Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAMpradAyikatA ane tenA purAvAonuM digdarzana [11] hindustAnanI janatA ema mAne che ane dAvo kare che ke duniyAmAM bIjI kaI prajA emane jeTalI dhArmika nathI, ane dharmane vAraso emanA je ane eTale bIjI koI prajAne maLyo nathI. je A mAnyatA sAcI hAya--ane amuka aMzamAM te sAcI che ja-te prazna thAya che ke jenAthI akalyANano kaze ja saMbhava nathI, jenuM pAlana e tenA pAlana karanArane rahyuM che, nIce paDatA aTakAve che, tevA dharmane vAra maLyA chatAM hindustAnanI prajA pAmara kema che ? A prazna sAthe ja nIcenA prazno udabhave che? zuM dhArmikapaNa vAra maLyA viSe hindustAnanI prajAne dA e eka bhrama ja che? athavA dharmanI je amogha zakti mAnavAmAM Ave che te kalpita che ? athavA bIjuM evuM koI tatva dharma sAthe maLI gayuM che ke jene lIdhe dharma pitAnI amogha zakti pramANe kAma karavAne badale UlaTo prajAnA adhaHpAtamAM nimitta bane che? upaniSadanuM ata tatvajJAna, jaina dharmanAM tapa ane ahiMsAnA anuchAna, tathA bauddha dharmane sAmyavAda A prajAne vArasAmAM maLyAM che. e bInA etihAsika hovAthI tene dhArmikapaNAnA vArasA viSe dAve che nathI ja. kalyANa sAdhavAnI dharmanI amogha zakti sAcI hovAnI sAbitI prAcIna ane arvAcIna aneka mahApuruSonA kharA jIvanathI maLe che. uttaranA A be aMze je vAstavika heya te chevaTanA praznane ja uttara vicAravAne bAkI rahe che. ene vicAra karatAM aneka purAvAo uparathI ApaNane ema mAnavAne kAraNe maLe che ke koI bIjA evA aniSTa tattvanA mizraNane lIdhe ja dharmanI sAcI zakti kuMThita thaI gaI che. ane tethI te iSTa sAdhavAne badale bhayAnaka aniSTa sAdhatI dekhAya che. e bIjI aniSTa tattva karyuM ? ane je purAvA uparathI uparanI mAnyatA bAMdhavAne kAraNe maLe che te purAvAo kayA? e batAvavuM e prastuta lekhane uddeza che. dharmanI zaktine tenA vAstavika rUpamAM kAma karatI kuMThita karIne tene
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAMpradAyikatA ane tenA purAvAonuM digdarzana [ 1107 aniSTa mArge baLa ApanAra bIjuM tatva e sAMpradAyikatA. ahIM sAMpradAvikatAne artha ane tene lagatI bIjI khAsa muddAnI hakIkata pahelAM jaNAvI devI agatyanI che. vyAkhyA -saMpradAya zabda e mAtra rUDha ke mAtra yaugika nathI, paNa mizra (rUDhayaugika) che. pAtaMjala mata batAvatAM kusumAMjalimAM tAkikapravara udayane saMpradAya zabdane mAtra veda eTale ja artha lIdhe che. kerA ane vyavahAra baMne jotAM e zabdane mAtra veda artha kare te saMkucita che. amara ene artha "guruparaMparAthI cAlyA Avo sadupadeza " e kare che. amarakAzano A artha vistRta ane prathama artha karatAM vadhAre vAstavika che. vaidika saMpradAya, baddha saMpradAya, caraka saMpradAya, gorakha ane macchandara saMpradAya ItyAdi prAmANika vyavahArane lakSyamAM rAkhI amarakezamAM jaNAvela arthanuM vizeSa spaSTIkaraNa karavuM hoya te A pramANe karI zakAya? eka agara aneka asAdhAraNa mULabhUta vyaktiothI UtarI Avate jJAna, AcAra ke ubhayane viziSTa vArase te saMpradAya. AmnAya, taMtra, darzana ane paraMparA e sarvataMtraprasiddha zabdo saMpradAya zabdanA bhAvane sUcave che. te uparAMta mAtra ane jaina ane bauddha sAhityamAM tIrtha zabda ane jaina sAhityamAM samaya zabda paNa e arthamAM vizeSa rUDha che. saMpradAya mATe taddana sahaja ane gharagaththu zabda mata che. sAMpradAyikatA eTale saMpradAyanuM avicArI baMdhana athavA moha. jaina 1. klezakarmavipAkAzayairaparAmRSTo nirmANakAyamadhiSThAya saMpradAyapradyotako'nugrAhakazcati pAtaMjalA: / / prathama stabaka, kusumA0 pR. 4 "nirmANakAyamadhiSThAya sarvasaMpradAyapradyotaka iti pAtaMjalAH " kusumA. vAcaspatyabhidhAna pR. 5249 2. athAmnAyaH saMpradAyaH / amarakoza sakIrNavargaH zlo. 1565 saMpradAyaH " guru paraMparAgate sadupadeze, upacArAt tadupadezayute jane ca." amarorA vAramiyAna * 241,
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118] darzana ane ciMtana graMthomAM dRSTirAga ane bauddhagraMthomAM dRSTi zabda che te A timoha ke saMpradAyabaMdhananA ja sUcaka che. mAtra saMpradAyane svIkAra e ja sAMpradAyikatA nathI. keI eka saMpradAyane svIkAryA chatAM temAM daSTiudAratAnuM tarave heya te tyAM sAMpradAyikatA nathI AvatI. e to saMkucita ane ekapakSIya adhidaSTimAMthI uddabhave che. koI paNa saMpradAyanI dhuMsarI na ja svIkAravI athavA svIkAryA pachI tenA mehamAM aMdha thaI javuM e baMne parasparavidhI cheDAe che, ane tethI te ekAMtarUpa che. e be cheDAonI vacce thaIne nIkaLate prAmANika madhyama bhAga dRSTiudAratAne che. kAraNuM, emAM saMpradAyane svIkAra chatAM mithyA asmitAnuM tatva nathI. koI paNa jAtanA saMpradAyane mAno emAM manubanI vizeSatArUpa vicArazaktinI avagaNanA che. ane saMpradAya svIkArIne temAM aMdhapaNe baddha thaI javuM e samabhAvane ghAta che; jyAre daSTiudAratAmAM vicAra ane samabhAva bane to sacavAya che. je rAgamAM dezanuM bAja samAtuM hoya te rAga, pachI te game tevA uttamottama gaNAtA viSayamAM e kema na hoya chatAM, vyAharUpa hoI tyAjya che. ajJAna e jema manu ne satyathI dUra rAkhe che tema e vyAmoha paNa tene satyanI najIka AvatAM aTakAve che. daSTiudAratAmAM satyanI samIpa laI javAno guNa che. be dAkhalAthI A vastu vadhAre spaSTa karIe. cikitsAnI elopethika ke bIjI kaI paddhati svIkAryA pachI temAM eTalA badhA baMdhAI javuM ke game te vyakita mATe ane game tevA dezakALamAM ane game tevI paristhitimAM te ja paddhatinI upayogitA svIkAravI, ane bIjI tamAma paddhatio viSe ka te dezavRtti ane kAM to SamUlaka udAsInatA dAkhavavI e saMpradAyavyAmahi, tethI UlaTuM koI paNa eka paddhatine savizeSa Azraya lIdhA pachI paNa Itara paddhationA vAstavika aMze te te paddhatinI daSTie mAnya rAkhavA e daSTiudAratA. cazmAnI madadathI jenAra ema kahe ke cazmA sivAya mAtra AMkhathI vastunuM yathArtha jJAna saMbhave ja nahi, te e dRSTirAga; ane cazmAnI madadathI jenAra bIjo ema kahe ke cA vinA paNa anya keTalAya jaNa vastunuM yathArtha jJAna karI zake che, te e daSTiudAratA. . kAraNamImAMsA -dharmane vikRta karanAra matAMdhatA manuSyabuddhimAM dAkhala thAya che tenuM zuM kAraNa? ene vicAra karatAM jaNAze ke jemAM
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAMpradAyikatA ane tenA purAvAonuM digdarzana [ 1106 khAlamanuSya pAtAnI AjubAjunA vAtAvaraNamAMthI zraddhA ane saMyamarUpa dharmatattvane meLave che, tema ja te kuTuMkha, samAja, dha sthAna ane paDitasaMsthAnA saMkucita vAtAvaraNamAMthI mAMdhatA meLave ane keLave che. khAdhya'kALathI dhIre dhIre jANye-ajANye saMcita thayelA mAMdhatAnA saMskAronu sAdhana jo uMmara ane buddhinI vRddhi thayA pachI paNa vivekazaktithI karavAmAM na Ave te game teTalI UMmara thayA pachI ane game teTaluM pustakIya zikSaNa meLavyA chatAMya mANasa ema mAnatA thaI jAya che ke mArA dhama e ja sAmyA ane sarvazreSTha, itara dharmAMkAM te khATA ane kAM te UtaratA; mArA upAsya devA ane tenI mUrti e ja Adarza ane khIjAnA mAM te dUSita ke taddana sAdhAraNa; mane prApta thayeluM tattvajJAna ane dhArmika sAhitya e ja pUrNa tathA prathama paMktinuM ane khIjAnuM temAMthI cAreluM agara udhAra lIdheluM; amArA dharmaguruo ane vidvAnA.e ja kharA tyAgI tema ja pramANabhUta, ane khIjAonA dharmaguruo DhAMgI ke zithila ane vidvAne apramANabhUta. AvI mAMdhatA baMdhAI javAthI dharmanuM zuddha ane udAra khaLa azru tathA sAMkaDe raste vahevA lAge che. ane temAM dhaNIvAra dunyavI ravA na hAya tApaNa te dharmojhanUnanuM rUpa le che. e rUpathI manuSyanI kartavyaakartavya viSayanI buddhi lagaDI thaI jAya che. A sthiti AvavAnuM kAraNa mAtra vaMzaparaparA ane anyasaMsargathI prApta thatA sarakAranuM vivekabuddhithI sAdhana na karavuM ane te rIte cittanI aNuddhine vadhatI jatI devI e ja che. purAvAonI maryAdA ane uddezanuM spaSTIkaraNa -A sthaLe je purAvA ApavA dhAryuM che tenu kSetra maryAdita che. mAtra Aya sAhitya ane tenA paNa amuka ja bhAgamAMthI purAvA ApavA dhAryuM che. paNa A viSyamAM vadhAre zodha karavA IcchanAra dhAre to kAI paNa prajAnA kAI paNa vakhatanA sAhityamAMthI tevA purAvAe meLavI zake. A prayAsa te dizAnu sUcana karavApUro sthAlIpulAka nyAya jevA che. vaidika, jaina ane baud e traNa saMpradAyanA sAhityamAMthI sAMpradAyi katAnA namUnAo ApavAmAM Ave che. A namUnAo paNe sthaLe te evA che ke te je saMpradAyanA sAhityamAMthI levAmAM AvyA hoya, te sa MpradAyanA zraddhALuone zaramAve agara glAni Ape tevA che. tema ja te namUnAe
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2017 ] darzana ane ciMtana je vidhI saMpradAyanI TIkA karatA hoya che te saMpradAyanA abhimAnIone Aveza utpanna kare tevA paNa che. chatAM evA namUnAo A lekhamAM rajU karavAno uddeza e nathI ke tethI keI ne AdhAta pahoMce agara koI paNa saMpradAyanI leza paNa avamAnanA thAya. ahIM kevaLa atihAsika daSTithI ja nirUpaNa karyuM che. ane abhyAsIone te daSTithI ja vicAravA vinaMtI che. purAvAonA prakAra -matAMdhatAnA purAvAone namUnAo be prakAranA maLe che. (1) zAstromAMthI ane (2) vyAvahArika jIvanamAMthI. zAstro e jIvananuM pratibiMba che; je bhAvanA. je vicAra, ke je vartana jIvanamAM na hoya te zAstramAM kyAMthI Ave ? je zAstramAM hoya te bhAvI. DhiInA jIvanamAM tare che. janatAnA sAMpradAyika jIvanamAM dAkhala thaIjo nArane kAne avicArI asahiSNutAne vani paDaze. kAzI, bihAra, ane mithilAnA brAhmaNone jaina saMpradAya viSe te ema kahetA sAMbhaLaze ke jene nAstika che, kAraNa, teo vedamAM mAnatA nathI, brAhmaNone dharmaguru lekhatA nathI, UlaTuM brAhmaNane apamAnita karavA ke duHkha devA jene pitAthI banatuM kare che. brAhmaNane pitAne ghera notarI mAMkaDethI khadabadatA khATalAmAM tene suvADI tenA lohIthI. mAMkaDane tRpta karI dayAvRttinuM pAlana karavuM e jainenuM kAma che. jainatvAbhimAnI gRhastha ke bhikSane brAhmaNadharma viSe ema kahetA jarUra sAMbhaLazo ke teo mithyAtvI che. jJAna game teTaluM hoya te paNa teo tatvane pAmyA ja nathI, teo pI ane svAthI che. bauddha upAsaka ke bhikSu pAse jAo to tevI ja kaTuka vAto bIjA dharma viSe jarUra sAMbhaLe. A ja kAraNathI aMdara aMdaranA kAyamI virAdhanA arthamAM saMskRta vaiyAkaraNae anya udAharaNanI sAthe brAhmaNazramaNa e udAharaNa ApeluM che. A uparAMta eka ja 1. virodha be prakAra che. jAti virodha ane mittaka vidhi. jAti virodhane janmavaira ane bIjA virodhane kAraNika vaira kahevAmAM Ave che. sarpa ane neLiyA vaccenuM, uMdara ane bilADI vaccenuM vera janmavera che. deva ane asuro vaccenuM paurANika yuddha kAraNika vaira che. kAraNa ke te ekalA pote ja amRta ke svargAdi meLavI levuM ane bIjo meLavavA na pAme evA lebhamAMthI janmeluM che.
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAMpradAyikatA ane tenA purAvAonuM digdarzana ( 1111 vaidika saMpradAyanA be vaiSNava ane zaiva pa vacce eTale sudhI vidhi najare paDaze ke, "ziva nuM nAma na levAya te mATe vaiSNava darajIne "kapaDuM zIva" ema paNa nahi kahe. A rIte bhinna bhinna saMpradAyanA leke eka ja deza ane eka ja kALamAM sAthe rahetA tathA aneka hitAhitanA praznamAM samAna bhAgIdAra hovA chatAM tenA jIvanamAM sAMpradAyika kaTukatA ane virodhanI lAgaNuM puSkaLa rahelI jaNAze. A be prakAranA virodhamAM brAhmaNa ane zramaNano virodha prathama prakAramAM vaiyAkaraNoe gaNela che eTale te virodha jAti-zatrutArUpa che. brAhmaNo eTale sAmAnya rIte vedapratiSThApaka varga ane zramaNe eTale vedamAM na mAnanAra ke vedavirodhI varga. A baMne vaccene virodha kAraNika jaNAya che chatAM te virodhane vaiyAkaraNee jAtividhi kahyo che emAM khAsa rahasya samAyeluM che. jema bilADI uMdarane jue ke tene pitta UchaLe athavA jema nakula sarpane jue ke tene kAbU jAya tema brAhmaNa ane zramaNe ekabIjAne joI krodhAviSTa thaI jAya che evo abhiprAya vaiyAkaraNanA jAtivireAdhakathanamAM raheluM che. kharI rIte brAhmaNe ane pramANe ekabIjAnI sAthe paDozamAM rahe che, aneka kAryomAM sAthe joDAya che ane ghaNIvAra to vidyAmAM guru-ziSyane saMbaMdha paNa dharAve che. AvI sthitimAM teone sarpannakula jevA janmazatru kahevA e khAsa arthasUcaka che. ane te e ke ekavAra dhArmika matabheda nimitte Ubho thayela virodha e baMnemAM eTale sudhI tIvra thaI gayo ke eka varga bIjA vargane joI hRdayamAM svAbhAvika rIte ja ciDAI jAya. jene Aje paNa prAcIna prakRtinA brAhmaNa ane zramaNano kAMIka paricaya haze te A hakIkatane jarA paNa nirmULa nahi kahe. aneka vyavahAramAM sAthe joDAvA chatAM paNa dharmAbhimAnI baMne varge prasaMga AvatAM ekabIjA viSe kAMIka lasatuM bolavAnA ja. A UMDA dhArmika matAMdhatAnA virodhane kAraNika virodha karatAM vadhAre tIvra jaNAvavA khAtara vaiyAkaraNee jAtividhinI kakSAmAM mUkele che. joke vastutaH jAtivirodha to nathI ja. zramaNamAM vedavidhI badhAe Ave che. bauddha, AjIvaka, jaina e have sAMpradAyikatAnA vizeSa purAvAo tapAsIe. pahelAM vaidika sAhitya
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1112 ] darzana ane ciMtana laIe. vikramanA pUrvavartI vadika sAhityamAM sAMpradAyiktA nathI ja ema te na ja kahI zakAya; paNa te tyAra pachInA sAhityamAM dekhAya che tevI ugra ane spaSTa nathI. vikramanA samaya daramiyAnanuM ke tyAra bAdanuM purANasAhitya badhA zramaNupakSIya che. ene brAhmaNayamAM nAstika zabdathI paNa oLakhAvyA che. nAstiko vedanindakaH / manusmRti0 a0 2 zlo. " A be varganA virodhanA itihAsanuM mULa che ke bahu jUnuM che ane te bane varganA prAcIna sAhityamAM dekhAya che, chatAM vyAkaraNazAstramAM A virAdhanuM udAharaNa sauthI pahelAM jinendrabuddhinA nyAsamAM atyAre jovAmAM AvyuM che. jinaeNbuddhi e bauddha vidvAna che. tene nyAsa kAzikA upara che. kAzikA e vAmana ane jayaditya ubhayanI banAvelI pANinIya sUtra uparanI baha6 vRtti che. jinaMdabuddhino samaya IvI. 8 me sa manAya che. tyArabAda keTanA mahAbhASya uparanA vivaraNamAM e udAharaNa maLe che. keTane samaya 11 me sake manAya che. juo "sIsTamsa opha saMskRta grAmara esa. ke. balvara pariziSTa-ka." tyAra bAda AcArya hemacaMdranA ropA zabdAnuzAsanamAM e udAharaNa maLe che. mahAbhASya cAMdra ke kAzikA jevA prAcIna vyAkaraNagraMthamAM e udAharaNa nathI. paNa sAtamA saikA pachInA vyAkaraNagraMthamAM e udAharaNa che. e bInA paNa khAsa dhyAna kheMce tevI che. A samaya paurANika samaya, ane paurANika samaya eTale saMpradAyanA virodhane samaya. tethI ja te virodhanI asaranI neMdha vaiyAkaraNa paNa lIdhA vinA rahetA nathI. dAdAjaritam evuM udAharaNa che. tenI ekAda dakSiNanI pratimAM amaLatrA e paNa pATha che. juo pR. 447, jidabuddhinA nyAsamAM. keyaTa batrA ane hemacaMdra grAhmAstramAM udAharaNa Ape che. juo anukrame mahAmArA karthata 2-4-9 pR. 781 kalakattA AvRtti phrema 3-1-14. " zAkaTAyananI amedhavRti A TippaNu lakhatI vakhate hastagata nathI; paNa emAM e udAharaNa hevAno saMbhava che. kAraNa tenI racanA paNa paurANika virodhanA yugamAM ja thayelI che.
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAMpradAyikatA ane tenA purAvAonuM digdarzana [ 1113 e ApaNane matAMdhatAnA ugra vizvanA prathama namUnArUpe jovA maLe che. A purANone prabhAva sAdhAraNa janatA upara aparimita hovAthI temAM dAkhala thayelI matadhatA vizALa janatAnA hRdayapaTa upara phelAyelI che. ekavAra janatAnA hRdayanA UMDA bhAgamAM dAkhala thaela matAMdhatAnuM viSa pachI dhIre dhIre bhAvI peDhIonA vArasAmAM evI rIte UtaratuM gayuM ke tenuM pariNAma sAhityanI bIjI zAkhAomAM paNa jaNAya che. nATaka ane caMpU ke alaMkAranA rasika, parihAsapriya (maskarA) ane vilAsI lekhake e viSenI asarathI mukta na rahI zake e kadAca samajI zakAya tevI bAbata che, paNa taravajJAna ane mokSapathanA pratinidhi hovAno vizvAsa dharAvanAra mahAna AcAryo ane vidvAne suddhAM e viSanA ugra pariNAmathI mukta nathI rahI zakyA, e Arya tattvajJAnanA zreSThapaNAnuM abhimAna rAkhanArane Aje to kAMIka zaramAve che ja. prastuta namUnAo mATe ahIM traNa jAtanuM vaidika sAhitya pasaMda karavAmAM Ave che: (1) purANuM, (2) nATaka, (3) darzanazAstra. A traNe prakAranA namUnAo anukrame joI tyArabAda jaina, bauddha sAhityamAMthI tevA namUnAo jovAnuM yatna karIzuM. etazIya ane videzIya badhA vidvAne pracalita purANo pahelAM paNa purANa sAhitya hevAnuM svIkAre che. e prAcIna purANu sAhityamAM matAMdhatA haze ke nahi te Aje nizcayapUrvaka na kahI zakAya. chatAM pracalita purANanAM matAMdhatAviSayaka namUnA uparathI prAcIna purANusAhityamAM paNa tevuM kAMIka hovAnuM sahaja anumAna thaI Ave che. astu. zAstra ke lekamAM priya thaI 1. parANe viSe savistara lakhavAnuM A sthAna nathI, paNa tenI vyavasthita mAhitI meLavavA IcchanAre marAThImAM vaidya yaMbaka gurunAtha kALenuM "purANanirIkSaNa jevuM. kembrija hisTarI opha InDiyA"mAM che. I. je. resanane purANa vize nibaMdha. vinsenTa smithanuM "ala hisTarI opha InDiyA"mAM purANene samaya e nAmanuM pariziSTa jevuM, ane purANonA khAsa abhyAsI epha. I pArjiTara ema. e. kRta "dha purANa TesTa eka dha sTaDIjha opha dha kali eja" tathA "ezyanTa InDiyana hisTorikala TreDizana" e pustaka vAM.
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1114 ] darzana ane ciMtana paDelA evA kAI viSaya bhAgye ja haze ke jenu purANAmAM varNana na hoya. dharma hoya ke tattvajJAna, AcAra hAya ke nIti, saMgIta hoya ke citra, bhUMgALa hAya ke khagoLa, game te ye; tenuM kAMIka ne kAMIka va na purANAmAM maLe ja. tethI purANasAhitya e vahetI nadInI peThe tIsthAnanI jema sa grAhya thaI paDela che, leAkayanA jaLanA sArA ane narasA e ane bhAge purANasAhityanI vahetI nadImAM dAkhala thayA che; ane e dAkhala thayelA bhAge pAchA pharI lokahRdyamAM pravezatA ja jAya che. upapurANe aneka che, paNa mukhya purANA aDhAra kahevAya che. tenI racanAne samaya sarvoMze nizcita nathI, paNa sAmAnya rIte enI racanA vikrama saMvata pachInI manAya che. purANAnA paurvopaya viSe paNa aneka matA che. chatAM viSNupurANa prAyaH prAcIna gaNAya che. cha purANAmAM viSNu, mAM ziva, ane chamAM brahmAnI pradhAnatA che. saMpradAya game te hAya paNa e badhAM purANA vaidika che. ane tethI veda, smRti, yajJa, varNAzramadharmAM, brAhmaNu, deva, zrAddha, Adite sarvAMA mAnanArA hoI tenI pratiSThA sthApe che. A kAraNathI keTalAMka purANAmAM prasaMge prasaMge vaikiMtara saMpradAyA viSe khUba virodha najare paDe che. ghaNI jage!e te e vidhamAM asahiSNutAnuM ja tattva mukhya sthAna bhogave che. vaiSTitara saMpradAyAmAM mukhyapaNe jaina, bauddha ane kavacat cArvIka saMpradAyanI sAme ja purANakAroe lakhyuM che. paNa natAMdhatA, asahiSNutA ke dveSa e eka evI cepI vastu che ke eka vAra jIvanamAM dAkhala thayA pachI tenA upayAga kayAM karavA ke na karavA e viveka ja rahI nathI zakatA. A kAraNathI zuM vaizvika, zu jaina, ke zu khauddha kAi paNa soMpradAyanA sAhityamAM jema Itara saMpradAya pratye asahiSNutA najare paDe che tema temAMnA kAi eka saMpradAyanA peTAbhedo vacce puSkaLa -viSNutA najare paDe che. tethI ja ApaNe vaiSNava saMpradAyanI pradhAnatAvALAM purANomAM zaiva Adi saMpradAye pratye ane rAva sapradAyanI pradhAnatAvALAM purANAmAM vaiSNava Adi anya saMpradAye pratye asahiSNutA joIe chIe. zivapurANamAM viSNunu pada ziva karatAM halakuM siddha karavAnA prayatna che, to padmapurANamAM razaiva saMpradAyanI laghutA batAvavAnA prayatna che. je thoDAka namUnAe AgaLa ApavAmAM Ave che te uparathI peTAbheda pratyenI ane Itara saMpradAya pratyenI ema baMne prakAranI asahiSNutA lakSyamAM AvI zakaze. kAI paNa eka ke aneka vidhI saMpradAya viSe lakhavAnI agara tenuM
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAMpradAyikatA ane tenA purAvAonuM digdarzana | 1114 gaurava ghaTADavAnI purANakAronI paddhati mukhyapaNe eka ja phaLadrupa kalpanAne AbhArI che. te kalpanA e che ke koI be pakSa lahe, temAMthI eka hAre. hAranAra pakSa viSNuAdi pAse madada meLavavA jAya; eTale viSNuAdi devo jItanAra pakSane nirbaLa banAvavA tenA mULa (vaidika) dharmathI bhraSTa karI avaidika dharma svIkArAvavA mAyA pragaTAve. chevaTe jItanAra pakSane avaidika dharma dvArA. nirbaLa banAvI laDAImAM bIjA pakSane vijaya apAve. ane e rIte avaidika dharmo prathama vijayI paNa pachI parAjita pakSanI nirbaLatAnA sAdhanarUpe. astitvamAM Ave. A kapanAne utpAdaka game te hoya paNa tene upayogI purANomAM jude jude rUpe thayela che. prasaMga badalI, vaka, zrotA - ane pAtranA nAmamAM parivartana karI ghaNebhAge e eka ja kalpAno upayoga jaina, bauddha Adi avaidika dharmonI utpattinI bAbatamAM purANakAroe karela che. 1. pahelAM viSNupurANa laIe. temAM metreya ane parAzara vacce saMvAda maLe che. e saMvAdamAM jaina ane bauddha dharmanI utpatti jaNAvavAmAM AvI che. mitreya parAzarane pUche che ke nagna eTale zuM ? ene uttara ApatAM parAzare devAsurayuddhane prasaMga laI nagnanI vyAkhyA ApI che. teNe kahyuM che ke jyAre devo hAryA ane asure jaya pAmyA tyAre viSNue asurane nabaLA pADavA teonuM vedadharmarUpa kavaca chInavI levA eka mAyAha utpana karI tenI mAraphata jaina ane bauddha Adi vedabAhya dharmo asuramAM dAkhala karAvyA. e vedabhraSTa thayelA asure ja nagna. parAzare e nagnanA sparza mAtramAM sakhata doSa batAvI AgaLa jatAM tenI sAthe vAtacIta karavAmAM paNa keTale mahAna doSa lAge che te jaNAvavAmAM eka zatadhanu rAjA ane zabdA rANInI purAtana AkhyAyikA ApI che. 2. matsyapurANamAM rajirAjAnI eka vAta che. temAM paNa devAsurayuddhane prasaMga Ave che. e prasaMgamAM rajinI sevAthI prasanna thaI Indra pote tene kRtrima putra bane che, ane tenA rAjyane vAraso meLave che. rajinA sAcA so putre indrane harAvI tenuM sarvasva chInavI le che. eTale IndranI prArthanAthI bRhaspati pelA se rAjaputrone nabaLA pADavA teomAM jaina dharma dAkhala kare che ane teone mULa vedadharmathI bhraSTa karI nAkhe che. eTale indra e rAjaputrone haNuM pitAnuM svatva pAchuM meLave che.
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1116 ] darzana ane ciMtana 3. agnipurANamAM e ja devAsura yuddhane prasaMga laI kahevAmAM Ave che ke jItelA asUrone adhArmika ane nirbaLa banAvavA Izvare buddhAvatAra laI teone bauddha banAvyA, ane pachI AhaMta avatAra laI e asurane jaina banAvyA. e rIte vedabAhya pAkhaMDadharmo astitvamAM AvyA. 4. vAyupurANamAM bRhaspati ane saMyune saMvAda che. bRhaspati kahe che ke nagnanI najare paDelI zrAddhanI kaI vastu pUrvajone nathI pahoMcatI. e sAMbhaLI saMyu nagnane artha pUche che. uttaramAM bRhaspati kahe che ke vedatrayI choDanAra te nagna. AgaLa vadhI te devAsurayuddhanI kathAno ullekha karI te yuddhamAM hArela anucare dvArA cAre varSonI pAkhaMDasRSTi thayAnuM jaNAve che. 5. zivapurANamAM jainadharmanI utpattinuM varNana ApatAM prasaMge viSNunA ja mukhathI pitAnA ane brahmAnA karatAM zivanuM mahatva sthApita karavAmAM AvyuM che. ane vedadharmathI baLavAna banelA tripuravAsIone adharmaprAptidvArA nirbaLa banAvavA viSNu dvArA ja eka jainadharmane upadezaka puruSa sarjAvavAmAM Avyo che ane e puruSa mAraphata aneka pAkhaMDe phelAvavAnuM kahevAmAM AvyuM che. chevaTe e pAkhaMDadharmanA svIkArathI ane vedadharmanA tyAgathI nabaLA paDelA daityenA nivAsasthAna tripurane zivane hAthe dAha karAvavAmAM Avyo che ane viSNune e kArya sAdhavAnI khaTapaTa badala kRtakRtya rUpe varNavavAmAM AvyA che. 6. padmapurANamAMthI ahIM cAra prasaMge levAmAM AvyA che. pahele prasaMga venane; bIjo de ane banAvaTI zaka vaccenA saMvAdane trIjo brahmA, viSNu, ane mahezvara e traNamAM meTA deva kANu e viSenA RSienA vivAdane, ane e prasaMga ziva ane pArvatIne gupta vArtAlApano. pahelA prasaMgamAM mAtra jene pradezaka pAsethI jainadharmanuM svarUpa jANI vene vaidika dharmane tyAga karyAnuM varNana che. bIjA prasaMgamAM indrane svargamAM nirbhayatApUrvaka rahevA mATe tene mRtyulokamAM rAkhI mUkavAnI khaTapaTanI kathA che. e mATe teone jainadhama banAvI IcchApUrvaka teo pAse mRtyulekane nivAsa svIkArAvavAmAM Avyo che. - trIjA prasaMgamAM brahmA ane svanuM svarUpa gahiMta kema thayuM tema ja viSNunuM svarUpa pUjya kema banyuM e batAvavA mATenI eka bIbhatsa kathA che.
