ઉI કિંચૂણ લોગનાલિ, અસંખદવુદહિ તિરિયં તુ ૧૯૪ો. બહુઆયરગે ઉવરિમગા, ઉઠું સરિમાણચલિયધયાઈ ! ઊણદ્ધ સાગરે સંખ-જોયણા તપ્પરમસખા ૧૯પા
બે દેવલોકના દેવો પહેલી પૃથ્વીને, બે-બે-બે દેવલોકના દેવો ક્રમશઃ બીજી ત્રીજી-ચોથી પૃથ્વીને, ઉપરના ચાર દેવલોકના દેવો પાંચમી પૃથ્વીને અવધિજ્ઞાનથી જુવે છે. છ રૈવેયકના દેવો છઠ્ઠી પૃથ્વીને, ત્રણ રૈવેયકના દેવો સાતમી પૃથ્વીને, અનુત્તર દેવો કંઈક ન્યૂન લોકનાલીને અવધિજ્ઞાનથી જુવે અને તીચ્છ અસંખ્ય દ્વીપ સમુદ્રોને જુવે છે. ઉપરના દેવો તીઠુ ઘણું જુવે. ઉપર પોતાના વિમાનની ચૂલિકાની ધજા સુધી જુવે. અડધા સાગરોપમથી ઓછા આયુષ્યવાળા દેવો સંખ્યાતા યોજના સુધી જુવે, તેનાથી વધુ આયુષ્યવાળા દેવો અસંખ્ય યોજન સુધી જુવે. (૧૯૩, ૧૯૪, ૧૯૫).
Visualization power of the deities due to Avadhigyāna (supernatural visual power)
Deities of first and second heavens can visualize upto first earth (hell).
Deities of third and fourth heavens can visualize upto second earth (hell).
Deities of fifth and sixth heavens can visualize upto third earth (hell).
Deities of seventh and eighth heavens can visualize upto fourth earth (hell).
Deities of ninth, tenth, eleventh and twelfth heavens can visualize upto fifth earth (hell).

Page #82

૭૧
Deities of first six graiveyakās heaven can visualize upto sixth earth (hell).
Deities of last three graiveyakās can visualize upto seventh earth (hell).
Deities of five anuttarās can visualize some short distance less than the complete Lokanālikā (i.e. all the three worlds inhabitated by living beings). Horizontally all the deities can visualize innumerable islands and oceans. The upper deities visualize more in the horizontal direction than the former (below) ones. All the deities can visualize above upto the flags of their respective vimānās. Deities having lifespan less than Ź sāgaropama can visualize upto numerable yojanās. Deities having lifespan of more than
Ź sāgaropama can visualize upto innumerable yojanās. 193-194-195 પણવીસ જોયણ લહુ, નારય-ભવણ-વણ-જોઈ-કપ્પાણી ગવિજ્જડમુત્તરાણ ય, જહસંખે ઓહિઆગારા ૧૯૬ll તપ્રાગારે પલ્લગ પડહગ-ઝલ્લરિ-મુઇંગ-પુષ્ક-જવે ! તિરિયમણુએસ ઓહી, નાણાવિહસંઠિઓ ભણિઓ ૧૯૭
ભવનપતિ-વ્યન્તર જઘન્યથી ૨૫ યોજન જુવે. નારકી, ભવનપતિ, વ્યત્તર, જ્યોતિષ, ૧૨ દેવલોક, રૈવેયક, અનુત્તરના દેવોના અવધિજ્ઞાનના આકારો ક્રમશઃ ત્રાપો, પ્યાલો, ઢોલ, ઝાલર, મૃદંગ, પુષ્પગંગેરી, જવનાલક (કન્યાનો કંચુક સહિત ચણીયો)ના આકારે છે. તિર્યંચો અને મનુષ્યોમાં અવધિજ્ઞાન વિવિધ સંસ્થાનોવાળું કહ્યું છે. (૧૯૬, ૧૯૭)
Bhavanapati and Vyantara deities can visualize at least upto 25 yojanās. Shapes of the visualization area of the deities is as follows :

Page #83

Deities of
Shape of the area visualized by Avadhigyāna.
Bhavanapati | Pyālā (Vessel with a particular shape) Vyantara
Pataha (Drum type) Jyotisha
Zāllar (may be - tambourine) 12 heavens Mridanga (A type of drum) 9 graiveyakās | Flower basket (fully loaded with flowers) 5 anuttarās Javanālaka (Blouse attached with petticoat).
Shape of the area visualized by Avadhigyāna by helldwellers is like Trāpo (Raft type triangular boat) and by the human beings and tiryancās (animals) is of different shapes. 196-197 ઉઠું ભવણવણાણે, બહુગો વેમાણિયાણડહો ઓહી ! નારય-જોઈસ તિરિયું, નરતિરિયાણું અણગવિહો ૧૯૮
ભવનપતિ-વ્યન્તરનું અવધિજ્ઞાન ઉપર વધુ હોય છે, વૈમાનિકોનું અવધિજ્ઞાન નીચે વધુ હોય છે, નારકી-યોતિષનું અવધિજ્ઞાન તીર્ફે વધુ હોય છે, મનુષ્યો-તિર્યંચોનું અવધિજ્ઞાન અનેક પ્રકારનું છે. (૧૯૮)
The range of Avadhigyāna of Bhavanapati and Vyantara deities is more in upper direction, of Vaimānika deities is more in downward direction of Jyotisha deities and hell dwellers is more in horizontal direction and of human beings and animals is of many types (random in all directions.) 198 ઈ દેવાણું ભણિય, કિંઈપમુહ નારયાણ તુચ્છામિ ! ઈગ તિત્રિ સત્ત દસ સત્તર, અયર બાવીસ તિત્તીસા ૧૯૯ સાસુ પુઢવીસુ ઠિઈ, જિદ્દોવરિમા ય હિટ્ટ પુઢવીએ ! હોઈ કમેણ કણિટ્ટા, દસવાસસહસ્સ પઢમાએ l/૨૦oll

Page #84

૭૩
આમ દેવોના સ્થિતિ વગેરે કહ્યા. હવે નારકીઓના કહીશ. સાત નરકમાં ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ ક્રમશઃ ૧, ૩, ૭, ૧૦, ૧૭, ૨૨, ૩૩ સાગરોપમ છે. ઉપરની પૃથ્વીની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ ક્રમશઃ નીચેની પૃથ્વીની જઘન્ય સ્થિતિ છે. પહેલી પૃથ્વીની જઘન્ય સ્થિતિ ૧૦,૦૦૦ વર્ષ છે. (૧૯૯- ૨00). Having said the sthiti etc. aspects of deities, I shall now describe the same aspects of the hell dwellers. The maximum and minimum lifespan of hell dwellers.
Hell Maximum lifespan Minimum lifespan First One sāgaropama
10,000 years Second Three sāgaropamās One sāgaropama Third Seven sāgaropamās
Three sägaropamās Fourth Ten sāgaropamās
Seven sāgaropamās Fifth Seventeen sāgaropamās Ten sāgaropamās Sixth Twenty-two sāgaropamās Seventeen sāgaropamās Seventh | Thirty-three sāgaropamās | Twenty-two sāgaropamās
199-200 નવઈ સમ સહસ લખા, પુવ્વાણું કોડી અયર દસ ભાગ 1 ઈક્કિક્ક ભાગ રૂઢી, જા અયર તેરસે પયરે ૨૦૧૫ ઈઅ જિદ્દે જહન્ના પુણ, દસવાસસહસ્સ લમ્બ પયર દુગે ! એસેસુ ઉવરિ જિદા, અહો કણિટ્ટા પઈ પુઢવિ ૨૦૨
૯૦,૦૦૦ વર્ષ, ૯૦ લાખ વર્ષ, ૧ ક્રોડ પૂર્વ, સાગરોપમ, ૧-૧ ભાગની વૃદ્ધિ યાવત્ ૧૩મા પ્રતરમાં ૧ સાગરોપમ - આ ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ છે. જઘન્ય સ્થિતિ બે પ્રતરમાં ૧૦,000 વર્ષ અને ૧ લાખ વર્ષ, શેષ પ્રતિરોમાં દરેક પૃથ્વીમાં ઉપરના પ્રતરની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ નીચેના પ્રતરની જઘન્ય સ્થિતિ છે. (૨૦૧- ૨૦૨)

Page #85

98
Maximum and minimum lifespan in the 13 pratarās of the first hell are as follows :
Pratara
Maximum lifespan
Minimum lifespan
First
Second
90,000 years 90,00,000 years One crore poorva years - sāgaropama
10,000 years 10,00,000 years 90,00,000 years One crore poorva years
Third
Fourth
Fifth
2 sāgaropama
sāgaropama
Sixth
3 sāgaropama
2 sāgaropama
Seventh
Eighth
sāgaropama sāgaropama sāgaropama
sāgaropama sāgaropama sāgaropama sāgaropama
Ninth
Tenth
? sāgaropama
10
Eleventh
sāgaropama
I sāgaropama
20
Twelfth sāgaropama
sāgaropama Thirteenth One sāgaropama
sāgaropama
201-202 ઉવરિખિઇઠિઈવિસેસો, સગપયરવિહતુ ઈચ્છસંગુણિઓ. ઉરિમખિઇઠિઇસહિઓ ઈચ્છિયપયરંમિ ઉક્કોસા ૨૦૩ll
ઉપરની પૃથ્વીની સ્થિતિના તફાવતને પોતાના પ્રતરથી ભાગી ઈષ્ટ પ્રતરથી ગુણી ઉપરની પૃથ્વીની સ્થિતિથી સહિત તે ઈષ્ટ પ્રતરમાં Grke pula cà (203)

Page #86

931 =
43 +1 sāgaropama
૭૫ Formula for obtaining lifespans of all the prataras of other hells is as follows :
1) Subtract the maximum lifespan of previous hell from the maximum lifespan of the respective hell. 2) Divide the answer with the total number of pratarās. 3) Multiply the answer with the number of expected pratara. 4) Add the maximum lifespan of the previous hell to the obtained answer. (For ex. lifespan of the first pratara of second hell. 1) 3 sāgaropama - 1 sāgaropama = 2 sāgaropama 20 211 = = 1 sāgaropama. 203 બંધણ ગઈ સંઠાણા, ભયા વન્ના ય ગંધ રસ ફાસાએ અગુરુલહુ સદ્દ દસહા, અસુહા વિય પુગ્ગલા નિરએ ૨૦૪ો.
બંધન, ગતિ, સંસ્થાન, ભેદ, વર્ણ, ગંધ, રસ, સ્પર્શ, અગુરુલઘુ, શબ્દ-એ દશ પ્રકારના અશુભ પુદ્ગલ (પરિણામો) નરકમાં છે. (૨૦૪)
1) Bandhana (contact of matter particles) 2) Gati (walking style and place) 3) Sansthāna (body structure) 4) Bhed (getting apart from any place) 5) Varna (colourscene) 6) Gandha (smell) 7) Rasa (taste) 8) Sparsha (touch) 9) Agurulaghu parināma 10) Sabda (words); all the ten aspects in the hell are grottiest and dreadful. 204 નરયા દસવિલ વેયણ, સઉસિણ-ખુહ-પિવાસ-કંડૂહિં પરવર્લ્સ જરં દાહ, ભયં સોગં ચેવ વેયંતિ ૨૦પા.
નારકીઓ ૧૦ પ્રકારની વેદના ભોગવે છે - ઠંડી, ગરમી, ભૂખ, તરસ, ખંજવાળ, પરવશતા, તાવ, દાહ, ભય અને શોક. (ર૦૫)
1) Extreme cold 2) Extreme heat 3) Unberable hunger 4) Unquenching thirst 5) Harsh itching sensation 6) Total helplessness 7) Terrible fever 8) Intolerable

Page #87

૭૬
burning sensation 9) Horrific fear 10) Groaning griefs; these are the ten types of severe unberable pains, which the hell dwellers are constantly suffering. 205 સત્તસુ ખિજનિયણા, અન્નન્નક્યાવિ પહરણેહિ વિણા | પહરણકયા વિ પંચસુ, તિસુ પરમાહસ્મિયકયાવિ ૨૦૬
સાતે પૃથ્વીમાં ક્ષેત્ર અને પ્રહરણ વિના પરસ્પરકૃત વેદના હોય છે. પાંચ પૃથ્વીમાં પ્રહરણકૃત વેદના પણ હોય છે. ત્રણ પૃથ્વીમાં પરમાધામીકૃત વેદના પણ હોય છે. (૨૦૬)
There are three types of Vedanās in the hell. They are :
1) Kshetrakruta Vedanā (i.e. Pain originated due to the environment of that hell.) It is in all the seven hells.
2) Anyonyakruta Vedanā. (i.e. Pain inflicted by the hell dwellers to each other.) It is of two types. 1) Without weapons - It is in all the seven hells 2) With weapons - It is in only first five hells.
3) Paramādhāmikruta Vedanā (Pain caused by the meanest deities) It is in only first three hells. 206 રયણuહ સક્કરપહ, વાલુયપદ પંકપણ ય ધૂમપહા ! તમપહા તમતમપહા, કમેણ પુઢવીણ ગોરાઈ ૨૦શા.
રત્નપ્રભા, શર્કરામભા, વાલુકાપ્રભા, પંકપ્રભા, ધૂમપ્રભા, તમ.પ્રભા, તમસ્તમઃ પ્રભા-આ ક્રમશઃ સાત પૃથ્વીના ગોત્ર છે. (૨૦૭)
Ratnaprabhā, Sharkarāprabhā, Vālukāprabhā, Pankaprabhā, Dhoomaprabhā, Tamahprabhā, Tamastamahprabhā are the seven Gotrās (i.e. name according to their environmental conditions) of the seven hells. 207 ઘમ્મા વંસા સેલા, અંજણ રિટ્ટા મઘા ય માઘવઈ ! નામેહિ પુઢવીઓ, છત્તાઈછત્ત સંડાણા ૨૦૮

