Book Title: Prekshadhyana Sharir Preksha
Author(s): Mahapragna Acharya
Publisher: Anekant Bharati Prakashan
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004805/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvanavijJAna graMthamALA : 4 pg||8|| rApekSA ols sillot puudhhiiN pii Jain due Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * jIvanavijJAna graMthamALA 40 prekSAdhyAna: zarIra-kSA - 1 1 yuvAcArya mahAprajJa zrI prakAza makAja prekSAdhyAna ekeDemI saMcAlita anekAnta bhAratI prakAzana amadAvAda Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PREXA-DHYAN : SHARIR-PREXA By : Yuvacharya Mahapragna saMpAdaka : muni mahendrakumAra * gujarAtI AvRtti * saMpAdaka: rohita zAha prabaMdha saMpAdaka: zubhakaraNa surANa anuvAdaka: ramaNIkabhAI ma. zAha M.A, Ph.D. kiMmata AvRtti : prathama, 1987 punarmudraNa : 1988 traNa rUpiyA 2 prakAzaka : saMtoSakumAra surANa bhIkhAbhAI esa. paTela nirdoSaka, anekAnta bhAratI prakAzana bhagavatI mudraNAlaya I "cArula', sahajAnaMda koleja pAse, 19, ajaya InDa. esTeTa, AMbAvADI, amadAvAda : 15 dUdhezvara roDa, amadAvAda phinaH 406221 [ 36rapara3 phena : 386294 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zarIraprekSAnI sahajasiddhi prekSA dhyAna dhyAna-abhyAsanI evI paddhati che jemAM prAcIna dArzaniko pAsethI prApta bedha tema ja sAdhanA-paddhatine Adhunika vaijJAnika saMdarbhomAM pratipAdita karavAmAM Avela che. A baMnenA tulanAtmaka vivecananA AdhAre Aje yugamAnasane e rIte prerI zakAya ke jethI mAnavInA pAzavI Aveze nAza pAme; tema ja vizvamAM ahiMsA, zAMti ane AnaMdanI sthApanAnA maMgalamaya dhyeyanI prApti thaI zake. zvAsa-prekSA, zarIra-prekSA, dIdhazvAsa-prekSA, samavRtti zvAsaprekSA, caitanya-kendra-prekSA, ledhyAna, kAtmaga-A badhI ja prakriyAo rUpAntaranI che; pachI evA upadezanI jarUra ja nahi paDe ke tame AvA bane, tevA bane, dhArmika bane, svArthane cheDe, bhaya ane irSAne cheDe. A phakta upadeza che. phakta upadeza saphaLa thatuM nathI. je upAya sUcavyA che, temane kAryAnvita karavA paDaze. te eka divasa e spaSTa anubhava thaze ke rUpAntara thaI rahyuM che. dhArmika vRttinuM jAgaraNa thaI rahyuM che, krodha ane bhaya chUTI rahyA che, mAyA ane lebhanAM baMdhana tUTI rahyAM che. A doSathI mukta thavA mATe alaga prayatna karavAnI jarUra ja nahi rahe. te ApaApa nAza pAmaze. A doSane mULamAMthI naSTa karavAne A ja upAya che. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vairAgyanI dRSTie keTalAka dhamanA AcAryoe zarIranA viSayamAM keTalIka vAto rI-A zarIra apavitra che. maLa-mUtrathI bhareluM che, lohI, paru, mela, dudhI padAtha', nakAmA kacarAthI A zarIra bhareluM che. azauca bhAvanA mATe, azauca anuprekSA mATe A paNa eka dRSTikoNa che. A eka satya hakIkata che, tenA ApaNe asvIkAra nahIM karIe. para Mtu eka guMcavaNa pedA thaI gaI ke satyanuM pratipAdana karanArAoe vairAgyanI dRSTie Ama karyuM. ane ApaNe samULA zarIrane nakAmu mAnI lIdhuM. evuM mAnI lIdhuM ke zarIra te tyajavA yogya ja che, apavitra che, gaMdu che, ni MdanIya che, enI sAthe ApaNe kaMI levA-devA nathI. ApaNe te AtmA joIe. jo ApaNe evI kalpanA karIe ke zarIra ane zvAsane samajyA vinA, prANadhArAne jANyA vinA tathA sUkSma ane ati sUkSma zarIranAM rahasyAne jJAta karyA vinA ja AtmA sudhI paheAMcI jaizuM, te te atikalpanA gaNAze. zarIrane e mATe samajavuM jarUrI che ke te mAdhyama bane che. AgaLa sudhI pahoMcavA mATe, eTalA mATe zarIranI prekSA karIe. zarIramAM zuM zuM ghaTita thai rahyuM che, te joIe. pratyeka kSaNe zarIramAM kaMIka ne ka MIkra ghaTita thAya ja che, te joIe. tenI prekSA karIe. satya