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAMprAyikatA ane tenA purAvAonuM' digdarzana [ 1119 jaina ane bauddhanI utpatti tathA pracAra viSe je yukti aneka purANAmAM vAraMvAra vividha rUpe kAmamAM lIdhI che te ja yuktineA Azraya cothA prasaMgamAM karelA che. eTale vaiSNavadharma thI khaLavAna banelA daityone niSphaLa anAvavA viSNunA AdezathI razaiva dharmanuM pAkhaMDa calAvyAnuM ane aneka tAmasa purANa, smRti ane dA racyAnuM temAM vana che. padmapurANamAM chellA be prasa MgeAmAM viSNu sivAyanA brahmA, rudra Adi devAnuM nikRSTapaNuM tathA vaiSNava upAsanA sivAyanA khIjA vaidika saMpradAyAnuM pAkhaDIpaNuM' spaSTa rIte batAvavAmAM AvyuM che. tema ja vaiSNuva na hoya tevA brAhmaNa sudhdhAM sAthe saMbhASaNa ke darzana karavAnI spaSTa manAI karavAmAM AvI che. 7. skaMdapurANamAM mADha, trivedI ane caturvedIno itihAsa ApavAnA prasaMgamAM kAnyakubjanA narapati Ama tathA moDherAnA svAmI kumArapALa vacce sabaMdha joDelA che ane e be rAjAone jainadharmAMnA pakSapAtI ane brAhmaNa dharmanA dUSI rUpe cItaryo che. e citraNane 'dhabesatuM karavA mATe pUrvApara viruddha aneka kahita ghaTanAo AlekhI che. 8. bhAgavatamAM kAMka, veka ane kuTaka dezanA rAjA ahaMte pAkhaMDa dharma svIkAravAnI ane kaliyugamAM adhara kRtya karavAnI bhaviSyavANI che. 9. rUma purANamAM bauddha, jaina, pAMcarAtra, pAzupata, Adi aneka sa'pradAyo pAkhaMDI hovAnuM tathA tene pANI sudhdhAM paNa na ApavAnuM kaThera vidhAna che. purANanA namUnAonI TUMkAmAM TraeNTaMkI rUparekhA jANI lIdhA pachI te 1. bhAgavata saMpradAya ke bhaktimArganuM prAcIna eka nAma pAMcarAtra che. paNa pAzupata e zaiva saMpradAyanu eka prAcIna nAma che. pAMcarAtra tathA pAzupata viSe vadhAre mAhitI meLavavA niAre durgAza'kara kevalarAma sAstrIlikhita "vaiSNava dhama ne saMkSipta itihAsa" tathA "zaivadharmanA saMkSipta ItihAsa" tema ja narmadAzaMkara devazaMkara mahetAkRta " hindu tattvajJAnanA tihAsa bhAga 2 jo " jovA.
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1118 ] darzana ane ciMtana namUnAone vizeSa spaSTa jANavA khAtara purANanA te dareka sthaLane bhAvAtmaka sAra nIce ApavAmAM Ave che.? nATaka sAhityanI racanA be prakAranI che : eka racanAmAM racanArane pitAnA saMpradAya karatAM bIjA vidhI saMpradAya pratye matAMdhatApUrvaka AkSepa karavAno mukhya hetu che ane bIjI racanAmAM te hetu mukhya nathI; paNa koI paNa saMpradAyanI rUDhigata atizayatAne laI te nimitte hAsyarasa niSpanna karavAne athavA koI paNa saMpradAyanA dharmagurune amuka pAtrarUpe AlekhI kAMIka nATakIya vastu siddha karavAne mukhya prayatna che. pahelI racanAnuM udAharaNa prabodhacaMdrodaya che. bIjI racanAnAM udAharaNe caturbhANu, mRchakaTika, mudrArAkSasa, mavilAsaprahasana, lakamalaka Adi nATaka ane prahasane che. pradhacaMdrona racayitA vaiSNava hoI teNe vaiSNava sivAyanA badhA dharmone kAM te tAmasa kAM to rAjasa citrita karavA ane vaiSNava siddhAMtane sAtvika tathA sarvotkRSTa batAvavAno prayatna karyo che. e prayatnamAM teNe jaina, bauddha, pAzupata Adi saMpradAyane banI zake teTalA bIbhatsa rIte varNavavAne prayAsa karyo che. tene A hetu samajavA kharI rIte AkhuM pradhacaMdraya nATaka vAMcavuM joIe, paNa A sthaLe mAtra bhatAMdhatAne muddo samajavAmAM upagI thaI paDe te khAtara trIjA aMkanA amuka bhAgane anuvAda ApavAmAM Ave che. eTalo paNa anuvAda vAMcavAMthI prabodhacaMdrodayanA racayitAne sAMpradAyika abhiniveza spaSTa dhyAnamAM AvI zake tema che. 3 vaidika darzana sAhityamAMthI matAMdhatAnA namUnA jaNAvavA ahIM mAtra traNa graMthamAMthI utArI levAmAM AvyA che. pahelo graMtha ta--vArtika, bIjo zAMkarabhASya ane trIjo sAMkhyatattvakaumudI. tannavAtika e jaiminIya sUtra uparanA zAbarabhASyanI prasiddha vidvAna kumArikRta TIkAne eka bhAga che. 1. juo pariziSTa 1. 2. Azare caudamA saikAmAM thaI gayela zrIgabhUpAlakRta rasANaMvasudhAkaranuM prahasana-viSayaka prakaraNa vAMcavuM joIe. emAM prahasananA prakAre ane lakSaNo varNavatAM je udAharaNa pasaMda karI mUkavAmAM AvyA che, te jovAthI bIjA prakAranI racanAne upara batAvela hetu spaSTa dhyAnamAM AvI zakaze. te mATe juo rasAevasudhAkara pR. 290 thI AgaLa. 3. juo pariziSTa 2.
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 1119 sAMpradAyikatA ane tenA purAvAonuM digdarzana zAMkarabhASya e advaita vedAntanA pratibhAsaMpanna sUtradhAra Adi zaMkarAcAryanI bAdarAyaNa sUtre uparanI vyAkhyA che ane sAMkhyatattvakaumudI e IzvarakRSNakRta sAMkhyakArikA uparanI vAcaspatimizrata vyAkhyA che. kumAlei vaidika karmakADanA vidhI koI paNa saMpradAya (pachI te vedanA virodhI hoya ke aviredhI) pratye ugra reva dAkhavI te saMpradAyanI yajJIya hiMsA na svIkAravAne kAraNe ja aprAmANikatA batAvavAnI ceSTA karI che, ane bauddha dharmanA pravartaka gautamanA viSayamAM te eTale sudhI kahyuM che ke teNe kSatriya chatAM upadeza karavAnuM ane bhikSA mAgavAnuM brAhmaNakRtya svIkAryuM eTale evA svadharmatyAgInA sAcApaNuM viSe vizvAsa ja kevI rIte rAkhI zakAya? zaMkarAcArya paNa kumArikanI peThe gautamabuddha upara eka Aropa mUke che. te Aropa prajASane. teo kahe che ke saghaLI prajA ADe raste dorAya e buddhane pitAnA dharma vize durhatu hato. judAM judAM bAra darzane upara TIkA lakhavAnI khyAti meLavanAra, dArzanika vicAra ane bhASAmAM asAdhAraNa kAbU dharAvanAra vAcaspatimizra veda sivAyanA badhA ja Agamane miMcyA Agame kahe che ane te mATe dalIla ApatAM eka evI dalIla Ape che ke sveccha vagere kaI keIe ja ane pazu jevA halakaTa puruSoe ja vedabhinna Agama vIkArya che mATe te mithyA Agama che. upara je trividha vaidika sAhityamAMnA matAMdhatA viSayaka namUnAone TUMka paricaya Ape che tene savizeSa ane spaSTa samajavA mATe dareka sthaLanA te te bhAgane bhAvAtmaka TUMka sAra ke anuvAda nIce ApavAmAM Ave che. lekhanA aMtabhAgamAM A utArAonI samAlecanAnuM kartavya bAkI rAkhI hamaNAM te vAcakonuM dhyAna e dareka purAvAone kALajIpUrvaka vAMcI tenA aucitya-anaucitya vize svayaM vicAra karavA tarapha kheMcuM chuM. (purANaviSayaka) pariziSTa 1 viSNupurANa nagna kone kahevAya evA maitreyanA praznano uttara ApatAM parAzara tene kahe che ke je vedamAM nathI mAnato, te nagna. nagnanA svarUpa vize vadhAre khulAse karavA parAzara pote sAMbhaLelI eka vAta beyane kahI saMbhaLAve che. te A 1. juo pariziSTa che.
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 ] darzana ane ciMtana " pramANe pahelAM deva ane asurAnuM yuddha thayeluM. temAM vaidikakarata asurAe devAne harAvyA. hArelA devAe viSNu pAse jaI temanI stuti karI. viSNue prasanna thaI peAtAnA zarIramAMthI eka bhAyAme hu puruSa utpanna karI devene. sahAyatAthe sAMpyA. mAyAmeAha devA sAthe asuronA tapasyAsthAna nadAtaTa upara AvyeA. tyAM teNe mAthuM muMDAvI, nasarUpa dhAraNa karI, hAthamAM mapiccha rAkhI tapasyA karatA asure te A pramANe upadeza karavA mAMDyo H teNe asu rAte sakhAdhI kahyuM : jo tame pAralaukika klanI IcchAthI tapa karatA ho te huM kahuM te ja mA yAgya che. ane tame ja tenA adhikArI che.' ema kahI. teone vedamAthI bhraSTa karyo, ane sazayAtmaka syAdvAdane upadeza ApyA. mAyAmehe upadezela navA dharmane pAmavA aha (megya ) hovAthI e svadharma - bhraSTa asurA AhUta kahevAyA. ekathI khIjA ane bIjAthI trIjA ema anukrame aneka asurI svadharma tajI navA Ahata matamAM AvyA. tyAra bAda mAyAmeAhe lAla kapaDAM paherI, AMkhamAM aMjana AMjI bIjA asurane madhura upadeza Apyo. teNe kahyuM : ' mahAnubhAve ! tame yAnika pazuddhi sA cheDe. tethI svama maLavAnuM nathI, AkhuM jagata vijJAnamaya che ane duHkhanA pravAhamAM taNAya che.' A upadezathI anukrame aneka daitye svadharma tyajI navA mA upara AvyA. tyAra bAda mAyAmahe navA navA svAMga paherI aneka jAtanA upadezAthI bIjA paNa dAnavAne vaivimukha karyo. vedabhraSTa thayela e asurAe veda, deva, yajJa ane brAhmaNeAnI nidA karavI zarU karI, te kahevA lAgyA ke * yajJathI sva maLe nahi, jemAM hiMsA thAya te ku dharma na heAI zake, agnimAM ghI DAmavAthI svaga maLe e kathana bALaka jevu che. aneka yA karI indrapada meLavyA bAda jo samidha, kApha vagere khAvAnAM hoya te pazu thaI lIlema dhAsacAro caravA e ja vadhAre zreSTha che. jo yajJamAM hAmAyela pazuo svargamAM jatAM hoya to svarga pamADavA mAbApane zA mATe na haimavAM ? zrAddhanA viSayamAM je ekane (brAhmaNane) jamADavAthI khIjA( pitA )ne tRpti thatI hoya te paradezamAM jatI vakhate bhAtu sAthe levAnI zI jarUra ? eka jaSNu dhera beTho jame ane te pravAsI (musAphrIe janAra) ne paheoMcI jAya.' AvI AvI nidAthI jyAre badhA asurI kupathagAmI thayA, tyAre teone svadha bhraSTa joI devAe taiyArIpUrvaka karI yuddha karyuM. e yuddhamAM pUnA vedadhama rUpa kavaca vinAnA te asure nAza pAmyA. parAzara RSi maitreyane kahe che ke tyArathI mAyAmeAhanA e upadezane mAnanAra namra kahevAya che. ane evA pAkhaDInA sparza thAya to kapaDAM sahita snAna karavuM. vaida, yajJa, deva,
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAMpradANikatA ane tenA purAvAonuM digdarzana [ 111 RSi ane brAhmaNane Adara na karanAra pAkhaMDIo sAthe kuzaLa prazna ke vArtAlApa sudhdhAM na karavo. teone saMsarga Avaze tyAjya che. e no eTalA badhA pApI che ke jo koI zraddhAvAna zrAddha karato hoya ane te tarapha namonI najara paDe che te zrAddhathI pitarane tRpti thatI nathI. pAkhaMDIo sAthe mAtra saMbhASaNa karavAthI zuM aniSTa thAya che te samajAvavA parAzare treiyane eka pite sAMbhaLeluM prAcIna AkhyAna kahyuM te A pramANe zatadhanu rAjA ane zaikhyA nAme tenI dharmapatnI e baMne vedamArgara hatAM. eka vakhata gaMgAsnAna karyA pachI te rAjAe pitAnA zikSAgurunA mitra eka pAkhaMDI sAthe mAtra gurunA dAkSiNya khAtara saMbhASaNa karyuMtene lIdhe bharaNa pachI te rAjA zvAnanimAM janmyo. ane zaikhyA mauna rahelI hevAthI maraNa pachI kAzI rAjAnI putrIrUpe avatarI. te bicArI pativratA hovAthI pitAnA patinI durdazA jJAnadaSTie joI kuMvArI rahI. pele javAna, ziyALa, varu Adi aneka halakI caniomAM bhaTakate chevaTe mora yonimAM janaka rAjAne tyAM avabhUtha snAna (yAne aMte karAtuM, tenI samAptisUcaka snAna) thI pApamukta thaI janakanA putrarUpe janme. tyAra bAda pelI kumArI kAzIrAjaputrI tene paraNI. mAtra dAkSiNya khAtara saMbhASaNa karavAthI zatadhanuM A rIte nIca enimAM rakhaDyo ane pAkhaMDI sAthe vAta na karatAM mauna levAthI e khyA rAjaputrI thaI. veiniMdaka pAMkhaDIone vizeSa paricaya to. dUra rahyo, paNa enI sAthe saMbhASaNa thayuM hoya to te pApa nivAravA sUryadarzana karavuM joIe. (baMgALI AvRtti, aMza 3, a. 17-18) . matsyapurANa sUta-samaputra budha, tene putra pururavA. pururavAnA sauMdaryathI AkarSAI urvazI tene varI. dharma, artha, kAma e traNee pururavAne pitatAne anurUpa vara ane zApa ApyA. pusaravAthI urvazIne ATha putro thayA. temAMnA eka Ayune pAMca vIra putra thayA. teomAMnA trIjA putra rajine se putro thayA. rajie nArAyaNanI ArAdhanA karI tethI teNe prasanna thaI vare ApyAM ane raji vijayI thaye. traNa varSa sudhI devAsura saMgrAma cAle. pralAda ane zakanA e bhayAnaka yuddhamAM keInI hArajIta na thaI tyAre deva ane asure brahmA pAse gayA ane keANa vijayI thaze ema prazna karyo. je pakSamAM raji
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1122 darzana ane ciMtana hAya te jItaze ema ahmAe javAba ApyA. chevaTe devae rajine peAtAnI tarapha meLavyA. rajie devAtuM evu kAma karyuM ke tethI indra prasanna thaI rAte ja teno putra banyA. pachI raji Indrane rAjya soMpI tapa mATe nIkaLI gayA. pAchaLathI pelA sA rajinA putrae indrano vaibhava, yajJabhAga ane rAjya e badhuM chInavI lIdhuM. tethI indre duHkhI thaI vAcaspati pAse jaI rajiputrA vize kariyAda karI, ane sahAyatA mAMgI. bRhaspatie grahazAMti ane pauSTika kadrArA indrane baliSTha banAvI vebAhya jainadharmanA AzrayathI te rajiputrAne mAhita karyo. bRhaspatie adhA rajiputrAne vedatrayaSTa karyo eTale indre te vekhAdya ane hetuvAdI evA rajiputrAne vajrathI haNI nAkhyA. ( matsyapu. AnaMdAzrama a0 24. zlA 28-48.) agnipurANa agni kahe che--pAThaka ane zravaNa karanArane lAbhadAyaka evA muddAvatAra have kahIza. pahelAM devA ane asurAnuM yuddha thayeluM. temAM devA hAryo. jyAre rakSanI IcchAthI deve Izvara pAse gayA tyAre Izvara pote mAyAmeharUpI zuddhodanaputra anyA. e zuddhodanaputre daityone vedhama choDAvI mAhita karyo. vedhama tyajela badhA daityo. e ja bauddho. auddothI bIjA paNa vedabAhya thayA. te ja mAyAmAha zuddhaudanaputranuM rUpa cheDI Arhata thayA, ane khIjAne. Arhata banAvyA. A rIte badhA vaivimukha pAkhaDIo thayA, ane teoe naraka yogya kAmo karyo ! (AnaMdAzrama. . kSeA. 1-4). vAyupurANa bRhaspati----vyavasthita zrAddhane nagnAdi jovA na pAme, kAraNa ke tenI dRSTie paDelI vastu pitAmaheAne pahoMcatI nathI. zaMyu----hai dvijavara ! nagnAdi eTale zuM? e mane yathArtha ane nizcita kahe. bRhaspati kahe che ke sa bhUtAnuM AcchAdana e vedatrayI. je oi vedatrayI tyaje che te nagna. prathama devAsurAnA yuddhamAM hArelA asurAe brAhmaNa Adi cAra varNone pAkhaDI karyAM, e pAkhaDasRSTi brahmAe karI nathI.
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAMpradAyikatA ane tenA purAvAonuM digdarzana [1123 e zrAddhamAM bhajana karanAra, nigraMtha, zAkya, puSTine kaluSita karanAra evA jeo dharmane nathI anusaratA te ja nagnAdi che. (vaDodarA dezI keLavaNa khAtA taraphathI prakAzita vAyuputra pR0 694-695). zivapurANa kArtikeye tArakAsurane mAryo, tyAra bAda tenA putrae dAruNa tapa karyuM. e tapanuSThAnathI prasanna thaI brahmAe jyAre vara mAgavA kahyuM tyAre e tArakaputroe vara mAgyuM ke traNa purene Azraya laI ame pRthvI upara vicarIe ane je eka ja bANathI e traNe purono nAza kare te ja amAre aMtaka (mRtyu) thAya; bIjA koI amane mArI zake nahi. A vara brahmAe kabUla karyuM, ne mayadAnava pAse traNa uttama pUre taiyAra karAvI ApyAM. temAM e tArakaputre jaI vasyA ane puranA AzrayathI tathA varadAnathI bahu baliSTha thaI paDyA. teonA tejathI IndrAdi badhA de jhAMkhA paDyA. ane du:khI thaI brahmA pAse gayA, ane pitAnuM duHkha varNavyuM. - brahmAe kahyuM ke mArAthI ja abhyadaya pAmela e tripurarAjano mArA hAthe kema nAza thAya ? tethI tame ziva pAse jAo. deva ziva pAse gayA tyAre zive paNa brahmA pramANe ja kahyuM, ane umeryuM ke e tripurapatio, puNyazALI che, tethI teone nAza zakya nathI. e uttarathI du:kha pAmI deva vikhaNu pAse gayA. viSNue paNa zivanA uttarane bevaDAvyo, paNa jyAre deva bahu khinna thayA, tyAre viSNue pharI vicAra karyo ne chevaTe yajJone smaryAM. yA AvyA ane vibajInI stuti karavA lAgyA. e bhagavAna viSNue indrAdi devane kahyuM ke A uparASTra yajJathI paramezvara (ziva) nI arcA kare. tethI ja tripuraja thaze. vizeSa vicArI vaLI viSNue dene kahyuM A asure niSpApa che, niSpApane haNI zakAya nahi, paNa kadAca teo pApI hoya teye haNavA azakya che. kAraNa ke teo brahmAnA varathI baliSTha banelA che. phakta nA prabhAvathI eone haNI zakAze. brahmA, deva, detya ke bIjA kaminio game te hoya paNa badhA zivanI mahera vinA eone haNI zakaze nahi. eka zaMkara ja lIlAmAtramAM e kAma karaze. e zaMkaranA eka aMzamAtranA pUjanathI brahmA brahmatva, deva devatva, ane huM vistRtva pAmela chIe. te mATe e ja zivanA pujanathI, liMgArcana vidhithI ane ayAgathI ApaNe e tripurane jItIzuM. pachI viSNu ane dee maLI upasa6 yajJathI zivanI ArAdhanA karI eTale hajAre bhUtagaNe aneka jAtanAM zastrAstrothI sajaja thaIne
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1124 ] darzana ane ciMtana sAme AvI UbhA ane namyA. e praNata bhUtagaNone harie (viSNue kahyuM ke datyanAM traNa purane toDI, keDI, bALI pachI tame AvyA tema pAchA jaI zake. viSNu zivane praNAma karI gaNe sAme joI vicAramAM paDaze ke zuM karIzuM ? te nuM baLa toDI devakArya zI rIte sAdhIzuM? kAraNa ke dhArmika nAza abhicAra karmathI thaI zake nahi. e tripuravAsI badhA de te dharmiSTha ja che, ane tapodhana baLathI ja avadhya banelA che. game teTaluM mahatva pApa karyuM hoya chatAM jo zivapUjana karavAmAM Ave te te pApa jatuM rahe che. zivapUjAthI moTI bhogasaMpatti maLe che. e badhA de liMgapUjAparAyaNa hovAthI vaibhavazALI thayelA che. te mATe huM mArI mAyAthI dharmamAM viddha karIne teonA vinAza mATe tripurane dhvaMsa karIza. A pramANe vicArI bhagavAna viSNue denA dharmamAM vina nAkhavA mATe nizcaya karyo. jyAM sudhI vedadharma, liMgapUjA, zrutivihita snAna, dAna Adi dharma kRtya raheze, tyAM sudhI teone nAza thavAne ja nathI-evA nizcayathI viSNue devane pita pitAne sthAne javAnI rajA ApI. ane pote sarva pApa vinAzakAraka evA devakArya mATe vidhi AraMbhyA. e vidhi zI te have sAMbhaLe. sUta-mahAtejasvI mAyAvI viSNue te denA dharmamAM viddha nAkhavA mATe mAyAmaya eka puruSa pitAnA dehamAMthI sa; je mAthe muMDe, malina vastravALA, kuMDIpAtrayukta thaI hAthamAM pUjaNane dhAraNa karatA ane pagale pagale te pUjaNane pherava tema ja vastrayukata hAthane niraMtara meDhA upara. rAkhata ane dharma (dharmalAbha) belate viSNune namaskAra karI Ubho rahyo. ukta rUpavALA te mAyAmaya puruSe hAtha joDI viSNune kahyuM ke he arihanuM ! he pUjya ! pharamAve, mAruM zuM kartavya che? e sAMbhaLI viSNue kahyuM ke he puruSa ! je kArya mATe meM tane saryo che, te kahuM chuM; barAbara samajI le. tuM mArA zarIrathI utpanna thayela hovAne lIdhe tAre mAruM ja kAma karavuM te yogya che. tuM mAre pitAne che, tethI haMmezAM pUjaya banIza. he mAyAmaya puruSa ! A mAyAvI zAstro tuM le. e zAstra 16000 pramANa che. zrautamArtaviruddha ane varNAzramavyavasthA vinAnuM che, Aja lekamAM (paralekamAM nahi) varga ane naraka hevAno vizvAsa karAve tevuM che, tema ja bhraSTa ane karmavAdayukta che. A zAstra tArAthI vistAra pAmaze. ane huM tane sAmarthya ApuM chuM tethI tuM navuM paNa racI zakIza. vazya ane avazya karanArI aneka mAthAo, redhana (AvirbhAva-tibhAva), IniSTapradarzana,
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAMpradAyikatA ane tenA purAvAonuM digdarzana anekavidha pizanakalpanA ane bIjAM badhAM vicitra karyo e badhuM tuM karI zakIza. viSNunuM e kathana sAMbhaLI mAyAmaya puruSe harine praNAma karI kahyuM ke je Adeza karavo hoya te pharamAvo. tyAra bAda vie e puruSane mAyAmaya sUtra (zAstra) upadezI te bhaNavyuM ane kahyuM ke tAre A zAstra e tripuravAsI daityone bhaNAvavuM. vizeSamAM vikhazue kahyuM e lekemAM zrautasmAta dharma varte che. paNa tAre A zAstra vaDe tene vaMsa karokAraNa ke tethI ja te daityone vinAza zakya che. he mAyAmaya puruSa ! tuM e rIte navIna dharma dvArA tripurane nAza karI kaliyuga Ave tyAM sudhI dezamAM jaI raheje. kali Ave ke tarata ja pitAno dharma prakAza. mArI AjJA che ke e tAro dharma ziSya, praziSya Adi parivAra dvArA bahu vistAra pAmaze. tyAra bAda te muMDIe viSNunI AjJAnuM pAlana karIne cAra ziSyo karyA ane teone te mAyAmaya zAstra bhaNAvyuM. jevI rIte muMDI tevI rIte tenA ziSyo paNa viSNune namaskAra karIne UbhA rahyA. eTale viSNue teone prasanna thaI kahyuM ke tame dhanya che. mArA AdezathI jevI rIte tamArA guru tevI rIte tame paNa thaze. hAthamAM pAtra, meke vastravALA, malina kapaDAM paheratA, apabhAjI, dharmalAbha e paramatattava che ema bolatA, vastranA khaMthI racela mArjanI dhAraNa karatA, evA e pAkhaMDadharmane Azrita thayelA cAra muMDI puruSone hAthamAM laI viSNue teonA guru mAyAmaya puruSane sepyA ane kahyuM ke je tuM tevA A cAra. tame badhA mArA ja che. pUjya, RSi, yati, AcArya, upAdhyAya evAM tamArAM Adi nAme thaze. mAruM paNa tamAre arihana e nAma levuM, ne e nAmanuM dhyAna karavuM. tyAra bAda ziSyayukta e mAyAmaye tripuramAM praveza karI, mAyA prakaTAvI najIkanA vanamAM ziSyasameta jaI mAyAvIone paNa meha pamADe evI mAyA pravartAvI. je je te vanamAM darzana mATe ke samAgama mATe gayA, te badhA te mAyAmaya pAse dIkSita thayA. nArada paNa viSNunI AjJAthI te muMDI pAse dIkSita thaze. ane tripuramAM praveza karI tenA svAmI daityarAjane teNe nivedana karyuM ke ahIM koI yati Avela che. ame dhaNuM dharmo joyA paNa tenA jevo bIjo dharma nathI. enA sanAtana dharmane joI ame tenI dIkSA lIdhI che. tArI icchA hoya te tuM paNa tenI pAse dIkSA le. nAranuM e kathana sAMbhaLI tripurapati vidyummAlI muMDI pAse gaye-ema dhArIne ke jenI pAse nArade dIkSA lIdhI tenI pAse ame paNa laIe. te rAjA
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112] darzana ane ciMtana muMDInI mAyAmAM phasAyo ane kahyuM ke mane dIkSA Ape. e sAMbhaLI muMDIe kahyuM, he rAjan ! huM tArI pAse je mANuM chuM te kabUla kara, ane te e ke mAruM vacana tAre anyathA na karavuM. rAjA muMDInA pAzamAM sapaDAye ane kabUla karyuM. eTale muMDIe vidyumbhAlIne lAvIne kahyuM ke he rAjana, tuM mArI pAse Ave ane A maMtra sAMbhaLa. ema kahI meDhethI vastra haThAvI pitAnuM evuM tatva rAjAne saMbhaLAvyuM ke jenAthI tenA dharmane nAza thAya. muMDIe rAjAne dIkSA levA kahyuM ke turata ja teNe ane anukrame badhA tripuravAsIoe muMDI pAse dIkSA lIdhI. ane e muninA ziSyo-praziSyathI badhuM tripura vyApI gayuM. - viSNunI AjJAthI mAyAmahe strI dharmanuM ane zrAddhadharmonuM khaMDana karyuM, zivapUjA tema ja viSNunA yajJabhAgone khaMDita karyA; snAna, dAna, tIrtha Adi sarve vedadharmo teNe dUra karyA. tripuramAM alakSmI (paDatI) AvI. ane brahmAnI kRpAthI je lakSmI thaI hatI te cAlI gaI. nArade viSNunI mAyAthI daityane buddhivyAmoha pamADyo. jevo e mAyAha purUSa te ja nArada. evI zautasmA dharmo nAza pAmyA eTale viSNue pAkhaMDadharma sthA. mAM ziva tyAga thaze, liMgapUjA gaI, dharma nAza pAme, durAcAra sthira thaye. eTale viSNu pitAne kRtakRtya bhAnatA, devane sAthe laI ziva pAse gayA, ane teonI stuti karI. devoe paNa stuti karI ane kahyuM ke viSNunI mAyAthI daye meha pAmyA che. he ziva ! have teone nAza kare, ane amArI rakSA kare. zive kahyuM, ke meM devakArya tathA viSNunuM ane nAradanuM mahAbaLa jANI lIdhuM che. huM daityone nAza karIza. anukrame zive te tripurane bALI nAMkhyuM. emAM je daitye nI pUjA karatA hatA tee gaNapati thayA. chevaTe pelA muMDIe AvyA, ane brahmA, viSNu Adi devone namana karI belyA ke ame zuM karIe ? uttaramAM teoe kahyuM jAva, tame kalayuga pUro thAya tyAM sudhI mardezamAM rahe. muDIo teonA Adeza pramANe dezamAM gayA. ane bIjA devo potAne sthAne cAlyA gayA. (baMgALI AvRtti. jJAnasaMhitA. a. 19-20-21-22.) padmapurANa aMga nAme tapasvI zreSTha brAhmaNa hato. te yamaputra sunIyAne paraNe. teNIne brAhmaNathI eka putra thaye, jenuM nAma vena rAkhyuM. vena dhArmika ane dhI hate.
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAMpradAyikatA ane tenA purAvAonuM digdarzana [ 11ra7 - RSio-he sUta! e prajApAlanaparAyaNa dhArmika brAhmaNa zreSTha venanI pApabuddhi kema thaI te kahe. sata-- vi! sukhe je zApa Apela te kema TaLe? te zApathI teNe je pApAcAra sevyo te huM kahuM chuM. sAMbhaLe. vena dhamapUrvaka prajApAlana karatA hatA. tevAmAM eka mAyAvezadhArI puruSa Avyo. je me kadAvara, nagnarUpadhArI, sitamuMDa, muMDalA mAthAvALe. mayUrapicchanI mArjanI bagalamAM rAkhatA, hAthamAM nALiyeranuM pAnapAtra dhAraNa karate, vedazAstrane dUSita karanAra ane macchAzAstrane () pATha kare evo hato. te pApI puruSa venanI sabhAmAM jaladI dAkhala thaze. tene joI tene kahyuM, AvA rUpane dhAraNa karanAra tuM koNa che ane mArI sabhAmAM kema Avyo che? A tAre veza kayA prakAra che? tAruM nAma zuM? tArAM dharma ane karma zuM che? tAre ka veda, AcAra, zI jAti, zuM jJAna, ze prabhAva, ane dharmarUpa satya zuM che ? A badhuM mArI AgaLa yathArtha rIte kahe. venanuM e vacana sAMbhaLI te pApa puSa be -vena ! tuM kherekhara vyartha rAjya kare che. huM dharmanuM sarvasva chuM, huM devane savizeSa pUjya chuM. huM jJAna chuM. huM satya chuM. huM sanAtana dhAtA chuM. huM dharma chuM. huM mokSa chuM. huM sarvadevamaya chuM ane brahmadehathI utpanna thayela huM satyapratijJa chuM; emAM kAMI phera nathI. mAruM rUpa e jinanuM svarUpa che, ne satyadharmanuM kalevara che. jenuM jJAnatatpara yogIo bAna kare che. vana-tAra dharma kevo che? darzana kevuM ane AcAra kevo che te badhuM kahe. pApapuruSa-jemAM ahaMta devatA, ninya guru, ane dayA parama dharma che. tethI mekSa pamAya che. have huM AcAra kahuM chuM. emAM yajanayAjana ke vedAdhyayana nathI, saMdhyA-tapa nathI, dAnamAM svadhA svAhA maMtra nathI, havyakavyAdika nathI, yajJAdika kriyAo nathI, pitRtarpaNa eTale zrAddha nathI, atithi nathI, vaizvadeva karma nathI, kRSNapUjA nathI. mAtra temAM arihaMtanuM dhyAna uttama manAya che. A badhuM jaina dharmanuM svarUpa meM tane kahyuM. vana-jyAM vedakathita dharma jema ke yajJAdika kriyA ke pitRtarpaNa, vizva devikarma, dAna tapa vagere nathI, te temAM dharmanuM lakSaNa zuM? dayAdharma kevo che ? e badhuM tuM mArI samakSa spaSTa kahe.