Page #88

66
ઘર્મા, વંશા, શૈલા, અંજના, રિષ્ટા, મઘા અને માધવતી - આ નામો વડે સાત પૃથ્વીઓ છત્રાતિછત્રના આકારે રહેલી છે. (૨૦૮)
Gharmā (Dharmā), Vanshā, Shailā, Anjanā, Rishtä, Maghā, Māghavati are the names of the seven hells. These hells are one below other in the form of turned-down umbrellas placed one above another (i.e. the smaller ones above and the larger umbrellas below.) 208 અસીઈ બત્તીસ અડવીસ, વીસા અઢાર સોલ અડ સહસ્સા । લક્ઝુવિર પુઢિવિપંડો, ઘણુદહિ-ઘણવાય-તણુવાયા ૨૦૯ ગયણં ચ પઇઢાણં, વીસસહસ્સાઇ ઘણુદહી પિંડો । ઘણતણુવાયાગાસા, અસંખજોયણજુયા પિંડે ॥૨૧૦
૧ લાખની ઉપ૨ ૮૦ હજાર, ૩૨ હજા૨, ૨૮ હજા૨, ૨૦ હજાર, ૧૮ હજાર, ૧૬ હજા૨, ૮ હજાર યોજન, એ પૃથ્વીપિંડ છે. તેમાં નીચે ઘનોદધ, ઘનવાત, તનવાત અને આકાશ આધાર છે. ઘનોદધિનો પિંડ ૨૦,000 યોજન છે. ઘનવાત- તનવાત-આકાશનો પિંડ અસંખ્ય યોજનયુક્ત છે. (૨૦૯- ૨૧૦)
Thickness (height) of these seven hells is 1,80,000 yojanās, 1,32,000 yojanās, 1,28,000 yojanās, 1,20,000 yojanās, 1,18,000 yojanās, 1,16,000 yojanās, 1,08,000 yojanās respectively. Below each hell there are layers of Ghanodadhi, Ghanavāta, Tanavāta and Ākāsha. In the bottom (middle-part) the layer of Ghanodadhi is 20,000 yojanās thick whereas the layers of Ghanavāta, Tanavāta and Ākāsha are innumerable yojanās thick. 209-210 ન ફુસંતિ અલોગ, ચઉદિસંપિ પુઢવીઉ વલયસંગહિયા । રયણાએ વલયાણું, છદ્ધપંચમજોયણું સઢ ॥૨૧૧|| વિખંભો ઘણઉદહી, ઘણતણુવાયાણ હોઈ જહસંખું | સતિભાગ ગાઉયં, ગાઉયં ચ તહ ગાઉયતિભાગો ।।૨૧૨।

Page #89

૭૮
પઢમમહીવલએસેં, ખિવિજ્જ એય કમેણ બીયાએ . દુ-તિ-ચ-પંચ-છ-ગુણે, તઈયાઈસુ તંપિ ઝિવ કમસો ર૧all મઝે ચિય પુઢવીઅહે, ઘણુદહિપમુહાણ પિંડારિમાણ ભણિયં તઓ કમેણં, હાયઈ જા વલયપરિમાણે ર૧૪ - વલયોથી વીંટાયેલી પૃથ્વીઓ ચારેય દિશામાં અલોકને સ્પર્શતી નથી. રત્નપ્રભાના ઘનોદધિ, ઘનવાત, તનવાતના વલયો ક્રમશઃ ૬, ૪૩, ૧ યોજન જાડા છે. પહેલી પૃથ્વીના વલયોમાં ૧૩ ગાઉ, ૧ ગાઉ અને ગાઉ ઉમેરતા એ ક્રમશઃ બીજી પૃથ્વીના વલયોની પહોળાઈ છે. તેને ૨, ૩, ૪, ૫, ૬ ગુણા કરી ઉમેરવાથી ક્રમશઃ ત્રીજી વગેરે પૃથ્વીમાં વલયોની જાડાઈ આવે છે. પૃથ્વીની નીચે મધ્યભાગે જ ઘનોદધિ વગેરેના પિંડનું પરિમાણ કહ્યું છે, ત્યાર પછી ક્રમશઃ વલયના પરિમાણ સુધી ઘટે છે. (૨૧૧, ૨૧૨, ૨૧૩, ૨૧૪).
The hells are surrounded by these layers from all the sides, hence they have no touch with the Aloka (nonworld). These (bowl shaped) layers are gradually decreasing on the upper sides. The thickness of Ghanodadhi, Ghanavāta and Tanavāta on the upper sides of the first hell is 6 yojanās, 4 į yojanās and 1 } yojanās respectively. By adding 1 ; gāu, 1 gāu and į gāu respectively to the thickness of the three layers of the first hell, we get the thickness of the three layers of the second hell. On multiplying the above mentioned three (addition) measures with 2, 3, 4, 5, 6 and adding them to the measures of first hell we get the thickness of the three layers of third, fourth, fifth, sixth, seventh hells respectively. 211-212-213-214 તીસ પણવીસ પન્નરસ, દસ તિનિ પpણ એગ લખાઈ ! પંચ ય નરયા કમસો, ચુલસી લખાઈ સત્તસુ વિ ર૧પા

Page #90

૭૯ ૩૦ લાખ, ૨૫ લાખ, ૧૫ લાખ, ૧૦ લાખ, ૩ લાખ, પ ન્યૂન ૧ લાખ અને પાંચ નરકાવાસો ક્રમશઃ સાત પૃથ્વીઓમાં છે. સાતેમાં ૮૪ લાખ નરકાવાસ છે. (૨૧૫).
The number of narakāvāsās (residential abodes of hell dwellers) of the seven hells are 30 lakhs, 25 lakhs, 15 lakhs, 10 lakhs, 3 lakhs, 5 less in 1 lakh and 5 respectively. The grand total of all the narakāvāsās is 84 lakhs. 215 તેરિક્કારસ નવ સગ, પણ તિનિગ પર સવિગુણવના. સીમંતાઈ અLઈ-ઠાણતા ઇંદયા મઝે ર૧૬ll
સાત પૃથ્વીમાં ક્રમશઃ ૧૩, ૧૧, ૯, ૭, ૫, ૩, ૧ પ્રતરો છે. કુલ ૪૯ પ્રતર છે. તેમની વચ્ચે સીમન્તકથી માંડીને અપ્રતિષ્ઠાન સુધીના ઈન્દ્રક નરકાવાસ છે. (૨૧૬)
The number of pratarās of the seven hells are 13, 11, 9, 7, 5, 3, 1 respectively. The grand total of pratarās is 49. The name of the first Indrakanarakāvāsa is 'Simantaka' and the name of the last Indrakanarakāvāsa is 'Apratisthāna.' 216 તેહિંતો દિસિવિદિસિ, વિણિગ્નયા અટ્ટ નિરયઆવલીયા.. પઢમે પયરે દિસિ, ઈગુણવત્ન વિદિસાસુ અડયાલા ર૧૭ બીયાઇસુ પયરેસ, ઈંગ ઈગ હીણા ઉ હુત્તિ પંતીઓ . જા સત્તમમહીપયરે, દિસી ઇક્કિક્કો વિદિસિ નર્થીિ ર૧૮
તે ઈન્દ્રક નરકાવાસોથી દિશા-વિદિશામાં નરકાવાસોની ૮ આવલિઓ નીકળેલી છે. પહેલા પ્રતરમાં દિશામાં ૪૯ અને વિદિશામાં ૪૮ નરકાવાસ છે. બીજા વગેરે પ્રતરોમાં પંક્તિઓ ૧- ૧ હીન નરકાવાસવાળી છે, યાવત્ સાતમી પૃથ્વીના પ્રતરમાં દિશામાં ૧-૧ નરકાવાસ છે અને વિદિશામાં નરકાવાસ નથી. (૨૧૭-૨૧૮)
There are eight rows of Āvalikāgata narakāvāsa in four directions and four sub-directions around the

Page #91

૮૦
Indrakanarakāvāsa (which is in the centre of every pratara. In the first pratara (of the first hell) there are 49 narakāvāsās in each direction and 48 narakāvāsās in each sub-direction. (i.e. South-east etc.) From the second pratara onwards (upto the last-one) one-one narakāvāsa is less in each direction and sub-direction. Hence, in the last 49th pratara there is one-one narakāvāsa in each direction and none in the sub-directions. 217-218 ઈઠપયરેગદિસિ સંખ, અડગુણા ચઉવિણા સાંગસખા. જહ સીમંતયપયરે, એગુણનઉમા સયા તિનિ //ર૧લા અપઈઠાણે પંચ ઉં, પઢમો મુહમંતિમો હવઈ ભૂમી ! મુહભૂમીસમાસદ્ધ, પયરગુણે હોઇ સવધણું /૨૦ના
ઈષ્ટ પ્રતરની એક દિશાની નરકાવાસની સંખ્યાને ૮થી ગુણી, તેમાં ૪ ઓછા કરી ૧ ઉમેરવો, જેમકે સીમન્તક પ્રતરમાં ૩૮૯ નરકાવાસ થાય. અપ્રતિષ્ઠાન પ્રતરમાં પ નરકાવાસ છે. પહેલો મુખ છે. છેલ્લો ભૂમિ છે. મુખ અને ભૂમિનો સરવાળો કરી અર્ધ કરી પ્રતર સાથે ગુણતા નરકાવાસની કુલ સંખ્યા આવે. (૨૧૯-૨૨૦)
Formula for obtaining the total number of narakāvāsās in each pratara :
1) Multiply the number of narakāvāsās of one direction of the expected pratara with eight. 2) Subtract four from the answer. 3) Add one (for Indrakanarakāvāsa) to the answer. (For ex. First pratara = 49 narakāvāsa 1) 49 x 8 = 392 2) 392 - 4 = 388 3) 388 + 1 = 389 narakāvāsās.)
Formula for obtaining the total number of narakāvāsās of any hell is as follows :
Total number of narakāvāsās of the first pratara is called 'Mukha' and of the last pratara is called 'Bhoomi' 1) Add 'Mukha' and 'Bhoomi' narakāvāsās. 2) Divide the

Page #92

૮૧
answer by two. 3) Multiply the answer with the total number of pratarās of the expected hell. (for ex. In first hell, Mukha = 389, Bhoomi = 293 1) 389+293 = 682 2) 682 : 2 = 341 3) 341 x 11 = 4433 narakavasās) 219-220 છવઈસય તિવના, સાસુ પુઢવીસુ આવલી નિરયા ! સેસ તિયાસી લકખા, તિસય સિયાલા નવઈસહસા રચના
સાત પૃથ્વીઓમાં આવલિકાગત નરકાવાસો ૯,૬૫૩ છે. શેષ ૮૩,૯૦,૩૪૭ પુષ્પાવકીર્ણ નરકાવાસો છે. (૨૨૧)
Altogether in seven hells there are 9653 Āvalikāgata narakāvāsās and 83,90,347 Pushpāvakirna narakāvāsās. (After subtracting the Avalikāgata narakāvāsa and Indrakanarakāvāsa from the total number of narakāvāsās of each hell the result we get is the number of Pushpāvakirna narakāvāsās.) 221 તિસહસ્સચ્ચા સર્વે, સંખમમંખિજવિત્થડાયામા પણયાલલખ, સીમંતઓ ય લખું અપઠાણો ર૩રા
બધા નરકાવાસો ૩૦૦૦ યોજન ઉંચા છે અને સંખ્યાતાઅસંખ્યાતા યોજન લાંબા-પહોળા છે. સીમન્તક નરકાવાસ ૪૫ લાખ યોજનનો છે અને અપ્રતિષ્ઠાન નરકાવાસ ૧ લાખ યોજનનો છે. (૨૨)
The narakāvāsās are of 3000 yojanās in height and numerable or innumerable yojanās in length and breadth. The first Simantaka Indrakanarakāvāsa is of 45 lakh yojanās (in diameter) and the last Apratishthana narakāvāsa is of 1 lakh yojanās (in diameter). 222 છસુ હિઠોવરિ જોયણસહસ્સ, બાવન સદ્ધ ચરિમાએ !' પુઢવીએ નરયરહિય, નરયા સેસંમિ સવાસુ ૨૨૩
છ પૃથ્વીઓમાં નીચે-ઉપર ૧૦00 યોજન અને છેલ્લી પૃથ્વીમાં નીચે-ઉપર પર,પ00 યોજન નરકાવાસ રહિત છે. બધી પૃથ્વીઓમાં શેષ ક્ષેત્રમાં નરકાવાસો છે (૨૨૩)