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1128 ] darzana ane ciMtana - pApa-pAMcabhautika deha e ja AtmA che ane te pANInA parapoTAnI jema utpana thAya ane nAza pAme che. aMtakAle AtmA cAlyuM jAya che. pAMca dehika ta pAMcamUtmAM maLI jAya che. mANaso paraspara mehamugdha thaI pravRtti kare che. mehathI zrAddha kare che. mehathI ja bharaNatithie pitRtarpaNa kare che. marelo kyAM rahe che, zI rIte khAya che ? he gRpa tenuM jJAna ane kArya kevAM che te koNe joyuM che ? te badhuM tuM amane kahe. zrAddha kAnuM mAnavuM ? miSTabhaMjana to mAtra brAhmaNane pahoMce che. tevI rIte vaidika yajJomAM aneka jAtanI pazuhiMsA karavAmAM Ave che, tethI zuM lAbha che ? dayA vinAnuM kaI paNa dharmakRtya niSphaLa che. dayA vinAnA A veda e ave che. cAla hoya ke zuddha, je te dayALu hoya te te brAhmaNa che ane brAhmaNa paNa nirdaya hoya te te nikRSTa che. eka jinadevanI ArAdhanA hRdayathI karavI, tene ja namaskAra karavo. bIjAnI te vAta zI, paNa mAtApitA sudhdhAne namana na karavuM. vena-brAhmaNa, AcAryo, gaMgA Adi nadIone tIrtharUpa varNave che te zuM te sAcuM che? jo e tIrthomAM tuM dharma mAnatA hoya te mane kahe. pApa-AkAzathI pANuM paDe che, e ja pANu badhAM jalAzayomAM sarakhI rIte che; pachI emAM tIrthapaNuM zuM? pahADe paNa paththaranA DhagalA che. emAM paNa tIrthapaNuM zuM che ? snAnathI siddhi thatI hoya te mAchalAM sauthI pahelA siddhi pAme. eka jinanuM dhyAna ja zreSTha che. bIjuM badhuM vedakA zrAddhayajJAdika karma vyartha che. sUta-te pApapuruSanA upadezathI na bharamAye; ane te pApanA pagamAM paDI tene dharma svIkAryo. tethI yajJayAgAdi vaidika dharmo lupta thayA ane saMpUrNa prajA pApamAM paDI. pitA aMge ane mAtA sunIthAe bahu kahyuM chatAM tene kazuM gaNAyuM nahi, ane tIrthasnAna, dAna Adi badhuM tyajI beThe. aMganA pUchavAthI sunIthAe pitAnI bAlyAvasthAmAM suzaMkha tapasvIne je kazAdhAtarUpa aparAdha karyo hato, ane tene pariNAme te tapasvIe duSTa putra thavAno je zApa Apyo hato, e badhuM kahI saMbhaLAvyuM. tyAra bAda sAta RSioe AvI AzvAsanapUrvaka venane kahyuM- he vena ! pApakarma tyajI dharmAcaraNa kara. e sAMbhaLa! tene hasatAM hasatAM kahyuM-huM ja pavitra chuM. sanAtana jenadharma mahAdharma che. te vi! tame dharmAtmA evA mane se. RSio-bAhmaNa,
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAMpradAyikatA ane tenA purAvAonuM digdarzana [129 kSatriya, vaizya e traNa dvija che. saghaLI prajA vedAcAra pAlanathI ja jIve che. tuM brAhmaNane putra heI brAhmaNa che, ane pachIthI pRthvI upara parAkramI rAjA thaye che. prajA rAjAnA puNyathI sukhI ane pApathI duHkhI thAya che, tethI tuM adharma choDI satyadharma Acara. te je dharma svIkAryo che te tretA ke dvAparo nathI paNa kaline che. kalimAM prajA jainadharmane Azraya karI pApamugdha thaze ane dareka mANasa vedAcAra choDI pApamAM paDaze. jainadharma pApanuM mULa che. jaina dharmathI badhA je pApamAM paDyA che teone goviMda pite sveccharUpa dhAraNuM karI pApamukta karaze. ane plecchonA nAza mATe e geviMda katikarUpe thaze. te kaline vyavahAra choDI puNya Acara. vene na mAnyuM eTale e sAte brahmaputre gusse thayA. e joI teonA zApabhayathI vena valmIkamAM pesI gaye. kupita RSioe te duSTane zodhI tenI DAbA hAthanuM maMthana karyuM eTale temAMthI mahAhasva, nIlavarNa, raktanetra eka barbara pedA thaye, je badhA plecchone pAlanahAra thayuM. tyAra bAda venanA dakSiNa hAthanuM teoe mathana karyuMeTale tethI pRthe prakaTa, jeNe A pRthvInuM dahana karyuM. tenA puNya prabhAvathI vena dhArmika thaI chevaTe viSNadhAmamAM pahoMcyo. (AnaMdAzrama aTa 36 bhA. 1) dAnava-he gure ! A asAra saMsAramAM amane kAMI evuM jJAna Ape ke jethI mekSa ame pAmIe. zukrarUpadhArI bRhaspati-he daityo! mekSadAyi jJAna ApuM chuM te sAMbhaLe. vedatrayI rUpa je kRti che te vaizvAnaranA prasAdathI dukhada che. yajJa ane zrAddha svArthIoe banAvyAM che. vaiSNava ane zivadharma kudharmo che. te hiMsaka ane strIyukta puruSoe pracalita karyo che. ruddha e ardhanArIzvara che, bhUtagaNathI veSTita che, asthi tathA bhasma dhAraNa kare che. temaNe kema jaze? svarga ke mokSa kAMI nathI. loko vRthA kaleza sahe che. viSNu hiMsAmAM sthita che, rAjasaprakRti bahmA pitAnI prajA (putrI uSA) bhogave che. bIjA paNa vaidika devo ane RSio mAMsabhakSaka che. A brAhmaNo paNa mAMsabhakSaka che. A dharmathI keNa svarga ke mekSa pAmaze? je yajJAdika vaidika karmo ane zrAddhAdi smArta karyo che te viSayamAM A zruti (kahevata) che ke dhUpane chedI, pazuone mArI lehIne kAdava banAvI je svargamAM javAnuM hoya, te narake keNa jAya? je ekanA khAvAthI bIjAne tRpti thatI hoya te paradezamAM janAre sAthe khAvAnuM na levuM tene je sAthe levuM haiya te pAchaLa rahela bIjAne jamADI devuM.
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1130 ]. darzana ane ciMtA gujuM e kathana sAMbhaLI badhA dAna saMsArathI virakta thaI kahevA lAgyA, he guru ! amane dIkSA Ape. e rIte jyAre chana (kapaTarUpadhArI) gurune dee kahyuM tyAre te vicAramAM paDyo ke A done mAre kevI rIte pApI ane narakagAmI karavA? tema ja kRtibA ane lekamAM upahAsAspada kevI rIte karavA ? ema vicArI bahaspatie kezavane smaryAM. e smaraNa jANuM vigae mahAmaha utpanna karI bRhaspatine Ape ane A pramANe kahyuM. A mahAmaha tamArI sAthe maLI badhA daityone vedamArga bahiSkRta karI mAhita. karaze. ema kahIne viSNu aMtardhAna thayA. eTale mAyAha de pAse AvI bRhaspatine kahevA lAge. mahAmaha-he zaka ! hamaNuM ahIM Ave, huM tamArI bhakitathI AkarSita thaI anugrahArtha ahIM Avyo chuM. tyAra bAda mAyAha digambara, muDI, mayUrapicchadhArI thaIne pharI nIce pramANe che. digambara-he daitya rAjA, tame tapa kare che paNa kahe ke e tapa ehika phaLa mATe ke pAralaukika phaLa mATe kare che? -ame pAralaukika lAbha mATe tapa AdaryuM che. te bAbata tame zuM kahevA mAgo cho ? dAnavahe prabho ! ame tArA tatvamArgamAM dAkhala thayA chIe. je tuM prasanna hoya to anugraha kara. ame dIkSAgya badhI sAmagrI lAvIe ke thI tArI kRpAthI mekSa jaladI hastagata thAya. tyAra bAda mAthAmahe badhA daityone kahyuM. rakatAMbara--A zreSThadhi guru (zudarUpa dhArI bRhaspati) mArI AjJAthI tamane badhAne mArA zAsanamAM dIkSita karaze. he brahAna ! A badhA mArA putrane dIkSA Apa. ema kahI mAyAha ISTa sthAne cAlyo . te gayA bAda dee bhArgavazukra)ne kahyuM-he mahAbhAga! amane saMsAramecanI dIkSA Apa. zu tathAstu ema kadI narmadA taTe jaI badhA dene digaMbara karyA; teone mayurapicchano dhvaja, cInI mALA ApIne zirelucana (kezalocana) kyuM ane zuke kahyuM ke "dhanane Izvara dhanadadeva kezakuMcana ane veSa dhAraNathI parama siddhi pAmyo. e ja rIte munitva prApta thAya che, evuM ati kahI gayA che. kenyATana vaDe mANase devatvane pAme che te pachI tame kezotpAdana kema nathI karatA?" denA paNa manuSya leka viSe maneraze evA che ke A bhAravavarSamAM zrAvaka kuLamAM kathAre janma thaze? ane kezatpATanapUrvaka tapayukta AtmA kayAre thaze? vIsa tIrthaMkara vagere kayAre prApta thaze? tema ja jyAre RSi
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAMpradAyikatA ane tenA purAvAonuM digdarzana [1131 thaIne paMcAgni tapa tapIzuM? athavA tapa karatAM karatAM mRtyu pAmIne pASANathI mastaka kathAre bhedAze? nirjana araNyamAM amAre nivAsa kyAre thaze ? -ItyAdi aneka prakAre upadeza Apyo. tyAra bAda dAnAe kahyuM amone dIkSA Apa. tathAstu ema kahI zukra belyo. "anya devene praNAma na karo. eka vAra bhejana harata pAtramAM karavuM. kezakITa rahita pANI UbhA UbhA pIvuM, anyanI najara na paDe tema priya-apriya vastune samAna gaNuM vAparavI-ema niyama ane dIkSA ApI. zukra svarge cAlyA gayA. tyAM jaI teNe badhI hakIkata dene kahI eTale ke narmadA taTe AvyA. pralAda vinAnA detyone joI saMtuSTa thaI ne namuci Adi dene kahyuM-he " ! pahelAM tame svargamAM rAjya karyuM. have A nagnamuDI, kamaMDaluyukta, vedapaka vrata kema zarU karyuM che? uttaramAM dee kahyuM -have ame asurapaNuM cheDI. RSidharma svIkAryo che, dareka prANIne dharmavRddhikAraka tatva kahIe chIe. jA, tuM nirbhaya thaI svargamAM rAjya kara. e sAMbhaLI Indra svargamAM gaye. (AnaMdazrama bhA0 3, a. 13, pR0 827). jema leke caMDALanI sAme jotA nathI tema avaiSNava brAhmaNanI sAme na jevuM. keI vaiSNava haiya, pachI bhale te varNabAhya heya tepaNuM, enA vaDe saMsAra pavitra thAya che. (a. 245, laeN. 34 tathA a. 2para, le. para) je brAhmaNe cakanI chApa lIdhI nathI tene saMga dUrathI parihara. (a. 2para ble. 51) dilIpa-Ape je jIva ane para vagerenuM svarUpa kahyuM, svarga tathA mokSanuM svarUpa tathA tenAM sAdhana kahyAM te badhuM huM samajyA. paNuM he gure ! mArA manamAM eka zaMkA che ane te e ke brahmA ane ddha mahAbhAgavata chatAMya AvA gahiMta rUpane kema pAmyA? vasiSTha-rAjana ! tamArI zaMkAnuM nirAkaraNa A pramANe che. maMdira parvata upara svAyaMbhuva manunA dIrdha satra prasaMge zAstrapati aneka RSio bhegA thayA. te vakhate devatatvanA svarUpa viSe te raSioe carcA karatAM e prazna karyo ke brahmA, viSNu ane maheza e traNamAM kaye deva avyaya, paramAtmA ane sanAtana che? emAMnA keTalAka RSioe ane mahAnamAM mahAna deva. kahyo. keTalAke brahmAne ja pUjya ko. koIe sUryane pUjya jaNAvyuM ane keIe zrIpatine sanAtana jaNAvyA.
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1172 ] darzana ane ciMtana AvI rIte e RSio vacce meTo vAdavivAda thaye ane chevaTe nirNayane mATe guRSine kahevAmAM AvyuM ke, he munisattama ! tame e traNe deve pAse jAo ane cokkasa karIne amane jaNAve ke e devAmAM ke deva uttama che. pachI bhaguRSi kalAsamAM vAsa karatA mahAdevajIne ghera sauthI prathama gayA. tyAM dvArapALa tarIke beThelA mahAraudra naMdine e bhUguRSie kahyuM ke tuM gharamAM jaIne mahAdeva(zaMkara)ne khabara Apa ke tamane maLavA mATe bhaguRSi AvelA che. naMdie bhRguRSine kahyuM ke atyAre te zaMkara devI sAthe krIDA kare che mATe tuM ene nahi maLI zake. je jIvatA rahevuM hoya te jevo Avyo te ja pAche ja. A pramANe naMdie nakAre karyA chatAMya e tapasvI RSi zaMkarane bAraNe ghaNA divasa sudhI besI rahyA. te paNa zaMkara te bahAra ja na AvyA. chevaTe bhague zaMkarane nArIsaMgamamagna jANIne zApa Apyo ke tenuM svarUpa ciniliMga jevuM che. e zaMkara abrahmaNyane pAme che ane brAhmaNone apUjya che. je leke ddhanA bhakta thaze teo bhasma, liMga ane asthione paheranArA thaze, ane vedabAhya pAkhaMDI gaNAze. tyAMthI bhagu brahmAnI pAse gayA, e vakhate brahmA nI sAthe beThelA hatA. brahmAne praNAma karIne bhagu tyAM beThA. brahmAne bhaNue te praNAma karyA paNa sAmuM brahmAe bhagune praNAma te na karyo paNa kuzaLaprazna paNa na pUchyA. ethI bhague brahmAne zApa Apyo ke bhagunuM apamAna karanAra A rAjasa prakRtivALA brahmA sarva lekamAM apUjya thajo. pachI chevaTe bhagu viSNulekamAM gayA, jyAM kamalApati nAgazayAmAM pahelA hatA, ane lakSmIjI emanA caraNane taLAsatAM hatAM. kamalApatine A sthitimAM joI bhUgune krodha AvyA ane potAno DAbo paga emaNe viSNunI chAtI upara mUkyuM. pachI turata ja bhagavAna UThyA, pitAnA hAtha vatI bhRgunA caraNane paMpALavA lAgyA, ane bolyA ke Aje ja huM dhanya chuM ke mane tamAre caraNasparza thayo. pachI te sapatnIka viSNue bhagunI pUjA karI. A rIte traNe devane maLI AvI bhague pelA RSione kahyuM ke traNe devomAM je koI uttama heya te te ekalA viSNu ja che.
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAMpradAyikatA ane tenA purAvAonuM digdarzana [ 1133 je kaI viSNu sivAya bIjA koI devanI pUjA karaze te pAkhaMDImAM gaNAze ane loka gahanA bhAgI thaze. (AnaMdAzrama a0 282, bhAdeg 4, le 1-56) brAhmaNe viSNu sivAya anya devanI sAme paNa na jovuM, bIjA devanI. pUjA na karavI, bIjA devane prasAda na le, ane bIjA devanA maMdire paNuM. na javuM. (le. 63, a. 282.) "pAkhaMDa kone kahevuM' e saMbaMdhamAM ziva ane pArvatIne saMvAda pArvatI-maheza ! Ape kahyuM ke pAkhaMDono saMga na kare, te te pAkhaMDa kevAM che ? ene oLakhavAnI kaI kaI nizAnI che? vagere hakIkatane. Apa jaNAve. raka-je leke jagannAtha nArAyaNa sivAya bIjA keIne deva karIne mAne che te leke pAkhaMDI che. kapALa, bhasma ane asthine dhAraNa karanArA. che ane avaidikanI rIte rahenArA che. zaMkha, cakra vagere cihno je harine vahAlAmAM vahAlAM che tenuM jeo dhAraNa nathI karatA teo pAkhaMDI che. je keI brahmA ane ddhanI sAthe viSagunI tulanA kare te pAkhaMDI che. vadhAre zuM ! je brAhmaNe chatAMya ane iSNave che teo aspRzya che, saMbhASaNIya nathI, ane jovA lAyaka paNa nathI. pArvatI-maheza! ApanuM kahevuM samajI, paNa mAre Apane eka vAta je bahu ja chAnI che te pUchavI che, ane te A che Ape kahyuM ke pAkhaMDI leke kapALa, bhasma ane asthi dhAraNa karanArA che te he mahArAja ! Apa pite ja e vastuone zA mATe dhAraNa kare che? maheza-ume ! tu mArI ardhAMganA che mATe ja tane e chAnI vAtano paNa khulAso kahI dauM chuM. paNa tAre e vAtane kyAMya na jaNAvavI. suvrata ! je, sAMbhaLa. pahelAMnA vakhatamAM moTA meTA vaiSNavabhakta namuci vagere mahAdee Indra vagere devone harAvyA ane te badhA devoe detyothI trAsa pAmIne viSNune zaraNe jaI temane detyone haNavAnI vinaMtI karI. viSNue e kAma mane sepyuM ane kahyuM ke "he , e de avadhya che. paNa je kaI rIte eo pitAne dharma cheDe te ja nAza pAme. sva! . pAkhaMDadharmanuM AcaraNa karIne, mehaka zAstra ane tAmasa purAne racAvIne tame e kAma
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1134 ] darzana ane ciMtana karI zake che. kaNAda, gautama, zakti, upamanyu, jemini, kapila, durvAsasa, mRkaMDu, buhaspati ane jamadagni bhArgava e daza RSio mArA bhakta che. teomAM tamArI tAmasa zaktino AvirbhAva kare, jethI teo tAmasa zAstrone race ane tame paNa kapALa, bhasma ane carma vagere cihnone dhAraNa kare ane pAzupata dharmane pracAra kare, ke jethI e zAstrane ane tamane joI e tamArA jevuM AcaraNa kare ane pAkhaMDI bane." he devI! A pramANe viSNunA AgrahathI meM mAre pAkhaMDa veSa banAvyo che ane gautama, kaNada vagere RSio dvArA tAmasa zAstronI racanA karAvI che. pArvatI--Ape je tAmasa zAstronI racanA karAvI che te tAmasa zAstra kyAM kyAM che? -jenA smaraNamAtrathI jJAnIone paNa adhaHpAta thaI zake che te tAmasa zAstronAM nAma A che: pAzupAta vagere zaiva zAstro, kaNadaracita, vaizeSika, gautamaracita nyAyazAstra, kapilanuM sAMkhyazAstra, bahapatiracita cArvAka zAstra, buddhaprabhuta bauddhazAstra, ane nagnamata, nIlapaTamata, bhAyAvAda; tathA jeminIyazAstra. he girije ! e badhAM tAmasazAstro che. tAmasa purANo paNa che jenAM nAma A che: masyapurANa, kUrmapurANa, liMgapurANa, zivapurANa, skaMdapurANa, ane agnipurANa. A che tAmasa purANo che. viSNupurANa, nAradIya purANa, bhAgavata, garUDapurANa, padmapurANa, varAhapurANa e sAtvikapurANa che. ane brahmAMDa, brahmavaivarta, mArkaDeya, bhaviSyapurANa, vAmana tathA brAhmaNapurANa e cha rAjas purANo che. ane e ja prakAre mRtio paNa traNa prakAranI che. vasiSThamRti, hAritasmRti, vyAsasmRti, parAzararakRti, bhAradvAjasmRti, ane kAzyapasmRti e che sAtvika smRtio che. yAjJavalkaya, Atreya, taittira, dAkSa, kAtyAyana ane vaiSNava e cha smRtio rAjasa che. tathA gautama, bahaspati, saMvata, yama, zaMkha, uzanasa e cha smRtio tAmasa che. (AnaMdAzrama a. 263, bhA4 bleka -91) aMdapurANu nArada-te dharmAraNya tIrthakSetra kone rakSaNa (dekharekha) nIce keTalA vakhata sudhI sthira thayela che, tyAM tenI AjJA varte che ?
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAMpradAyikatA ane tenA purAvAonuM digdarzana [ 113pa brahmA-tAthI prAparanA aMta sudhI eTale kaLi Ave tyAM sudhI eka hanumAna ja tenI rakSA mATe rAmanI AjJAthI niyukta thayela che. tyAM brijanI tathA zrImAtAnI AjJA pravarte che. tyAM tenuM paThana pAThana, aneka utsavo ane yajJo pravarte che. yudhiSThira-zuM kyAreya te sthAnano bhaMga thaze ke nahi? tema ja "e ke duSTa rAkSasoe te sthAna kayAre chakyuM? vyAsa-kaLi prApta thayA pachI prathama ja je banyuM te sAMbhaLa. kaliprApta thaye Ama nAmano rAjA thayo, je kAnyakunjano svAmi hatuM, tema ja nItijJa ane dharmatatpara hato. dhAparane aMta hatA, haja kaLi AvavAno hato, eTalAmAM kaLinA bhayathI ane adharmanA bhayathI badhA de pRthvI tyajI naimiSAraNyamAM cAlyA gayA. rAma paNa pitAnA sAthIo sAthe setubaMdha gayA. yudhiSThira-kALamAM evo te che bhaya che ke jene lIdhe devoe ratnagarbha pRthvIne tyajI vyAsa--kaLiyugamAM badhA adharmaparAyaNa, brAhmaNadevI, zrAddhavimukha ane asurAcArarata thAya. je vakhate pRthvI upara kAnyakubajAdhipa Ama rAjya karate te vakhate prajAnI buddhi pApathI malina thaI ane tethI vaiSNava dharma tyajI bauddha dharma teNe svIkAryo. ane kSapaNAthI pratibodhita thaI e prajA tene (Amane ) anusarI. e ja kaLiyugano bhaya. te AmanI mAmA nAme rANuM atiprasiddha hatI. tene te rAjAthI eka putrI thaI, jenuM nAma ratnagaMgA hatuM. eka vakhate e kAnyakumbha dezamAM devayoge dezAMtarathI drasUri Avyo. te vakhate e rAjakanyA soLa varSanI paNa avivAhita hatI. e ikari dAsI mAraphata e kanyAne maLyo. ane zAbarI maMtravidyA teNane kahI. tethI te kanyA zALathI piDAvA lAgI ane te sUrinA vAkomAM lIna thaI moha pAmI. kSapaNothI pratibadha pAmI te kanyA jainadharmaparAyaNa banI. tyAra bAda brahmAvartanA rAjA kuMbhIpAlane te kanyA ApavAmAM AvI ane te kuMbhIpAlane vivAhamAM meheraka (moDherA gAma) ApyuM. te kuMbhIpAle te vakhate dharmAraNyamAM AvI rAjadhAnI karI ane jainadharma pravartaka devone sthApyA. tema ja badhA
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1136 ] darzana ane ciMtana varSoM jainadhama parAyaNa thayA tyAre brAhmaNonI pUjA baMdha paDI, zAMtika ke pauSTika krama tema ja dAna adha paDyAM. A rIte vakhata vIte che. tevAmAM rAmacaMdrajIthI pharamAna meLavela brAhmaNo potAnuM svAmitva javAthI rAtadivasa ciMtAvyatra thaI AbhanI pAse kAnyakubjamAM paheAMcyA. te vakhate kAnyakubja pati pAkhaMDIothI gherAyela hatA. e badhA mADha brAhmaNe kAnyakubjapuramAM jai pahelAM te gaMgAtaTa sthA. cAra-dUta--dvArA mAlUma paDavAthI rAjAe lAvyA eTale te badhA prAtaHkAle rAjasabhAmAM AvyA. rAjAe namaskArAdi kAMI pratyutthAna-svAgata na karyuM. ane ema ema UbhelA brAhmaNone pUchyuM' ke zA mATe AvyA che ? zuM kAma che ? te kaheA. viSeA--he rAjana ! dharmAraNyathI ame tArI pAse AvyA chIe. tArA. jamAI kumArapAle brAhmaNAnuM rAsana lAdhyuM che. e kumArapAla jaina dhA che ane IMdrasUrine vaza varte che. rAjA--huM viprA ! meherakapuramAM tamane kANe sthApyA che? e badhu yathArtha kaho. vipra amane pahelAM brahmA, viSNu mahezvare sthApyA che. dharmarAja rAmadre e zubha sthAnamAM purI vasAvI che. te tyAM brAhmaNane nImI zAsana ApeluM. rAmacaMdranuM zAsana joI khIjA rAjAee te e zAsanane barAbara mAna ApyuM paNa hamaNAM tAre jamAI e zAsana pramANe brAhmaNAne pALato nathI. e sAMbhaLI rAjAe kahyuM, huM vipra ! jaladI jAo ane mArI AjJAthI kumArapAlane kaho ke tu brAhmaNAne Azraya vAkaya sAMbhaLI brAhmaNA prasanna thayA ane kumArapALa pAse gayA ne enA zvazuranuM vacana kahI saMbhaLAvyu, Apa. AmanuM e kumArapALa-he viSe...! huM rAmanuM pharamAna pALavAnA nathI. yajJamAM pazuhiMsAparAyaNa evA brAhmaNane huM tyajI chuM. huM jo hiMsaka upara mArI bhakti thatI nathI. brAhmaNa-he rAjana! pAkhaMDadhama vaDe amArA zAsanA tu' lApe che. paNa ema zA mATe kare che? amAru pAlana kema karatA nathI? pApamuddhi na yA.