Page #93

૮૨
In the first six hells, the narakāvāsās are located in the intervening space of their respective earths leaving 1000 yojanās above and below. In the seventh hell, the narakāvāsās are located in the intervening space of 3000 yojanās leaving off 52500 yojanās above and below. 223 બિસહસૂણા પુઢવી, તિસહસ્સગુણિએહિં નિયયપયરેહિ ! ઊણા રૂવૂણનિયપયર-ભાઇયા પત્થડંતરયં ૨૨૪
૨૦૦૦ યોજન ન્યૂન પૃથ્વીપિંડમાં ૩૦૦૦ વડે ગુણાયેલા પોતાના પ્રતિરો ઓછા કરી એક ન્યૂન પોતાના પ્રતિરો વડે ભાગવાથી પ્રતિરોનું આંતરુ આવે છે. (૨૪)
Formula for obtaining the distance between the pratarās of any hell.
1) Multiply the number of pratarās of the expected hell with 3000. 2) Subtract the answer from the result obtained by subtracting 2000. (i.e. of intervering space) from the total height of the hell. 3) Divide the answer by one less in the total number of pratarās of that hell. The obtained answer is the distance between the two pratarās. (for ex. First hell's height = 1,80,000 yojanās. 1) 13 x 3000 = 39,000 2a) 1,80,000 - 2000 = 1,78,000 2b) 1,78,000 - 39,000 = 1,39,000 3) 1,39,000+12 (131) = 11,583 yojanās.) 224 પઉણટ્ટ ધણુ છ અંગુલ, રણાએ દેહમાણમુક્કોસ ! સેસાસુ દુગુણદુગુણે, પણ ધણસય જાવ ચરમાએ ર૨પા
રત્નપ્રભા પૃથ્વીમાં ઉત્કૃષ્ટ શરીરમાન ૭ ધનુષ્ય ૬ અંગુલ છે, શેષ પૃથ્વીઓમાં બમણું બમણું છે, યાવત્ છેલ્લી પૃથ્વીમાં ૫૦૦ ધનુષ્ય છે. (૨૨૫)
Maximum height of the helldwellers of the first hell is 7 $ dhanushyās (Bow) and six angulās (fingers). Height of the hell dwellers of the latter hells is double than the

Page #94

/
૩.
height of the hell dwellers of the former hells. Hence, the maximum height of the helldwellers of the seyenth hell is 500 dhanushyās225 રયણાએ પઢમપયરે, હત્વતિય દેહમાણમણુપયર ! છપ્પનંગુલસઢા, રૂઢી જા તેરસે પુન ૨૨૬ll
રત્નપ્રભા પૃથ્વીના પ્રથમ પ્રતરમાં શરીરમાન ૩ હાથ છે. ત્યાર પછી દરેક પ્રતરે પ૬ અંગુલની વૃદ્ધિ કરવી યાવત્ તેરમા પ્રતરે સંપૂર્ણ થાય. (૨૨૬)
The height of the hell dwellers of the first pratara of the first hell is three hands. To obtain the heights of the hell dwellers of the latter pratarās the height of 56 ž angulās should be added gradually. 226 જે દેહપમાણે ઉવરિમાએ, પુઢવીએ અંતિમ પયરે ! તે ચિય હિઠિમપુઢવીએ, પઢમપયરંમિ બોદ્ધવં ૨૨ા .
ઉપરની પૃથ્વીના અંતિમ પ્રતરમાં જે શરીરમાન હોય તે જ નીચેની પૃથ્વીના પહેલા પ્રતરમાં જાણવું. (૨૨૭)
The height of the hell dwellers of the first pratara of the second to seventh hells is same as the height of the hell dwellers of the last pratara of the previous hells respectively. 227 તે ચગૂણગસગપયરભઈય, બીયાઈ પયરવુદ્ધિ ભવેT તિકર તિઅંગુલ કરસત્ત, અંગુલા સહિગુણવીસ ૨૨૮ પણ ધણુ અંગુલ વીસ, પનરસ ધણુ દુનિ હલ્થ સઢા | બાસક્કિ ધણુહ સઢા, પણ પુઢવી પયરયુ િઇમા li૨૨૯
તેને ૧ જૂન પોતાના પ્રતિરો વડે ભાગતા બીજી વગેરે પૃથ્વીના પ્રતિરોમાં વૃદ્ધિ થાય છે. ૩ હાથ ૩ અંગુલ, ૭ હાથ ૧૯ આંગુલ, ૫ ધનુષ્ય ૨૦ અંગુલ, ૧૫ ધનુષ્ય ૨ હાથ, ૬૨૩ ધનુષ્ય આ પાંચ પૃથ્વીઓમાં દરેક પ્રતરે વૃદ્ધિ છે. (૨૨૮, ૨૨૯)

Page #95

८४
Formula for obtaining the maximum height of the helldwellers of every pratara is as follows :
1) Divide the height of the helldwellers of the first pratara by one less in the total number of pratarās of that hell. The answer is the increasement in the height of the hell dwellers of every pratara of that hell. So, the increasement in the height of hell dwellers of every pratara of second hell to sixth hell is 3 hands - 3 angulās, 7 hands - 19 angulās, 5 dhanushyās - 20 angulās, 15 dhanushyās - 2 hands, 62 dhanushyās respectively. 228-229 ઇિએ સાહાવિય દેહો, ઉત્તરવેકવિઓ ય તદુગુણો . દુવિહોવિ જહન કમા, અંગુલઅસંખસખસો ર૩૦
આ સ્વાભાવિક શરીરનું પ્રમાણ છે. ઉત્તરવૈક્રિયશરીર તેનાથી બમણું છે. બન્ને પ્રકારનું શરીર જઘન્યથી ક્રમશઃ અંગુલનો અસંખ્યાતમો અને સંખ્યાતમો ભાગ છે. (૨૩૦).
The above said heights are of the natural body. Maximum height of the Uttaravaikriya (newly made) body is double than that of the natural body. Minimum height of both the bodies is innumerable part of an angula and numerable part of an angula respectively. 230 સાસુ ચઉવીસ મુ, સગ પનર દિëગ ચ છગ્ગાસાએ ઉવવાયચવણવિરહો, ઓહ બારસ મુહુરૂ ગુરૂll૨૩૧ી. લહુઓ દુહાવિ સમઓ, સંખા પુણ સુરસમાં મુPયવ્વા. સંખાઉ પજ્જત્ત પણિદિ, તિરિના જંતિ નરએસુ ર૩રા
સાત પૃથ્વીઓમાં ઉત્કૃષ્ટ) ઉપપાત-વન વિરહકાળ ક્રમશઃ ૨૪ મુહૂર્ત, ૭ દિવસ, ૧૫ દિવસ, ૧ માસ, ૨ માસ, ૪ માસ, ૬ માસ છે. સામાન્યથી નરકમાં ઉત્કૃષ્ટ ઉપપાતવિરહકાળ ૧૨ મુહૂર્ત છે. સામાન્યથી અને વિશેષથી જઘન્ય ઉપખાત-ચ્યવન વિરહકાળ ૧ સમય

Page #96

૮૫ છે. ૧ સમયે ઉપપાત-વન સંખ્યા દેવોની સમાન જાણવી. સંખ્યાતા વર્ષના આયુષ્યવાળા પર્યાપ્તા પંચેન્દ્રિય તિર્યંચો અને મનુષ્યો નરકમાં જાય છે. (૨૩૧, ૨૩૨).
Maximum time of Upapāta viraha and Cyavana viraha in seven hells is 24 muhurtās, 7 days, 15 days, 1 month, 2 months, 4 months and 6 months respectively. The general maximum time of Upapāta viraha and Cyavana viraha in hells is twelve muhurtās. General or specific minimum time of Upapāta viraha and Cyavana viraha is one samaya. Minimum and maximum Upapāta sankhyā and Cyavana sankhyā of one samaya is similar to that of deities. 231-232 મિચ્છદિઠિ મહારંભ, પરિગ્રહો તિવકોહ નિસ્સીલો ! નરયાઉએ નિબંધઈ, પાવરુઈ રુદપરિણામો ર૩૩
મિથ્યાષ્ટિ, મહારંભી, પરિગ્રહી, તીવ્ર ક્રોધવાળો, શીલરહિત, પાપરુચિવાળો, રૌદ્ર પરિણામવાળો જીવ નરકાયુષ્ય બાંધે છે. (૨૩૩)
Āgati of hell dwellers
Five sensed human beings and animals having lifespan of numerable years can take birth in hell.
Living beings having mithyādrashti (false belief), mahārambha (most sinful conducts), mahāparigraha (greed), terrible anger, unchastity, pāparuci (like for sinful acts), raudraparināma (most horrible, painful, meanest emotions or thoughts) bind narakāyushya (birth in the hell). 233 અસનિ સરિસિવ પકખી, સીહ ઉરગિસ્થિ જત્તિ જા છઠ્ઠિા કમસો ઉજ્જોસેણં, સત્તમપુઢવિ મણય મચ્છા ર૩૪ll
અસંજ્ઞી, ભુજપરિસર્પ, પક્ષી, સિંહ, સર્પ, સ્ત્રી ક્રમશઃ ઉત્કૃષ્ટથી (પહેલી થી) છઠ્ઠી પૃથ્વી સુધી જાય છે. સાતમી પૃથ્વીમાં મનુષ્યો અને માછલા જાય છે. (૨૩૪)

Page #97

૮૬
, Koli 994
In the next birth, Asangni (irrational) five sensed beings can take birth upto first hell, Bhujaparisarpa (reptiles) can take birth upto the second hell, birds can take birth upto third hell, wild animals (lion, tiger etc.) can take birth upto fifth hell, women can take birth upto sixth hell and male human beings and fishes can take birth upto seventh hell. 234 વાલા દાઢી પધ્ધી, જલયર નરયાગયા ઉ અધનૂરા. જંતિ પુણો નરએસું, બાહુલ્લેણે ન ઉણ નિયમો ર૩પા
અતિક્રૂર એવા સર્પ, વાઘ-સિંહ, પક્ષી, જલચર નરકમાંથી આવેલા ફરીને ઘણું કરીને નરકમાં જાય છે, પણ નિયમ નથી. (૨૩૫)
Wild and most violent animals, wild birds and aquatic animals (like lion, eagle, hawk, alligators, sharks etc.) most probably come from hell and they take next birth also in hell (because of their violent nature). It in not a fixed law. 235 દોઢિમપુઢવિગમણે, છેવ કીલિયાઈ સંઘયણી ઇક્કિક્ક પુઢવી વુડ્ડી, આઈતિલસાઉ નરએસુ ર૩૬
છેવટ્ઠા સંઘયણમાં પહેલી બે પૃથ્વીમાં જાય, કીલિકા વગેરે સંઘયણમાં ૧-૧ પૃથ્વીની વૃદ્ધિ છે. નરકોમાં પહેલી ત્રણ લેશ્યાઓ છે. (૨૩૬)
Living beings having the last sixth sanghayana can take birth upto two hells after death.
Living beings having the fifth sanghayana can take birth upto third hell after death.
Living beings having the fourth sanghayana can take birth upto fourth hell after death.
Living beings having the third sanghayana can take birth upto fifth hell after death.
Living beings having the second sanghayana can take birth upto sixth hell after death.

Page #98

૮૭.
Living beings having the first sanghayana can take birth upto seventh hell after death. 236 દુસુ કાઊ તઈયાએ, કાઊ નીલા ય નીલ પંકાએ આ ધૂમાએ નીલકિણહા, દુસુ કિહા હુત્તિ લેસાઓ ર૩.
બે પૃથ્વીમાં કાપોતલેશ્યા છે, ત્રીજી પૃથ્વીમાં કાપોત-નીલ લેગ્યા છે, પંકપ્રભામાં નીલલેશ્યા છે, ધૂમપ્રભામાં નીલ-કૃષ્ણલેશ્યા છે, બે નરકમાં કૃષ્ણ લેશ્યા છે. (૨૩૭).
Helldwellers of the first two hells have Kāpota leshyā, of the third hell have Kāpota leshyā or Neel leshyā, of the fifth hell have Neel leshyā or Krishna leshyā and of the last two hells have only Krishna leshyā. 237 સુરનારયાણ તાઓ, દવ્વલેસા અવઠિઆ ભણિયા ! ભાવપરાવતીએ, પુણ એસિં હુત્તિ છલ્લેસા ર૩૮
દેવો-નારકોને તે દ્રવ્યલેશ્યાઓ અવસ્થિત કહી છે. ભાવના પરાવર્તનથી એમને છએ લેશ્યાઓ હોય છે. (૨૩૮)
The previous mentioned dravya leshyās of deities and hell dwellers are fixed, still all the six types of leshyās are prone to them according to the change of emotions. 238 નિરઉવટ્ટા ગર્ભે, પન્જર સખાઉ લદ્ધિ એએસિં! ચક્કિ હરિજુઅલ અરિહા,જિણ જઈસિસમ્મપુહવિકમાાર૩૯ાા
નરકમાંથી આવેલા જીવો સંખ્યાતા વર્ષના આયુષ્યવાળા પર્યાપ્તા ગર્ભજ થાય. પૃથ્વીના ક્રમથી એમની લબ્ધિ ચક્રવર્તી, વાસુદેવ, બળદેવ, અરિહંત, સામાન્ય કેવળી, સાધુ, દેશવિરતિ અને સભ્યત્વછે. (૨૩૯) Gati of hell dwellers :
Souls descended from hell take birth as paryāpta garbhaja having lifespan of numerable years. The maximum stages attained by the souls descended from first

Page #99

૮૮ to seventh hells are Cakravarti, Baladev/Vāsudev, Teerthankara, Sāmānya Kevali (omniscient), Sādhu (Jain monk), Deshaviratidhara (Shrāvaka-Jain follower accepting 12 vows), Samyagadrashti (having right knowledge, beliefs) respectively. 239 રયણાએ ઓહિ ગાઉઆ, ચારિ અદ્ધઠ ગુરૂ લહુ કમેણા પઈ પુઢવિ ગાઉયઠું, હાયઈ જા સમિ ઈગદ્ધ ર૪ળા
રત્નપ્રભામાં ઉત્કૃષ્ટ જઘન્ય અવધિજ્ઞાન ક્રમશઃ ૪ ગાઉ અને ૩ ગાઉ છે. દરેક પૃથ્વીમાં ગાઉ ઓછો થાય છે, યાવત્ સાતમી પૃથ્વીમાં ૧ ગાઉ અને ગાઉ છે. (૨૪)
The maximum range and minimum range of Avadhigyāna of the helldwellers of the first hell is 4 gāus and 3 gāus respectively. - gāu is decreasing in the further hells. Hence, the maximum range and minimum range of Avadhigyāna of the helldwellers of the last hell is 1 gāu and gāu respectively. 240 ગભર તિપલિયાઉ, તિ ગાઉ ઉોસ તે જહનેણું ! મુશ્લિમ દુહાવિ અંતમુહૂ, અંગુલઅસંખભાગતP //ર૪૧II
ગર્ભજ મનુષ્યો ઉત્કૃષ્ટથી ત્રણ પલ્યોપમના આયુષ્યવાળા છે. તેઓ ઉત્કૃષ્ટથી ૩ ગાઉના શરીરવાળા છે. તેઓ જઘન્યથી અને સંમૂછિમ મનુષ્યો બન્ને રીતે અંતર્મુહૂર્તના આયુષ્યવાળા અને અંગુલના અસંખ્યાતમા ભાગના શરીરવાળા છે. (૨૪૧). Sthiti etc. aspects about human beings.
Maximum lifespan of Garbhaja human beings is of three palyopamās and their maximum height is of three gāus. Their minimum lifespan is ‘Antarmuhurta. Maximum and minimum lifespan of sammurchhima human beings is ‘Antarmuhurta.' The minimum height of Garbhaja human

Page #100

૮૯ beings and maximum-minimum height of sammurchhima human beings is innumerable part of an angula. 241 બારસ મુહત્ત ગર્ભે, ઇયરે ચઉવીસ વિરહ ઉક્કોસો ! જમ્મમરણેસુ સમઓ, જહન્ન સંખા સુરસમાણા ર૪રા
ઉપપાત-વન વિરહકાળ ઉત્કૃષ્ટથી ગર્ભજ મનુષ્યોનો ૧૨ મુહૂર્ત છે અને સંમૂચ્છિમ મનુષ્યોનો ૨૪ મુહૂર્ત છે. જઘન્યથી (બધાનો) ૧ સમય છે. ૧ સમયમાં ઉપપાત-ચ્યવન સંખ્યા દેવોની સમાન છે. (૨૪૨).
Maximum time of upapāta viraha and cyavana viraha of Garbhaja human beings is 12 muhurtās and of Sammurchhima human beings is 24 muhurtās. Their minimum time of upapāta viraha and cyavana viraha is one samaya. Upapāta sankhyā and Cyavana sankhyā of one samaya is similar to that of deities. 242 સત્તમમહિનેરઇએ, તેઊ વાઊ અસંખનરતિરિએ . મુહૂણ સેસ જીવા, ઉષ્મજંતિ નરભવંમિ ૨૪all
સાતમી પૃથ્વીના નારકો, તેઉકાય, વાયુકાય અસંખ્ય વર્ષાયુષ્યવાળા મનુષ્યો-તિર્યંચોને છોડીને શેષ જીવો મનુષ્ય ભવમાં ઉત્પન્ન થાય છે. (૨૪૩)
All living beings except hell dwellers of seventh hell, Teukāya, Vāyukāya, human beings and animals having lifespan of innumerable years can take birth as human beings in the next birth. 243 સુરનેરાંએહિં ચિય, હવંતિ હરિ-અરિહ-શક્તિ-બલદેવા.. ચઊવિહ સુર ચક્કિબલા, વેમાણિય હુત્તિ હરિ-અરિહા ર૪૪.
વાસુદેવ, અરિહંત, ચક્રવર્તી, બળદેવ દેવ-નરકમાંથી જ આવેલા થાય છે. ચારે પ્રકારના દેવો ચક્રવર્તી અને બળદેવ થાય છે. વૈમાનિક દેવો વાસુદેવ અને અરિહંત થાય છે. (૨૪૪)

Page #101

૯૦
Vāsudeva, Baladeva, Cakravarti and Teerthankarās are supposed to have come from either heaven or hell. Cakravarti and Baladeva can come from all the four types of deities but only Vaimānika deities (no other deities) can take birth as Vāsudevās and Arihantās (in the next birth). 244 હરિણો મણુસ્સરણાઇ, હુત્તિ નાણત્તરેહિ દેહિ | જહ સંભવમુવવાઓ, હય-ગ-એનિંદિ-રયણાણે ર૪પી.
વાસુદેવ અને ચક્રવર્તિના મનુષ્યરત્નો અનુત્તરદેવોમાંથી નથી થતા. અશ્વ, હાથી, એકેન્દ્રિય રત્નોની ઉત્પત્તિ યથાસંભવ હોય છે. (૨૪૫).
The human-ratnās of Cakravarti and ratnās of Vāsudeva never take birth from Anuttara heaven. Elephant ratna, horse ratna and five-ekendriya ratnās take birth (from any birth) as per their probabilities. 245 વાપમાણે ચક્ક, છત્ત દંડ દુહસ્થય ચમ્મા બત્તીસંગુલ ખન્ગો, સુવન્નકાગિણિ ચરિંગુલિયા ર૪૬ll ચરિંગુલો અંગુલપિહુલો ય, મણિ પુરોહિગતુરયા ! સેણાવઈ ગાહાવઈ, વઢઇથી ચકિરયણાઈ ર૪ો.
ચક્ર-છત્ર-દંડ વ્યામ (ધનુષ્ય) પ્રમાણ છે, ચર્મરત્ન બે હાથનું છે, ખગ રત્ન ૩ર અંગુલનું છે, સુવર્ણનું કાકિણી રત્ન ચાર અંગુલનું છે, ચાર અંગુલ લાંબુ અને ૨ અંગુલ પહોળું મણિરત્ન છે. પુરોહિત, હાથી, ઘોડો, સેનાપતિ, ગાથાપતિ, વાર્ધકી (સુથાર), સ્ત્રી – આ ચક્રવર્તિના રત્નો છે. (૨૪૬, ૨૪૭) The fourteen ratnas of Cakravarti are as follows :
1) Cakra ratna (a circular disc type sharp missile) 2) Chatra ratna (a big heavy ornamental umbrella) 3) Danda ratna (a big stick type). All the three are of one vyām (i.e.

Page #102

૯૧
four hands) in measurement. 4) Carma ratna (a piece of leather) measures two hands 5) Khadga ratna (sword) measures 32 angulās 6) Kākini ratna is made of gold and measures four angulās 7) Maniratna (gem) measures four angulās in length and two angulās is breadth. 8) Purohita ratna (a family priest) 9) Elephant ratna 10) Horse ratna 11) Senāpati ratna (army commander) 12) Gāthāpati ratna 13) Vārdhaki ratna (carpenter) 14) Stree ratna (Royal chief consort). 246-247 ચક્ક ધણુઈ ખગ્ગો, મણી ગયા તહ ય હોઈ વણમાલા. સંખો સત્ત ઇમાઇ, રયણાઈ વાસુદેવસ્ય ll૨૪૮
ચક્ર, ધનુષ્ય, ખગ, મણિ, ગદા, વનમાલા, શંખ – આ સાત રત્નો વાસુદેવના છે. (૨૪૮)
The seven ratnās of Vāsudeva are as follows :1) Cakra ratna 2) Dhanushya ratna (bow) 3) Khadga ratna 4) Maniratna 5) Gadā ratna (mace) 6) Vanmālā ratna (garland) 7) Shankha ratna (conch). 248 સંખના ચઉસુ ગઇસુ, જંતિ પંચસુ વિ પઢમસંઘયણે ! ઈગ દુ તિ જા અટ્ટસય, ઈગસમએ જંતિ તે સિદ્ધિ ll૨૪લા
સંખ્યાતા વર્ષના આયુષ્યવાળા મનુષ્યો ચારે ગતિમાં જાય છે. પહેલા સંઘયણમાં તેઓ પાંચે ગતિમાં જાય છે. ૧ સમયમાં તેઓ ૧, ૨, ૩, યાવત્ ૧૦૮ મોક્ષમાં જાય છે. (૨૪૯)
The human beings having lifespan of numerable years can take birth in all the four gatis (after death). Those who have the first sanghayana have the liability for the fifth gati (Moksha) also. 1,2,3, until 108 human beings can attain Moksha at the same moment. 249 વીસિસ્થિ દસ નપુંસગ, પુરિસઠસયં તુ એગસએણે ! સિજઝઈ ગિહિઅનસલિંગ, ચઉ દસ અટ્ટાહિય સયં ચ ર૫oll.

Page #103

૮૨
૧ સમયમાં ૨૦ સ્ત્રીઓ, ૧૦નપુંસકો, ૧૦૮ પુરુષો, ગૃહિલિંગ -અન્યલિંગ-સ્વલિંગમાં ક્રમશઃ ૪-૧૦-૧૦૦ સિદ્ધ થાય છે. (૨૫૦)
20 women, 10 napunsakās (neuter gender), 108 men, 4 gruhilingis (domestic householder), 10 anyalingis (hermits) and 108 swalingis (jain monks) can attain Moksha at the same time. 250 ગુરુ લહુ મઝિમ દો ચઉ, અઢસય ઉઠંહો તિરિયલોએ / ચઉ બાવીસડટ્ટસય, દુ સમુદે તિનિ સેસજલે રપ૧.
ઉત્કૃષ્ટ-જઘન્ય-મધ્યમ અવગાહનાવાળા ક્રમશઃ ૨-૪-૧૦૮, ઊર્ધ્વલોક-અપોલોક-તિષ્ણુલોકમાં ક્રમશઃ ૪-૨૨-૧૦૮, સમુદ્રમાં ૨, શેષ જલમાં ૩ સિદ્ધ થાય છે. (૨૫૧).
2 human beings of maximum height, 4 human beings of minimum height and 108 human beings of medium height can attain moksha at the same moment. In the urdhvaloka (upper world) 4 human beings, in the adholoka (lower world) 22 human beings, in the tirchhāloka 108 human beings, in the oceans 2 human beings, in the rest water bodies 3 human beings can attain Moksha at the same moment. 251 નરયતિરિયાગયા દસ, નરદેવગઈઉ વીસ અઠ્ઠસયT. દસ રયણા સક્કર વાલુયાઉં, ચઉ પંક-ભૂ-દગઓ ઉપરા છચ્ચ વણસ્સઈ દસ તિરિ, તિરિત્થી દસ મણુય વિસ નારીઓ! અસુરાઈ વંતરા દસ, પણ તદેવિલે પત્તેયં પરપરા
નરક-તિર્યંચમાંથી આવેલા ૧૦, મનુષ્ય-દેવમાંથી આવેલા ૨૦ અને ૧૦૮, રત્નપ્રભા-શર્કરા પ્રભા-વાલુકાપ્રભામાંથી આવેલા ૧૦, પંકપ્રભા-પૃથ્વીકાય-અકાયમાંથી આવેલા ૪, વનસ્પતિમાંથી આવેલા ૬, તિર્યંચ પુરુષ અને સ્ત્રીમાંથી આવેલા ૧૦, મનુષ્યપુરુષમાંથી આવેલા ૧૦, મનુષ્યસ્ત્રીમાંથી આવેલા ૨૦, અસુરકુમારથી વ્યન્તર દરેકમાંથી

Page #104

૯૩
આવેલા ૧૦, તેમની દેવીઓમાંથી દરેકમાંથી આવેલા ૫ એક સમયમાં સિદ્ધ થાય છે. (૨૫- ૨૫૩)
Maximum number of human beings coming from different previous births and attaining Moksha at the same moment are as follows :- 10 from hell and tiryancās, 20 from human beings, 108 from heaven, 10 from Ratnaprabhā hell, Sharkarāprabhā hell and Vālukāprabhā hell, 4 from Pankaprabhā hell, Prithvikāya and Apkāya, 6 from Vanaspatikāya, 10 from male-female tiryancās, 10 from male human beings, 20 from female human beings, 10 from Bhavanapati deities and Vyantara deities, 5 from female deities of Bhavanapati and female deities of Vyantara. 252-253 જોઈ દસ દેવી વસે, વેમાણિ અદ્ભસય વીસ દેવીઓ ! તહ પુવેએહિતો, પુરિસા હોઊણ અટ્ટસયં રાજા સેસઠભંગએનું, દસ દસ સિઝત્તિ એગસએણે ! વિરહો છમાસ ગુરુઓ, લહુ સમઓ ચવણમિત નત્થિ રપપા
જ્યોતિષ દેવમાંથી આવેલા ૧૦, જ્યોતિષ દેવીમાંથી આવેલા ૨૦, વૈમાનિક દેવમાંથી આવેલા ૧૦૮, વૈમાનિક દેવીમાંથી આવેલા ૨૦, તથા પુરુષવેદમાંથી પુરુષ થઈને ૧૦૮, શેષ ૮ ભાંગામાં ૧૦૧૦ એક સમયમાં સિદ્ધ થાય છે. ઉત્કૃષ્ટ ઉપપાત- વિરહકાળ છ માસ છે, જઘન્ય ઉપપાતવિરહકાળ ૧ સમય છે. અહીં ચ્યવન નથી. (૨૫૪૨૫૫)
10 from Jyotisha deities, 20 from female deities of Jyotisha, 108 from Vaimānika deities, 20 from female deities of Vaimānika. Human beings having previous birth and present birth both as male = 108. Human beings having previous birth as male and present birth as female or neuter = 10-10. Human beings having previous birth as female