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAMpradAyikatA ane tenA purAvAonuM digdarzana [1137 rAjA-ahiMsA e parama dharma, parama tapa, jJAna ane parama phalA che. sUkSma ane skUla badhA kITa, pataMga Adi prANIomAM jIva samAna ja che. he vipro! tame hiMsaka pravRtti zAne kare che ? e vacana sAMbhaLI brAhmaNa gusse thayA ane AMkha lAla karIne bolyA -he nRpa ! ahiMsA parama dharma che, e te teM sAcuM kahyuM, paNa vedavihita hiMsA hiMsA nathI evo nirNaya che. zastrathI je hiMsA thAya che te ja jaMtuone pIDAkArI che. ane tethI te hiMsA ane adhama kahevAya che, paNa zastro vinA vedamaMtrathI jyAre prANaene mAravAmAM Ave che tyAre te sukhadAyI hovAthI adharma nathI. vaidika hiMsA karavAthI pApa lAgatuM nathI. rAja~-brahmAdi devenuM A anupama dharmakSetra che. paNa atyAre e deve ahIM nathI. tame kahele dharma paNa ahIM nathI. je rAmane deva kahe che te te mANasa hato. jene tamArA rakSaNa mATe mUkele te laMbapuraska (hanumAna) kyAM che? je tamane maLeluM zAsana mArA jevAmAM nahi Ave to huM tene pALanAra nathI. brAhmaNe gusse thaI bolyA : "he mUDha! tuM unmatta thaI A zuM bele che ? denA vinAza ane dharmanA rakSaNa mATe rAme caturbhuja manuSyarUpa. lIdhuM hatuM. rAjA-"e rAma ane hanumAna kayAM che? je hoya te tamArI madade, Ave. rAma, lakSmaNa ke hanumAnane batAvo. teonA hovAnI koI sAbitI Ape. brAhmaNe belyA-he nRpa ! aMjanI sutane dUta karI rAmadeve 144 gAma ApyAM. pharI A sthAne AvI 13 gAma ApyAM ane 16 mahAdAne ApyAM temaja 56 bIjA gAme paNa saMkalpa karyo. 36000 gabhUja thayA. savAlAkha vANiyA thayA, jenI mAMDaliya saMjJA hatI." rAjA bolyA : "mane hanumAna batAvo ke jenA edhANathI huM tamane pUrva sthitimAM mUkuM. je hanumAnanI khAtarI Apaze te vedadharmamAM raheze, nahi te janadhama thavuM paDaze." e sAMbhaLI badhA brAhmaNa khinna mane ghera AvyA, ane eka meLAvaDe karyo, jemAM bALa, yuvAna, vRddho badhAM hatAM. temAMthI, eka vRddhe kahyuM ke "ApaNe badhA vargomAMthI eka eka mukhiyAe maLI, nirAhAra vrata, rAmezvara setubaMdhe javuM; tyAM hanumAna che, tyAM jaI japa karavo, eTale rAmacaMdra mahera karI ApaNa brAhmaNone acala zAsana Apaze. je vargane
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11ra8] darzana ane ciMtana mukhIyo saMmilita na thAya tene dareka vRttithI bahiSkRta kare. eka dakSa brAhmaNe A vRddha kathanane sabhAmAM traNa vAra ucca svarathI tALIpUrvaka saune kahI saMbhaLAvyuM. ane saune kahyuM ke je javAmAM parAbhukha thaze tene mAthe asatya AdinAM badhAM pApa che. badhAne jatAM joI kumArapAle belAvI kahyuM ke bhinna bhinna getravALA badhA brAhmaNone kRSikarma ane bhikSATana jarUra karAvIza. e sAMbhaLI badhA vyathita thayA, paNa traNa hajAra brAhmaNe e te ema TharAvyuM ke ApaNe rAmezvara javuM ja. e nizcaya mATe aMdara aMdara dareke hastAkSara kayI. ahIM vedatrayI nAza pAme che ane trimUrti kupita thAya che mATe aDhAra hajAra jaNAe rAmezvara javuM. A TharAva sAMbhaLI kumArapALe ge bhuja vANiyAone belAvI e brAhmaNane rokavA kahyuM. vyAsa kahe che ke je ge bhuja zreSTha vANiyAo jainadharmamAM lipta na hatA teo AjIvikAbhaMganA bhayathI mauna rahyA ane rAjAne kahyuM ke he nRpa ! A kupita brAhmaNane kevI rIte rekIe? e te zApathI bALI nAkhe. kumALapALe aDAlaya (aDAlaja) mAM thayelA zone belAvI kahyuM ke tame brAhmaNone rike. e aDAlaja mAM keTalAka jaina hatA; tethI teoe rAmezvara javA tatpara brAhmaNane saMbodhI kahyuM ke vartamAna kALamAM rAma kyAM che ? lamaNa kyAM che? ane hanumAna kyAM che ? are brAhmaNe ! AvA bhayAnaka jaMgalamAM dharabAra, kyAM chokarAM mUkI e duSTa zAsanavALA rAjyamAM zA mATe jAo che? A sAMbhaLI keTalAka brAhmaNe rAjabhayathI ane lAlacathI calita thaI judA paDyA ane kahyuM ke bIjAo bhale jAya ApaNe te kumArapALanI ADe AvavAnA nathI. khetI karIzuM, ane bhikSATana paNa karIzuM. A rIte paMdara hajAra judA paDyA. bAkInA traNa hajAra trivedI eTale aividyarUpe vikhyAta thayA. bIjA paMdara hajArane rAjano e bhAga ane DI pRthvI ApI. eTale teo cAturvidharUpe vikhyAta thayA. vaLI rAjAe kahyuM, tamane vane kanyA Ape, tame kanyA . pelA traNa hajAra trivedIone rAjAe kahyuM ke tame mAruM mAnatA nathI mATe tamArI vRtti ke saMbaMdha kazuM nahi thAya. A sAMbhaLI pilA kaTTara aividyo svasthAne gayA. pelA cAturvidyoe trivedI one samajAvyuM ke tame na jAva athavA jAva te jaladI pAchA Avo, jethI rAme dIdhela zAsanane jaladI upabhega kare. e sAMbhaLI vivoe kahyuM ke tamAre amane kazuM kahevuM nahi. rAmacaMdra je vRtti bAMdhI ApI che te ja, homa, arcana dvArA meLavavA tyAM pAchA jaIzuM. cAturvidhroe kahyuM ke ame
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAMpradAyikatA ane tenA purAvAonuM digdarzana [1139. ahIMnuM saMbhALIe ane badhAnA kAmanI siddhi mATe tame tyAM jAo. aMdara aMdara bhaLI sahAyaka thaIzuM te tti jarUra pAchI meLavIzuM. e nizcaya pramANe pelA travidyA rAmezvara gayA, ane cAtuvidyo tya rahyA. vidyonA utkaTa tapathI rAme udbhi thaI hanumAnane kahyuM, tuM jaladI jA. e badhA dharmAraNyavAsI brAhmaNA herAna thAya che. e brAhmAne duHkha ApanArane ThekANe lAvave joIe. e sAMbhaLI brAhmaNarUpa dharI, hanumAne prakaTa thaI, AvelA brAhmaNanI parIkSA karI ane pUchyuM ke zA mATe AvyA che ? teoe kahyuM ke sRSTinA AraMbhamAM brahmA Adi e trimUrti mATe amane rAkhyA hatA ane pachI rAme jarNoddhAra karatI vakhate karI amane sthApyA, ane hanumAne 444 gAmA vetanarUpe ApyAM. sItApura sahita 13 gAma pUjA mATe ApyAM. gAlluja nAmanA 36 hajAra vANiyAo brAhmaNanuM pAlana karavA niyukta thayA. temAMthI savA lAkha zUdro thayA, jenA traNa bhAga gAbhuja, aDAlaja ane mAMDaliya thayA. hamaNAM duSTa AmarAjA rAmanuM zAsana nathI mAnatA. tenA jamAI kumArapAla duSTa che. kAraNa te pAMkhaDIothI-khAsa karI bauddhadhI, jaina IMdrasUrithI prerita thaI atyAre rAmanuM zAsana mAnate! nathI, ane lepe che. keTalAka vANiyAo paNa tenA jevA du ithaI rAma ane hanumAnanuM zAsana lekhe che. have ame hanumAna pAse jaIe chIe. jo te amAruM' ISTa siddha nahi kare te anAhAra vrata laI marIzuM. brAhmaNa rUpadhArI hanumAne kahyuM, huM phriMjo ! kaLiyugamAM deva kyAM che, pAchA jAo. paNa brAhmaNIe tene kahyuM ke tuM kANuM che? kharu' rUpa pragaTa kara. rAma che ke hanumAna ? vyAsa--hanumAne peAtAnI oLakhANa ApI, hanumAnanuM na karI baMdhA prasanna thayA. hanumAne kahyuM : A kaLiyugamAM rAmezvara setubaMdha mUkI kyAMye to nathI. huM nizAnI ApuM chuM te e rAjAne batAvajo. tethI e jarUra sAcuM mAnaze. ema kahI teNe peAtAnA e bAhu uThAvI bhujanA vALa ekatra karI bhAjapatramAM e paDIo bAMdhI ApI ane e brAhmaNanI kakSAomAM mUkI potAnI DAbI kAkhanA vALanI paDIkI brAhmaNeAnI DAbI kAkhamAM ane jamaNI kAkhanA vALanI paDIkI jamaNI kAkhamAM mUkI, A paDIkI rAmabhaktane sukhada ane anya mATe kSayakAriNI hatI. hanumAne kahyuM, jyAre rAjA nizAnI mAge tyAre vAma bAjunI paDIkI ApavI, athavA e rAjAnA dvAramAM nAkhavI eTale tenuM sainya, khajAno, strIputrAdi sadhaLu' saLagI UThaze. jyAre e rAjA zrIrAme prathama khAMdhI ApelI vRtti ane pharamAna karI pUrvavat karI Ape ane hAtha
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 ] darzana ane citana joDI namI paDe tyAre jamaNI paDIkA nAkhajo, tethI sainya khAte, vagere badhu kho gayeluM pAjI prathamanI jema hatuM tevuM ja thaI jaze. hanumAnanuM e vacana sAMbhaLI brAhmaNeA khUza thayA, te jayadhvani karyAM. pAchA javA utsuka thayelA brAhmaNane hanumAne eka mATI vizAla zilA upara suvA kahyu. e sUtA ane UMdhI gayA. eTale hanumAnanI preraNAthI tenA pitA vAyue te zilA cha mAsamAM kApI rAkAya teTalA lAMbA mAne mAtra traNa muddata'mAM kApI, dharmAraNya tIthamAM pahAMcADI dIdhI. A camatkAra joI e brAhmA ane gAmanA badhA loko bahu ja vismita thayA. tyAra bAda e badhA brAhmaNA nagaramAM pahoMcyA. jyAre tyAM rAjAne mAlUma paDyu tyAre teNe e brAhmaNane khelAvI kahyuM ke zuM rAma ane hanumAna pAse jaI AvyA ? ema kahI rAjAe mauna pakaDayuM eTale upasthita thayelA badhA brAhmaNe anukrame esI gayA ane kuTuMba tathA saMpatti sainya vize kuzaLa samAcAra teoe pUchyA. rAjAe kahyuM, arihaMta prasAdathI badhuM kuzaLa che. kharI jIbha e ja che je jinezvaranI stuti kare che, hAya teja ke jenAthI jinapUjA thAya, dRSTi te ja je jinadasanamAM lIna thAya, mana te ja je jinedramAM rata hoya. sarvatra yA karavI dhaMTa. upAzrayamAM javuM ane guruvaMdana karavu joi e. namaskAra maMtrano japa ane paN pa karavuM joI e, ane zramaNA( munio )ne Ana devuM joie. rAjAnuM e kathana sAMbhaLI badhA brAhmaNoe dAMta pIsyA, ane chevaTe rAjAne kahyuM ke rAme ane hanumAne kahevarAvyu che ke tuM brAhmaNonI vRtti pAchI pUrvanI jema karI Apa. he rAjana! rAmanA e kathanane pALa ane sukhI thA, rAjAe javAbamAM kahyuM : jyAM rAma ane hanumAna hAya tyAM jAva. gAma ke vRtta je joIe te teo pAsethI meLavA. huM te tamane eka paNa kADI denAra nathI. e vacana sAMbhaLI brAhmaNo gusse thayA ane hanumAne ApelI DAMkhaLI paDIkI rAjaddAramAM pheMkI cAlyA gayA. e paDIkIne lIdhe badhuM saLagI UDyuM, hAhAkAra macyA. te vakhate nagnakSapaNukA hAthamAM pAtarAMe laI, dAMDAe pakaDI; lAla DAMkhaLo uThAvI, kAMpatA kAMpatA ughADe page ja daze dizAmAM bhAgyA. hai vItarAga ! he vItarAga ! ema kheAlatA tee evI rIte nAThA ke kAryanAM pAtarAM bhAgyAM, kAInA dAMDA, ane kaeNAInAM kapaDAM khasI gayA. A joI rAjA gabha rAdhA ane raDatA raDatA brAhmaNeAnuM zaraNu zodhavA lAgyo. brAhmaNAne page paDI bhUmi para ALoTI rAmanAma letA te khelyA ke rAmanuM nAma e ja sAcuM che. rAma sivAya bIjA devAne je mAne che tene agni bALI nAkhe che. vipra, bhAgIrathI ane hira e ja sAra che. he vipro ! huMrAmane ane tamA
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAMpradAyikatA ane tenA purAvAonuM digdarzana dAsa chuM. Aga zamAvo. huM tamArI vRtti ane zAsana pharI sthira karI ApuM chuM. mAruM vacana anyathA nahi thAya. je thAya te brahmahatyA AdinAM mahApApe mane lAge. rAma ane brAhmaNo vize mArI bhakti sthira che. te vakhate brAhmae dayA karI jamaNuM paDIkI nAkhI eTale badhuM zAMta thayuM, ane baLI gayela badhI vastuo pharI hatI tevI thaI gaI. AthI rAjA ane prajA prasanna thayAM. dareke vaivadharma svIkAryo. brAhmaNone navIna pharamAne rAjAe karI ApyAM. kRtrima zAstranA pravartaka vedabAhya pAkhaMDIone kADhI mUkyo. pahelAM je 36000 gAbhu thayA hatA temAMthI aDhavIja vANiyA thayA. e badhAne rAjAe deva-brAhmaNanI sevA mATe mukarara karyo. teo pAkhaMDadharma choDI pavitra vaiSNava banyA pachI krame krame travidyA ane cAturvigha jAtine rAjAe bheda nakkI karI darekane judA judA nime svIkArAvyA. je gobhuja zaho jaina thayA na hatA ane brAhmaNabhakta hatA teo uttama gaNAyA ane jeoe jene thaIne rAmanuM zAsana lepyuM hatuM teo dijasamAjamAM bahiSkRta gaNAya. rAjA kumArapALe pelA 15000 brAhmaNo jeo rAmezvara gayA na hatA teone vRtihIna karI gAma bahAra rahevAnuM pharamAvyuM. rAjAe kahyuM, pAkhaDIenA saMsargathI thayeluM mAruM pApa tamArA praNAmathI nAza pAme. he vi ! tame prasanna thAo. e sAMbhaLI saivigha vi bolyA-thavAnuM jarUra thAya che. nIlakaMTha paNa nagna thayA. moDhavaMzaja aividyA ane cAturvidha e rIte thayA. cAturvigho sukhavAsaka gAmamAM rahyA. (skaMdapurANa 3 brahmakhaMDa, a. 36-30-38 baMgALI AvRtti) bhAgavata ahata rAjA pAkhaMDI nIvaDaze. keka, beMka, kuTaka dezamAM ahaMta nAmano rAjA rAjya karavAnuM che. te rUSabhadevanuM AzramAtIta paramahaMsaya jIvana sAMbhaLaze. tene te abhyAsa karaze. kaLiyuganA prabhAvathI tenI buddhi bagaDaze ane te nirbhaya svadharma cheDI svabuddhithI pAkhaMDI matane pracAra karaze. kaLiyugamAM pahelethI buddhi te bagaDelI heya ja, ne temAM vaLI A rAjA adhamane prasAra karavA maMDe eTale arthAta ja leke varNAzrama gya AcAra choDI deze. ane devone apamAna pahoMcADanAra kAma karaze; jema ke snAna-Acamana na karavuM, gaMdA rahevuM, leca kare athavA vALa kApavA vagere halakAM kAmo
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1142 ] darzana ane ciMtana IcchAnusAra karaze. kaLiyuga eTale adharmanuM piyara. tethI lokonI buddhi bhraSTa thaI eTale deva, veda, brAhmaNa, yajJapuruSa vize zraddhAhIna nAstika thaze. he parIkSita ! te arahata rAjAnA kapilakalpita dharmane vedane AdhAra haze nahi. te arvAcIna dharmo upara arahata rAjAnI pachI paNa bIjA leke aMdha paraMparAthI cAlaze ane teo pote ja pitAnI meLe aMdhatama narakamAM paDaze. (bhAgavata, dha 5, a 6 nirNayasAgaranI AvRtti) kUrmapurANa vRddha (bauddha?) zrAvaka, nigraMtha (jainamuni) paMcarAtrA kApAlika pAzupata ane tenA jevA ja bIjA pAkhaMDI mANasa, jeo duSTAtmA ane tAmasa svabhAvanA che teo jenuM vizrAddhabhajana) khAya che tenuM te zrAddha A leka ane paralokamAM phalaprada thatuM nathI. nAstika, haituka, vedAnabhinna ane badhA pAkhaMDIone dharma mANase pANI paNa ApavuM na joIe. (kUrmapurANa, a. 21, bleka 32-33 pR0 602 tathA pR0 641 paM. 15) (nATakaviSayaka) pariziSTa 2 prabodhacodaya zAMti--he mAtA ! he mAtA! tuM kyAM che? mane tuM darzana de. karaNa(trAsapUrvaka) he sakhi! rAkSasa ! rAkSasa! Ati--keNa A rAkSasa! karuNA-sakhi ! je, je! je A jharatA melathI cIkaNI, bIbhatsa, duHkhathI jovAya tevI zarIra chavivALe, vALane loca ane vone tyAga karela hovAthI duHkhathI jovAya tevuM ane meranI kalagI tathA - piccha hAthamAM rAkhanAra A tarapha ja Ave che. zAMti-A rAkSasa nathI, kintu e nivadhe che. kahyuM tyAre e paNa haze? kSiti-sakhi ! pisAca heya evI rAMkA thAya che. karaNA-sakhi caLakatAM kiraNanI mALAthI lekane prakAzita karanAra sarvaja
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAMpradAyikatA ane tenA purAvAonuM digdarzana [ 1543 jyAre te hoya tyAre pizAcene kevI rIte avakAza saMbhave? zAMti- tyAre tarata ja narakanA khADAmAMthI upara Avela koI nArakI haze. (joI ane vicArapUrvaka) are samajAyuM ! mahAmahe pravartAvela A digambara siddhAMta che. tethI AnuM darzana sarvathA dUrathI ja pariharavuM egya che. (ema dhArI parAbhukha thAya che.) karaNa--sakhi! muhUrta mATe bha. jyAM sudhI huM ahIM zraddhAne zodhuM. (bane tema ja UbhAM rahyAM.) ( tyAra bAda prathama varNavyo te dima bara siddhAMta praveza kare che.) digabara-em ! arihantane namaskAra! navAravALI purInI aMdara AtmA dIvAnI jema rahyuM che. A jinavarakathita paramArtha che. ane e kSasukhano dAtA che. are. zrAvake ! sAMbhaLo. saMpUrNa pANIthI paNa malamaya pudgalapiMDamAM zuddhi kevI nirmala svabhAvavALe AtmA RSionI sevAthI jANI zakAya ? zuM ema kahe che ke RSionI paricaya kevI? lyo te sAMbhaLe; RSione dUrathI caraNamAM praNAma karavA, satkArapUrvaka miSTabhaMjana ApavuM; tema ja strIonI sAthe ramaNa karatA evA teonI IrSyA na karavI. (nepa sAmuM joIne) he zrad ! pahelAM A tarapha (baMne bhayapUrvaka nihALe che) (tyArabAda tenA jevA ja veSavALI zraddhA praveza kare che.) zraddhA-rAjakula zuM AjJA kare che? (zAMti meSThita thaI paDe che.) digaMbara siddhAMta--tame eka muhUrta paNa zrAvakanA kuTuMbane na tyajaze. zraddhA-jevI rAjakulanI AjJA. (ema kahI cAlI gaI kaNA priya sakhIe dhIraja rAkhavI. mAtra nAmathI bhaya na khAve. kAraNa, meM hiMsA pAsethI sAMbhaLyuM che ke pAkhaMDIone paNa tame guNanI putrI zraddhA hoya che. tethI e tAmasI zraddhA haze. zAMti-AzvAsana meLavI) e ema ja che. kAraNa ke durAcAyukta ane dukhapUrvaka jevA yogya evI A abhAgaNa (tAmasI zahA) sadAcAravALI ane priyadarzanavALI mAne keI paNa rIte anusaratI, nathI. bhale, ThIka, cAla, ApaNe bauddhAlayamAM paNa tenI zodha karIe.
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 ] darzana ane ciMtana (zAMti ane karuNuM jAya che.) (pachI hAthamAM pustakadhArI bhikSurUpa bauddhagama praveze che.) bhikSu-(vicAra karIne) he upAsake! sarva padArtho kSaNika tathA nirAtmaka che. tema ja buddhigata AMtarika chatAM bahAra hoya ema bhAse che. saMpUrNa vAsanA gaLI javAthI te ja buddhisaMtati hamaNAM vaiSayika chAyA vinAnI bhAse che. (huM pharIne) aho ! A baddhadharma sAre che, kema ke emAM sukha ane mekSa bane che. manohara guphA e nivAsasthAna che. IcchAnukULa vaizya e che, joIe tyAre maLe evuM ISTa bhojana, kamaLa pAtharaNAvALI seja, taruNa yuvatIo dvArA zraddhApUrvaka sevAyelI evI cAMdanIthI ujajvala rAtrIo, zarIra samarpaNanI utsava kIDAthI utpanna thatA AnaMda sAthe pasAra thAya che. karuNA-sakhi ! A koNa? navA tADanA jhADa je lAMbe laTatA geruA paDAvALo ane mAtra eTalI rAkhI muMDAvela mAthAvALo e A tarapha ja Ave che ? zAMti-sakhi e buddhAgama che. bhikSu--(AkAza sAmuM joIne) he upAsako ane bhikSuo! tame buddhanAM vacanAmRta sAMbhaLo. (pustaka vAMce che.) huM divyadRSTithI lekanI sugati ane durgati jouM chuM. sarva saMskAre kSaNika che. sthira evo AtmA che ja nahi. mATe strIo upara AkramaNa karatA evA bhikSuo pratye ISya na karavI. kema ke ISya e cittane maLe che. (nepacce sAme joIne) he he ! Ama Ava. zraddhA- praveza karIne) rAjakula ! Apa pharamAve. bhikSa-upAsake ane bhikSuone cirakALa sudhI vaLagI rahe. zraddhA-rAjakulanI jevI AzA. (cAlI gaI) zAMti-he sakhi ! A paNa tAmasI zraddhA. karaNa--ema ja. kSapaNaka-( bhikSune joI UMce sAde) re bhikSuka ! jarA A tarapha. kAMI paNa bhikrodhathI) re duSTa ! pizAca jevI AkRtivALA ! ema zuM bake che ? kSapaNuka -- are! krodha tyaja. kAMI zAstramAMthI pUchuM chuM.
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAMpradAyikatA ane tenA purAvAonuM digdarzana [ 1145 bhikSu-re kSaNuka ! zAstranI vAta paNa jANe che? bhale, jarA vAra pratIkSA karuM chuM. ( pAse jaI ne zuM pUche che? kSapaNuka----kahene jarA, kSaNamAtramAM nAza pAmanAra evA tuM zAne mATe A vrata dhAraNa kare che? bhikSu~ ! sAMbhaLa. amArI saMtatimAM paDelA, koI vijJAnarUpa bIjo, vAsanA naSTa karI mukta thaze. kSapaNa----kAI paNa manvaMtaramAM kAI paNu mukta thaze ! tethI hamaNAM naSTa thayelA evA tArA upara te kevA upakAra karaze? khIjuM paNa pUchuM chuM. tane Ave dharma kANe upadezyo che? bhikSu--avasya sarvajJa khudda bhagavAne A ja dharma upadezyo che. kSapaNuka--are, are! mudde sata che ema te zI rIte jANyuM ? bhikSu---are, tenA Agame!thI ja khudde sarvajJa che ema siddha che. kSapaNuka--huM bhALI buddhinA ! jo tenA ja kathanathI tenuM sarvajJapaNuM tuM mAne che te tu paNa bApadAdAe sAthe sAta peDhI thayAM amArA dAsa che e huM paNa jANuM chuM. bhikSu krodhathI ) he duSTa pizAca ! melanA kAdara dhAraNa karanAra ! kANu, huM tArA dAsa? kSapaNuka--he vihAranI dAsIenA yAra ! duSTa paritrAjaka ! A dRSTAMta me jaNAvela che. tethI tane priya kAMIka vizvastapaNe kahu chuM. muddanu zAsana tyajI Ahuta zAsanane anusarI digambaramatane dhAraNa kara. bhikSu--are ! pote naSTa thayA. have khIjAone naSTa kare che ? evo kANu sArA mANusa che ke zreSTha svarAja kheDI tArI peThe lekamAM nidApAtra pizAcapaNAne ae ? vaLI,arihAnA dharmajJAnanI paNa zraddhA kANu rAkhe che? kSapaNuka--graha-nakSatrAnI gati ane sUrya, caMdra-grahaNanuM tAttvika jJAna, tema ja naSTa vastunI prAptinuM saMdhAna e jovAthI bhagavAnanuM sarvottapaNu sAbita ja che. bhikSu-anAdi kALathI cAlatA jyeAtinA jJAnathI ThaMgAyela bhagavAne A ati du:khada vrata AcaryuM che. dehapramANa jIva, saMbaMdha vinA traNe lokane kevI rIte jANe che? zuM suMdara jhALavALA ghaTamAM mUkelA dIvA
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1146 ] dAna ane ciMtana gharanI aMdara paNa rahelA padArthone prakAzita kare? tethI baMne lekathI viruddha evA AhaMta matathI zreSTha baddha matane ja sAkSAt sukhajanaka ane atyaMta ramaNIya ame jaIe chIe. zAMti--sakhI! bIje jaIe. karaNabhale ema ja. (baMne cAle che.) zAMti-(sAme joIne) A masiddhAMta. ThIka ahIM paNa anusarIe (tyAra bAda kApAlika rUpadhArI masiddhAMta praveze che.). semasiddhAMtapharIne) manuSyanAM hADakAMnI mALAthI bhUSita, smazAnavAsI, manuSyanI khoparImAM bhajana karanAra e huM gAMjanathI zuddha thayela netra vaDe paraspara bhinna evA jagatane IzvarathI abhinna jouM chuM. kSapaNuka-A kayo puruSa kApalika vratane dhAraNa kare che? mATe ene paNa pUchuM. re kApAlika ! manuSyaasthinI mALA dhAraNa karanAra ! tAro dharma ane mokSa ke che? kApAlika-he kSapaNuka ! amArA dharmane samajI le. agnimAM magaja, AtaraDAM, carabIthI pUrNa mAMsanI Ahutio ApatA evA amAruM pAraNuM brAhmaNanI khoparImAM bharela dArU pIne thAya che. suratanA kApela kaThera gaLAmAMthI jharatA lehInI dhArathI caLakatA evA purUSanAM balidAnathI pUjAvA gya mahAbhairava amAre deva che. bhikSu-(kAna baMdha karIne) buddha! buddha ! ahe bhayaMkara dhamAcaraNa! paNaka_arihaMta! arihaMta ! ahe, ghora pApa karanAra keIe A bicArAne Thage che. kapAlika-(kaidha sAthe) he pApa! he naca pAkhaMDI ! mUDela mAthAnA ! gucchAdAra kezavALA ! vALa ukhADI pheMkanAra ! are ! cauda lekanI utpatti, sthiti ane saMhArane pravartaka, vedAntamAM prasiddha evA siddhAntanA vaibhavavALA bhagavAna bhavAnIpati ThaganAra che tyAre A dhamane mahimA batAvIe. hari, hara, Indra vagere zreSTha devene huM kheMcI lAvuM chuM, AkAzamAM cAlatAM nakSatranI gatio paNa huM rokuM chuM, pahADa ane nagara sahita A pRthvIne jalapUrNa karIne saMpUrNa te pANI pharI kSaNamAtramAM pI jAuM chuM e vAta tuM samajI jA..
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAMpradAyikatA ane tenA purAvAonuM digadarzana [ 1147 kSapaNuka-he kApAlika! ethI ja huM kahuM chuM ke kaI indrajALiyAe bhAyA batAvI tane Thage che. kApAlika-he pApa ! pharI paNa paramezvarane IndrajAlika kahI AkSepa kare che ? tethI AnuM duSTapaNuM sahana karavuM egya nathI. (taravAra kheMcIne) te khUba sArI rIte AnA A vikarALa taravArathI kApela gaLAnI nALamAMthI nIkaLatA phIdAra ane parapoTAthI bharelA lehIthI DabhaDama karatA DamanA khaDakhaDATathI AvAna karAyela bhUtavargonI sAthe mahAbheravIne tapaNu ApuM chuM. (ema kahI taravAra ugAme che.) kSapaNuka-(bhayathI) he mahAbhAga! ahiMsA e paramadharma che. (ema kahI. bhikSunA khoLAmAM garI jAya che.) bhikSu--(kApAlikane vAra) he bhAga! kutUhalamAM thayela vAphakalahamAtrathI. e bicArA upara prahAra kare cogya nathI. (kApAlikA taravAra pAchI kheMcI le che.) "kSapaNuka -(AzvAsana meLavI) mahAbhAge e pracaMDa krodhAvezane zamAvyo hoya. to kAMika pUchavA IcchuM chuM. kApAlika-pUcha. kSapaNuka-tamAre parama dharma sAMbhaLe. have sukha ane mekSa ke che? kApAlika-sAMbhaLa. kyAMya paNa viSaya vinA sukha nathI joyuM. AnaMdAnubhava vinAnI chavadazArUpa pASANu jevI jaDa mukitane koNa cAhe? mukta puruSa pArvatI jevI suMdara strI vaDe sAnaMda AliMgana pAmI krIDA kare che. ema caMdrazekhara bhavAnIpatie bhAkhyuM che. bhikSa-he mahAbhAga! sAgane mukti e vAta zraddhA karavA jevI nathI. kSapaNuka - he kApAlikA je gusse na thA te kahuM chuM zarIradhArI ane rAgI mukta thAya e paraspara viruddha che. kApAlika-manamAM aye ! A bannenuM mana azraddhAgrasta che. mATe Ama thavA de. (khulluM) he mahe! jarA A tarapha. (tyAra bAda pAlinInuM rUpa dhAraNa karatI zraddhA praveze che.) karaNa--he sakhi je, je! rajanI putrI zraddhA. je A zobhatAM nIlakamala nAM jyAM locanavALI, manuSkAsthinI mALAthI bhUSita, nitaMba ane
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1148 ] darzona ane ciMtana puSTa stananA bhArathI mA~da evI A pUrNacaMdra jevA mukhavALI vilAsinI che. zraddA pharIne ) A rahI chuM. he svAmi ! pharamAvo. kApAlika--hai priye ! pahelAM e durabhimAnI bhinnune pakaDa. ( zraddhA bhikSune bheTe che. bhikSu--( AnaMdapUrvaka bheTI, zamAMca batAvI kAnamAM) ahA ! kAlinIne sparze sukhadAyI che. kema ke tIvra rAgathI bhujayugala vaDe diMta puSTa tanabhAra vaDe meM mAtra keTalIka ja rAMDAne gADha nathI AliMgI. jo pAlinInA pIna ane unnata stananA AliMganathI utpanna thayela harSAtireka kayAMya paNa prApta thayA haiAya te huM sekaDA vAra muddonA sogana khAuM chuM. ahai ! kApAlikanI caryAM pavitra che. somasiddhAMta prazaMsanIya che. A dhama AzcaryakArI che. huM mahAbhAga ! have ame bilakula muddanuM zAsana pheMkayu ane mahAdevanA siddhAMtamAM dAkhala thayA chIe. tethI tuM AcArya ane hU ziSya chu. mane paramezvarI dIkSAmAM dAkhala kara. kSaNaka--are bhikSuka ! kapAlinInA sparzathI tuM dUSita thayA che. tethI tuM dUra khasa. bhikSu-he pApI ! tuM kAlinInA sparzona'thI vaMcita che. kApAlika-he priye ! kSapaNakane pakaDa. ( kAlinI kSaNakane bheTe che.) kSapaNuka-- rezamAMcapUrvaka ) ahIM arihaMta ! aho arihaMta ! kapAlinInuM sparze sukha ! huM suMdarI ! de, de karI paNa aMkapAlI--utsagabhAga; are, mahAna indriyavikAra upasthita thayA. tyAre che kAI upAya ? ahIM zuM ceAgya che? DIka, pIMchIthI DhAMkIza. ayi! puSTa ane sadhana stanathI zezabhatI, bhayabhIta mRganA jevA lAcanavALI, tu kapAlinI jo bhAvA vaDe smaraNa kare to zrAvakA zuM karaze? ahA! kApAlikanuM darzana ja eka sukha mekSanuM sAdhana che. huM kApAlika ! have hu tArA dAsa thayA. mane paNa mahAbharavanA zAsanamAM dIkSA Apa. kApAlika--mesI jAva. (ane tema kare che.) (kApAlika bhAjana laI te dhyAna dhare che. ) zraddhA--bhagavAna ! dArUthI bhAjana bhareluM che.
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAMprayikatA ane tenA purAvAonuM digdarzana [ 1149kApAlika-(pIne bAkInuM bhikSu ane kSapaNakane arpe che.) A pavitra amRta pIo. e bhavanuM bheja che. ene bhairava pazupAza (saMsArabaMdha)nA nAzanuM kAraNa kahe che. (baMne vicAre che.) kSapaNaka-amArA AhaMta zAsanamAM madyapAna nathI. bhikSa--kevI rIte kApAlikanuM eThuM madha pIza?, kApAlika-( vicAra karIne, khAnagI) he zraddhe ! zuM vicAra kare che ? A baMnenuM pazutva hajI paNa dUra thatuM nathI. eo mArA mukhanA saMsarga deSathI madhane apavitra mAne che. tethI tuM ja pitAnA mukhanA madathI pavitra karI e sUrA A baMne bheTa kara; kAraNa, RtikAre paNa kahe che ke strIonuM mukha te sadAzuci che. zraddhA-jevI bhagavAnanI ArA. (pAnapAtra laI pIIne, temAMthI baceluM madha Ape che.) bhikSu-moTI kRpA. (ema kahI pyAle laI pIe che.) madyanuM saundarya AzcaryakArI che. ame vikasvara bakulapuSpanA sugadha jevI madhura ane strInA mukhathI eMThI evI surA vezyAonI sAthe keTalIyavAra avazya pIdhI che. amane lAge che ke kAlinInA mukhamathI sugaMdhita thayela A madirAne nahi meLavIne ja devagaNa amRtanI spRhA kare che. kSapaNakahe bhikSu ! badhuM na pI. kapAlinInA mukhathI oMkI madirA mAre mATe. paNa rAkha. - ( bhikSu kSapaNukane vAle dhare che.) kSapaNuka-pIne) ahe ! surAnI madhuratA ajaba che ! svAda ajaba che, * gaMdha ajaba che ane saurabha paNa ajaba che. lAMbo vakhata. thayAM AhaMta zAsanamAM paDele huM AvA surAsathI vaMcita ja rahI gayo. huM bhikSu! mArAM aMge bhame che. tyAre sUI jaIza. bhikSu ema kara. (bane tema kare che.) kApAlika-hai priye ! mUlya vinA ja be dAsa te kharIdI lIdhA. tethI jarA nAcIe. (baMne nAce che.) kSapaNaka--are bhikSu! kApAlika athavA AcArya kAlinI sAthe suMdara nAce che, mATe enI sAthe ApaNe paNa nAcIe.
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzana ane ciMtana bhikSu~~~AcAya ! A dAna atyaMta AzcayaeNkArI che. jemAM kaleza vinA ja STi artho siddha thAya che. 1150 (kathI skhalanApUrvaka nAce che.) kSapaNaka---- ayi pInastanI ItyAdi prathamanu ja khelIne. ) kApAlika--tuM e keTaluM Azraya joyAM kare che? + + + kSamaNuka--mahArAja mahAmAhanI AjJAthI kApAlika----kahe, kayAM che dAsInI putrI ! lAvuM chuM. kSaNaka---- khaDI lai gaNita kare che.) zAMti--khi ! abhAgienuM A mAtA vize ja saMbhASaNa sAMbhaLuM chuM. 'te dhyAnapUrvaka sAMbhaLIe. OU karuNA-- sakhi ! ema karIe. + ++ sattvanI putrI zraddAne lAve. A huM tene jaladI ja vidyAbaLathI kSaSaNaka------ gAthA gaNIne) jaLamAM, sthaLamAM, girigarjDara ke pAtALamAM nathI. te viSNuktinI sAthe mahAtmAonA hRdayamAM vase che. karuNA--(saha), sakhi ! bhAgya caDhiyAtuM che ke zrAdevI viSNubhaktinI pAse ja che. zAMti--(ha' sUcave che.) bhikSukAmathI mukta evA dharmanI pravRtti kayAM che ? kSapaNuka---- karI gaNIne ) jaLa, sthaLa, girigara ke pAtALamAM nathI. te te viSNubhaktinI sAthe ja mahAtmAnA hRdayamAM vase che. zraddhA--tyArabAda he devI ! duSTa mahAmahe pAkhaMDa tarka sAthe badhA pAkhaMDa Agamone laDAI mATe prathama gAvyA. eTalAmAM amArA pa anyane mAkhare veda, upaveda, aMga, upAMga, purANa, dharmazAstra, AdithI zAlatI sarasvatI prakaTa thaI. viSNubhakti--pachI pachI ! zraddhA hai devI ! pachI vaiSNava, zaiva, ane saura Adi AgamA sarasvatIdevI sanmukha AvyA.