Page #105

૯૪
and present birth as male or female or neuter = 10-10-10. Human beings having previous birth as neuter and present birth as male or female or neuter = 10-10-10. Maximum time of upapāta viraha of Moksha is 6 months and minimum time of upapāta viraha of Moksha is one samaya. There is no Cyavana from Moksha. 254-255
અડ સગ છ પંચ ચઉ તિન્નિ, દુનિ ઇક્કો ય સિઝ્ઝમાણેસુ । બત્તીસાઇસુ સમયા, નિરંતર અંતર ઉવરિ ॥૨૫॥ બત્તીસા અડયાલા, સટ્ટી બાવત્તરી ય અવહીઓ । ચુલસીઈ છન્નવઇ, દુરહિયમર્હુત્તરસયં ચ ॥૨૫॥
૩૨ વગેરે સિદ્ધ થતે છતે ૮, ૭, ૬, ૫, ૪, ૩, ૨, ૧ સમય નિરંતર હોય છે. ઉપર અંતર છે. (તે ૩૨ વગેરે) અવધિઓ આ પ્રમાણે છે- ૩૨, ૪૮, ૬૦, ૭૨, ૮૪, ૯૬, ૧૦૨ અને ૧૦૮. (૨૫૬, ૨૫૭)
One to 32 human beings can repeatedly attain Moksha upto eight samayās (different-different souls), 33 to 48 human beings can repeatedly attain Moksha upto seven samayās, 49 to 60 human beings can repeatedly attain Moksha upto six samayās, 61 to 72 human beings can repeatedly attain Moksha upto five samayās, 73 to 84 human beings can repeatedly attain Moksha upto four samayās, 85 to 96 human beings can repeatedly attain Moksha upto three samayās, 97 to 102 human beings can repeatedly attain Moksha upto two samayās, 103 to 108 human beings can repeatedly attain Moksha upto one samaya. After the above said time definately there comes a break (gap) in these continuous series. 256-257 પણયાલલખજોયણ-વિક્ષંભા સિદ્ધસિલ ફલિવિમલા । તદુરિંગજોયાંતે, લોગંતો તત્વ સિદ્ધઠિઈ ૨૫૮ા

Page #106

- ૯૫ ૪૫ લાખ યોજન પહોળી સ્ફટિકની, નિર્મળ સિદ્ધશિલા છે. તેની ઉપર એક યોજનને અંતે લોકનો છેડો છે ત્યાં સિદ્ધો રહેલા છે. (૨૫૮)
Siddhasheelā is 45 Lakh yojanās in length / breadth (diameter) and is made of spotless Sfatika (Quartz jewel). Above it at the distance of one yojana is the end of Loka, where siddhās (souls having attained salvation) are residing. 258. બાવીસ સગ તિ દસ વાસ-સહસગણિ તિદિણ બે ઇંદિયાઈસુ! બારસવાસુણપણદિણ, છમ્માસ તિપલિયઠિઇ જિટ્ટા ર૫લા
(પૃથ્વીકાય, અપૂકાય, વાયુકાય, વનસ્પતિકાયની ક્રમશ:) ૨૨,૦૦૦ વર્ષ, ૭,૦૦૦ વર્ષ, ૩૦૦૦ વર્ષ, ૧૦,૦૦૦ વર્ષ, તેઉકાયની ૩ દિવસ, બેઇન્દ્રિય વગેરેમાં ક્રમશઃ ૧૨ વર્ષ - ૪૯ દિવસ - ૬ માસ – ૩ પલ્યોપમ ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ છે. (૨૫૯).
Sthiti (lifespan) etc. aspects of Tiryancās Maximum lifespans of Tiryancās are as follows :
Tiryancās Maximum lifespan Prithvikāya
22,000 years Apkāya
7,000 years Teukāya
3 days Vāyukāya
3000 years Vanaspatikāya 10,000 years Beindriya
12 years Teindriya
49 days Caurindriya 6 months Pancendriya 3 palyopamās
259

Page #107

૯૬
સહા ય સુદ્ધવાલય, મણોસિલા સક્કરા ય ખરપુઢવી. ઇંગ બાર ચઉદ સોલસ-ફાર બાવીસ સમસહસા //ર૬oll
સુંવાળી, શુદ્ધ, રેતી, મનશિલ (પારો), કાંકરા, કઠણ પૃથ્વીની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ ક્રમશઃ ૧,૦૦૦ વર્ષ, ૧૨,૦૦૦ વર્ષ, ૧૪,૦૦૦ વર્ષ, ૧૬,000 વર્ષ, ૧૮,000 વર્ષ, ૨૨,000 વર્ષ છે. (૨૬૦)
Tiryancās Maximum lifespan Slakshna (smooth) Earth 1000 years Shuddha (clear) Earth 12,000 years Vālukā (sand)
14,000 years Manasheela (mercury) 16,000 years Sharkarā (pebbles) 18,000 years Khara (hard) Earth
22,000 years
260 ગભભુય જલયરોભય, ગબ્બોરગ પુવકોડિ ઉક્કોસા ગભચઉપ્પયપકિખસુ, તિપલિય પલિયાઅસંખંસો ર૬૧
ગર્ભજ ભુજપરિસર્પ, બન્ને જલચર, ગર્ભજ ઉરપરિસર્પની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ ૧ પૂર્વક્રોડ વર્ષ છે, ગર્ભજ ચતુષ્પદ અને પક્ષીઓમાં ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ ક્રમશઃ ૩ પલ્યોપમ અને પલ્યોપમનો અસંખ્યાતમો ભાગ છે. (૨૬૧)
The maximum lifespan of Garbhaja Bhujaparisarpa, Garbhaja and Sammurchhima Jalacara and Garbhaja Uraparisarpa is one crore poorva years, of Garbhaja Catushpada is three palyopamās and of birds is innumerable part of a palyopama. 261 પુવ્સ્સ ઉ પરિમાણ, સાયરિ ખલુ વાસ કોડિલખાઓ . છપ્પનું ચ સહસ્સા, બોદ્ધબ્બા વાકોડીણું //ર૬રા

Page #108

૯૭ પૂર્વનું પ્રમાણ ૭,૦૫,૬૦,૦૦,૦૦,૦૦,૦૦૦ વર્ષ છે. (૨૬૨)
One poorva = 7,05,60,00,00,00,000 years. 262 સંમુચ્છપસિંદિ-ઉલ-ખયરુરગ-ભયગ-જિટ્ટઠિઇ કમસો. વાસસહસ્સા ચુલસી, બિસત્તરિ તિપન વ્યાયાલા ૨૬૩
સંમૂચ્છિમ પંચેન્દ્રિય, સ્થલચર (ચતુષ્પદ), ખેચર, ઉરપરિસર્પ, ભુજપરિસર્પની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ ક્રમશઃ ૮૪,૦૦૦ વર્ષ, ૭૨,૦૦૦ વર્ષ, પ૩,૦૦૦ વર્ષ, ૪૨,૦૦૦ વર્ષ છે. (૨૬૩)
Maximum lifespan of Sammurchhima Catushpada is 84,000 years, of Sammurchhima Khecara is 72,000 years, of Sammurchhima Uraparisarpa is 53,000 years and of Sammurchhima Bhujaparisarpa is 42,000 years. 263 એસા પુઢવાઈણ, ભવઠિઇ સંપકૅ તુ કાયઠિઈ ! ચઉ એનિંદિસુ ણેયા, ઓસ્સપ્પિણિઓ અસંખેજા ર૬૪ના
આપૃથ્વીકાય વગેરેની ભવસ્થિતિ છે. હવે કાયસ્થિતિ કહીશ-ચાર એકેન્દ્રિયમાં અસંખ્ય ઉત્સર્પિણી-અવસર્પિણી જાણવી. (૨૬૪)
Having described the bhavasthiti (lifespan), I shall now describe the Kāyasthiti (time span of taking re-births as the same form). Kāyasthiti of Prithvikāya, Apkāya, Teukāya and Vayukāya is asankhya (uncountable) Utsarpinis-Avasarpinis. 264 તાઓ વર્ણમિ અહંતા, સંખેજા વાસસહસ વિગલેસ | પંચિંદિ-તિરિ-નવેસુ, સત્તઠ ભવા ઉ ઉકકોસા ર૬પો.
વનસ્પતિકાયમાં અનંત ઉત્સર્પિણી-અવસર્પિણી, વિકસેન્દ્રિયમાં સંખ્યાતા હજાર વર્ષ, પંચેન્દ્રિય તિર્યંચો અને મનુષ્યોમાં ૭-૮ ભવ ઉત્કૃષ્ટ કાયસ્થિતિ છે. (૨૬૫)
Kāyasthiti of Vanaspatikāya is ananta UtsarpinisAvasarpinis, of Beindriya, Teindriya, Caurindriya is

Page #109

૯૮ numerable thousand years and of Pancendriya human beings and animals is 7 to 8 births. (Deities and helldwellers never take re-birth in heavens or hells). 265 સલૅસિંપિ જહન્ના, અંતમુહર્તા ભાવે ય કાયે ય / જોયણસહસ્સઅહિયં, એચિંદિયદેહમુક્કોસ ર૬૬ll બિતિચઉરિદિસરી, બારસોયણ તિકોસ ચઉકોસં જોયણસહસ પણિદિય, ઓહે તુચ્છ વિસેસ તુ ર૬૭ી
બધા જીવોની જઘન્ય ભવસ્થિતિ અને કાયસ્થિતિ અંતર્મુહૂર્ત છે. એકેન્દ્રિયનું ઉત્કૃષ્ટ શરીરમાન સાધિક હજાર યોજન છે. (૨૬૬)
બેઈન્દ્રિય, તે ઇન્દ્રિય, ચઉરિન્દ્રિયનું ક્રમશઃ ૧૨ યોજન, ૩ ગાઉ, ૪ ગાઉ અને પંચેન્દ્રિયનું ઓઘે ૧૦૦૦ યોજન ઉત્કૃષ્ટ શરીરમાન છે. વિશેષ શરીરમાન હવે કહીશ. (૨૬૭).
Minimum bhavasthiti and kāyasthiti of all the creatures (living beings) is antarmuhurta. General maximum heights of tiryancās are as follows :
Tiryancās Maximum height Ekendriya Some more than 1000 yojanās Beindriya 12 yojanās Teindriya 3 gāus Caurindriya | 4 gaus Pancendriya | 1000 yojanās
266-267 અંગુલઅસંખભાગો, સુહુમનિગીઓ અસંખગુણ વાઊ I તો અગણિ તઓ આઊ, તત્તો સુહુમા ભવે પુઢવી ર૬૮માં તો બાયરવાઉગણી, આઊ પુઢવી નિગોએ અણુક્કમસો ! પઅવણસવીર, અહિય જોયણસહસં તુ ૨૬લા

Page #110

22
સૂક્ષ્મ નિગોદનું શરીરમાન અંગુલના અસંખ્યાતમા ભાગનું છે. તેના કરતા સૂક્ષ્મ વાયુકાયનું અસંખ્યગુણ, તેના કરતા સૂક્ષ્મ તેઉકાયનું અસંખ્યગુણ, તેના કરતા સૂક્ષ્મ અકાયનું અસંખ્યગુણ, તેના કરતા સૂક્ષ્મ પૃથ્વીકાયનું અસંખ્યગુણ, તેના કરતા બાદર વાયુકાય – તેઉકાય – અકાય - પૃથ્વીકાય, નિગોદનું ક્રમશઃ અસંખ્યગુણ શ૨ી૨માન છે, પ્રત્યેક વનસ્પતિકાયનું શરીર સાધિક ૧૦૦૦ યોજન છે. (૨૬૮, ૨૬૯)
Height of Sukshma (smallest) Nigoda is innumerable part of an angula. Height of each Sukshma Vāyukāya, Sukshma Teukāya, Sukshma Apāya, Sukshma Prithvikāya, Bādar Vāyukāya, Bādar Teukāya, Bādar Apkāya, Bādar Prithvikāya and Bādar Nigoda is innumerable times biggerbigger than the previous ones. (Still height of each is innumerable part of an angula).
Maximum height of Pratyeka Vanaspatikāya is more than 1000 yojanās. 268-269
ઉસ્સે ંગુલજોયણ-સહસ્યમાણે જલાસએ નેયં તેં વલ્લિપઉમપમુ ં, અઓ પર પુઢવીરૂવં તુ ૨૭૦
ઉત્સેધાંગુલથી ૧૦૦૦ યોજન પ્રમાણવાળા સરોવરમાં તે (પ્રત્યેક વનસ્પતિકાયનું શરીર) વેલડી, કમળ વગેરેનું જાણવું. એનાથી વધુ પ્રમાણવાળા પૃથ્વીકાયરૂપ જાણવા. (૨૭૦)
This height of Vanaspatikāya (plants) is to be known (is possible) for plants, lotuses growing in the lake which is 1000 yojanās large and deep by Utsedhāngula. Plants, which are larger than thousand yojanās are of Prithvikaya (earth bodied). 270
બારસોયણ સંખો, તિકોસ ગુમ્મીય જોયણું ભમરો । મુચ્છિમચઉપયભ્યગુરગ, ગાઉઅ-ધણુ-જોયણ-પુહત્તે ॥૨૭૧॥