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAMpradAyikatA ane tenA purAvAonuM digdarzana [ 11pa1 viSNubhakti-pachI, pachI ! zraddhA-bAda sAMkhya nyAya, kaNada, mahAbhASya, pUrvamImAMsA Adi darzanethI veSTita vedatrayI jANe trinetra kAtyAyanI hoya tema sarasvatI sanmukha prakaTa thaI. zAMti-e vidhI darzane ekatra kema maLyAM? zraddhA--he putrI zAMti ! e darzane je ke paraspara virodhI che, chatAM badhAM vedaprasUta hovAthI jyAre vedane kaI virodha kare tyAre badhAM ekasaMpI thaI vedavidhInI sAme thAya che. viSNubhakti-pachI, pachI! zraddhA-he devI ! tyArabAda mahAmahanAM e pAkhaMDa darzana ane amArA Astika darzane vacce bhayaMkara yuddha thayuM. temAM e pAkhaMDIoe lakAyatazAstrane AgaLa karyuM hatuM. paNa te te aMdaroaMdara saunA saMdhaSaNethI ja naSTa thayuM. ane bIjA pAkhaMDI Agame te satya AgamarUpa samudranA pravAhamAM bilakula chinnabhinna thaI gayA. bauddho siMdha, gAMdhAra, pArasika, Adhra, dUNa, vaMga, kaliMga, Adi ple chapracura dezamAM dAkhala thaI gayA. pAkhaMDa, digambara, kApAlika, vigere te pAmara lekethI bharelA paMcAla, mAlava, AbhIra, AvatuM bhUmimAM dariA najIka chUpI rIte saMcare che. nyAyayukta mImAMsAnA prahArathI jarjarita thaelA e nAstikonA ta te ja pAkhaMDI AgamonI pAchaLa pAchaLa palAyana karI gayA. (prabodhacaMdrodaya aMka 3 pRSTha. 99) (darzanaviSayaka) pariziSTa 3 taMtravArtika sAkha, ga, pAMcarAtra, pAzupata, bauddha ane jainadarzanane mAnelI dhamadharmanAM kAraNone keI traNa jJAtA svIkAratA nathI. e e darzanenI mAnyatAomAM paNa vedanI chAyA te AvI ja gaI che. te te darzananA Adya purUSe e mAnyatAone calAvavAmAM khAsa uddeza tarIke lokasaMgraha, lAbha, pUjA, ane khyAtine rAkhela che tathA e mAnyatAo vedatrayathI viparIta che, daSTa zabhA upara nirbhara che, pratyakSa, anumAna, upamAna ane athapatti vagere
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 115ra ] darzana ane ciMtA pramANenI yuktio dvArA sthapAelI che. tathA e mAnyatAnA pravartakee e. mAnyatAone zruti smRtimAM maLatAM ahiMsA, satya, dama, dAna ane dayA vagerenA bhAvane DheLa caDAvIne pitAnI siddhinA prabhAve (eTale jhera utAravAnI vidyA, uccATanavidyA, unmAdanavidyA, mUTha mAravAnI vidyA-vagere kaI siddhinA prabhAve) AjIvikA mATe calAvelA che. je ame amAre anAdara darzAvIne e mAnyatAonI upekSA karIne besI rahIe ane e mAnyatAonuM aprAmANikapaNuM na TharAvIe te bIjAo paNa "e mAnyatAonuM aprAmANikapaNuM na ja karI zake" ema mAnIne samadaSTi banI jAya athavA e e mAnyatAonI zobhA sukaratA ane tarka. yuktatA joIne ke kaLikALane lIdhe yakta pazuhiMsA vagerene tyAga karI bhramamAM paDI jAya. je pite jAte kSatriya hovA chatAM kSatricita dharmano tyAga karI upadezako ane bhikSuno dharma svIkAre evA te svadharmAtimI manuSya viSe "e zuddha dharmane upadeza karaze, e te kAMI vizvAsa rAkhI zakAya? " je manuSya paraloka viruddha pravRttio kare che tene tyAga dUrathI ja kare joIe--je potAnI jAtane chetare che te bIjAnuM hita zI rIte karI zake ? A prakArano dharma vyatikrama (dharmavaTALa) buddha vageree karele che ane e hakIkata alaMkArabuddhi nAmanA graMthakAre A pramANe jaNAvelI che. "lekamAM je kAMI kALAM kAma thAya che te badhAne bhAra mArA upara Avo ane loka e kALAM kAmanA pariNAmathI mukta bane" A jAtano. vicAra e alaMkAra buddhie buddhanA nAme jaNAve che. ethI ema jaNAya che ke, te mudde pitAnA kSAtra dharmane tyAga karI lekahitane mATe brAhmaNacita. upadezakadharmane svIkArele ane svadharmane atikrama karele-taMtravAtika pR. 111 zAMkarabhASya vaLI bAhyArthavAda vijJAnavAda, zUnyavAda, e paraspara viruddha traNe vAdene. upadeza karatA buddha pitAnuM asaMbaddha pralApIpaNuM spaSTa karyuM che. athavA loko upara buddhane evo praSa che ke A badhI prajA paraspara viruddha arthanuM jJAna karI mehamAM paDe. [ zAMkara bhA. a. 2, pAM0 2, sU0 32..
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAMpradAyikatA ane tenA purAvAonuM digdarzana [ 115 sAMkhyatavakaumudI AtathanathI ayukta evA zAkyabhilu, niyathika, saMsAramecaka vagere AgamAbhAsonuM nirAkaraNa thAya che. e AgamanuM ayuktapaNuM nIcenAM kAraNethI jANavuM. 1. manu vageree niMdA karI che mATe. 2. vedarUpa mULa rahita che mATe. 3. pramANa viruddha arthane kahe che mATe. 4. koIka ja zleSTha vageree ane pazu jevA adhama puruSoe svIkAra karele che mATe. sAMkhyatattvakaumudI pR. 4142 (kalakattA AvRtti). [2] prastuta lekhamALA mATe AgaLa vaidika sAhityane upayoga thaye che. A lekhama. jaina sAhityane upaga karavA dhAryo che. prAcIna kALamAM jaina sAhityane vibhAga vastunI dRSTie karavAmAM Avyo cheje bahu vyApaka ane sarvasaMmata che. pazcimIya vidvAne vaLI navI ja daSTie jaina sAhityane vibhAga kare che. e vibhAgone bAjue sakhI etihAsika ane tulanAtmaka dRSTie lakhavA dhArela prastuta lekhamAM vadhAre upayogI thAya tevA jaina sAhityanA vibhAga, mAtra lekhanI sagavaDa khAtara, nIce pramANe karavAmAM Ave che. 1. Agama 3. khaMDanAtmaka 2. carita 4. tarka pahelA vibhAgamAM prAcIna Agame ane tenA uparanI badhI vyAkhyAone samAveza thAya che. bIjAmAM madhyakALamAM racAyela kathA, AkhyAna, AkhyAyikA Adi jIvanavarNanavALA graMthe Ave che. trIjAmAM mukhyapaNe paramatanuM khaMDana karI svamatanuM sthApana karavAnA 1. dravyAnuyega, caraNakaraNAnuga, gaNitAnuga, dharmakathAnuga. A mATe juo purAtattva varSa 2 nuM pR. 122 paM. becaradAsajIne lekha. 2. taravavidyA, vizvavidyA ane mAnasazAstra. vistAra mATe juo che. layamAna likhita nibaMdhano gUjarAtI anuvAda: buddha ane mahAvIra pR. 33.
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ -1154 }* darzana ane ciMtana hetuthI lakhAyela graMthI Ave che. ane ceAthAmAM pramANa-prameyAdinu taka paddhatie nirUpaNa karanAra graMthI Ave che. zvetAMbara zAkhAnuM sAhitya A cAre bhAgamAM upalabdha thAya che, ane digambara zAkhAnuM traNa bhAgamAM. emAM Agama graMthai nathI. jaina sAhityamAM Agama e mukhya che. vede ane tripiTakAnI peThe tenI pArTasaMkalanA, vibhAgavyavasthA ane soAdhana e badhu ja ke racanAnA samaya pachI thayu che,. chatAM tenI prAcInatA lupta thaI nathI. viziSTa vicArapravAha, bhASAnAM jUnAM rUpe ane keTalAMka varSoMnA e ardhuM mULa AgamA gaNadharoe racyAM che evI jaina paraMparAnuM samarthana kare che, enI racanAne samaya eTale bhagavAna mahAvIranI najIkane samaya che. A samaya eTale dIdha tapasvI mahAvIre vanamAM utArela ahiMsApradhAna AcAra ane anekAMtapradhAna vicArasaraNInI sthApanAno samaya. e samayamAM mahAvIranA jIvaMta AcAra ane potapotAnA jIvanamAM utArI svasiddhAMta sthApavAnI ja bhAvanA ziSyomAM mukhya hatI.. AMtarika yogyatAne ja mAna apAtuM ane te rIte krAMtinuM kAma cAlatuM. potAne viruddha lAgatA AcAra ane vicArAnuM nisana Adarza jIvanathI thatuM, mAtra zabdathI nahi. e vakhate bhagavAna mahAvIranA siddhAMtanA racanAtmaka kAyanI ja mukhyatA hatI ane virodhI matathyAnA khaMDanAtmaka kAryanI gauNatA hatI. anuyAyIAnI saMkhyA karatAM yogyatAnA pramANa tarapha vadhAre dhyAna apAtuM, te te rIte svapakSanA nirmANanuM kArya cAlatuM. potAnA siddhAMta uparanA acaLa ane * jAgatI zraddhAne lIdhe jo ke te pracalita ane bhrAMta jaNAtA aneka AcAravicAraviSayaka matavyonA saMbaMdhamAM potAnA vidha spaSTapaNe batAvavAmAM AvatA, chatAM te virodhI mata dharAvanAra vyakti ke samUha vize dveSatti na DeLavatAM mAtra udAsInatA dAkhavavAmAM AvatI. e ja kAraNane lIdhe ApaNe Agama graMthA paikI keTalAka aMga kthAmAM paramatanA nirasana ke ullekha prasaMge kAI vyakita ke pakSa virodhanuM nAma nathI jotA; mAtra temAM paramatavirAdhasUcaka mithyAdaSTi, anAdarzana, bAla, maMda, Adi zabdo joI e chIe. Agamagata evA UMDANathI vAMcatAM mana upara evI chApa paDe che ke temAM sAMpradAyikatA nathI, paNa temAM svasiddhAMtanI jAgatI zraddhA ane tethI prAmANikapaNe thatA paramatano virodha bhAtra che. jaina sAhityamAM mULa Agama pachI bIjuM sthAna tenA vyAkhyAprathAnu che. AgamanA vyAkhyAbhraMthA mukhyapaNe cAra bhAgamAM vaheMcAya che niyukti, :
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAMpradAyitA ane tenA purAvAonuM digdarzana [1155 bhASya, cUrNi ane TIkA. emAM niryukti e prAcIna che. niyuktinA kartA AcArya bhadrabAhu manAya che. teo mauryasamrATa caMdraguptanA samakAlIna hatA. e samaya eTale bhagavAna mahAvIranA nirvANa bAda 100 varSa vyatIta thaI gayA pachI samaya. A vakhate prathamanI paristhiti saMpUrNapaNe rahI na hatI. e samayamAM siddhAMta sthApananA kArya sAthe prathama sthapAyela svapakSanA rakSaNanuM kArya paNa AvI paDayuM hatuM ane teTalA ja mATe virodhI pakSanI harIphAImAM UtaravAnuM ane banate prayatne tene parAsta karavAnuM kArya paNa upasthita thayuM hatuM. rAjasabhAmAM javAne ane rAjAzrayamAM pakSanI salAmatI jovAno parAzrayI prasaMga sahune samAna rIte prApta thayo hato. parapanA vijayamAM ja svapakSanuM teja che ema mAnavA ane manAvavAnI parAvalaMbI prathA badhA saMpradAyamAM zarU thaI hatI. virAdhImaMta dharAvanAra vyakti ke samUhanI avamAnanA thAya evA bhAva ane pravRttino janma thaI gayo hato. tatkAlIna keI paNa saMpradAya e paristhitithI mukta na hato; joke hajI madhyakALanI sAMpradAyika kaTukatA dAkhala thaI na hatI. tathApi svapaTTarAga ane tajajanya para pakSadveSanuM virala paNa cokakasa vAtAvaraNa taiyAra thayuM hatuM. A vAtAvaraNane pratighoSa ApaNe niryuktimAM joIe chIe. niyuktakAra zrI bhadrabAhu mahAvidvAna ane tapasvI hatA, chatAM sAMpradAyikatAnA jherI vAtAvaraNathI chUTavuM teone paNa kaThaNa thaI gayuM hoya tema teonI niryukti jotAM lAge che. teonI sAme aneka pratipakSo hatA, jemAM bauddha darzana ane vaidika darzananI tatkAlIna chUTI paDI virodhI banelI zAkhAo paNa hatI. A pratipakSIomAM mukhya bauddha, yAjJika, sAMkhya, vaizopiMka ane Achavaka paMtha hatA. nitimAM bharata cakravartI dvArA brAhmaNa varNanI sthApanA, brAhmaNane dAna ApavAnI zarU thayelI prathA ane asalI AryavedanI racanA thayAnuM je varNana che tema ja sAMkhya ane vaizeSika darzana vagerenI utpattine je saMbaMdha varNavavAmAM Avyo che temAM te vakhatanI sAMpradAyikatAne paDa hoya tema lAge che. niryuktimAM je chUTAchavAyAM sAMpradAyikatAnAM bIje najare paDe che ane je AgaLa jatAM caritasAhityamAM vRkSa ane mahAvRkSanuM rUpa dhAraNa kare che te ja bIje bhASya, cUrNi ane TIkAmAM anukrame aMkurita thatAM ane vadhatAM ApaNe joIe chIe. bhASya, cUrNi ane TIkAnI sAMpradAkitAsUcaka
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11:: ] darzana ane ciMtana. vAtA e niyuktanA saMkSipta sUcanAnA vividha vistAra ane puravaNI mAtra che. bhASya, zRNi ane TIkAnI racanA madhyakALamAM thayelI hovAthI temAM te vakhatanA brAhmaNapurANunI sAMpradAyika kaTutA najare paDe che ane prAcIna AgamanI taTasthatA ochI thAya che. carita, khaMDanAtmaka ane tarka e traNa vibhAganA sAhityanI racanA paNa madhyakALamAM thayelI hAvAthI te sAhitya e vakhate prasarela sAMpradAyitAnI viSavallInA kaTukatama kaLAthI mukta rahe e saMbhavita na hatuM. A badhI sAMpradAyikatAnA keTalAka namUnA mAtra aitihAsika draSTie AgaLa ApavA dhAryuM che. paraMtu te ApatAM pahelAM tene vadhAre spaSTa rIte samajavA khAtara keTalIka agatyanI hakIkata prathama ja jaNAvI devI yogya dhArI che. brAhmaNa varNanI utpatti Y ( 1 ) tattvajJAna ane AcArane lagatI ghaNI bAbato vize vaidika ane jaina darzana vacce prabaLa matabheda che, paraMtu e badhI bAbatamAM yAjJika hiMsA e mukhya matabhedanI bAbata che ane tene lIdhe ja vedanuM prAmANya tathA brAhmaNa 1. brAhmaNa zabdanI utpatti vize jainenI kalpanA khAsa dhyAna kheMce che. bharate pAtAne kartavyanuM bhAna karAvavA khAtara vratadhArI zrAvakAne hamezAM peAtAne daravAje besI je " mAhaNa mAhaNa' zabda uccAravA kaheluM te ja rAkhtamAMthI brAhmaNa nAmanI utpatti thaI che e eka ja kalpanA anya zvetAMbara prathAmAM che. jyAre nAma viSenI kalpanA paumariyamAM taddana judI ja che. emAM brAhmaNa nAmanI utpatti te nANu zabdamAMthI ja atAvavAmAM AvI che paNa e mANa zabda judA ja bhAvamAM tyAM ceAjAyA che. jyAre RSabhadevanI bhaviSyavANIthI laoNkone mAluma paDyuM ke bharate sthApela brAhmaNava tA AgaLa jatAM abhimAnI thaI sAcA mA leparo tyAre leAkAe ene havA (pITavA ) mAMDathA. e lokone mA (na) phULa (mArA) ema kahI RSabhe haNutA vAryo tyArathI, prAkRtamAM mA ane saMskRtamAM brAhmaNuM nAma pracalita thayuM'. AdipurANamAM vaLI dvija nAmane ghaTAvatAM kahevAmAM AvyuM che ke abhatva janmasiddha che paNa te zAstra ane tapanA saMskAra dvArA yogya ane che ane tyAre ja dUja kahI zakAya.
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAMpradAyikatA ane tenA purAvAonuM digadarzana varNanuM janmasiddha zreSThava e paNa matabhedanI mukhya bAbate thaI paDI che. vaidika darzana sAthe jaina darzananI peThe bauddha darzanane paNa A traNa bAbata paratve matabheda che ja. vedanA prAmANya vize bauddho ane jenene samAna matabheda hovA chatAM temAM thoDo taphAvata paNa che, ane te e ke jyAre jaina graMtha hiMsApradhAna vartamAna vedone kalpita mAnI tenI utpatti pAchaLathI mAne che ane asalI vedo lupta thayAnuM kahe che, tyAre boddho e viSayamAM kazuM kahetA hoya ema adyApi jaNAyuM nathI. yajJomAM cAlatI pazuhiMsAne virodhane vakhata AvatAM ja brAhmaNa varNanA janmasiddha zreSTha ane vinA prAmANya prazna upasthita che. brAhmaNa e mAtra janmathI ucca nathI, 'uccatAne AdhAra guNa-karmanI yogyatA che. caMDALakulamAM janmela paNa zreSTha guNadharma vaDe brAhmaNa jeTalo ucca haiI zake--e jAtanuM vaidika brAhmaNa pratye thayeluM jainonuM AkramaNa ApaNe uttarAdhyayana nAmaka jena AgamanA harikezabala nAmaka bAramA adhyayanamAM jaIe chIe. e ja Agamana yajJIya nAmaka pacIsamA adhyayanamAM paNa te ja jAtanuM AkramaNa che. dharmabhArgamAM dareka varNane samAna adhikAra sthApavA jatAM jenone lekemAM rUDha thayela brAhmaNavarNanI janmasiddha uccatAne virodha kare paDayo. ucatAbhamAnI brAhmaNee janene yajJaniMdaka, brAhmaNaniMdaka kahI lekemAM vagevavA mAMDyA. A saMgharSaNa bahu vadhyuM. kSatriyakula e brAhmaNukula karatAM caDiyAtuM che e Azaya jenonA prasiddha graMtha kalpasUtramAM prasaMge je varNavAya che tene A saMgharSaNanuM pariNAma ghaNuM vidhAna mAne che. game tema ho, paNa brAhmaNa varNanI prAcInatA viruddha carcA bahu vadhI. ' brAhmaNe vedane AdhAre ema manAvavA prayatna karatA ke "brahmAnA mukhathI sarvaprathama brAhmaNo utpanna thayA ne tyAra bAda anya aMgethI bIja vaNe; mATe Itara vaNe karatAM brAhmaNe jema prAcIna tema pUjya paNa che" tyAre enI sAme jene ema kahevA lAgyA ke kSatriyAdi traNa varNanI sRSTi prathama thaI ane brAhmaNavarNa te pAchaLathI e traNa vargomAMthI ja utpanna karavAmAM AvyuM. jene A pakSa vetAMbara ane digaMbara bannenA graMthamAM yukti ane vividha kalpanAonA mizraNapUrvaka varNavavAmAM Avyo che. A varNana zvetAMbarIya Agama ane carita ane sAhityamAM che, ane digabarIya mAtra caritasAhityamAM che. Agama sAhityamAM A varNana mATe niryukti, bhASya Adi cAre jAtanuM Avazyakatra uparanuM vyAkhyAsAhitya mukhya
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1158 ] darzana ane ciMtana che, ane caritavibhAgamAM zrIvimalasUrikRta paumariya tathA AcArya hemacaMdranuM triSaSTizalAkApuruSacaritra che. digaMbarIya sAhityamAM e varNana mATe. padmapurANa ane AdipurANuM mukhya che. e graMthamAMnA brAhmaNavarNanI utpattinA varNanane TUMka sAra A pramANe che. (ka) AvazyakavRtti pitAnA bhAI e pravajayA lIdhI che e jANuM cakravartI khinna thayA. teNe dhAryuM ke huM vaibhava ApuM to kadAca teo svIkAraze. ema dhArI vaibhava bhegavavA teone prArthanA karI, paNa jyAre teoe tyakta bhegane svIkAra na karyo tyAre bhArate vicAryuM ke A niHsaMga bhrAtRmunione AhAra 4. A graMthanA lekhaka vimalasUrine samaya hajI nizcita thayo nathI. pro. vAMkebInuM kahevuM che ke te cothA saikAthI jUnA nathI. [ jo ke graMthakAranA lakhyA pramANe teo vikramanA pahelA saikAmAM thaelA hovA joIe. ] padmapurANa e pahemacariyanuM anukaraNa che ema keTalAka mAne che. e maMtavya sAcuM hoya to padmapurANanA lekhaka raviNu, jeo vikramanA sAtamA-AThamA saikAmAM thayA che te, pahelAM paumariyanA kartA vimalasUri kyAreka thayA hovA joIe. 5. A caritragraMthamAM AcAryo gesaTha mahAna jaina puruSonAM jIvana AlekhelAM che, tethI te triSaSTizalAkApuruSacaritra kahevAya che. 6. A graMthanA lekhaka digaMbarAcArya raviNa che jeo vikramanA sAtamA-AThamA saikAmAM thaI gayA che. te vize juo vidunamAjA (nAthurAmajI premI likhita) pR. 43. ' che. A graMtha digaMbarAcArya jinasenano banAvela che jeo vikramanA navamA saikAmAM prasiddha jaina rAjA ameghavarSanA samakAlIna hatA. AdipurANa e mahApurANane pUrva bhAga che. tene uttarabhAga uttarapurANa che. AdipurANamAM zrI RSabhadevajInuM varNana che, uttarapurANamAM bAkInA tIrthakaronuM uttarapurANa guNabhadrasvAmIe racyuM che. bhadrAraka jinasenanA ziSya hatA ane temane samaya vikramane navamo saMke gaNavAmAM Ave che. jinasena ane guNusena svAmInA samaya, graMtha Adi vize vadhAre mAhitI meLavavA icchanAre nimArame pahele bhAga je.
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAMpradAyikatA ane tenA purAvAonuM digdarzana [ 115 ApI dharmAnuSThAna karuM. e vicArathI teNe vividha AhAra bharelAM pAMca gADAM maMgAvyAM, paNa yatione te svanimitta banele arthAt sadeSa AhAra na khape ema jyAre teNe jANyuM tyAre vaLI bIjA taddana nidoSa AhAra mATe te yatione AmaMcyA. rAjapiMDa (rAjaatna) paNa yatio na le, ema jyAre teNe bhagavAna pAsethI jANyuM tyAre te bahu udvigna thaye ane vicAravA lAgyo ke bhagavAne to mane dareka rIte tajI ja dIdho che. te vakhate bhagavAna RSabhadeva pAse upasthita thayela ke bharatane khinna joI tene zAMta karavA avagrahanI carcA upADI. bharate chevaTe vicAryuM ke bIjuM kAMI nahi te A bhikSukane mArA dezamAM vicAravAnI anumati ApI kRtArtha thAuM, e vicArathI teNe pitAnA dezamAM vicaravAnI bhikSukone anumati ApI ane tyAM hAjara rahela Ikane pUchyuM ke A ahIM ANela annapANInuM zuM karavuM? ke javAba Ape ke e annapANI guNazreSTha puruSone ApI teone sakAra kara. vadhAre vicAratAM bharatane jaNAyuM ke sAdhu sivAya to phakta zrAvake ja zreSTha che, kAraNa ke teo virata (tyAgadhAma) che ane virata hovAthI guNazreSTha che. mATe e vicArathI te annapAna teone ja ApI dIdhuM. vaLI bharate zrAvakane belAvI kahyuM ke tamAre haMmezAM mAruM ja annapAna levuM, khetI Adi kAma na karavAM ane zAstrAbhyAsamAM parAyaNa rahevuM. khAdhA pachI mArA gRhadvAra pAse besI rahevuM ke rita mAna vadhe , tamAma dura ke duna; arthAt Apa jitAyA che, bhaya vadhe che, mATe AtmaguNane haNu mA. e zrAvakee tema ja karyuM. zrAvakonA pratipAdananA e vAkathathI bharatane sUjhayuM ke huM rAga Adi doSothI jitAyo chuM. te doSathI ja bhaya vRddhi pAme che. AvI AlecanAthI tene vairAgya prApta thaye. jamanAra ghaNa thavAthI rasoI karavA azakta thayelA rasoIyAoe bharatane vInavyuM ke ghaNA loko jamavA Ave che, tethI koNa zrAvaka che ane koNa nathI e jaNAtuM nathI. bhArate pUchI levA kahyuM, eTale rasoIyAo Agantukane pUchavA lAgyA ke tame koNa che ? teo jyAre kahe ke zrAvaka tyAre vaLI pAcako pUche ke zrAvakonAM keTalAM vrata ? uttaramAM AgaMtuka kahetA ke zrAvakone vrata (mahAvrata) na hoya. amAre te pAMca aNuvrata ane sAta 8. sAdhuone ane kavIone rahevA agara vicAravA mATe anumati Apela je jagyA te avagraha kahevAya che. idranI anumativALI jagyA te IdrAvagraha. e rIte cakravatI-avagraha ane rAjA-avagraha paNa samajavA.
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 ] darzana ane ciMtana zikSAvata hoya che. jyAre pAcakoe AvA dvAdaza vratadhArI zrAvakonI bharatane sUcanA karI, tyAre bhArate kAkiNIratna vaDe teone siddha karyuM. cha cha mahine parIkSA karI je zrAvako jaNAyA teone ciTha karyuM. e rIte cihnavALA te ja brAhmaNe thayA. e loko potAnA chekarAo sAdhuone ApatA. temAMthI keTalAka dIkSA letA ane je na letA te zrAvaka ja rahetA. bhArate zrAvakone jamADela, tethI bIjA paNa loko teone jamADavA lAgyA. teonA svAdhyAya mATe bharate ahaMtastuti tathA muni ane zrAvakonI sAmAcArIvALA (AcAraprathAvALA) vede racA. teonI kAkiNIratnanI rekhA e ja yajJo. pavIta thaI ane krame badhA mA hanane badale brAhmaNa kahevAyA. e ja zrAvaka te mULa brAhmaNa. A maryAdA bharatarAjyanA vakhatanI. * tyAra bAda tene putra Aditya zA che. teNe kAritna na hovAthI senAnI pavIta calAvI. pachI mahAyaza vagere rAjAomAMthI koI e rUpAnI ane koIe vicitrapaTTasUtranI jaI calAvI. A brAhmaNadharma ATha peDhI sudhI barAbara cAlyo. A krama arthAta bharate nirmANa karelI brAhmaNasRSTi ane teo mATe racela Arya vedo suvidhi nAmaka navamA tIrthaMkara sudhI cAlyAM. anArya vedo te pAchaLathI sulasa, yAjJavalkaya vageree banAvelA che. (pR. 156 thI 158) A ja vastu savizeSa viratRta ane AlaMkArikarUpe triSaSTizalAka puSacaritramAM varNavAyelI che. (juo gujarAtI anuvAda pR. 223 thI 227) (a) triSaSTi caritra brAhmaNatvanuM patana zrI suvidhivAmInA nirmANa pachI keTaleka kALa jatAM kALanA doSathI sAdhuone uccheda thaI gayuM. pachI jema mArga bhraSTa thayelA vaTemArguo bIjA jANatA musApharone mArge pUche tema dharmanA aA leke sthavira zrAvakane dharma pUchavA lAgyA. teo pitAne anusAre dharma kahevA lAgyA. evI rIte pUjA thavAthI dravyAdikamAM lubdha thaIne e sthavira zrAvakee tatkALa navAM kRtrima zAstro racI temAM vividha jAtanAM moTAM phaLavALAM dAne varNavyAM. temAM pratidina dravyAdikamAM lubdha thaIne teoe A leka tathA parakamAM nizcita moTAM phaLavALAM kanyAdAna, pRthvIdAna, lehadAna, tiladAna, kapAsadAna, godAna, suvarNadAna, rUpadAna, gRhadAna, azvadAna, 9. jenA vIsa tIrthaMkare pikI navamA.
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAMpradAyikatA ane tenA purAvAonuM digdarzana [116 gajadAna ane zayyAdAna vagere vividha dAnene mukhyapaNe gaNuvyAM. ane moTI IcchAvALA tema ja duSTa AzayavALA teoe te sarva dAna devA mATe yogya pAtra pite che ane bIjA apAtra che ema jaNAvyuM. evI rIte lokonI vacanA karatAM chatAM paNa teo lekonA guru thaI paDyA. vRkSa vagaranA dezamAM eraDAnA vRkSane paNa leke vedikA racAve che ! evI rIte zrI zItalasvAmInuM tIrtha pravartatA sudhI A bharatakSetramAM sarva prakAre tIrthoccheda rahyo. tethI te vakhatamAM rAtrie ghuvaDa pakSInI jema kaniSTha brAhmaNoe A bharatakSetra upara potAnuM ekachatra rAjya calAvyuM. te pachI bIja cha jinezvaronA aMtaramAM paNa, eTale zAMtinAthanA aMtara sudhI, evI rItanuM AMtare AMtare mithyAtva pravatyuM ane tIrthane uccheda thavAthI te samayamAM mithyASTiono akhalita pracAra the. (triSaSTizalAkApuruSacaritra gujarAtI bhASAMtara pR. 78). (1) umacariya zrI RSabhadeve gAma-nagarAdi vasAvI temanI rakSA mATe je varga te kSatriya nAme prasiddha thayA. vyApAra, khetI, pazupAlana Adi karanAre varga te vaizya tarIke prasiddha thayo. ane jeo bIjAnI AjJA uThAvanAra tathA nIcakarmarata hatA te zakavargamAM gaNAyA. enA aneka bhedo hatA. { tRtIya u. gA. 112 thI 116 pR. 12) magadhAdhipa zreNike gautamane pUchyuM ke kSatriya Adi traNa varNonI utpatti to meM sAMbhaLI, have brAhmaNanI utpatti kahe. eTale gautame te utpattinuM varNana karatAM kahyuM ke jyAre bharata cakrIe ANele AhAra tyAgI zramaNae e akaya hovAthI na svIkAryo tyAre teNe vratadhArI gRhasthAne dAna ApavAne vicAra karyo ane teone AmaMtryA. je je vratadhArI zrAvake AMgaNAmAM paDela sacita (sajIva) vanaspatine kacaDI rAjamahelamAM dAkhala na thayA te badhAne bharate vratadhArI samajI oLakhANa mATe teonA kaMThamAM sUtra nAMkhyuM je yajJopavIta thaI. e badhAne dAnamAnathI bahu satkAryA. e leke AdarasakArathI atigarva dhAraNa karavA lAgyA. tyAra bAda kyAreka atisAgara nAmanA maMtrIe sabhAmAM bharata cakrIne kahyuM, "he rAjana ! jinezvara RSabhadeve je rIte kahyuM che te rIte huM kahuM chuM. ekAgra citte sAMbhaLa. he narAdhipa ! te je prathama 1. dazamA tIrthaMkara - - - - - -
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1162 ] darzana ane ciMtana vratadhArI zrAvakene satkAra karyo hato teo zrI mahAvIranA avasAna pachI kutIrtha pravartaka thaze. mithyA vacanathI veda nAmaka zAstra racI te dvArA yajJamAM pazuvadha karaze ane aneka AraMbhaparigrahamAM baMdhAI pite ja mUDha banI lekene mehamAM nAMkhaze." A vacana sAMbhaLI bharata kuSita thaye ne te abhimAnI zrAvane nagara bahAra karavA lene kahyuM. leke paNa ciDhAI e bhAvI brAhmaNane paththara AdithI mAravA mAMDyA. e bicArA zrI RSabhadevane zaraNe gayA. zrI RSabhadeve bharatane vArI kahyuM : ma Na arthAta eene na haNa. tyArathI teo mAhaNa (brAhmaNa) tarIke prasiddha thayA. jeo sau pahelAM prajita thaI pAchA pravajyAthI bhraSTa thayA hatA teo ja tApasa ane pAkhaMDI thayA. teonA ja bhagu, aMgIrA vagere ziSya-praziSya lekene kuzAstrathI moha pamADatAM saMsAranuM bIja thayA. (juo caturtha u. gA. 68 thI 88 pR. 17). (4) padmapurANa AnAM pR. 38 tathA pR. 46 mAM pahemacariyanI hakIkatane ja vizada karI varNavI che temAM eTaluM umeryuM che ke bhraSTa vakadhArI tApamAMthI ja parivAjaka-daDimata, sAMkhya-gamata pravarte. (4) AdipurANa bhagavAna RSabhadeve asi (zastradhAraNa, maSi (lekhana), kRSi(khetI) vidyA, vANijya ane zilpa e cha ka vaDe AjIvikA karavAne lekine upadeza karyo, te vakhate teoe traNa varNa sthApyA. zastra dhAraNa karanAra vaizya kahevAyA. kSatriya ane vezyanI sevA karanAra te zata kahevAyA. zake paNa kAsa -akA ema be prakAranA thayA. dhobI, hAma vagere kAra ane te sivAyanA akA. kAramAM paNa je prajA bAhya te azva ane bAkInA spRzya thayA. dareka varNavALA pitApitAnuM niyata ja karma karatA. vivAha, jAtisaMbaMdha Adi badhe vyavahAra ane badhI nirdoSa AjIvikA zrI RSabhadeve nakkI karyA pramANe ja cAlatI. (parva 16 leka 179 thI 188) bhagavAnanA varNanamAM--te RSabhadeva gaMgAne himAlaya dhAraNa kare tema kaMThamAM hAra, keDamAM kaTisUtra ane khabhe ya pavIta (janoI) dhAraNa karatA zobhatA. (zleka. 235)
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAMpradANikatA ane tenA purAvAonu digdarzana [ 1163 1 bhagavAne pete hAthamAM zastra dhAraNa karI kSatriyonuM karyuM, jaMdhAthI yAtrA karI batAvI vaizyanuM kuma ane pagathI cAlI zUdra kamAM batAvyuM. A traNa varSo RSabhadeve banAvyA. pAchaLathI bharate zAstranuM pAThana karAvI brAhmaNo anAvyA ane darekanAM karma, vyavahAra vagere nakkI thayAM tethI prathamanI bhogabhUmi te have karmabhUmi thaI, ( 5 16 le. 242 thI 249) gautame kahyuM, "huM zreNika ! hu anukrame brAhmaNeAnI utpatti kahuM chu, tuM sAMbhaLa, bharata digvijaya karI pAchA karyAM tyAre tene vicAra thayA ke A badhu dhana jaina mahAmaha yajJamAM vAparI vizvane saMtuSTa karuM. munie te niHspRha che. gRhasthAmAM je dAna, mAna yogya heya tene ja satkAra karave joIe. evA yogya te aNuvratadhArI zrAvA ja che. A vicArathI evA zrAvakAnI parIkSA karavA bharate upasthita rAjAne potapotAnA parivAra sAthe judA judA AvavA AmaMtryA. bIjI bAju bharate potAnA mahelanA AMgaNAmAM lIlI vanaspati, phaLa-phUla Adi phelAvyAM ane dareka Aga tukane te raste thaI mahelamAM AvavA kahyuM. je avatI hatA teo e vanaspati khUMdI bedhaDaka mahelamAM cAlyA gayA, paNa keTalAka to bahAra ja UbhA rahyA. bharate tene paNa aMdara AvavA kahyuM, paraMtu teoe sacitta vanaspati kacarI aMdara AvavA nA pADI. bharata tene vratadhArI jANI bIje mArgethI mahelamAM lAvyA, ane aneka rIte teonA satkAra karyAM, tema ja vratanI nizAnI tarIke padmanidhimAMthI janoI bhagAvI te vaDe teone cihnita karyo. kAI ne eka sUtra, kAI te e ema agiyAra sudhI sUtaranA tAMtaNA paherAvyA. jete eka pratimA hatI tene eka, jene e hatI tene me, e rIte jene 11 pratimA hatI tene 11 sUtrathI cihnita karyo. dareka vratadhArIone Adara karyo ane atratIone bahAra karyo. vratadhArI satkAra maLavAthI potapotAnA vratamAM vadhAre sthira thayA ane leke paNa teonA Adara satkAra karavA lAgyA. < 1. sarakhAveA puruSasUkta ma. 10, sU. 90, . 12 bAhune rAjanya karyAM, Urune vaizya karyo, ane pagamAMthI zUdra janmyo. 2. pratimA eTale eka prakAranA abhigrahA--niyame, evA niyamA agiyAra che, je khAsa zrAvakA mATe che. pahelI pratimA eka mAsanI ema vadhatAM agiyAramI agiyAra mAsanI hoya che. dareka pratimAmAM bhinnabhinna guNA keLavavAnA hAya che. (juo savAlanA rR.1).