Page #111

૧૦૦
૧૨ યોજન પ્રમાણ શંખ, ૩ ગાઉ પ્રમાણ કાનખજુરા, ૧ યોજન પ્રમાણ ભમરો છે. સંમૂચ્છિમ ચતુષ્પદ-ભુજપરિસર્પ- ઉરપરિસર્પનું શરીરમાન ક્રમશઃ ગાઉપૃથફત્વ, ધનુષ્યપૃથત્વ અને યોજનપૃથકત્વ છે. (૨૭૧)
Maximum length of Shankha (conch) is 12 yojanās, of Centipede is 3 gāus and of Wasp is 4 gāus. (They are seen outside the human world) Maximum height of five sensed tiryancās
Maximum height of Sammurchhimma Catushpada is 2 to 9 gāus. Maximum height of Sammurchhimma Bhujaparisarpa is 2 to 9 dhanushyās. Maximum height of Sammurchhimma Uraparisarpa is 2 to 9 yojanās. 271 ગર્ભચઉપ્પય છગ્ગાઉયાઈ, ભયગાઉ ગાઉયપુહd I જોયણસહસ્સમુરગા, મચ્છા ઉભયે વિ ય સહસ્સે ર૭રા.
ગર્ભજ ચતુષ્પદનું ૬ ગાઉ, ગર્ભજ ભુજપરિસર્પનું ગાઉપૃથકત્વ, ગર્ભજ ઉરપરિસર્પનું ૧000 યોજન, બને (ગર્ભજન સંમૂચ્છિમ) માછલાનું ૧000 યોજન શરીરમાન છે. (૨૭૨)
Maximum height of Garbhaja Catushpada is 6 gāus. Maximum height of Garbhaja Bhujaparisarpa is 2 to 9 gāus. Maximum height of Garbhaja Uraparisarpa is 1000 yojanās. Maximum height of Garbhaja and Sammurchhima fishes (Jalacara) is 1000 yojanās. 272 પમ્બિદુગ ધણુપુહત્ત, સવાણંગુલઅસંખભાગ લહૂ વિરહો વિગલાસન્નણ, જમ્મમરણેસુ અંતમુહૂ ll૨૭all ગમ્ભ મુહુત બારસ, ગુરુઓ લહુ સમય સંખ સુરતુલ્લા / અણસમયમસંખિજ્જા, એચિંદિય હૃતિ ય અવંતિ ર૭૪

Page #112

૧૦૧ બે (ગર્ભજ-સંમૂચ્છિમ) પક્ષીઓનું ધનુષ્યપૃથક્વ, બધાનું જઘન્ય શરીરમાન અંગુલનો અસંખ્યાતમો ભાગ છે. વિકલેન્દ્રિય અને અસંશી પંચેન્દ્રિય તિર્યંચનો અંતર્મુહૂર્ત, ગર્ભજ પંચેન્દ્રિય તિર્યંચનો ૧૨ મુહૂર્ત ઉત્કૃષ્ટ ઉપપાત-ચ્યવન વિરહકાળ છે, જઘન્ય ૧ સમય છે. એક સમયે ઉપપાત-વન સંખ્યા દેવતુલ્ય છે. એકેન્દ્રિય પ્રતિસમય અસંખ્યાતા ઉત્પન્ન થાય છે અને આવે છે. (૨૭૩, ૨૭૪)
Maximum height of Garbhaja and Sammurchhima birds (Khecara) is 2 to 9 dhanushyās. Minimum height of all the tiryancās is innumerable part of an angula.
Maximum time of Upapāta viraha and Cyavana viraha of Vikalendriya and Asangni (irrational) Pancendriya animals is antarmuhurta and of Garbhaja Pancendriya animals is twelve muhurtās. Minimum time of Upapāta viraha and Cyavana viraha of all the tiryancas is one samaya. The minimum and maximum Upapāta sankhyā and Cyavana sankhyā of one samaya is similar to that of deities. Every samaya (moment) asankhya (innuemerable) Ekendriyās are dying and taking birth. 273-274. વણકાઈઓ અહંતા, ઈક્કિક્કાઓ વિ જ નિગોયાઓ ! નિશ્ચમચંખો ભાગો, અસંતજીવો ચયઈ એઈ ર૭પા
- વનસ્પતિકાયમાં દરેક સમયે અનંતા ઉત્પન્ન થાય છે અને તે છે, કેમકે એક-એક નિગોદમાં હંમેશા અનંતજીવોવાળો અસંખ્યાતમો ભાગ ઓવે છે અને ઉત્પન્ન થાય છે. (૨૭૫).
Every samaya ananta souls are dying and taking birth in Vanaspatikāya, because always innumerable part of every nigoda consisting ananta souls dies and takes birth. 275

Page #113

૧૦૨ ગોલા ય અસંખિજ્જા, અસંખ નિગોયઓ હવઈ ગોલો ! ઈક્કિક્કમિ નિગોએ, અહંતજીવા ખુણેયવા ર૭૬ll
અસંખ્ય ગોળા છે, અસંખ્ય નિગોદવાળો ૧ ગોળો છે, એક એક નિગોદમાં અનંત જીવો જાણવા. (૨૭૬).
There are asankhya spherical balls in this loka, each consisting asankhya nigodās. There are ananta (infinite) souls in each nigoda. 276. અસ્થિ અહંતા જીવા, જેહિ ન પત્તો તણાઈ પરિણામો ! ઉધ્વજર્જતિ ચયંતિ ય, પુણોવિ તત્થવ તત્થવ ર૭.
અનંતજીવો એવા છે કે જેઓ ત્રસ વગેરે પરિણામ નથી પામ્યા. તેઓ ફરી ત્યાં ને ત્યાં જ ઉત્પન્ન થાય છે અને ઔવે છે. (૨૭૭)
There are infinite souls who have never achieved the stage of 'Trasa.' There infinite births and deaths are occuring in the same stage (Ekendriya-nigoda). 277 સવોવિ કિસલઓ ખલુ, ઉગ્નમમાણો અસંતઓ ભણિઓ . સો ચેવ વિવઢન્તો, હોઈ પરિતો અસંતો વા .ર૭૮
ઉત્પન્ન થતો બધો કિસલય (પ્રથમ પાંદડાની અવસ્થા) અનંતકાય કહ્યો છે. તે જ વધતો થકો પ્રત્યેક કે અનંતકાય થાય છે. (ર૭૮).
All vegetations in their primary stage as a sprout are 'Anantkāya' (i.e. infinite souls living in one body). After development, they may either be ‘Pratyeka' (i.e. one soul in one body) or ‘Anantakāya.' 278 જયા મોહોદ તિવ્યો, અજ્ઞાણે ખુ મહમ્ભયં / પેલવે વેલણીયં તુ, તયા એગિદિયત્તર્ણ ર૭લા.
જ્યારે મોહોદય તીવ્ર હોય, મહાભયરૂપ અજ્ઞાન હોય અને અસાર (અસાતા) વેદનીયનો ઉદય હોય ત્યારે જીવો એકેન્દ્રિયપણું પામે. (૨૭૯)

Page #114

૧૦૩
The living beings experiencing (having) extreme moha (infatuation), horrifying ignorance and Asātā vedaniya karma (karma which inflicts unberable pain) attain Ekendriya births. 279 તિરિએસ જંતિ સંખાઉ, તિરિનરા જા દુકપ્પદેવાઓ પજતસંખગબ્બય-બાયરભૂદગપરિક્વેસુ ૨૮ તો સહસાવંતસુરા, નિરયા ય પક્કરસંખગભેસુ | સંખપણિદિયતિરિયા, મરિઉં ચઉસુ વિ ગઈસુ જત્તિ ૨૮૧૫
સંખ્યાતા વર્ષના આયુષ્યવાળા તિર્યંચો-મનુષ્યો, તિર્યંચમાં જાય છે. બે દેવલોક સુધીના દેવો સંખ્યાતા વર્ષના આયુષ્યવાળા પર્યાપ્તા ગર્ભજ (તિર્યંચ-મનુષ્ય) અને બાદર પૃથ્વીકાય, અકાય પ્રત્યેક વનસ્પતિકાયમાં જાય છે. ત્યાર પછી સહસ્ત્રાર સુધીના દેવો અને નારકો સંખ્યાતા વર્ષના આયુષ્યવાળા પર્યાપ્તા ગર્ભજ (તિર્યંચ-મનુષ્ય)માં જાય. સંખ્યાતા વર્ષના આયુષ્યવાળા પંચેન્દ્રિય તિર્યંચો મરીને ચારેય ગતિમાં જાય છે. (૨૮૦, ૨૮૧)
Āgati and gati of tiryancās
Humans and animals having lifespan of numerable years can take birth as Tiryancās. Deities upto two heavens can take birth as Paryāpta garbhaja tiryancās (and human beings) having lifespan of numerable years, Bādar Prithvikāya, Bādar Apkāya and Pratyeka Vanaspatikāya. Deities of third to eight heavens and helldwellers can take birth as Paryāpta garbhaja tiryancās (and human beings). After death, Pancendriya animals having lifespan of numerable years can take birth in all the four gatis. 280-281 થાવર-વિગલા નિયમા, સંખાઉયતિરિનવેસુ ગચ્છત્તિ વિગલા લભિજ્જ વિરઈ, સમ્મપિ ન તેઉવાઉચયા ર૮રા

Page #115

૧૦૪
સ્થાવર અને વિકલેન્દ્રિય અવશ્ય સંખ્યાતા વર્ષના આયુષ્યવાળા તિર્યંચો-મનુષ્યોમાં જાય છે. વિકલેન્દ્રિયમાંથી ઔવેલા સર્વવિરતિ પામે તેઉકાય-વાયુકાયમાંથી આવેલા સમ્યકત્વ પણ ન પામે. (૨૮૨)
Ekendriyās and Vikalendriyās can take birth as human beings and animals having lifespan of numerable years. Vikalendriyās can achieve Sarvavirati in the next birth. Teukāya-Vāyukāya can not achieve even Samyaktva in the next birth. 282 પુઢવી-દગ-પરિત્તવણા, બાયરપwત્ત હુત્તિ ચહલેસાસ ગબ્બયતિરિયનરાણે, છેલ્લેસા તિત્રિ સેસાણં ર૮૩
બાદર પર્યાપ્તા પૃથ્વીકાય-અપકાય-પ્રત્યેકવનસ્પતિકાય ચાર લેશ્યાવાળા છે, ગર્ભજ તિર્યંચ અને મનુષ્યોને ૬ લેગ્યા હોય છે, શેષ જીવોને ૩ લેગ્યા હોય છે. (૨૮૩)
Bādar paryāpta Prithvikāya, Apkāya, Pratyeka Vanaspatikāya have first four types of Leshyās. Garbhaja animals and human beings have six types of Leshyās. Rest living beings have three types of Leshyās. 283 અંતમુહુર્તામિ ગએ, અંતમુહુર્તામિ સેસએ ચેવા લેસાહિ પરિણયહિ, જીવા વચ્ચતિ પરલોયં ર૮૪
અંતર્મુહૂર્ત ગયે છતે અને અંતર્મુહૂર્ત શેષ હોતે છતે પરિણામ પામેલી વેશ્યાઓ વડે જીવો પરલોકમાં જાય છે. (૨૮૪)
(During the transition from one birth to another there are two types of laws about the leshyās.) Living beings go to the next birth when an antarmuhurta has passed of their developed leshyās (of the next birth) and when an antarmuhurta is remaining of their (present birth's) developed leshyās. 284

Page #116

૧૦૫
તિરિ-નર આગામિભવલેસ્સાએ, અઈગયે સુરા નિરયા । પુત્વભવલેસ્સસેસે, અંતમુહુત્તે મરણમિતિ ॥૨૮૫
તિર્યંચો અને મનુષ્યો આગામી ભવની લેશ્યાનું અંતર્મુહૂર્ત ગયે છતે અને દેવ-નારકો પૂર્વભવની લેશ્યાનું અંતર્મુહૂર્ત બાકી હોતે છતે મરણ પામે છે. (૨૮૫)
Human beings and tiryancas die after completing an antarmuhurta of next birth's Leshyā. Deities and helldwellers die when an antarmuhurta of the leshya of the present birth is remaining (i.e. leshya of present birth continues upto an antarmuhurta in the next birth). 285 અંતમુહુત્તઈિઓ, તિરિયનરાણું હવન્તિ લેસ્સાઓ । રિમા નરાણ પુણ, નવવાસૂણા પુર્વીકોડી વિ ॥૨૮૬॥
તિર્યંચો-મનુષ્યોની લેશ્યાઓ અંતર્મુહુર્ત સ્થિતિવાળી હોય છે. મનુષ્યોની છેલ્લી (શુક્લ) લેશ્યા ૯ વર્ષ ન્યૂન ૧ પૂર્વક્રોડ વર્ષની પણ હોય. (૨૮૬)
The maximum duration of a single leshyā for tiryancas and human beings is antarmuhurta, but the last Shukla leshyā can remain upto 9 years less in one crore poorva years. 286
તિરિયાણ વિ ઠિઇપમું, ભણિયમસેસં પિ સંપર્યં વુચ્છે । અભિહિયદારભંહિયં, ચઉગઈજીવાણ સામત્રં ॥૨૮૭
તિર્યંચોનું પણ સ્થિતિ વગેરે બધુ ય કહ્યું. હવે કહેલા દ્વારથી અધિક ચારે ગતિના જીવોને વિષે સામાન્યથી કહીશ. (૨૮૭)
Completing the aspects of tiryancās, I shall describe something different from the above said aspects which is common for all the living beings of the four gatis. 287