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2164 ] darzana ane ciMtana bharate upAsakAdhyayana nAmanA sAtamA aMga zAstramAMthI te vratIne IjyA (pUjA), vArtA, datti, svAdhyAya, saMyama ane tapane savistAra upadeza Ape. emAM teNe aneka jAtanA jaina tha, dAnanA prakAre vagere samajAvyA ane chevaTe jaNAvyuM ke je jAti (janma) thI dija haiya, paNa tapa ane atanA saMskAra na meLave te te nAmane ja dija kahevAya. tapa ane zratanA saMskAra meLavanAra jAtidija e ja kharo dvija bane che. e dinA saMskAra daDha karavA bharate zrAvakAdhyAyasaMgrahamAMthI traNa prakAranI kriyAo upadezaH garbhAvUtha, dIkSAnvaya ane katraya. e traNamAM pahelInA pa3, bIjInA 48 ane trIjInA 7 prakAre bhArate bahu vistArathI kahI saMbhaLAvyA. e 1. dAna ApatAM eka vAra eka sAthe jeTaluM ApavAmAM Ave te eka datti, ema bIjI vAra jeTaluM eka ja sAthe apAya te bIjI datti. 2. garbhAdhAnathI mAMDI mokSaprApti sudhI pa3 saMskAra karavAmAM Ave che. te badhA garbhanvaya yiAmAM gaNAya che. AvI jatanA soLa saMskAro ane tethI vadhAre paNa saMskAro brAhmaNe zAstramAM varNavAyelA che. vratanA svIkArathI mAMDI mokSaprApti sudhI AcaravAnI vibhAgavAra kriyAo dIkSAvaya kriyA kahevAya che, je aDatAlIsa che. e rIte sAta karnanvaya kriyAo paNa che, jene mokSamArgane ArAdhaka seve che. A badhI kriyAonuM vistRta varNana khAsa jevA jevuM che. temAM samagra brAhmaNIya varNAzrama vyavasthAnI chApa che. (juo AdipurANa, parve 38-39-40.) kriyAmAM daDha thayelA pitAnA sthApelA Dije (zrAvake)ne joI bharata prasanna thaye. du:svapnanuM phaLa : brAhmaNupUjA- ekavAra bharatane keTalAka duHsvapna AvyAM. tenuM aniSTa sAmAnya rIte teNe jANyuM, chatAM vadhAre khulAsA mATe bhagavAna RSabhadeva pAse jaI e svapna teNe kahI saMbhaLAvyAM. e vilakSaNa svapnamAM eka svapna evuM hatuM ke naivedya khAtA zvAnanI leke pUjA kare che. A svapnanuM phaLa jaNAvatAM bhagavAne kahyuM ke je avatI brAhmaNa haze teo guNI ane vatInI peThe satkAra pAmaze. A phaLazruti kathA pahelAM bhagavAne bharatane teNe sthApela brAhmaNa varNa vize mArmika vicAre saMbhaLAvyA. teoe kahyuM, "he vatsa! te dhamabhA A dijInI sAdhuonI piThe je pUjA karI te bahu ja sAruM karyuMpaNa temAM je thoDe deSa che te sAMbhaLa. teM je gRhasthanI racanA karI che te, satyayuga haze tyAMsudhI te,
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAMpradAyikatA ane tenA purAvAonuM digdarzana [ 110 potapotAnA yogya AcaraNa karatA haze, paraMtu kaLiyuga najIka AvatAM. ja teo brAhmaNatinA abhimAnathI sadAcArabhraSTa thaImekSamArganA virodhI banI jaze. kaLiyugamAM pitAnI mahattAnA abhimAnamAM phasAIne e leke. dhananI IcchAthI mithyAzAstra dvArA sarva lokone mohita karatA raheze. AdarasatkArathI abhimAna vadhavAne lIdhe teo uddhata thaI svayameva zA. racI lekane ThagyA karaze. "A adhArmika brAhmaNa prANahiMsAparAyaNa thaze. madhu, mAMsa bhakSaNane pasaMda karaze ane pravRttirUpa dharmanI ghoSaNA karaze. te ahiMsAdharmamAM deSa batAvI vekta mArgane piSaze. pApacihnarUpa janoI dhAraNa karanAra teo hiMsArata. thaI bhaviSyamAM A zreSTha mArganA vidhI thaze. 'A kAraNathI je ke bhaviSyanI daSTie brAhmaNanI racanA deSarUpa che. tathApi have sthapAyA pachI maryAdA sAcavavA khAtara tene lepa na kare e gya che. te je pUjatA zvAnanuM svapna joyuM tenuM phaLa bhaviSyamAM thanAra dharmasthitine nAza e che, arthAta dharmabhraSTa brAhmaNonI pUjA e e svapnanuM phaLa che. ( vistAra mATe juo parva 38, 39-40-41) anyamatione saMga tyAgavA mATe bharatane upadeza eka vAra rAjasabhAmAM upasthita thayela badhA mukhya kSatrine teone dharma samajAvatAM bharate kahyuM ke tame pote ja ucca vaMzamAM utpanna thayA cho tethI tamAre anya matavALAo upara zraddhA rAkhI teo pAsethI zeSa ( pUjA AdimAM vadhelA khA) ane snAnedaka (abhiSekanuM pANa) na levAM, kAraNa ke tethI tamArI mahattA ghaTe ane bIjA paNa doSo dAkhala thAya anya matavALAone namaskAra karavAmAM moTapa sacavAtI nathI. kadAca koI dezI hoya te zeSa jJAnodaka Adi dvArA viSayega, vazIkaraNa Adi karIne tamane naSTa kare. tethI rAjAoe anya matavALAo pAsethI ziSa, AzIrvAda zAMtivacana, zAMtimaMtra ane puNyAhavAcana e kazuM levuM ke karAvavuM nahi. ' A vAta nahi mAne teo nIcakuLamAM janmaze, paraMtu jinezvara pita kSatriya hovAthI teonAM snAnedaka, caraNa-puSpa Adine svIkAravAmAM kazo ja vadhe nathI; UlaTuM tethI aneka lAbha che. tevI rIte prathama brAhmaNa hoya ke vaizya, paNa je te muni thAya te teonI zeSa Adi levAmAM kazI aDacaNa nathI, kAraNa muni che eTale guNathI kSatriya ane kSatriya eTale
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1166 ] darzana ane ciMtana jAtIya. sajAtIyanI vastu svIkAravAmAM deSa nathI. bharata kahe che ke rAjAo A pramANe nahi varte te anya matavALAe (brAhmaNe ) mithyApurANane upadeza karI teone ThagI leze. (parva 42 pR. 1485 thI AgaLa.) jaina agnidevane upadeza - bhagavAnanA nirvAtsava pachI Ika ane dee zrAvaka brahmacArIone upadeza ApatAM kahyuM ke tamArAmAMthI jeo upAsakAdhyayana nAmaka sAtamA aMganA abhyAsI hoya ane sAtamA, AThamI, navamI, dazamI tema ja agiyAramI pratimAnA dhAraka hoya teoe gADuMpatya, paramahavanIya ane dakSiNAgni nAmanA traNa kuMDe karI temAM trisaMya agni sthApI jidranI sthApanA karI pUjA karavI. tethI tame AdarasatkAra pAmI atithipada pAmaze. [ parva 47 leka 350 thI 353 pR. 1758 ] yajJamAM hiMsAnI pravRtti ane tenAM pratipAdaka vedanI utpatti vedike kahe che ke veda apauruSeya hoI anAdi hovAthI nirdoSa ane prAmANika che. te ja pramANabhUta prAcIna vedomAM yAjJika hiMsAnuM vidhAna che. AnI sAme jene kahe che ke yajJamAM hiMsAnI pravRtti pAchaLathI thaI che, ane tenA pratipAdaka vartamAna veda paNa pAchaLathI ja racAya che. pahelAM te dayAmaya yajJa tha ane hiMsAvidhAna vinAnA Aye vede hatA. hiMsApradhAna anAya vedo pAchaLathI racAyelA che. jene A pakSa zvetAMbara-digaMbara banenA graMthamAM che. zvetAMbara graMthamAM paumariya tathA triSaSTizalAkApuraSacaritra mukhya che ane digaMbara grathomAM padmapurANa tathA uttarapurANa mukhya che. A graMthamAM prastuta pakSane lagato TUMka sAra A che. (4) trivASTizalAkApuruSacaritra - lAkaDIonA bhArathI jarjara thayela nArade "anyAya ! anyAya !" evo pikAra karI rAvaNane kahyuM, "he rAjana ! A rAjapura nagaramAM mata nAmane rAja che. te nirdaya brAhmaNonA sahavAsathI yajJa karavA prerAya che. te mATe teNe aneka pazuone ekatra karyA che. teone pazuone, pikAra sAMbhaLI mane dayA AvI, tethI AkAzamAMthI UtarI meM bhaktane pUchayuM ke "A zuM AvyuM che? teNe uttara ApyoH "A brAhmaNee kahyA pramANe devatRpti ane svargaprApti mATe dharma yajJa karuM chuM, temAM pazuo homavAnAM che. " 1. A graMtha bhaTTAraka guNabhadranI kRti che. te vize juo pAchaLa pR. 85 Ta naMbara 7.
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAMpradAyikatA ane tenA purAvAonuM digdarzana [ 1167 pachI meM tene kahyuM: "A zarIra vedI che, AtmA yajamAna che, tapa agni che, jJAna vata che, karma samidha che, krodhAdika pazuo che, satya dhUpa che, dayA dakSiNa che ane jJAna, darzana, cAritra e traNe ratno te traNa deva (brahmA, viSNu, mahezvara) che. A vedokta yajJa muktinuM sAdhana che. jeo phara thaI bakarAM vagerene mArI yajJa kare che. teo narakayAtanA bhogave che. mATe he sajana ! A pApa choDa. je hiMsAthI svarga maLe te AkhuM jagata svarga pAme." mArA A kathanathI brAhmaNe ciDhAyA ane mane mAryo. he rAvaNa! huM bhAgI tamAre zaraNe Avyo chuM. tame have e pazuone bacAvo." nAradanA A kathanathI e ghaTanA jevA rAvaNa vimAnamAMthI UtarI yajJasthaLamAM AvyuM. teNe matane hiMsAyajJa karatA rokyo ane nAradane "AvA hiMsAtmaka yajJa kyArathI pravaryAM haze ? ema pUchyuM. nArade rAvaNane kahyuM, "cedi dezanA eka nagaramAM pIra kabaka nAmanA gurune tyAM teone putra parvata, huM ane rAjaputra vasu ema traNe bhaNatA. amArA traNamAMthI koI be narakagAmI evuM jJAnInuM vacana sAMbhaLavAthI kyA be narakagAmI enI khAtarI karavA gue yukti racI. loTanA TUkaDA banAvI amane traNane ApyA ne kaI na dekhe tyAM mAravA kahyuM. parvata ane vasue ekAMtamAM jaI kUkaDA mArI nAkhyA, paNa mane vicAra Avyo ke jyAM bIjuM koI nathI dekhatuM tyAM paNa huM te jouM ja chuM ane jJAnI to sarvatra jue che, mATe gurunI AvI AzAmAM kAMIka rahasya hovuM joIe, evA vicArathI te kUkaDe meM gurune pAcho soMpyo. teo mArA upara prasanna thayA, paNa parvata ane vasu upara nArAja thayA. kukaDAne mAranAra e baMnenA bhAvI narakagAmIpaNAnI ciMtAthI duHkhita thaI gue dIkSA lIdhI ane guputra parvata zAstra bhaNAvavA lAgyuM. huM mAre sthAne gaye ne vasu rAjya karavA lAgyo. sphaTikanI adazya zilA upara Asana mUkI vasu besa ne satyane prabhAve Asana UMcuM rahyAnI vAta phelAvate. eka vAra gusaputra parvatane tyAM huM jaI caDhayo. teNe ziSyane bhaNAvatAM caka e vAkyane artha karyo ke bakarAo vaDe yajJa karo. A artha sAMbhaLI meM tene gurukathita arthathI viruddha artha karavA badala Thapako Ape. meM kahyuM guru to e ja zabdane (traNa varSanA jUnA na Uge evA java) e artha karatA ane tuM bakarA e artha kema kare che?" parvate mAruM kathana na svIkAryuM ne sahAdhyAyI vasu pAse nirNaya karAvavA tatpara thaye. ame baMne vasu pAse nirNaya arthe gayA. paNa gurupatnI parvatanI mAtAnA dabANathI vasue parvatanA pakSamAM cukAdo ApatAM aja zabdane
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1968). darzana ane ciMtana bakare artha gue kahela che ema jaNAvyuM, vasunA satyabhaMgathI kupita thaelA devee tenuM Asana teDI pADayuM. vasu gabaDI paDyo ne bharI narakamAM gayo. parvata lekatiraskArathI khinna thaI nagara bahAra cAlyo gayo jyAM tene mahAkAla nAmanA asure pitAnA pakSamAM lIdhe. rAvaNe pUchayuM ke "e mahAkAla asura keNu?" tenA uttaramAM nArade. kahyuM ke eka madhupiMga nAmano rAjakumAra hatA je pitAne varavA IcchanAra sulAsA nAmaka rAjakumArIne vaccethI ja paraNuM janAra sagara nAmaka koI bIjA rAjAnA chI-baLathI udAsa thaI jaMgalamAM cAlyo gayela ane tyAM ajJAnamaya tapa karI chevaTe marI asura devAnA svAmI tarIke utpanna thayo. e ja mahAkAla. A mahAkAla pUrvajanmanA zatru sagara Adi rAjAone teonA kayano badale ApavAnA vicArathI pharate hato tevAmAM tene parvate maLyo. A takane lAbha levA teNe brAhmaNanuM rUpa dhAraNa karI parvatane kahyuM : "huM tArA pitA kSIra kadaMbakano mitra chuM. mAruM nAma zAMDilya che. ame banne eka ja upAdhyAya pAse bhaNelA. nArada vageree tAruM apamAna kareluM jANI huM ahIM Avyo chuM. huM mathI vizvane mehita karIne tArA pakSanI pUrti karyo karIza." A pramANe kahI te asure parvatanI sAthe rahI durgatimAM pAvAne mATe ghaNuM lekane kudharmamAM mAhita karI dIdhA. lekamAM sarva ThekANe. vyAdhi ane bhUta vagerenA doSa utpanna karI parvatanA matane nirdoSa TharAvavA mAMDyo. zAMDilyanI AjJAthI parvate roganI zAMti karavA mAMDI ane lekIne upakAra karI karIne potAnA matamAM sthApana karavA mAMDyA. sagara rAjAnA nagaramAM, aMtaHpuramAM ane parivAramAM paNa te asure dAruNa rega vikuvya. sagara sajA paNa lekanI pratItithI parvatane bhajavA lAge eTale teNe zAMDilyanI sAthe rahIne sarve ThekANe reganI zAMti karI. pachI zAMDilyanA kahevA pramANe parvate lokone upadeza ApavA mAMDyo ke "satrAmaNI yajJamAM vidhivaDe surApAna karavAthI doSa lAgato nathI mATe temAM surApAna karavuM, gesava nAmanA yajJamAM agamya strInI sAthe gamana karavuM, bhAvamedha yajJamAM mAtAne vadha ane pitRmedha yajJamAM pitAne vadha aMtarvedimAM karave, tethI depa lAgatuM nathI. kAcabAnA pRSTha upara agni mUkI "saarcAya jAphA" ema belI prayatnathI hutadravya vaDe temAM hema kare, je kAcaLe na maLe te mAthe TAlavALA, pILA varNanA, kriyArahita ane kusthAnamAM avatarelA evA keI zuddha dijAti (brAhmaNAdi)nA jala vaDe pavitra kumakAra bhastaka upara agnine pradima karI temAM Ahuti nAkhavI. je thaI gayeluM che
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAMpradAyikatA ane tenA purAvAonuM digdarzana [ 1169 ane je thavAnuM che te sarva purUSa (Izvara) ja che. je amRtanA svAmI thayelA che (mokSa gayelA che, ane je anathI nirvAha kare che te sarva IzvararUpa ja che. evI rIte sarva eka puruSa (Izvara) rUpa ja che; tethI koNa kene mAre che mATe yajJamAM IcchA pramANe prANIonI hiMsA karavI ane yajJamAM yajamAne mAMsanuM bhakSaNa karavuM, kAraNa ke te devatAnA uddezathI kareluM che, ane maMtrAdi vaDe pavitrita che." A pramANe upadeza ApI sagararAjAne pitAnA matamAM bheLavI teNe kurukSetra vageremAM ghaNA yajJo karAvyA. cheDe cheDe tene mata prasaratAM teNe rAjasUyAdika yajJa paNa karAvyA, ane te asure yajJanA karanArAone yajJamAM hemelA prANuM ke rAja vagerene vimAna para rahelA batAvyA tethI pratIti AvatAM te parvatanA matamAM rahIne leke prANihiMsAbhaka yajJo niHzaMkapaNe karavA lAgyA. A badhuM joIne meM divAkara nAmanA eka vidyAdharane kahyuM ke, " A yomAMthI badhA pazuone tAre harI levA" eTale mAruM vacana mAnIne te yajJamAMthI pazuonuM haraNa karavA lAgyo. te pelA paramAdhArmika asuranA jANavAmAM AvyuM, jethI tenI vidyAne dhAta karavAne te mahAkAle yajJamAM aSabhadevanI pratimA sthApita karavA mAMDI. eTale te divAkarakhecara virAma pAmI gayo. pachI huM upAyelINa thavAthI zAMta thaIne bIje cAlyA gaye.. pachI te asure mAyAthI yajJamAM tatkAla sulasA sahita sagararAjAne agnimAM homI dIdhuM. pachI te mahAkAla asura kRtArtha thaIne pitAne sthAnake gaye. A pramANe pApanA parvatarUpa te parvata thakI. yAjJika brAhmaNee hiMsAtmaka yajJa pravartAvyA che, te tamAre aTakAvavA yogya che" AvAM nAradanAM vacana aMgIkAra karI satkArapUrvaka tene vidAya karIne rAvaNe mastarAjAne kSamA ApI. [gujarAtI bhASAMtara parva 7, sarga 27, pR. 27 thI 34 ] [ a] uttarapurANa mahAkALa nAmanA asure hiMsApradhAna vede racyA. te vaDe teNe parvatanAmaka eka brAhmaNa dvArA hiMsaka yajJo prarvatAvyA. ane tema karI te asure pitAnA pUrva zatru sagara narapati ane tenI rANe sulasAne hiMsAmA derI narakamAM pahoMcADavAM. parvata e nAradane eka vakhata sahAdhyAyI ane pAchaLathI aja zabdanA artha viSe matabheda UThatAM banI gayela za. aja zabdano artha bakare yajJanA prasaMgamAM le, e pakSa parvatane ane tene artha traNa varSanuM jUnuM na Uge tevuM dhAnya, eTale le e pakSa nAradane. 4
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1170 ] darzana ane ciMtana bannene pheMsalo ApanAra satyavAdI tarIke prasiddha thayela vasu, ane parvatanA pakSamAM be cukAdo ApavAthI Asana sAthe vasunuM nIce gabaDI paDavuM, ane narakamAM javuM-ATalI vastu trizaSTizalAkApuruSacaritra ane uttarapurANamAM samAna che. A kathAvastunA aMdaranA prasaMgamAM ane varNanemAM te banne graMthamAM alabatta kera che, paNa vaktavyamAM kaze ja phera nathI. [ 67, leka 15 thI 461 sudhI ] (1) padmapurANa aja zabdanA artha viSe nArada tathA parvatane vivAda tathA vasue Apele parvatanA pakSamAM pheMsale ane tyArathI hiMsAtmaka yajJanI pravRtti thaI che e muddo raviNakRta padmapurANamAM paNa che. emAM vaktA gautama ane zrotA zreNika rAjA che. muddo eka ja hovA chatAM bIjI prAsaMgika vAto ane arthadhaTanA DIpaNuM triSaSTizalAkApucaritra ane uttarapurANathI judI paDe che. Tag:-roktarAmanI kRta fii anuvAra pU. rapa7 thI AgaLa. | (s] padmapurANamAMnuM badhuM prastuta varNana barAbara paumacariyane maLatuM che. e bannenI kalpanA, zabdasAmya vagere bahu maLatuM che. e banne graMthamAM parvata pote ja hiMsAtmaka yajJanI pravRtti kare che. padmapurANamAM parvata te ja janmamAM hiMsaka yajJamArga pravartAve che. ane paumariyamAM te maraNa pAmI rAkSasa thaI pUrvajanmanA zatru nAradane badale levA hiMsaka yajJa pravartAve che. A banne graMthamAM mahAkAla asure parvata dvArA yajJavidhi pravartAvyAnI vAta nathI, jevI ke uttarapurANa ane triSaSTizalAkApuruSacaritramAM che. * [pahemacariya ekAdazau. gA. 1 thI zarU pR. 62 thI.] [3] matsyapurANa uparyukta jaina varNananuM mukhya vastu nArada ane parvatane yajJamAM ahiMsA thA hiMsA viSe vivAda tathA temAM vasunuM vacce paDavuM, ane tenuM parvatanA pakSapAtI thavuM e che. Aja vastu matsyapurANamAM che, emAM phakta nArada ane parvatane sthAne RSi ane che. bAkI badhe prasaMga eka sarakhe che. matsyapurANamAMnI e vasunI kathA prastuta janakathA sAthe sarakhAvavA TUMkamAM nIce ApavAmAM Ave che. A sarakhAmaNImAM chevaTe vAcaka joI zakaze ke jaina graMthamAM ane matsyapurANamAM chevaTe yAjJikahiMsAne ekasarakhI rIte avagaNavAmAM AvI che ane tapane pradhAnatA ApavAmAM AvI che. ATalI samAnatA chatAM eka mahatvanuM aMtara che ane te eka prastuta
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAMpradAyikatA ane tenA purAvAonuM digdarzana { 110: kathAmAM jaina graMtha vedanI utpatti pAchaLathI thayAnuM kahe che, tyAre matsyapurANa te bAbata grupa che. A aMtara kAI gUDha aitihAsika tathya tarapha lakSya kheMcyA vinA rahetuM nathI. RSie pUchyuM ke svAyaMbhuva svargamAM tretAyuganA AraMbhamAM yajJa kevI rIte pravo e barAbara kaheA. uttaramAM sute kahyuH vizvabhuga IMdre yajJa ArabhyA tyAre aneka maharSie AvyA. te yajJamAM anya vidhi sAthe pazuvadha thaele joi mahivaoe ine kyu ke te yajJamAM pazuvadha navA ja svIkAryo che. te pahiM sArUpa adhamathI dharmanA nAya ArajyeA che; hiMsA e dhama kahevAya nahIM. A rIte samAvyA chatAM IMph kAi paNa rIte na samajyA, ane dAtraDamAM AvI gayA. mahiSa ane d vacce yajJavidhi bAbata vivAda thayo ke, jaMgama (cAlatAM prANI) vaDe yajana karavu' athavA sthAvara vaDe? e vivAdane aMta lAvA IMdra ane mahiSa AkAzacArI vasu pAse paheAMcyA. 44 vasue baLAbaLanA vicAra karyA vinA ja kahI dIdhu ke yajJamAM pazuonuM paNa yajana thAya che ane phaLamULAtui paNa. je prApta thAya--pachI te jaMgama hAya ke sthAvara te vaDe yajJa karavA. yajJanA svabhAva hiMsA che. ema huM jANu hyu. A pramANe uttara sAMbhaLI maharSioe te vastune zApa ApyA jethI te AkAzamAMthI nIce paDI adhagAmI thayA. mUte kahyuM ke yajJamAM hiMsAvi dhinuM samarthana karavAthI vasuneA adhaHpAta thayo mATe yajJamAM hiMsA hAvI na joI e. prathamanA RSioe e bAbata karyuM che ke kADA RSi tapathI sva pAmyA che. aneka tapASane uMtti, phaLa, mULa, zAka aMte jalapAtra svIkArIne svarge gayA che. adroha, lobha, krama, bhUtA, zarma, brahmacarya, tapa, zauca, karuNA, kSamA, dhRti e sanAtanadharmanuM UMDuM mULa che. yajJa e dravya ane maMtrAtmaka che. tapa e samanArUpa che. manuSya yajJathI devAne prApta kare che; jyAre tapathI virATapaNu meLave che. eka sanyAsathI brahmaprApti thAya che. vairAgyathI prakRtilaya ane jJAnathI kaivalya maLe che. A pAMca gati prApti mArgo che]." A rIte yajJanI pravRttinI bAbata deza ane RSione vivAda pahelAM svAyaMbhuva samAM thayelA tyAre te RSi vasunA vAkayonA Adara karyo sivAya ja potapotAne sthAne cAlyA gayA. brahma, kSetra Adi aneka tapaHsiddho sAMbhaLavAmAM Ave che. priyavrata, uttAnapAda, dhruva, medhAtithi, vasu, sudhAmA, virA, zaMkhapAda, rAjastu, prAcInahi,
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 ] darzana ane ciMtana parjanya, havidhani ane bIjI aneka rAjAo tapa dvArA svarge gayA che. rAjAo ja tapa vaDe RSi thaI rAjarSi kahevAyA che. mATe dareka rIte jotAM yAthI tapa ja caDhI jAya che. A rIte svAyaMbhuva sRSTimAM yajJapravRtti thaI tyArathI dareka yuga sAthe A yajJa cAlu thayo che. [ manvantarAnukalpa-devarSi saMvAda nAmaka adhyAya pR. 270 ] [ 3 ] A lekhamAM ne muddo laI te upara carcA karavA pahelAM gayA lekhamAM lIdhela "yajJamAM hiMsAnI pravRtti ane tenA pratipAdaka venI utpatti " e bIjA mudA viSe eka prAsaMgika nedha karavA dhArI che. ane te e ke ukata muddA paratve jaina sAhityamAMthI apAyelI kathAomAM nAra, parvata ane vasu nAmanAM traNa pAtre Ave che. e ja nAmanAM traNa pAtra vAlmIkinA rAmAyaNamAM paNa Ave che. A tripuTInuM nAma sAmya chatAM vAlmIktiI ane jaina kathAnI vastumAM kazuM sAmya nathI. sAmya hoya te te eTaluM ja ke e nAmanAM traNa pAtro jema vAlmIkinA rAmAyaNamAM Ave che tema jaina kathAmAM paNa jaina rAmAyaNamAM ja Ave che. A uparathI temAM koI kALe nAradaparvata jevA nAmenI khUba prasiddhi havAnuM bhAna thAya che. e vAtanI puSTi vaLI bIjA eka tethIye jUnA atareya brAhmaNamAMnA zunA zepa AkhyAnamAM AvelA nArada-parvata nAmayugalanA ullekhathI thAya che. dazane ane tenA pravartakonI utpatti vaidikadharmamAMthI jaina, bauddha Adi saMpradAyo kevI rIte nIkaLyA e hakIkata sUcavatI aneka AkhyAyikAo judAM judAM purANomAMthI laI A lekhamALAnA pahelA bhAgamAM ApavAmAM AvI che. jene sAhityamAM paNa jaina dharmamAMthI jenetara darzane nIkaLyAnI tevI ja vAto maLe che, te A lekhamAM ApavA dhArI che. vaidika, purANa ane janasAhityanI vAtomAM eka jAtanuM sAmya chatAM temAM akhtara paNa moTuM che, ane te e ke purANanI vAta deva ane asaronI ghaTanAthI mizrita hoI mAnavI buddhine khulAse na Ape tevI alaukika che; jyAre jaina thAo tevI nathI. joke jainakathAo saMpUrNa atihAsika che ema to taTastha buddhi na ja kahI zake; chatAM temAMthI sAMpradAyikatAne pAsa bAda karatAM thoDIvaNI paNa atihAsika bInA temAM samAyAne saMbhava lAge
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAMpradAyikatA ane tenA purAvAonuM digdarzana [ 1500 che. tethI sAMpradAyikatAnA purAvAnI ane ItihAsana' e bane daSTie e kathAo agatyanI che. ekaMdara jaina sAhitya jatAM temAM jaina darzanamAMthI cAra jainetara ne nIkaLyAnI hakIkata maLe che. sAMkhya, bauddha, AjIvaka ane vaizeSika. e cAramAM sAMkhyadarzananI jainadarzanamAMthI utpattinuM varNana zvetAmbara-digambara bane sAhityamAM che. AjIvaka ane vaizeSika darzananI utpattinuM varNana digambara sAhityamAM nathI, phakta zvetAMbara sAhityamAM che, te ja rIte bIdarzananI jainadarzanamAMthI utpattinuM varNana tAmbara sAhityamAM nathI, phakata digambara sAhityamAM che. A cAreya darzananI utpati vinA sAhityamAMnA varNanane anukrame sAra ApuM te pahelAM te darzanene lagatuM keTaluMka spaSTIkaraNa karI devuM gya che. 1-sAMkhaTazana e ati prAcIna bhAratIya dazAmAMnuM eka che. enA Adi pravartaka tarIke kapila RSine nirdoSa ghedika sAhityamAM sarvatra thayela che. mahAbhAratamAM kapilane sAMkhyadarzananA vakatA kahyo che, bhAgavatamAM 1. ahIM jainadarzanamAMthI anya darzanI utpattine itihAsa vivakSita nathI paNa itihAsane lagatI bIjI aneka bAbatamAM e kathAonuM ke tenA keTalAka bhAganuM khAsa mahatva che, e bhAva vivakSita che. 2 " sAhayasya vaktA kapilaH paramaSiH purAtanaH / hiraNyagarbho yogasya vaktA nAnyaH purAtanaH" // . -mahAbhArata-mokSadharma 3. "prajApatine putra manu nAme samrATa brahmAvarta dezamAM rahyo rahyo saptaparNaya pRthivInuM zAsana karate hati. zatarUpA nAme tenI mahArANI hatI, tene priyavrata ane uttAnapAda e be putra ane devahUti nAme kanyA hatI. te samaye kardama nAme eka RSi hatuM, tene brahmAe prajA utpanna karavAnI preraNuM karI tethI te RSie sarasvatI tIre jaIne dasa hajAra varSa paryata -tapa tapyuM. tapanA prabhAve RSine zaMkhacagadAdhara, garuDavAhana evA bhagavAna puSkarAkSanuM sAkSAt darzana thayuM. RSie bhagavAnane vinaMtI karI ke, huM gRhameza mATe dhenumAna samAnazIlavALI keAI kanyAnuM pANigrahaNa karavAne icchuM chuM. bhagavAne kahyuM ke, he brahmana ! tamAre mATe meM brabhAvanA rAja manunI putrI devaddhatinI bejanA karI rAkhI che. teo tamane jovA mATe paNa AvanArAM,
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7 ] krena ane ciMtanA kepilanuM viSNunA avatArarUpe vistRta jIvana AlekhI temaNe peAtAnI mAtA che, Ama kahIne bhagavAna aMtardhAna thayA. have kadabhavi biMdu sarovaranI pAse rahIne manunA AgamananI pratIkSA karavA lAgyA, eTalAmAM manu potAnI strI ane putrI sAthe ratha upara esIne tyAM AvI pahoMcyA ane kama RSine potAnI putrInuM pANigrahaNa karavA vinaMti karI. ghaNI dhAmadhUma sAthe kardama ane devatinA vivAha thayA. devahUtinI mAtA zatarUpAe e daMpatIne ghaNAM kapaDAM, ghareNAM ane gRhasthAzramane yogya puSkaLa rAcaracIlAM dAnamAM mApyAM. lagna thaI gayA pachI manu potAnI patnI sAthe brahmAvata tarapha padhdha karyo ane kardamaRSi manue vasAvelI kharhiSmatI nAmanI nagarImAM rahIne gRhasthAzrama calAvavA lAgyA, kamanA saMgathI devatine nava putrI thaI. have kamane pravajyA laI ne vanamAM javAne vicAra thayo paNa tenI zrI devatie rAte putra vinAnI hAvAthI dInatA darzAvI. tyAre kame kahyu ke huM rAjaputra ! tuM khinna na thA; tArA garbhamAM to svayaM bhagavAna je akSara' che te pote ja avataravAnA che. A rIte ghaNA samaya vItyA bAda bhagavAna madhusUdane pote devakRtinI kukSimAM avatAra dhAraNa karyA: tasyAM bahutithe kAle bhagavAn madhusUdanaH / 5 "" .. kArdamaM vIryamApanno jajJe'gniriva dAruNi }} have svayaMbhU pote marIci vagere RSionI sAthe kamanA AzramamAM AvyA ane temaNe kardama RSine kahyuM ke, mune! tamAre tyAM je A bALakano janma thayA che te potAnI mAyAthI avatarelA Adya purA kapila che. huM devati ! tArI kukSie avatarelA A bALaka kaiTabhAIna che. lAkamAM pilanA nAmathI tenI khyAti thaze ane sAMkhyAcAyone eka sasamata thaze. daitinI nave nyAone mATe svayaMbhUe nava vage nakkI karyoH kalAne marIci sAthe paraNAvI, anasUyAne atri sAthe; brahAne girasa sAthe; vivone pulasya sAthe; gatine pulahu sAthe; satIne tu sAthe; khyAtine bhRgu sAthe; aruMdhatIne visaSTha sAthe ane zAMtine athavaNa sAthe paraNAvI. kadama RSie vanavAsa svIkAryo te pachI maharSa kapile pAtAnI mAtAnA zreya mATe sAMkhyatattvanA upadeza karyo.' ---zrIbhAgavata 29 2, adhyAya 21-4-25-26 kapileyopAdhyAna. zrImavAnuM vAcana <6 :5 atha te saMpravakSyAmi sAGkhyaM pUrvairvinizcitam / tad vijJAya vaikalpikaM jahyAd bhramam ne ityAdi prakAre bhAgavatanA agiyAramAM kadhanA covIzamA adhyAyamAM sAgavidhinuM nirUpaNa kareluM che. sadyo pumAn ..