Page #117

૧૦૬ દેવા અસંખનરતિરિ, ઈત્થી પુંવેય ગર્ભનરતિરિયા સંખાઉયા તિવેયા, નપુંસગા નારયાઈઆ ર૮૮ાા
દેવો, અસંખ્ય વર્ષના આયુષ્યવાળા મનુષ્યો-તિર્યંચો સ્ત્રીવેદી અને પુરુષવેદી છે. સંખ્યાતા વર્ષના આયુષ્યવાળા ગર્ભજ મનુષ્યોતિર્યંચો ત્રણ વેદવાળા છે. નારકી વગેરે નપુંસકદવાળા છે. (૨૮૮)
There are three types of vedās (gender). In heavens, in humans and animals having lifespan of innumerable years there are two vedās masculine and feminine. In humans and animals having lifespan of numerable years there are all the three vedās. In hell there is only neuter gender. 288 આયંગુલેણ વહ્યું, સરીરમુગ્નેહઅંગુલેણ તણા | નગપુઢવિવિમાણાઇ, મિણસુ પમાશંગુલેણે તુ ૨૮લા.
આત્માંગુલથી વાસ્તુ (મકાન વગેરે), ઉત્સધાંગુલથી શરીર અને પ્રમાણાંગુલથી પર્વત-પૃથ્વી-વિમાન વગેરે માપ. (૨૮૯)
There are three types of angulās 1) Ātmāngula 2) Utsedhāngula 3) Pramānāngula. Generally, ātmāngula is used for measuring vāstu (i.e. measurement of houses etc.), Utsedhāngula is used for measuring body (i.e. height measurements etc.) and Pramānāngula is used for measuring mountains, earth, vimānās etc. 289 સત્યેણ સુતિળેણ વિ, છેતું ભિતું ચ જે કિર ન સક્કાની તે પરમાણું સિદ્ધા, વયંતિ આઈ પમાણાર્ણ ર૯ના
ખૂબ તીક્ષ્ણ એવા પણ શસ્ત્ર વડે જે છેદી અને ભેદી નથી શકાતો તે પરમાણુને સિદ્ધો પ્રમાણની આદિ (શરૂઆત) કહે છે. (૨૯૦)
The most minute particle which cannot be cut or divided in two pieces or pierced by the sharpest (thinest) weapon is said as “Paramānu' by siddhās. It is the primary

Page #118

unit of measurement. 290
પરમાણુ તસરેણુ, રહરેણુ વાલઅગ્ગ લિક્ખા ય । જૂય જવો અક્રગુણા, કમેણ ઉસ્સહઅંગુલય ॥૨૯૧॥ અંગુલછક્કે પાઓ, સો દુગુણ વિહત્યિ સા દુગુણ હત્થો । ચઉહત્યં ધણુ દુસહસ, કોસો તે જોયણું ચઉરો ॥૨૯૨॥
પરમાણુ, ત્રસરેણુ, રથરેણુ, વાલાગ્ર, લીખ, જૂ, જવ, ઉત્સેધાંગુલ ક્રમશઃ આઠગુણ કરતા થાય છે. છ અંગુલનો ૧ પાદ, તે બમણો ૧ વેંત, તે બમણો ૧ હાથ, ચાર હાથનું ૧ ધનુષ્ય, ૨૦૦૦ ધનુષ્યનો ૧ કોશ, ચાર કોશનો એક યોજન થાય. (૨૯૧, ૨૯૨)
Table of measurement units:
8 paramānus
8 Trasrenus
8 Rathrenus
=
= 1 Trasrenu
1 Rathrenu
=
1 Vālāgra (minute part of a hair)
8 Vālāgräs
8 Likhās
8 Jues
= 1 Java (Barley seed)
8 Javās
= 1 Utsedhāngula
6 Utsedhāngulās = 1 Pāda (Breadth of a foot)
2 Pādās
= 1 Veta (span)
2 Vetās
4 Hāthēs
2000 Dhanushyās
4 Koshās/Gāus
=
=
=
=
=
=
1 Likha (nit)
1 Jue (louse)
1 Hātha (hand)
૧૦૭
1 Dhanushya
1 Kosha / Gāu
1 Yojana
291-292

Page #119

૧૦૮ ચસિયગુણે પમાણંગુલ-મુસેહંગુલાઓ બોદ્ધવં. ઉસ્સેહંગુલદુગુણે, વીરસ્સાયંગુલ ભણિયું ર૯૪l
ઉત્સધાંગુલથી પ્રમાણાંગુલ ૪૦૦ ગણુ જાણવુ. બમણ ઉત્સધાંગુલ તે વીરપ્રભુનું ૧ આત્માગુલ કહ્યું છે. (૨૯૩) 400 Utsedhāngulās = 1 Pramānāgula 2 Utsedhāngulās = 1 Ātmāngula of Bhagawān
Mahāveera
293
પુઢવાઈસુ પત્તેયં સગ, વણપતેયસંત દસ ચઉદસા. વિગલે દુદુ સુર-નારય-તિરિ, ચઉ ચઉ ચઉદસ નવેસુ ર૯૪ જોણીણ હોંતિ લખા, સર્વે ચુલસી ઈહેવ ઘેપ્પતિ | સમવણાઈસમે, એગણેવ સામના ર૫ા. એગિંદિએસુ પંચસુ, બાર સગ તિ સત્ત અઠવીસા યા વિગલેસુ સત્ત અડ નવ, જલ-બાહ-ચઉપય-ઉરગ ભયગે ૨૯ અદ્ધતેરસ બારસ, દસ દસ નવગું નરામરે નરએ . બારસ છવ્વીસ પણવીસ, હુત્તિ કુલકોડિલખ્ખાઈ રહ્યા
પૃથ્વીકાય વગેરે દરેકની ૭ લાખ, પ્રત્યેક-અનંતકાય વનસ્પતિકાયની ક્રમશઃ ૧૦ લાખ અને ૧૪ લાખ, વિકલેન્દ્રિયની દરેકની ૨ લાખ, દેવો-નારકો-તિર્યંચોની ૪-૪ લાખ મનુષ્યોની ૧૪ લાખ યોનિ છે. (૨૯૪)
બધી મળીને ૮૪ લાખ યોનિ છે. સમાન વર્ણ વગેરેથી યુક્ત હોવાથી એકપણા વડે જાતિરૂપ થયેલી યોનિઓનું આ ૮૪ લાખ યોનિમાં જ ગ્રહણ થઈ જાય છે. (૨૯૫)
પાંચ એકેન્દ્રિયોમાં ક્રમશઃ ૧૨ લાખ, ૭ લાખ, ૩ લાખ, ૭ લાખ, ૨૮ લાખ, વિકલેન્દ્રિયમાં ક્રમશઃ ૭ લાખ, ૮ લાખ, ૯ લાખ,

Page #120

૧૦૯
જલચર-ખેચર-ચતુષ્પદ-ઉરપરિસર્પ-ભુજપરિસર્પમાં ક્રમશઃ સાડા ૧૨ 41124 - 92 4124 - 90 4414 - 90 - 621124, 1984-29નારકમાં ક્રમશઃ ૧૨ લાખ - ૨૬ લાખ - ૨૫ લાખ કુલકોટી છે. (268-260)
Yoni' means origin i.e. place where the living beings take birth. Each soul has individual yoni. Still, places (yonis) having similiar factors like colour, smell, touch, taste etc. are included in one yoni. There are 84 lakhs such groups of yonis.
Different types of originators taking birth in the same yoni are known as ‘Kula.'
Originators having similiar factors are included in one Kula. (for ex. In cowdung different insects take birth like worms, scorpions etc.)
Yonis and Kulakotis of the living beings are as follows:Living beings
Yonis Kulakotis Prithvikāya
7 lakhs 12 lakhs Apkāya
7 lakhs 7 lakhs Teukāya
7 lakhs 3 lakhs Vayukāya
7 lakhs 7 lakhs Pratyeka Vanaspatikāya 10 lakhs L 28 lakhs Sādhārana vanaspatikāya 14 lakhs Beindriya
2 lakhs 7 lakhs Teindriya
2 lakhs 8 lakhs Caurindriya
2 lakhs 9 lakhs

Page #121

૧૧૦
Living beings
Yonis Kulakotis Jalacara
12 1/2 lakhs Catushpada
10 lakhs Khecara
4 lakhs 12 lakhs Uraparisarpa
10 lakhs Bhujaparisarpa
9 lakhs Hell dwellers
4 lakhs | 25 lakhs Deities
4 lakhs 26 lakhs Humans
14 lakhs 12 lakhs Total
84 lakhs 197,50,000
[294-295-296-297 ઈગ કોડિ સત્તનવઈ, લમ્બા સઢા કુલાણ કોડીણું ! સંવુડજોણિ સુરેનિંદિનારયા, વિયડ વિગલ ગજ્જુભયા ૨૯૮
કુલ ૧,૯૭,૫૦,૦૦૦ કુલકોટી છે. દેવો-એકેન્દ્રિય-નારકો સંવૃત (ઢંકાયેલી) યોનિવાળા છે, વિકલેન્દ્રિય વિવૃત (પ્રગટ) યોનિવાળા છે. ગર્ભજ જીવો સંવૃત-વિવૃત યોનિવાળા છે. (૨૯૮).
There are 1,97,50,000 kulakotis in total.
The yoni of deities, hell dwellers and Ekendriyās is samvruta type (covered), of vikalendriyās is vivruta type (open) and of embryo originators (human beings and animals) is Ubhaya-mishra type (mixed-partially open partially closed.) 298 અચિત્તજોણિ સુર-નિરય, મીસ ગર્ભે તિભેય સેસાણં સીઉસિણ નિરયસુરગર્ભ, મીસ ઉસિણ સેસ તિહા રા .
દેવો-નારકો અચિત્ત યોનિવાળા છે, ગર્ભજજીવો મિશ્ર યોનિવાળા છે, શેષ જીવો ત્રણ પ્રકારની યોનિવાળા છે. નારકો શીત અને ઉષ્ણ

Page #122

૧૧૧ યોનિવાળા છે. દેવો અને ગર્ભજ મનુષ્યો-તિર્યંચો મિશ્ર યોનિવાળા છે, તેઉકાય ઉષ્ણ યોનિવાળા છે, શેષ જીવો ત્રણ પ્રકારની યોનિવાળા છે. (૨૯૯)
The yoni of deities and hell dwellers is Acitta, of embryo originators is mishra (mixed) and of all the rest creatures is of three types i.e. Sacitta (living), Acitta (lifeless) and mishra (mixed). The yoni of hell dwellers is either hot or cold, of deities and embryo originators is mishra (mixed), of Teukāya is only hot and of all the rest creatures is of three types i.e. hot, cold or mishra. 299 હયગર્ભ સંખવત્તા, જોણી કુમુત્રયાઈ જાયંતિ ! અરિહ હરિ ચક્રિ રામા, વંસીપત્તાઈ સેસનરા ૩૦૦
શંખાવર્ત યોનિ ગર્ભને હણી નાખે છે. કુર્મોન્નત યોનિમાં અરિહંત, વાસુદેવ, ચક્રવર્તી અને બળદેવ ઉત્પન્ન થાય છે. શેષ મનુષ્યો વંશીપત્રા યોનિમાં ઉત્પન્ન થાય છે. (૩૦૦)
The yonis of women are of three types : 1) Shankhāvarta (similar to conch)-It kills the foetus.
2) Kurmonnata (similar to the back of the tortoise) Great personalities like Arihanta, Cakravarti, Vāsudeva, Baladeva take birth from this yoni.
3) Vanshipatra (similar to the leaves of bamboo) common human beings take birth from this yoni. 300 આઉટ્સ બંધકાલો, અબાહકાલો ય અંતસમઓ ય અપવરૂણણપવરણ, ઉવક્કમણુવકમા ભણિયાઓl૩૦૧
આયુષ્યના બંધકાલ, અબાધાકાલ, અંતસમય, અપવર્તન, અનપવર્તન, ઉપક્રમ, અનુપક્રમ કહ્યા છે. (૩૦૧).
There are seven aspects of Āyushya karma (i.e. karma which gives future births)
1) Bandhakāla - time of binding the āyushya karma.