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAMpradAyikatA ane tenA purAvAonuM digdarzana [ 1192 daivatine ApelA sAMkhyatattvajJAnane upadeza vistArapUrvaka varNavavAmAM AvyA che. zvetAzvataropaniSad'mAM kapilanuM hiraNyagarbhanA avatArarUpe sUcana che. rAmAyaNapamAM vAsudevanA avatArarUpe ane sagaranA 60000 putrAnA dAhaka tarIke kapilayogInuM varNana che. bauddhakavi azvoya muddanI janmabhUmi kapilavastune maharSi kapilanI vAsabhUmi tarIke oLakhAvI tenuM mahattva sUcana karavA jANe e ja prasiddha maharSi kapilane nirdeza karatA hoya tema lAge che. game tema hA, paNa eTaluM kharuM ke ochAmAM ochuM vaidika sAhityanI para MparAmAM to sAMkhyananA Adya pravarttaka maharSi kapila ja gaNAya che. ane " vijJAnAM viyo muna: " ema kahI gItA RSizreSTha tarIke e ja kapilanuM humAna kare che. kipalanI ziSya-para MparAmAM Asura ane pazikha e mukhya che. che. paMcazikhanu SaSTitatraka je sapUNaeN sAMkhyatattvajJAnane samAhaka 4. zvetAzratApaniSad ( 5-2 ) - hiMda tattvajJAnane tihAsa, pUrvA, "" pR. 90. 5. A samagra pRthivI dhImAna vAsudevane vaza che ane e, e mAdhavanI mahiSI che. e samagra pRthivIne niraMtara dhArI rAkhe che ane enA kApAgnithI sagaranA putrA dagdha thavAnA che" -zloka 2-7, rAmAyaNu bAlakAMDa, saga 40. " huM puruSavyAghra ! tuM zoka na kara, tArA putrAne vadha lokahita mATe thayelA che. aprameya evA kapile * mahAbaLavALA e putrane dugdha karelA che' ema vainateya mayyA : '-- 17-18 rAmAyaNa, khAlakAMDa; saiga 46. 1 " AsId vizAlottamasAnulakSmyA payodapakakRtyeva parItapArzvam / udadhiSNyaM gagane'vagADhaM puraM maharSeH kapilasya vastu || || adhoSanuM khudrita saga~~~1 . r C azvarathaH sarvavRkSANAM devarSINAM ca nAradaH / gandharvANAM citrarathaH siddhAnAM kapilo muni : - * 8 ' >" etat pavitryamagryaM munirAsuraye'nukampayA pradadau / Asurirapi paJcazikhAya tena ca bahulIkRtaM tantram ya saptatyAM kila ye'rthAste'rthAH kRtsnasya SaSTitantrasya / AAniAvittiAH pathAvilasitati" kara . gItA 6. 0, jaoNradda. sAMkArikA cAInIjha bauddhasaMpradAya pramANe 60000 zloka pramANa SaSTitaMtra' Aso!! *
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1176 ] darzana ane ciMtana eka mahAna graMtha hato ke te kyAranoye nAmazeSa thaI gayo che. nAmaka eka meTa sAMkhyagraMtha hate. enA praNetA AcArya paMcazikha hatA. vAcarapati prabhUti vicArakanA abhiprAya pramANe e paSThitaMtrazAstra vArSagaNyanuM hatuM. SaSThitaMtramAM AvelA viSaye saMbadhI mAhitI "ahibnasaMhitA'nA bAramA adhyAyamAMthI maLI Ave che. e saMhitAmAM vRSTitaMtranA be vibhAga batAvavAmAM AvyA che. prathama vibhAga te "prakRtimaMDaLa' ane ditIya vibhAga te "vikRtimaMDaLa." e bane vibhAgamAM nIce jaNAvelA kula sATha viSayenuM pratipAdana thayeluM hatuM ane tethI ja e graMthane "STitaMtra' nAma ApavAmAM AvyuM jaNAya che. prakRtimaMDaLamAM 3ra vize che. vikRtamaMDaLamAM 28 viSaya che. 1 brahmataMtra 1-5 karmakAMDa 2 puruSataMtra 6 bhogakAMDa 3 zAktataMtra cha vRAkAMDa 4 niyatitaMtra 8-12 pacaleza kAMDa 5 kAlataMtra 13--1pa traNa pramANamAM 6-7-8 triguNataMtra 16 khyAtikAMDa 9 akSarataMtra 17 dharmakAMDa 10 prANataMtra 18 vairAgyakAMDa 11 kaUtaMtra 19 ezvaryAkAMDa 12 sAmyataMtra 20 guNakAMDa 13-17 pAMca jJAnataMtro 21 " liMgakAMDa 18-22 pAMca kviAtaMtra 22 dRSTikAMDa (kajiyene lagatAM) 23 AnutravikakAMDa 23-27 pAMca tabhAtrA 24 duHkhakAMDa 28-32 pAMca mahAbhUtataMtre 25 siddhikAMDa 26 kAlAkAMDa rAka samayakAMDa 28 mekSakAMDa -hiMda tattvajJAnane ItihAsa, pUrvArdha, pR. 95-96..
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAMpradAyikatA ane tenA purAvAonuM digdarzana [1177 joke Aje sAMkhyadarzana, e vaidika darzane mAMnuM eka darzana gaNAya che; paNa koI kALe sAMkhyadarzananA AcAryo aneka bAbatamAM cAlu vaidika paramparA karatAM svatanna mata dharAvatA hovAthI vaidika vidvAno dvArA nAstika - "SaSTitaMtra ne ullekha jaina AgamAM aneka sthaLe karavAmAM Avela che. je sthaLe kaI brAhmaNa ke parivrAjakanI vidvattAnuM varNana karavAmAM AveluM che te sthaLe A "SThitaMtra' ane bIjA paNa brAhmaNa graMthanAM nAme ullekhavAmAM AvyAM che. jema ke, skadaparivrAjakanA varNananA prasaMgamAM jaNAveluM che ke, " tatya gaM sAvatthIe nayarIe gaddabhAlissa aMtevAsI khadae nAma kaccAyamassagote parivvAyage parivasaha riuvveda-jajubveda-sa maveda-ahanvaNaveda--itihAsapaMcamANaM nighaMTuTANaM cauNhaM vedANaM saMgovaMgANaM sarahassANaM sArae vArae dhArae pArae saDaMgI satatavisArae saMkhANe sikkhAkappe vAgaraNe chaMde nirutte jotisAmayaNe bhannesu ya bahumu baMbhaSNaesu parivAyaesu ya nayesu supariniTie yAdi hotthA-" -bhagavatIsUtra, zataka 2, udeza 1, pR. 112, samiti. tyAM zrAvastI nagarImAM skaMda nAme eka paritrAjaka rahe che je madrabhAline aMtevAsI che ane itihAsa tathA nighaMTu sahita ada, yajurveda, sAmaveda, atharvaveda e cAra vedane sAMgopAMga jJAtA, cha aMgane jANanAre, vaSTitaMtramAM vizArada, gaNita, zikSA, kalpa, vyAkaraNa, chaMda, niruta jyotiSazAstra vagere zAstrone vetA ane bIjA paNa brAhmaNanamAM ane parivrAjaka namAM supariniSThita che." SatiM" ne artha karatAM bhagavatInA TIkAkAra jaNAve che ke "tivilA" ripiTIyA ji." mae. "pita thafstrIya sAm" Rs. kalpasUtramAM (devAnaMdInA svaniphaLano adhikAra, kalpasUtra vyAkhyAna -pR. (15) RSabhadatta brAhmaNa pitAnI strI devAnaMdAne sArAM svapna AvyAthI ema jaNAve che ke, he devi ! tamane eka suMdara putra thaze ane te cAra veda ane vaSTitaMtra vagere graMthamAM nipuNa thaze. e jagyAe mULa pATha bhagavatI sUtranA upayukta mULa pAThane akSarazaH maLatA che.
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18] darzana ane ciMtana gaNAtA 1 ane sAMkhya AcAryo paNa kapilanA tattvajJAnane veda, mahAbhArata, purANa ane manusmRti AdinA jJAna karatAM zreSDa11 samajatA. parantu eka bAju svatantra sAMkhya AcAaunI paramparA lupta12 thaI ane bIjI bAju vAcaspati 10. suri nirIdhara sAMkhyamatanA upadezaka hovAthI zrauta vicAraparaparAnA vidhI manAyA che tene pariNAme rAtapathanA vaza brAhmaNamAMthI RSi tarIkenI temanI vaMzaparaparA baMdha paDavAnuM anumAna zrIyuta na dAzakara mahetA khI. e. kare che te avazya vicAraNIya che. juo, hiMda tattvajJAnano itihAsa bhAga 1 le, pR. 94. Adya zaMkarAcAya pote ja kapilane zrutiviruddha tema ja anuvacana viru hataMtranA pravrutta ka kahe che. jue brahmasUtra zAMkara bhASya ra--1-6. 11. maTharavRttikAra mUlakArikAnI vyAkhyA karatAM kahe che ke " A kapila RSie upadezeluM tattvajJAna veda, purANa, mahAbhArata ane manuAdi dha zAo karatAM paNa caDhiyAtuM che. ---jue sAMkhyakArikA, chacha nI bhAdaravrutti. r . 12. sAMdhyadarzanane anusaranArA sanyAsIone veSa ane AcAra A pramANe che. te tridI ke ekadaDI hoya che, adhovastramAM mAtra kaupInane pahere che. paheravAnuM vastra gerUA raMganuM rAkhe che. keTalAka coTalIvALA hoya che, keTalAka jaTAdhArI hAya che ane keTalAka phluramuMDa hoya che. AsanamAM mRgacama rAkhe che, brAhmaNane ghera bhAjana le che. keTalAka mAtra pAMca kALIyA upara rahe che. e paritrAjaka Ara akSarano jApa kare che. tene namarakAra karanArA bhakto OM namo nArAyaLAya '. ema bele che ane te sAmuM kuta ' mArayaLa nama: ' kahe che. jaina sAdhuonI peThe te paNa khelatI vakhate mukhavastika rAkhe che. eenI e mukhatrikA kapaDAnI nathI hatI paNa lAkaDAnI hAya che. mahAbhAratamAM e mukhavastikAne khITA' kahevAmAM AvI che. ee peAte jIvadyA nimitte pANI gaLavAnuM gaLaNu rAkhe che ane tema karavA potAnA anuyAyIone paNa samajAve che. mIThA pANInI sAthe khAruM pANI bheLavavAthI hiMsA thayAnuM mAne che ane pANInA eka biMdumAM anaMta jIvAnI hayAti svIkAre che. emanA AcAryonA nAma sAthe caitanya ' zabda joDAyelA hAya che. enI vadhAre vastI banArasamAM che. dharmane nAme e koI prakAranI hiMsA karavAnuM mAnatA nathI." * jainadarzana---gUjarAtI anuvAda--(5. ecaradAsanA) prastAvanA rR. 73.
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAMpradAyikatA ane tenA purAvAonuM digdarzana [ 11 mizra jevA prasiddha vaidika vidvAne sAMkhyakArikA upara zrutine bAdha na pahoMce evI vedasamanvayI saumya TIkA lakhI e kAraNathI vaidika vidvAnane sAMkhyadarzana upara nAstikatAne kaTAkSa nAmazeSa thaI gayuM che. jaina granthamAM sAMkhyadarzanane lagatI dhAyelI hakIkata vaidika graMthamAMnI. hakIkata sAthe keTalIka bAbatamAM maLe che, to keTalIka bAbatamAM judI paDe che. maLatI AvatI bAbata traNa cheH (1) sAMkhyadarzananuM prAcInatva tema ja kapilanuM kSatriyatva, (2) kapilanA ziSya tarIke AsurinuM devuM ane (3) vaSTitatra nAmaka sAMkhyagraMthanI racanA. judI paDatI bAbatamAM mukhya bAbata. sAMkhyadarzananA Adi praNetAnI che. vedika grantha matabheda vinA ja kapilane sAMkhyadarzananA Adi praNetA varNave che, tyAre jaina kathA kapilane Adi praNetA. na kahetAM marIcine sAMkhyadarzananA mukhya pravartaka tarIke varNave che. jaina kathA pramANe e marIci, jenA parama mAnya ane atiprAcIna prathama tIrthakara. zrI RSabhadevanA pautra ane bharata cakravartinA putra thAya. emaNe prathama pitAnA pitAmaha pAse jaina dIkSA svIkArelI, paNa pAchaLathI zithilAcAra thaI eka na ja veSa kalpI sAMkhyadarzananA prasthAnane pAye nAkhe. jaina kathA sAMkhya AcAryonA agraNuM tarIke kapilanuM astitva svIkAre che, paNa te marIci bAda marIcinA ziSya tarIkenuM. kapile marIcinA ziSya thaI pitAnA matane. vistAra karyo ane Asuri nAmanA ziSyane sAMkhyatattvajJAnane upadeza Ape. bIjI judI paDatI bAbata e che ke pachita--grantha jaina kathA pramANe Asurina, racele che; jyAre vaidika paramparA ane khAsa karI sAMkhyadarzananI paramparA. pramANe e prapaMcazikhane che. jaina ane vaidika sAhityamAMnI keTalIka hakIkatamAM, bhAvanAomAM ane varNanazailImAM khAsa bheda hevA chatAM eka vAna sunizcita che ke sAMkhyadarzanano prAcInatA banenA sAhityathI puravAra thAya che. sAMkhyadarzanane itara darzane upara judI judI bAbatamAM ochevatte je gaMbhIra prabhAva paDele dekhAya che te vaLI tenI prAcInatAnuM Antarika pramANa che. 13. udAharaNa tarIke, sarakhA bIjI sAMkhyakArika uparanI karmakAMDapradhAna vadika kRtione sakaTAkSa parihAsa ane ugra virodha karatI mArA vRtti sAthe e ja kArikAnI sAMkhyatattvakaumudI tathA u0mI phArikAnI mAraratti-- sAthe e ja kArikAnI sAMkhyatakaumudI. 14. juo, pariziSTa naMbara 1.
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1180 ] darzana ane ciMtana 2-bauddhadarzana, e sAMkhyadarzananI piThe mAtra sva5sAhityamAM ja jIvita nathI paNa enA sAhityanI ane anuyAyIonI paramparA jema akhaMDa che tema vizALa paNa che. e darzananA prasthApaka gautamabuddha kapilavastunA vAstavya zuddhodananA putrarUpe IsapahelAM chaThThA saikAmAM thayelA. temaNe ghara choDI tyAga svIkAryo ane judA judA guruonI upAsanA karI. ane chevaTe te guruene choDI svataMtrapaNe ja vicAra karatAM temane jJAna prApta thayuM. bhagavAna buddhe jJAna prApta thayA pahelAM karelI tapasyA ane guru upAsanAnuM varNana maLe che. teo ALArakalAma ane udakarAmapura e benI pAse jaI egamArga zIkhyA evuM varNana che. ane te vakhate pracalita anekavidha tapasyAo karyAnuM varNana te teoe pite ja ApyuM che. emAM teoe pote jaina paramparAmAM dIkSA levAnuM koI paNa sthaLe spaSTa karyuM nathI. alabatta, temaNe varNavela pitAnA tapasyA ane AcAranA anubhavamAM keTalIka tapasyA ane keTaleka AcAra jaina hoya ema lAge che. buddha bhagavAne pote te jena paramparAmAM dIkSita thayAnuM nathI kahetA paNa temanA pachI lagabhaMga paMdara varSa bAda lakhAyela eka jaina sAmpradAyika granthamAM gautamabuddhatuM jenA vIsamA tIrthaMkara zrI pArzvanAthanI paramparAmAM dIkSita thayAnuM alpa mAtra varNana che. e varNanamAM pratyakAra gautama buddhane jaina dIkSA choDI navIna matanA pravartAvanAra tarIke sAmpradAyika kaTAkSanI bhAvanAthI oLakhAve che. jena AcAryonI peThe vaidika vidvAnoe paNa tathAgata gautamabuddhane temanA vaidika paramparA sAmenA krAntikArI vicArane lIdhe nAstika tarIke varNavyA che. 18 tema chatAM jema jaina AcAryoe pitAnA sarvasaMgrAhaka nayavAdamAM gautamabuddhanA kSaNika vAdane eka yarUpe samAveza karI te darzanane samanvaya karyo che, . 15. A mATe juo, purAtatva, pustaka bIjuM, pu. 24-257. buddhacaritra lekhamALA. 16. A mATe sarakhAvo majhimanikAyanA mahasiMhanAdasUtranA peregrApha 21 sAthe dazavaikAlikanuM trIjuM tathA pAMcamuM adhyayana. 17. juo, pariziSTa, naM. 2. 18. juo, A lekhamALAne pahele lekha. purAtatva pustaka chuM, raziSTa 1 tathA 3. 19 "ka rahyuM hatuM je divasa satta sujogavatapara 3 vui pakavavA" kaTA -saMmatika mULa, tRtIyAkAMDa
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAMpadAyikatA ane tenA purAvAonuM digdarzana [1181. tema eka vAra buddha bhagavAnane dhamItikramI ane prajadevI tarIke oLakhAvanAra samartha vaidika vidvAnanA vaMzajoe buddhanA AcAra ane vicAranI lokapriyatA vadhatAM ja pitAnA sarvagrAhaka avatAravAdamAM temanuM sthAna goThavyuM che, ane viSNunA avatArarUpe teonI nindA-stuti paNa karI che. 20 3 -sAdhAraNa janatAnI vAta to eka bAjue rahI paNa viziSTa vidvAne suddhAM bhAratIya darzane ItihAsa lakhatI vakhate je darzananuM Aje maraNa paNa karatA nathI te AjIva darzana eka vakhata hindustAnamAM bahu jANatuM ane bahu phelAyeluM hatuM. joke atyAre te e Achavaka darzana pitAmAMthI uddabhava pAmelA aneka nAnA sampradAyanA nAmamAM ane deza-kALa, pramANe badalAyela AcAra-vicAramAM nAmathI ane svarUpathI taddana bhUMsAI gayuM che, chatAM I. sa. nA chaThThA saikA sudhI te darzananA svataMtra AcAryo hevAnuM anumAna prophesara hela varAhamihiranA hajajAtaka uparathI kare, che.21 sAhityanA pradezamAM te enuM potAnuM kAMI paNa sAhitya Aje, zeSa nathI. chatAM jaina, bauddha ane vaidika granthamAM Avaka mata, tenAM mantavya ane tenA pravartakonA mahattavapUrNa ullekha maLe che. vaidika grantha karatAM jaina ane bauddha granthamAM e ulekho ghaNA pramANamAM che. mAtra pAchaLanA TIkAgranthamAM ja nahi paNa jenA mULa Agama ane bauddhonA piTakathAmAM suddhAM AjIvaka mata viSe varNana che. AjIvaka paMthanA naMdavaccha, kisasaMkicca ane mammali e traNa nAyakane nirdeza bauddha vAlmamAM che. temAM e, makhalinuM nAma buddha bhagavAnanA samakAlIna cha mahAna pratispadhIomAM. eka pratispadhI tarIke bauddhapiTakara3 mAM che. 20 " nindasi yajJavidherahaha atinAtaM sdyhRdydrshitpshudhaatm| . kezava ! dhRtabuddhazarIra ! jaya jagadIza! hare ! // 9 // 21 jue, temane "AjIvika" upara nibaMdha. 22 e badhA graMthanI savistara sUcI che. hernalanA (AjIvika) nAmanA nibaMdhamAM che--juo,ensAIkapIDiyA opha rIlIjIyana enDa Ithikasa velyuma 1 pR. 250 23. juo, rInijhAca vAgyasutta tathA tene marAThI anuvAda (0. rAjavADe to pariziSTa pR. 90.
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1192 3 dana ane ciMtana e ja makhkhali te jaina graMthAmAM varNavAyela maMligozAla; A gozAlaka dIdhuM tapasvI bhagavAna mahAvIranI tapasyA vakhate temane cha va sudhInA sahacArI. e gozAlakanuM prathama bhagavAna mahAvIranA ziSyarUpe, pachI jIvaka paMcanA netA tarIke ane bhagavAna mahAvIranA kaTTara pratispardhI rUpe prasiddha jaina Agama bhagavatImAM varNana che. gozAlakanA anuyAyI va ane bhagavAna mahAvIranA anuyAyI va vacce thatI athaDAmaNAnu mataparivatananuM ane e e mULa pravatA vacce thayelI carcAnuM varNana jaina AgamA4 pUruM pADe che. Avaka paMthanuM sAhitya ane tenI svataMtra ziSyaparamparA saMpUrNa nAza pAmyA chatAM te patha ane tenA pravaka AcArya viSe thoDI ghaNI chatAM vizvasanIya mAhitI jaina-bauddha banne graMthe!mAMthI maLI Ave che. e pathanA prasiddha pravartaka murkhAla gozAlanA jIvana viSenI vistRta mAhitI tA phakta jaina graMthamAM che. emAM aitihAsika tathyanA saMbhava ghaNo hovA chatAM pAchaLanA jaina graMthamAMnA te vanamAM sAmpradAyikatAnI UMDI ane vistRta asara paNa jaNAya che. 4----vaizeSiddhazana, e vaizvika cha dAmAnuM eka che.25 Aje tenI para'parA mAtra vicAra ane sAhityamAM che ane te jevI tevI nathI, chatAM tenA svataMtra AcAryonI para parAtA kasAranIce bIjA navA udbhava pAmelA saMpradAyonA rUpamAM samAI gaI che ane nAmazeSa thaI gaI che. paNa eka kALe 26 e darzananA pracAraka AcAryo jema vicAramAM tema AcAramAM 24. jue sUtrakRtAMga, bIjo zruta skaMdha, AkIya adhyayana. uSAsakadazAMga saddAla putrAdhikArI. bhagavatI zataka 15. pUrvamImAMsA ane uttaramImAMsA e 25. nyAya, vaizeSika, sAMkhya, vaidika cha darzano che. 26. A darzananuM bIjuM nAma 'pAzupata' ke 'kaNAda' darzana paNa che. A danane anusaranArA sAdhuone dveSa ane AcAra taiyAyikamatI sAdhuonI samAna che. k naiyAyika mahIsAdhuonA veSa ane AcAra A pramANe che e sAdhu krUDa rAkhe che, mATI lageTI pahere che, zarIre kAmaLI oDhe che, jaTA vadhAre che, zarIre rAkha coLe che, janAI pahere che, jalapAtra-kamala-rAkhe che, rasakasa vinAnuM bhojana le che, ghaNu' karIne vanamAM ja rahe che, hAthamAM tuMbaDu
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAMpradAyikatA ane tenA purAvAonuM dagdarzana [ 1183 paNa svataMtra sthAna bhogavatA. vaizeSika dAnanuM khIjuM nAma pAzupata ke rAvadRnaka paNa che. ekzananA mULa grantha kaNAdasUtra nAme Aje upalabdha che, tene dazAdhyAyI paNa kahe che. enA upara aneka bhASya, TIkA, vivaraNa Adi granthA lakhAyA che; ane temAMthI khIjA badhAM bhAratIya darzano upara oche vatto prakAza pADatuM vipula sAhitya janmyuM che ane jivata paNa che. e mahattvapUNaeN vaizeSika sUtranA racayitA kAzyapa gAtrIya kaNAda. e ja vartamAna vaizeSika darzananA Adya pravaka che. RSi kaNAnuM bIjuM nAma aulUkyuM hovAthI ekzanane aulukayadarzana paNa kahe che. e nanI utpatti viSe bauddha graMthAmAMthI te! kAMi vAMcavAmAM AvyuM nathI, paNa e kaNAda RSi viSe vaidika purANAmAM thoDI mAhitI che. vAyupurANa- Adi purANA kaNAdane ulUka nA putrarUpe varNave che ane rAjazekhara29 te kahe che ke mahezvare ulUka (dhUDa)nuM rUpa laI e tapasvI kaNAne cha padArthanA upadeza ApyuM, je uparathI e RSie vaizeSika darzana rahyuM ane aulakaSarzana tarIke prasiddhimAM AvyuM. kaNAdanA e dazAdhyArthI pramANlR sUtragrantha I. sa. nA prAraMbha pahelAMnA lAge che. rAkhe che. kaMdamULa ane mULa upara rahe che ane parANAgata karavAmAM ujamALa rahe che. teo e jAtanAM hAya che : eka strIvinAnA ane bIjA strIvALA. zrIvinAnAne uttama mAnavAmAM Ave che. jee brahmacArI che te paMcAgni tapa tape che ane jyAre sayamanI parAkASTAe pahece che tyAre te namra ja rahe che. temane namaskAra karanArA ha namaH zivAya' le che ane te sAdhue te namaskAra karanArA prati namaH zivAya' kahe che." tyAdi. jI- jaina daCna-gujarAtI anuvAda( 50 becaradAsanuM) prastAvanA pR. 66 TippaNlR pa. 27. A mATe juo, guNaratnanI TIkA rR. 107 tathA mAdhavAcAya ne sadanasa graha pR. 210, 28. vAyupurANu, pUkhaDa, a0 23, brahmamahezvarasaMvAda. 29. 50 vidhyezvarIprasAdasa pAdita prazastapAdabhASyanuM vijJApana pR* 11-57. 30. jue, hiMda tattvajJAnanA itihAsa, bhAga pahele pR. 222.
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1184] darzana ane ciMtana sAhityanI tatkAlIna samagra zAkhAomAM prAmANUiMka prakAMDa jainAcArya hemacaMdra pitAnA abhidhAnacintAmaNi keSamAM vaizeSika ane aulUka e be nAmane samAnArtharUpe mUkI tenI pATIkAmAM aulUkya nAmo khulAse karatAM vaidika purANamAMnI AkhyAyikAne ja kAMIka anusarI kahe che ke ulUkavadhArI mahezvare je darzana racyuM te auya athavA vaizeSika. 3 parantu jana granthamAM e aikya darzana jainadarzanamAMthI nIkaLyAnuM varNana che. jaina granthamAM je sAta niha 2 (prathama jaina chatAM pAchaLathI jainamata tyajI tene apalApa karI juduM mantavya sthApanArAo) nuM varNana che, temAM kkA niva tarIke thayela vyaktithI aulukyadarzana nIkaLyAnI mane-- raMjaka vAta noMdhAyelI che. e chaThThI nidbhava thayA ane tenAthI lUkyadarzana cAlyAne kALa jenI noMdha pramANe vikramanI pahelI sadI Ave che. A sAMkhyadarzananI utpatti vize jena mAM sauthI prAcIna varNana AvazyakaniyaMtimAM che ene ja sAra A sthaLe pariziSTa naM. 1 mAM ApavAmAM Ave che. niryuktinI e ja hakIkatane AlaMkArika rUpa ApI AcArya hemacaMdra pitAnA "triSaSTizalAkApuruSa caritra' nAmanA prasiddha graMthamAM savistara varNavI che. diMgabara graMthamAM e ja varNana jUnAmAM jUnuM AdipurANamAM jovAmAM AvyuM che. temAM tAMbara graMthe karatAM thoDe phera che ane te e ke tA. bara graMthamAM marIcinA ziSya tarIke kapilano ane tenAthI sAMkhya mata phelAyAne ullekha che; jyAre AdipurANamAM marIcithI ja tridaMDI mArga nIkaLyAnI vAta che. tenA ziSya tarIke kapilane nirdeza ja nathI. ( hiMdI anuvAda pU0 63) vikramanA dazamA saikAmAM thayelA digaMbarAcArya devasene pitAnA darzanasAramAM bauddhamatanI utpattinuM je varNana ApyuM che te athavA tene maLatuM varNana bIjA keI graMthamAM adyAvi jovAmAM AvyuM nathI tethI e graMthamAMnA TUMka varNanane sAra pariziSTa maMDara mAM ApavAmAM Ave che. - 31 juo abhidhAnaciMtAmaNi kAMDa 3, . para6 nI patta TIkA.. 32 "bahuraya paesa anvatta samuccheda duga tiga bhavaddhiyA ceva / sattee NiNhagA khalu tithammi u vaddhamANassa" // 8 // -Avazyakati pR. 312-318.. 33-AvazyakagAthA 782, pR. 312.
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAMpradAyikatA ane tenA purAvAonuM digdarzana [18 AjIvakamata ane tenA nAyaka, gopAlaka vize bhagavatI, upAsakadazA, Avazyakati Adi graMthamAM varNana che te badhAne saMgraha AcArya hemacaMdra * triSaSTizalAkApuraSacaritra 'nA dazama parvamAM karyo che. jo ke e saMgraha bahu vistRta che ane temAM aneka sthaLe azlIla jevuM varNana paNa Ave che. paraMtu A sthaLe temAMthI jarUra pUrate TUMka sAra tAravI temAMthI azlIlatA ochI karI pariziSTa naM. 3 mAM ApavAmAM Ave che. vaizeSika darzananI utpattinI kathA sauthI pahelAM Avazyaka niryukti (gA. 780) mAM noMdhAyelI che. tene vistAra tenI vRttimAM ane vizeSA. vasyaka bhASyamAM seMdhAyela che. A sthaLe vizeSAvazyaka bhASyanA e bhAgane sAra pariziSTa naMbara 4 mAM ApavAmAM Ave che. zrerAzika sthApanAmacI vaizeSika mata pravartAvanAra sehaguptanA saMbaMdha vize be paraMparAo maLe che. eka paraMparA pramANe e AryasthUlibhadanA ziSya AryamahAgirine ziSya thAya, ane bIjI paraMparA pramANe te zrIguptanAmanA AcAryane ziSya thAya. A bane paraMparAo upAdhyAya vinayavijyajIe pitAnI subodhikA nAmaka kalpa. satranI TIkAmAM noMdhI che. --aSTama vyAkhyAna pR0 165. pariziSTa naM. 1 bharata cakravartIne marIci nAme putra potAnA pitAmaha rUSabhadeva bhagavAna pAse dIkSA laI temanI sAthe vicAravA lAgyuM. te zratadhara hate. eka vAra unAnAnI sakhata garamImAM te bahu gabharAyo. tene eka bAju sAdhuno kaThina mArga choDI ghare pAchA javAno vicAra thaye ne bIjI bAju pitAnA kulinapaNAnA khyAlathI tene dIkSAno tyAga karavAmAM bahu ja zarama AvavA lAgI. chevaTe teNe e mUMjhavaNamAMthI vacale mArga kADhyo. teNe pitAnI buddhithI eka e na veSa kaLe ane na AcAra ghaDyo ke jethI tyAgamArga sacavAI rahe ane jaina AcAranI kaThinatA paNa ochI thAya. veSa ane AcAra badalatI vakhate teNe je vicAra karyo te A pramANe bhagavAnanA A sAdhuo manadaDa, vacanadaMDa ane kAyadaMDane jItanArA che ane huM te teothI jitAyele chuM mATe huM tridaMDI thaIza. e zramaNe keza lesa ane indriyane ja karI muMDa thaIne rahe che ane huM surathI muMDana karAvI zikhAdhArI thaIza. eo sthULa ane sUkSma prANuonA vadhAdikathI virata thayelA che ane huM phakta sthaLa prANa one vadha karavAthI virata thaIza. e munio akiMcana thaIne rahe che ane huM suvarNamudrAdika rAkhIza. e RSioe joDAno tyAga kare che ane huM chapa
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1181]. darzana ane yitana DAne dhAraNa karIza. e aDhAra hajAra zILanA aMge yukta evA ziyaLabrahmacarya-vaDe atisugaMdhita che ane huM tethI rahita hovAne lIdhe durgadhavAno chuM tethI caMdanAdikane grahaNa karIza. e zramaNe meharahita che ane huM mehathI AvRtta chuM tethI tenA cihnarUpa chatrane mastaka upara dhAraNa karIza. eo niSkaSAya hevAthI zveta vastrane dharanAra che ane huM kaSAyathI kaluSa hovAne lIdhe tenI smRtine mATe kaSAya raMganA vastra dhAraNa karIza. e munioe pApathI bhaya pAmI ghaNuM jIvavALA sacitta jaLano tyAga karyo che, paNa mAre te paramita jaLathI snAna ane pAna karavAnuM che. evI rIte potAnI buddhithI, pitAnuM liMga kalpI tevo veSa dhAraNa karI marIci RSabhadeva svAmInI sAthe vihAra karavA lAgyo. na veSa kalpI te pramANe tridaMDI parivrAjaka thaI e marIci bhagavAna RSabhadeva sAthe ja vicarate. tenuM navuM rUpa joI ghaNuM leke kautukathI tenI pAse AvatA; te upadeza te jana AcArane ja karate. jyAre koI pUchatuM ke tame jena AcArane zreSTha varNave che to pachI A ne zithilAcAra zA mATe dhAraNa karyo che? marIci pitAnI nirbaLatA kabUlato ane tyAganA umedavArane bhagavAna haSabhadeva pAse ja mokalo. kyAreka ema banyuM ke te bahu bImAra paDyo paNa tenI sevA karanAra keI na hatuM, je sahayArI sAdhuo hatA te taddana tyAgI hovAthI A zithilAcArInI sevA karI zakatA nahIM. temaja marIci pote paNa tevA utkaTa tyAgI o pAsethI sevA levA Iccho nahIM. kALakrame te sAjo thaze. - ekavAra kapila nAmane rAjaputra Avyo, teNe bhagavAnane upadeza sAMbhaLyo paNa durbhavyatAne lIdhe tene e pasaMda na Avyo. kapila marIci pAse Avyo ane tenA tarapha DhaLyo. prathamanA bImArInA anubhavathI kheMcAI marIcie kapilane pitAne lAyaka dhArI ziSya banAvyuM. zAstranA tAvika arthajJAna vinAne e kapila marIcie batAvela kriyAmArgamAM rata thaI vicarate. eNe AsurI ane bIjA ziSya banAvyA ane ziSya tathA zAstranA anurAgane lIdhe te bhaya pachI brahmakamAM utpanna thayuM. teNe tyAM utpana thatAM; veMta ja viziSTa jJAnathI pitAne pUrvabhava jANuM vicAryuM ke mAre kaI ziSya kAMI jANatA nathI. tethI ene tattvane huM upadeza karuM, ema vicArI teNe AkAzamAM chUpI rIte rahI avyakta (pradhAna) thI vyakta (buddhitattva) prakaTa che, ItyAdi upadeza Ape tethI vaSTitaMtra (sAMkhyazAstravizeSa) thayuM. . Avazyaka vR0 niyukti gA0 350 thI 439, pR. 153 thI-101.
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAMpradAyikatA ane tenA purAvAonuM digdarzana pariziSTa na0 2 zrI pArzvanAtha 4 svAmInA zAsana vakhate sarayu nadInA kinAre palArA nAmanA nagaramAM pihitAstava sAdhunA ziSya buDhDhIti thaye je bahu zAstrajJa hatA. mAchalAnA AhArathI te dIkSAbhraSTa thayo. ate teNe lAla kapaDAM paherI ekAMta (mithyA) mata calAvyA. [ 1187 phaLa, dUdha, dahIM, sAkara vagerenI jema mAMsamAM paNa jaMtu nathI tethI tene vAmAM ke tenuM bhakSaNa karavAmAM pApa nathI. jevI rIte pANI eka pAtaLI vahe tevI vastu che, tevI rIte dArU paNa che tethI te tyAjya nathI. A prakAranI kSaNA karIne teNe duniyAmAM sa'pUchyuM pApakarmanI paraparA calAvI. eka pApa kare che ane khIjo tenuM phaLa bhAve che. AvA siddhAMtane kuppI te vaDe leAkeAne vaza karI te marI gayA ane narakagAmI thaye. darzanasAra gA thI 10. pariziSTa na. 3. gozAlakano pitA nAme makhalI citrapaTavI hatA. gozAlaka kalaha{praya ane uddhata chatAM vicakSaNa hato. kayAreka mAtApitA sAthe laDI jIdyuM paDyo ne citrapaTa upara AvikA karatA. te rAjagRhI nagaramAM jyAM bhaga vAna mahAvIra hatA te makAnamAM eka khAjI AvI UtaryuM. bhagavAna mahinAnA upavAsane pAraNe bhikSA levA nIkaLyA. vijayanAmaka zeThe bhikSA ApI. eTale tene tyAM devAe pAMca pa divyeAnI vRSTi karI. bhagavAna pAraNuM karI 34. bhagavAna mahAvIra e jainAnA ceovIsamA tIrthaMkara ane bhagavAna pArzvanAtha e trevIsamA manAya che. e be vacce 250 varSanuM aMtara manAtuM DhAvAthI zrI pArzvanAtha tIya karatA samaya vikrama saMvata pahelAM AmI sadI Ave che. 24 35. vastra, sugaMdhIjaLa, duMdubhinAda, maheza sAna mA rAmaM " evA zabda ane dhanaSTi e pAMca divya kahevAya che. devatAo dvArA karAtA hovArthI te vyi kahevAya che. AvAM divye kAI asAdhAraNa tapasvInAlapAraNA vakhate thatAM dAtAne prasage pragaTe che evI jaina mAnyatA che. jI, kalpasUtrasukheAdhikA, vyAkhyAna paMcama, 40 157, pra.
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ :188 ] darzana ane citanA pAchA prathamanA ja makAnamAM dhyAna karI rahyA. bhagavAnanA pAraNAne prabhAve thayela divya vRSTinI vAta sAMbhaLI gozAlaka bhagavAna tarapha AkarSAyA. teNe pAtAne ziSya banAvavA bhagavAnane vInavyA. bhagavAnane mauna joI te jAte ja tenA ziSya tarIke sAthe satata rahevA lAgyo, ane bhikSAthI nirvAdu karavA mAMDyo. keTalAka vakhata pachI tene bhagavAnanA jJAnIpaNAnI vizeSa khAtarI karavAnuM mana thayuM te tethI pUchyuM ke, huM bhagavana! Aje mane bhikSAmAM zuM maLaze? bhagavAna te dhyAnastha hAI mauna rahyA paNa siddhArtha nAmanA deva je bhagavAnanA adhidAyaka che teNe bhagavAnanA zarIramAM dAkhala thaI gAralakane javAba Apyo ke " khATA kAdarA Adi anna tathA dakSiNAmAM khoTA rUpiyA sane maLaze." A uttara khoTA pADavA gozAlake Akho divasa mahenata karI, 'paNu sAruM bhejana na maLavAthI chevaTe sAMje kSudhAne lIdhe teNe kAI sevakane tyAMthI anna lIdhuM, je siddAnA kahyA mukh khATu' ja hatuM. dakSiNAmAM maLela rUSi paNa khoTA ja nIkaLyo. AthI gezAlakanA manamAM niyativAdanuM bIja pAyuM arthAt teNe siddhAMta AMdhyo ke " je thanAra hAya te thAya ja che. ! >> nAladApADAmAM bIjuM comAsu vyatIta karI bhagavAne anyatra vihAra ka. geAzAlaka paNa pAchaLathI temane AvI maLyA ane jAte ja mAthu mUDI nivastra thaI pAtAne ziSya tarIke svIkAravA bhagavAnane ahuM vinaMtI karI. bhagavAne te kabUlI ane tene sAthe laI anyatra cAlyA. rastAmAM govALiyAAne kSIra rAMdhatA joI te meLavavA teNe bhagavAnane kahyuM, paNa bhagavAnanA dehamAM ahita pelA siddhArthe kahyuM ke " kSIra banaze ja nahi. " e vacana juThThuM pADavA gozAlaka eka govALAne cetavyA. govALAe hAMDI sAcavavA yatna karyo, kiMtu adhavacce ja hAMDI phUTI ane gozAlakane temAMthI kAMI na maLyuM. A banAvathI tenA pramane niyativAda-avazya bhAvibhAvavAda savizeSa sthira thayA.
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAMpradAyikatA ane tenA purAvAonuM ddigdarzana Twe .. gayA. tyAM zUnya gharamAM dhyAnastha rahyA. gozAlaka vAnaranI jema capaLa banI tenA daravALa pAse beThA. " ahI kAI che? " ema pUchI jyAre kaMI javAba na maLyo tyAre eka jAra puruSa petAnI rakSita dAsI. sAthe vizvAsa arthe te zUnya varamAM Akhala thaye. bhagavAna to dhyAnastha hatA. pAchA nIkax LatAM e dAsIne gAzAlake hastaspaza karyo e jANI tene pelA jAra puruSe khUba pItyo. gozAlakanI phariyAdane adhiSDAyaka siddhArthe bhagavAnanA dehamAM thIja uttara Apyo ke tuM amArI peThe DIla kema nathI rAkhatA ? capaLatA kema kare che? tane mAra na maLe te bIjuM zuM thAya? ' 16 "L . << cothu comAsu pRcapAmAM vyatIta karI bhagavAna kRtabhagaLa nAmaphe gAmamAM gayA. tyAM tee eka devAlayamAM dhyAnastha rahela, te vakhate rAtre tyAM keTalAka kuLadevatAnA bhakto nAcagAna karatA. temAM madyapAna karela strIo paNa zAmila hatI. A nAcagAna karanAra lokA sAthe aDapaluM karavAne lIdhe geauzAlakane kaDakaDatI TADhamAM te devAlaya ahAra aneka vAra kADhI mUkavAmAM AvelA. eka divasa teNe bhagavAnane kahyuM : " madhyAhna thayA che, cAlo AhAra levA.' bhagavAna mauna hatA tethI siddhArthe uttara ApyoH amAre Aje upavAsa che. gaeNzAlake pUchyuM: " Aje mane zuM bhojana maLaze ?" mAMsayuktAyasa maLaze " evA siddhArthe uttara ApyA. tene khoTA pADavA gAzAlake bahu yatna karyAM paNa chevaTe tene mAMsavALI khIr ja maLI. A khIra teNe nirmAsa samajI khAI lIdhI paNa zailaTI dvArA pAchaLathI temAM mAMsa hAvAnI khAtarI thaI eTale ciDAIne teNe dAna karanAra jyAM rahetA te pradezane gurunA tapanA nAme baLI javAnA kApa Apyo. eTale bhagavAnanI mahattA sAcavavA khAtara devAe te pradeza bALI nAMkhyo. AgaLa jatAM eka sthaLe ramatAM ALakAne gozAlaka bivarAvyA te joi teenAM mAbApe gozAlakane pIThyo. alipuramAM pAMcamuM cAmAsuM karI bhagavAna eka gAmamAM yelA, sAM eka anasatramAM ekAMtiyA thaI khUba khAvAne lIdhe gozAlaka upara tyAMnA leka ciDAyA ane tenA mAthA upara thALa mAryA, kayAreka bhagavAna vizALA nagarI tarapha cAlyA. cAlatAM meM stA AvyA eTale zAlake bhagavAnane kahyuM, "tame jAe, huM tamArI sAthe have nathI Avato. kAraNa ke mane kAI mAre tyAre tame mauna raheA che. tamane pariSaddha paDe tyAre mane paNa paDe che. kAI tamane mAravA Ave tyAre pahelAM mane mAre che. sAruM bhojana hoya sAre te tame levA AvatA ja nathI, satra samazIla rahe che, mATe hu
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1190 1 darzana ane ciMtana judo paDIza. aMtahiMta siddhArthe javAba Ape, " tArI jevI IcchA. ame te amArI rIta cheDavAnA nathI." e sAMbhaLI gozAlake rAjagRhane bhAga lIdhe, paNa rastAmAM ene hAthe khUba mAra paDavAthI pastAI pAche bhagavAnane maLavA nIkaLyo. bhadrikApurInA chaThThA comAsAmAM bhagavAnane te maLe. Ala bhikA nagarIne sAtamA mAsA pachI kaMDaka gAmamAM vAsudevanA maMdiramAM bhagavAna dhyAnastha rahRA. nirlajaja zAlake vAsudevanI mUrtinA mukha sAme puNyacihna dhAraNa karyuM e vAta jaNAyAthI gAmanA lekee tene khUba pITayo. rAjagRhamAM AThamuM ane pleccha bhUmimAM navamuM comAsuM karI bhagavAna siddhArtha pure AvyA. tyAMthI kurmagAma tarapha cAlatA rastAmAM talane eka cheDa joI gozAlake pUchayuM, "he prabho! A cheDa phaLaze ke nahi ?" bhavitavyatAvaza prabhu pite ja bolyA, "e cheDa phaLaze ne bIjA cheDanAM puSpamAM rahela sAta jIva A prastuta chomAM talarUpe janma leze." joke e vacana khoTuM pADavA gerAlake e choDane ukheDI pheMkI dIdhe. paNa bhaktadevIe karela vRSTine pariNAme bhagavAnanA kahyA mujaba te cheDa phaLyo. te kayAreka koI vizikAyana tApasane pajavavAthI gerAlaka te tApasanI tejalesyA ane bega . paNa bhagavAne baLatA gozAlakane potAnI rItalehyA chI bacAvI lIdhe, gozAlake tejolesthA kema prApta thAya ema pUchyuM: bhagavAne uttaramAM jaNAvyuM ke "niyamadhArI thaI chaThane pAraNe mUThI jeTalA aDada ane aMjali pramANe pANI levAthI cha mAsane aMte te jelesyA udbhave che." kurmagrAmathI siddhArtha pura jatAM vacce talanA choDavALo pradeza AvavAthI gazAlake kahyuM: pra pile cheDa Ugya nathI." prabhue kahyuM: "uge che." tapAsa karatAM zAlakane bhagavAnanA vacananI pratIti thaI eTale teNe siddhAnta baLa ke zarIranuM parAvartana karI jI pAchA tyAM ja pedA thAya che. tyAra bAda bhagavAnanA kahyA mujaba tejolesyA sAdhavA gozAlaka bhagavAnane - 35. tajanya eka jAtanI zakti jethI zApanI peThe koIne bALI rAkAya. 36. je vaDe dAha zamAvI zakAya evI pejanya ekajAtanI zakti. 37. cha TaMka AhArane tyAga karavo te cha arthAta Agale divase eka TaMka khAvuM, vacce saLaMga cAra TaMka taddana nahi khAvuM ane chelle divase eka ja TaMka khAvuM.
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAMpradAyikatA ane tenA purAvAonuM digdarzana [ 119 choDI zrAvatI nagaramAM gayA. tyAM eka kuMbhAranI zALAmAM rahI vidhivata tapa karI cha mAsamAM tejalezyA siddha karI ane tenI parIkSA karavA teNe kUvAne kAMThe kaI dAsInA ghaDA upara kAMkaro pheMkyo. dAsI e gALa dIdhI ke tarata ja gusse thaI teNe tejalezyA mUkI dAsIne bALI dIdhI. tyAra bAda tene zrI pArzvanAthanI paraMparAnA38 aSTAMga nimittA cha sAdhuono bheTe the. teo pAsethI gozAlaka aSTAMganimittavidyA zIkhyo. A rIte tejolesyA ane nimittavidyAthI saMpanna thaI te pitAne jinezvara tarIke jAhera kare pRthvI para sagavuM vicAravA lAgyA. (parva 10, sarga 3-4, pRTa para thI 75.). che. eka tarapha gozAlaka bhagavAnathI judA paDyA pachI pitAne saMpradAya vadhAravA prayatna karato ane bIjI bAju bhagavAna sarvasa thayA pachI potAnuM zAsana pravartAvatA. Ama keTaloka vakhata pasAra thaze. gozAlakanA AjIvaka saMpradAyamAM eka saddAla nAmaka kuMbhAra hatuM ane tenI agnimitrA patnI hatI. e bane gerAlakanA bhakta daMpatIe paNa bhagavAnanA satsaMgathI gelakamata cheDI dIdhuM. A vAtanI jANa thatAM zAlaka te kuMbhArane pharI potAnA matamAM kheMcavA aneka sAMpradAyika leke sAthe tene ghera gaye. paNa te sadAla kuMbhAre tenI sAme joyuM paNa nahi. tethI nirAza thaI gozAlaka tyAMthI pAchA pharyo. 38. nimittanAM aSTa aMgenAM nAma A pramANe che : (1) DAbI jamaNuM AMkha vagere avayavonA phuraNanuM zubhAzubha phaLakathana je dvArA thaI zake che te aMgavidyA. (2) svananAM zubhAzubha phala batAvanAra svamavidyA. (3) vividha pakSI AdinA svare uparathI bhAvinuM sUcana karanAra svavidyA. (4) bhUmikaMpanA viSayavALI bhaumavidyA. (5) tala, masA vagere uparathI phaLa sUcavanAra vyaMjanavidyA. (6) hastarekhA Adi uparathI phalakathana karanAra lakSaNavidyA. (7) ulkApAta vagere Akasmika dhaTanAo sAthe saMbaMdha dharAvanArI utpAtavidyA. (2) grahonA asta ane udaya uparathI leka sthiti vize bhAvi bhAkhanAra aMtarikSavilA. A ATha aSphaLa vidyAonAM nAmane saMgrahaka A pramANe che - "aMga svapnaM svaraM caiva bhauma mynyjn-lkssnne| utpAtamantarikSaM - nimittaM smRtamaSTadhA // " = == = = = = = = = = = = =
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 119 ] darzana ane ciMtana vaLI kayAreka zrAvastI nagarImAM bhagavAna ane zAlaka bane AvI caDyA. gozAlaka hAlAhalA nAmanI kuMbhAraNane tyAM Utaryo hato. tenI arihaMta' tarIkenI khyAtithI aMjAI bheLA leke tenI pAse AvatA. bhagavAnanA mukhya ziSya gautame gAmamAM gozAlakanI sarvajJa tarIkenI khyAti sAMbhaLI pitAnA guru vIra bhagavAnane e bAbata pUchyuM: bhagavAne kahyuM. "te sarva nathI-meM ja tene dIkSA ApI che. e asavA chatAM chaLathI potAne sarva ane jina kahe che." bhagavAnanI A vAta zaheramAM comera prasaratAM gazAlakane kone paNa AvI tethI te bahu gusse thaye. daramyAna bhagavAnane AnaMda nAmane eka ziSya tenI najare paDyo. tene gozAlake kahyuM, "Ananda! tAre guru mArI nindA kare che. te mArI zakti jANa nathI. huM tene saparivAra bALI nAMkhIza. mAtra tane jIvata cheDIza. te upara eka daSTAMta kahuM te sAMbhaLa- koI pAMca vANiyAo vyApAra mATe paradeza jatAM nirjaLa vanamAM tarasyA thayA. pANI zodhatAM eka pAMca zikharavALe rAphaDe maLyo. te phoDatAM anukrame temAMthI pANI, tAMbAnANuM, rUpAnANuM, sonAnAguM e cAra vastuo cAra zikharamAMthI nIkaLI. paNa lebhavaza pAMcamuM zikhara pheDatAM ugra sarSa nIkaLyo. teNe e pAMca vaNikamAMthI satiSI prathama vaNikane jIvate choDI bAkInA cAra lebhAne viSajavALAthI bhasma karI nAMkhyA. he Ananda ! te pramANe mAtra tane jIvato cheDI tArA gurune saparivAra huM bALI nAMkhIza. AnaMde AvI A vAta bhagavAnane jaNAvI. bhagavAne tenI zakti viSe sau munine saceta karI mauna rahevA kahyuM. daramyAna gazAlaka tyAM AvI caDyo ane bhagavAnane yA tadA kahevA lAgyo. teNe kahyuM: "he kAzyapa ! tuM mane maMliputra ane pitAnA ziSya tarIke varNave che paNa huM te nathI; tAre ziSya gozAlaka svargavAsI thayela che. huM te mAtra te mRta zaizAlakanA daDha zarIramAM vAsa karuM chuM ane mAruM nAma te udAyamuni che." bhagavAne kahyuM: "zAlaka ! taNa khalAthI DuMgara kaMkAya nahi tema tuM mArI sAme pitAnI jAtane asatyathI chupAvI nahi zake. tuM ja kharekhara maMkhaliputra gozAlaka che." A vivAda cAlato hato tevAmAM bhagavAnanA be sarvAnumati ane sunakSatra nAmaka ziSyo geralakane samajAvavA vacce AvyA eTale gozAlake teone te jelesyAthI bALI nAMkhyA. bhagavAna upara tejolesyo mUkI paNa te teone kazuM karI na zakI. UlaTI pAchI pharI gozAlakane bALavA lAgI. bhagavAne gozAlakane kahyuM, "tuM te phakta sAta
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAMpradAyikatA ane tenA purAvAonuM digdarzana [1193 divasa jIvavAno che. A lesthAvarathI ja tAruM mRtyu che ane huM te hajI seLa varSa jIvavAno chuM." A sAMbhaLI gozAlaka lesyAdAhathI piDAto hAlA halA kuMbhAraNane tyAM pitAne utAre pAcho AvyA ne tyAM sannipAtagrastanI peThe unmatta thaI aneka ceSTAo karavA lAgyo. prathama to teNe ziSyane kahyuM, "maryA pachI mArA zarIrane khUba dhAmadhUmapUrvaka karavI A grevIsamA tIrthaMkara mokSe gayele che evI ghoSaNA karI tene agnisaMskAra karaje-" paNa cheka maraNane divase tene koIke zuddhi AvatAM pastAvo thayo eTale teNe ziSyane pharI kahyuM ke, "huM keI sarvajJa ke jina nathI. huM te kharekhara maMkhaliputra ane bhagavAna mahAvIrano ja ziSya chuM. meM lekene ADe raste deya che. tethI maraNa bAda mArA rArIrane page doraDI bAMdhI bhUDI rIte gAmamAM ghasaDajo. ane mArA daMbhanI kharI hakIkata jAhera karavA sAthe mArA zarIra upara tiraskAra dAkhavaje." ema kahI te mRtyu pAme ane narake gayo. pAchaLathI ziSyoe gurunI AjJA pALavA khAtara makAna baMdha karI thAvastInuM citra kheMcI temAM gozAlakanA zabane tenA kahyA mujaba pheravI pratijJAnuM pAlana karyuM ane pachI bhaktoe mahesavapUrvaka tene agnisaMskAra karyo. parva 10 muM. sarga , gUjarAtI anuvAda pAnuM 144 thI 194) pariziSTa naM 4 gupta nAmanA eka jainAcArya pitAnA rohagupta nAmaka ziSya sAthe aMtaraMjikA nagarImAM hatA. daramiyAna koI parivrAjaka tyAM AvyuM. eNe piTa upara leTAne pATo bAMdhyo hato ane hAthamAM jAMbuDAnA jhADanI DALI rAkhI hatI. te kahe ke piTamAM jJAna samAtuM nathI mATe e pATo che ne jaMbadvIpamAM kaI mArI barAbarI kare tevo nathI e sucavavA A jaMbukSanI zAkhA che, teNe gAmamAM ghoSaNA karI hatI ke badhAM darzane zunya che, mArA, jevo kaI bIjo eke darzanamAM nathI. e kAraNathI peTa bAMdheluM ane hAthamAM zAkhA rAkhelI tethI lokomAM te pozAla' nAme prasiddha thaze. ' hagupta nagarImAM dAkhala thatI vakhate e ghaNuM sAMbhaLI ane gurune pUchathA sivAya ja tenI sAthe vAdamAM UtaravAno nizya karI e gheSaNApaTatuM tyAM ja aTakAvyuM. gue e vAta jANI tyAre rohaguptane kahyuM ke teM coga na karyuM. kAraNuM e vAdI hAraze topaNa pAchA sAme thaze. e sAtavIMchI, sarpa, uMdara, mRgI, varAhI, kAka, ane zakunikA vigere-vidyAomAM
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1194 ] darzana ane ciMtana kuzaLa che. rAgupte kahyuM. zuM have kayAMya nAzI javuM ? je thavuM hatuM te thayuM, gurue kahyuM, tyAre mArI pAse siddha bIjI sAta vidyAe che, je e vAdInI ukta sAta vidyAonI anukrame pratipakSa (virodhinI) che. te vidyA huM ApuM, tu le, ema kahI tene vidyA ApI. te vidyAe A che mAyUrI, nakulI, biDAlI, vyAghra, siMhI, lukI ane ulAvakI. parivrAjakanI uparyukta sAta vidyAne anukrame bAdhita karanArI A vidyAe ApI. te uparAMta gurue rahaguptane abhimatrita-9 rajoharaNa ApI kahyuM ke jo te vAdI vadhAre bIjo kAMI upadrava kare te! A rajoharaNa mAthA upara pheravaze. eTale tu ajya thai jaIza. rAhagupte rAjasabhAmAM jaI pelA vAdIne yayeka pUrva pakSa karavA lalakAryo. vAdIe vicAryuM, A sAdhue kuzala hoya che mATe eNne saMmata hAya eNvA ja pUrva pakSa mArA taraphathI rajU karuM, jethI e jainAcAya tenuM khaMDana na ja karI zake. Ama vicArI te cAlAka vAdIe pakSa rajU karyo ke, jIva ane ajIva evI e rAzie che, kAraNa ke tema ja dekhAya che. A pakSa sAMbhaLI te sarvathA iSTa hovA chatAM paNa mAtra vAdIne parAbhava karavA khAtara cAlAka zirAmaNi rAhagupte tenI sAme vidhI pakSa mUkayo. teNe kahyuM, jema uttama, madhyama ane adhama evA traNa vibhAga che. tema pazu vagere aa, paramANu vagere ava ane garALInA tatkALa kapAyelA puccha vagerenA jIva (jIvAva athavA iSatva) AAvI traNa rAzio che. rAhaguptanI A kalpanAthI niruttura thayela vAdIe krodhamAM bharAI peAtAnI sAta vidyAonA prayAsa karyAM. rAhagupta anukrame vIchIne mAra vaDe, sApane neLiyA vaDe zakI potAnI badhI bAdhaka vidyAonA sAme prayAga karyo. chevaTe vAdIe jyAre gabhI banAvI tyAre ragupte rajoharaNa pheravyuM eTale e gabhI UlaTI tenA preraka vAdI tarapha ja dhasI ane tenA upara maLamUtra karyo, Akhare e vAdI tiraskAra pAmI cArlse gayeA. rASTragupte gurune badhI vAta kahI. guru vAdIne harAvyA badala khuza to thayA paNa rAguptanI eka vAtane temaNe virodha karyo. temaNe kahyuM. jaina zAstramAM e rAzinA siddhAMta che; navarAzi e apasiddhAMta che; mATe 39. jaina sAdhuonuM eka dhArmika upakaraNa, je jaMtuonI rakSApUrvaka raja Adi dUra karavAnA kAma mATe hoya che.
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAMpradAyikatA ane tenA purAvAonuM digdarzana [ 115 tAre vAdIne parAjita karyA pachI rAjasabhAmAM e vAta pragaTa karavI hatI. hajI paNa tuM e bhUla kabUla kara. rahagupta tarka ane haThanA baLathI pitAne nojIva pakSa majabUta rIte guru sAme jaina siddhAMtarUpe sthApavA yatna karyo ane gurue karela tene niSedha kaI paNa rIte na svIkAryo. A joI jAheramAM ja tene aprAmANika TharAvavA gurUe rehagupta sAthe rAjasabhAmAM carcA zarU karI. cha mAsanI lAMbI carcA pachI dareka zrotAne kaMTALo Avela joI gue carcAne aMta ANavA vyavahAru yukti che. te e ke jyAM jagatamAMnI sarva vastuo avazya maLI zake tevI dukAne jaI no jIva vastunI mAMgaNI karavI, je haze te maLaze ane nahIM hoya te dukAnadArane pADaze. je nA pADe te no jIvarAzi nathI ema samajavuM. te pramANe karatAM jIvarAzi tevI dukAne na maLI eTale guptanuM kathana :miyA siddha thayuM; ane guru zrIguptane pakSa satya siddha thayo. aMte gurUne rAjA ane sabhAe sAkAra karyo. jainazAsananI prazaMsA thaI rahagupta apamAnita thaze. teNe chevaTe Agrahavaza eka darzana prarvatAvyuM; e darzana te vaizeSika. emAM teNe dravya, guNa, karma, sAmAnya, vizeSa ane samavAya evA cha padArtho prarUpyA. rahagupta ulUka gAtrane hati ane cha padArthane prarUpaka thaye tethI tenuM bIjuM nAma rUTU paNa kahevAya che. teNe pravartAveluM zeSika darzana tenI ziSyaparaMparA vaDe AgaLa jatAM vadhAre khyAti pAmyuM. vizeSAvazyakabhASya, gA. 24 para thI AgaLa (pR. 981)