Page #123

૧૧૨
2) Abādhākāla - time gap after binding upto its experience.
3) Antasamaya - last moment of the present birth.
4) Apavartana - to experience long lasting āyushya karma within a short time.
5) Anapavartana - to experience the āyushya karma as binded.
6) Upakrama - causes due to which āyushya karma is experienced in a short time.
7) Anupakrama - causes due to which āyushya karma is not experienced in a short time.
301. બંધન્તિ દેવનારય, અસંખતિરિનર છમાસસેસાઊ. પરભવિયાઉં એસા, નિરૂવકમ તિભાગસેસાઊ ૩૦રા સોક્કમાઉયા પુણ, સેસતિભાગે અહવ નવમભાગે ! સત્તાવીસઈમે વા, અંતમુહુતંતિમે વાવિ ૩૦૩
દેવો – નારકો - અસંખ્ય વર્ષના આયુષ્યવાળા મનુષ્યો-તિર્યંચો છ માસ આયુષ્ય બાકી હોય ત્યારે પરભવનું આયુષ્ય બાંધે. શેષ નિરુપક્રમ આયુષ્યવાળા જીવો ત્રીજો ભાગ આયુષ્ય બાકી હોય ત્યારે પરભવાયુષ્ય બાંધે. સોપક્રમ આયુષ્યવાળા જીવો ત્રીજો ભાગ અથવા નવમો ભાગ અથવા સત્યાવીશમો ભાગ આયુષ્ય બાકી હોય ત્યારે અથવા છેલ્લા અંતર્મુહૂર્તમાં પરભવાયુષ્ય બાંધે. (૩૦ર- ૩૦૩)
Deities, hell dwellers and human beings or animals having lifespan of innumerable years bind the āyushya of next birth before the last six months of the present birth. Other living beings having anupakrama āyushya bind the āyushya of next birth when the last 1/3rd part of the present birth is remaining. Whereas living beings having sopakrama āyushya bind the āyushya of next birth when

Page #124

૧૧૩
the last 1/3rd part or 1/9th part or 1/27th part or the last antarmuhurta is remaining of the present birth. 302-303 જઈમે ભાગે બંધો, આઉસ્સે ભવે અબાહકાલો સો અંતે ઉજ્જાઈ ઈગ, સમય વક્ર ચઉ પંચ સમયંતા ૩૦જા.
જેટલામા ભાગે આયુષ્યનો બંધ થાય તેટલો કાળ અબાધા છે. અંતે ઋજુગતિ ૧ સમયની અને વક્રગતિ ૪ કે ૫ સમય સુધીની હોય છે. (૩૦૪)
Abadhākāla is similar to the above said bandhakāla. After death the soul reaches the next birth's place by rujugati of a single samaya or by vakragati of 2/3/4/5 samayās. 304 ઉજુગઈપઢમસમએ, પરભવિય આયિં તહાહારો ! વકકાઈ બીયસમએ, પરભવિયાઉં ઉદયમેઈ ૩૦પા
ઋજુગતિના પહેલા સમયે પરભવનું આયુષ્ય અને આહાર ઉદયમાં આવે છે, વક્રગતિના બીજા સમયે પરભવનું આયુષ્ય ઉદયમાં આવે છે. (૩૦૫).
If the soul is passing by rujugati (straight way), the experience of the āyushya of the next birth and food intake starts from the first samaya while in vakragati (way with turns) the experience of the Kyushya of the next birth starts from the second samaya. 305 ઈગ-દુ-તિ-ઉ-વક્કાસુ, દુગાઈસમએસુ પરભવાહારો. દુગવક્કાઈસુ સમયા, ઈગ દો તિત્રિય અણાહારા li૩૦૬ો.
૧,૨,૩,૪ વક્રવાળી વિગ્રહગતિમાં ક્રમશઃ બીજા વગેરે સમયે પરભવનો આહાર હોય છે. બે વગેરે વક્રવાળી વિગ્રહગતિમાં ક્રમશઃ ૧,૨,૩ સમય અણાહારી હોય છે. (૩૦૬)
Food intake in vakragati of 1,2,3 or 4 turns is from the second, third, fourth, fifth samayā (i.e. the last samaya).

Page #125

૧૧૪
Hence, in the vakragati's of 2,3,4 turns soul does not take food for one, two, three samayās respectively. 306 બહુકાલવેયણિŌ, કમ્મ અપેણ જમિહ કાલેણું । વેઈજ્જઈ જુગવં ચિય, ઉઈન્નસવ્વપએસગ્ગ ૫૩૦૭ના અપવત્તણિજ્જમેય, આઉં અહવા અસેસકમ્મપિ । બંધસમઐવિ બદ્ધ, સિઢિલં ચિય તં જહાજોગં ॥૩૦૮॥
અહીં ઘણા કાળે ભોગવવા યોગ્ય જે કર્મ અલ્પકાળમાં બધા પ્રદેશોના ઉદય દ્વારા એક સાથે ભોગવાય છે તે અપર્વતનીય આયુષ્ય છે અથવા બધા કર્મો છે. તે બંધસમયે પણ યથાયોગ્ય રીતે ઢીલું જ બાંધેલું હોય છે. (૩૦૭- ૩૦૮)
If the karmās, which are to be experienced in a long period of time, are experienced in a short period of time by the experience of all Karmapradeshās at a time, than these karmās are known as 'Apavartaniya karmās.' They are already bound in a loose position during Bandhakāla.' 307-308
જં પુણ ગાઢનિકાયણબંધેણં, પુત્વમેવ કિલ બન્નેં
તેં હોઈ અણપવત્તણ-જીગ્યું કમવેયણિજ્જફલં ૫૩૦૯થી
જે પહેલા જ ગાઢ નિકાચિત બંધ વડે બાંધેલું હોય તે અનપવર્તનયોગ્ય કર્મ છે. તે ક્રમે કરીને ભોગવવા યોગ્ય ફળવાળું છે. (૩૦૯)
The karmas which are extremely bound with the soul are 'Anapavartaniya karmās.' They are ought to be experienced according to their fixed time limit. 309 ઉત્તમચરમસરીરા, સુરનેરઈયા અસંખનરતિરિયા । હુત્તિ નિરુવક્કમાઓ, દુહાવિ સેસા મુણેયા ॥૩૧૦
ઉત્તમ પુરુષો, ચરમશરીરી જીવો, દેવો, નારકો, અસંખ્ય વર્ષના

Page #126

૧૧૫
આયુષ્યવાળા મનુષ્યો-તિર્યંચો નિરુપક્રમ આયુષ્યવાળા છે, શેષ જીવો બન્ને પ્રકારના જાણવા. (૩૧૦)
Great personalities, souls having last birth (sure to attain salvation in the present birth), deities, hell dwellers and human beings or animals having lifespan of innumerable years surely have nirupakrama āyushya. Rest of the living beings have both the types of āyushyās i.e. nirupakrama āyushya - sopakrama āyushya. 310 જણાઉમુવક્કમિજઈ, અપ્પસમુત્થણ ઈયરગેણાવિ ! સો અગ્નવસાણાઇ, વિક્રમણવક્રમો ઈયરો ૩૧૧ાા
પોતાનાથી ઉત્પન્ન થયેલા અથવા અન્ય એવા પણ જેના વડે આયુષ્યનો ઉપક્રમ થાય તે અધ્યવસાય વગેરે ઉપક્રમ છે અને બીજા અનુપક્રમ છે. (૩૧૧).
The personal reasons or other reasons which shortern the lifespan are known as 'Upakramās'; the rest are 'Anupakramās.'311 અઝવસાણ નિમિત્તે, આહારે વેયણા પરાઘાએ . ફાસે આણાપાણ, સત્તવિહં ઝિન્ઝએ આઉં ૩૧રા
અધ્યવસાય, નિમિત્ત, આહાર, વેદના, પરાઘાત, સ્પર્શ, શ્વાસોચ્છવાસ - આ સાત રીતે આયુષ્ય ક્ષય પામે છે. (૩૧૨).
There are seven types of reasons which shortern the lifespan. They are as follows :- 1) Adhyavasāya (thoughts of extreme love, fear, shock etc.) 2) Nimitta (causes like poision etc.) 3) Food (excess food or adverse food) 4) Extreme pain 5) Parāghāta (falling etc.) 6) Sparsha (inconvient touch of fire, extreme heat/cold etc.) 7) Breath (excess breathing, lack of breathing, lack of oxygen etc.) 312

Page #127

૧૧૬
આહાર સરીરિદિય, પwતી આણપાણ ભાસ મણે .. ચઉ પંચ પંચ છપ્રિ ય, ઈગવિગલાસગ્નિસન્નીર્ણ ૩૧૩
આહાર, શરીર, ઇન્દ્રિય, શ્વાસોચ્છવાસ, ભાષા, મન- આ છે પર્યાપ્તિ છે. એકેન્દ્રિય, વિકસેન્દ્રિય, અસંજ્ઞી અને સંજ્ઞીને ક્રમશઃ ૪,૫,૫ અને ૬ પર્યાપ્તિ હોય છે. (૩૧૩)
There are six types of paryāptis. They are as follows :
1) Āhār 2) Sharir 3) Indriya 4) Anaprāna 5) Bhāshā 6) Mana. Ekendriyās have first four paryāptis. Vikalendriyās and asangni pancendriyās have first five paryāptis. Sangni pancendriyās have all the six paryāptis. 313 આહાર-સરીરિદિય-ઊસાસ-વઉમણોભિનિવત્તી | હોઈ જઓ દલિયાઓ, કરણે પઈ સા ઉપજતી ૩૧૪
જે દલિકોમાંથી જે શક્તિ વડે આહાર, શરીર, ઇન્દ્રિય, શ્વાસોચ્છવાસ, વચન અને મન બને છે તે પર્યાપ્ત છે. (૩૧૪).
The ability of intaking and processing the ‘Pudgalās' (i.e. particles, atoms) of āhār, sharir, indriya, shwāsochhvās, vacana and mana is known as “Paryāpti.'314 પબિંદિયતિબલૂસા, આઉઆ દસપાસ ચ છ સગ અઢ. ઈગ-દુ-તિ-ચઉરિંદીર્ણ, અસગ્નિ-સન્નણ નવ દસ ય ૩૧ પા.
પાંચ ઇન્દ્રિય, ૩ બળ, શ્વાસોચ્છવાસ, આયુષ્ય - આ ૧૦ પ્રાણ છે. એકેન્દ્રિય-બેઇન્દ્રિય-તે ઇન્દ્રિય-ચઉરિન્દ્રિયને ક્રમશઃ ૪, ૬, ૭, ૮ પ્રાણ છે, અસંજ્ઞી-સંજ્ઞીને ક્રમશઃ ૯ અને ૧૦ પ્રાણ છે. (૩૧૫)
There are ten types of 'Prānās' (essential items of living beings).
1-5) Five Indriyās = Sparshendriya, Rasnendriya, Ghrānendriya, Cakshurindriya, Shrotrendriya 6-8) Three balās = Manabala, Vacanabala, Kāyabala 9) Shwāsochwāsa 10) Āyushya. Ekendriya, Beindriya,

Page #128

૧૧૭
Teindriya, Caurindriya, Asangni Pancendriya and Sangni Pancendriya have 4-6-7-8-9-10 prānās respectively. 315 સંખિત્તા સંઘયણી, ગુરુતરસંઘયણિમજઝઓ એસા સિરિ-સિરિચંદમુર્ણિદેણ, નિમૈિયા અLપઢણઢા ૩૧૬
શ્રી શ્રીચન્દ્રસૂરિએ પોતાના અભ્યાસ માટે મોટી સંગ્રહણિમાંથી આ સંક્ષિપ્ત સંગ્રહણિ બનાવી. (૩૧૬)
This precis of Sangrahani sootra is composed by Shree Shreecandrasuri from large sangrahani sootra for his own study. 316 સંખિત્તયરી ઉ ઇમા, સરીરમોગાહણા ય સંઘયણા. સન્ના સંડાણ કસાય, લેસિંદિય દુસમુગ્ધાયા ૩૧૭ દિટ્ટી-દંસણ-નાણે, જોગ-વઓગો-વવાય-ચવણ-ઠિઈ ! પક્ઝત્તિ-દિમાહારે, સન્નિ-ગઈ-આગઈ-વેએ ૩૧૮
આ વધુ સંક્ષિપ્ત સંગ્રહણિ છે – શરીર, અવગાહના, સંઘયણ, સંજ્ઞા, સંસ્થાન, કષાય, વેશ્યા, ઇન્દ્રિય, બે સમુઘાત, દૃષ્ટિ, દર્શન, જ્ઞાન, યોગ, ઉપયોગ, ઉપપાત, ચ્યવન, સ્થિતિ, પર્યાપ્તિ, કિમાધાર, સંજ્ઞી, ગતિ, આગતિ, વેદ. (૩૧૭– ૩૧૮).
The shortest Sangrahani is only of 24 subjects. They are : 1) Sharir 2) Avagāhana 3) Sanghayana 4) Sangnā 5) Sansthāna 6) Kashāya 7) Leshyā 8) Indriya 9) Jeeva samudghāta 10) Ajeeva samudghāta 11) Drashti 12) Darshana 13) Gyāna 14) Yoga 15) Upayoga 16) Upapāta sankhyā 17) Cyavana sankhyā 18) Sthiti 19) Paryāpti 20) Kimāhār 21) Sangni 22) Gati 23) Āgati 24) Veda. 317-318 મલહારિહેમસૂરીણ, સસલેસેણ વિરઈયં સમ્મા સંઘયણિરયણમેય, નંદઈ જા વીરણિતિë ૩૧લા
મલધારી શ્રી હેમચન્દ્રસૂરિ મહારાજના શિષ્યલેશે સારી રીતે રચેલ

Page #129

૧૧૮. આ સંગ્રહણિરત્ન જયાં સુધી વીરપ્રભુનું તીર્થ છે ત્યાં સુધી વૃદ્ધિ પામે. (૩૧)
This 'Sangrahani Sootra' is very properly composed by the disciple of Malladhāri Shree Hemcandrasuriji Mahāraja. I wish that it will prosper till the shāshana of Bhagawān Mahāveera prevails. 319

Page #130
SHREE SANGRAHANI SOOTRA A marvellous text of Shree Shreecandrasuri imparts light upon the Jaing Geography. as well as the Jaina Biology. Creates a perfect sketch of the three worlds. Embodies the heavenly beings and hell dwellers. Just have a look. uusara Tower MULTY GRAPHICS (022) 23873222 23884222 BHARAT GRAPHICS - Ahmedabad-1. Ph: 079-22134176, Mob. 9925020106