samajamAM AvavA lAgaze. eka phrijiyAlojisTane mATe zarIranI saMracanA ane tenA kazanane jAvu nitAMta Avazyaka che. te temane jANe che ane aneka niSNe tArave che. eka dhyAna sAdhakane mATe paNa zarIranI saracanA ane kriyAvidhi Avazyaka che. zarIra-prekSA mATe zarIrathI paricita thavuM jarUrI che, paraMtu Aje manuSya zarIrathI keTale paricita che? manuSya jema jema mastiSTrIya pravRttiomAM gu McavAtA gayA tema tema tenA svatA kheAdha ane zarIrane khAdha paNa kSINa thatA gayA. Adhunika yuganI bauddhika Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktimAM pitAnA pratye jAgarUktAne lagabhaga abhAva najare paDe che. vyakti tanAvane anubhava kare che, paraMtu tanAva vastutaH kyAM che, te ekadama barAbara batAvavuM tenA mATe muzkela thaI jAya che. eTale sudhI ke vyakti potAnI zvAsakriyAnA viSayamAM paNa nathI jANatI ke te zvAsa peTa vaDe laI rahyo che ke chAtI vaDe. ApaNe zvAsa-prekSAnI carcA "zvAsa prekSAmAM karI gayA chIe. have ApaNe joIzuM ke -zarIra-prekSAnI samagra prakriyA vyaktine pitAnA zarIranI sUkSmAtisUkSama prakriyA sudhI kevI rIte pahoMcADe che, tenI sAthe pitAnA saMparka kevI rIte sthapAya che. potAnI zArIrika tema ja mAnasika taMdurastIne sudhAravAnI Icchuka vyakti mATe A taddana anivArya che. zarIraprekSAthI A lakSya sahajapaNe siddha thaI jAya che. yugapradhAna AcAryazrI tulasI ane temanA uttarAdhikArI yuvAcArya zrI mahAprajJanA satata mArgadarzana tema ja parizramanuM ja A pariNAma che ke Aje hajAre leke AdhyAtmika sAdhanAnA mArga para cAlIne samasyAothI mukta jIvana jIvavAno AnaMda meLavI rahyA che. prikSA dhyAna paddhatinA rUpamAM mAnavajAtine A be mahAna adhyAtmamanISIonuM anupama varadAna prApta thayuM che. amane daDha vizvAsa che ke A sArvabhauma ane sarvajanIna vidhine samajIne sAdhanA karanArI pratyeka vyakti lAbhAnvita thaze. DaoN. cInubhAI nAyaka jeThAlAla esa jhaverI saMyojaka, prekSAdhyAna ekeDemI ceramena 50, harisiddha cembara, tulasI adhyAtma nIDama AzramaroDa, amadAvAda-14 jaina vizvabhAratI, lADanaM. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpAdakIya : (prathamavRtti) prekSA dhyAnanAM vividha pAsAMne samajAvatI "jIvanavijJAna graMthamALA' zreNuM jijJAsu gujarAtI vAyakomAM kalpanAtIta AkarSaNa jamAvatI jAya che tyAre prekSAdhyAna: zarIraprekSA'nuM temAM sagaurava umeraNa karIe chIe. zarIra e sAdhanAmAgane avarodha nathI, paNa sAdhanAnuM mAdhyama che. sAdhanAmAM zarIranI upekSA thaI ja na zake. nirAmaya zarIra adhyAtmapaMthane virodha banAve che. sAdhana pratye upekSA karIe te. sAthe duSkara bane. jJAnIo kahe che ke zarIranI mAvajatamAM magna banIne AtmAne na bhUle, ene artha e nathI ke zarIrane sadaMtara bhUlI jAo! zarIranI svasthatA te dareka kSetre abhipreta che ja. | ApaNuM vartamAna jIvana mAnasika saMdharSothI gherAyeluM ane zArIrika samasyAothI pIDAI rahyuM che, tyAre pUjya mahAprajJajIe zarIraprekSA dvArA nirAmayatAnAM agaNita rahasya kholI ApyAM che, je pratyeka vyaktine aMgata rIte lAbhaprada nIvaDaze ja. pU. mahAprajJajInAM AvAM mUlyavAna pustako gujarAtI vAcako samakSa sulabha karI ApavAnI saniSTha dAkhavavA mATe zrI zubhakaraNa surANA abhinaMdana pAtra che. prastuta pustakane suMdara anuvAda karI ApavA badala zrI ramaNIkabhAI ma. zAhano AbhAra mAnuM chuM ane patrathI, phenathI ke rUbarU amArA A prakAzana kAryane protsAhanapreraNA ApanAra sahu svajano-mitrone AbhArI chuM. mahAvIra svAmI dIkSAdina, -ohita zAha 16 nave; 1987. punarmudraNa prasaMge... jIvanavijJAna graMthamALA zreNInI tamAma pustikAo bIjI ke trIjI AvRtti rUpe pragaTa thaI rahI che. gujarAtI vAcakenI prekSAdhyAna pratyenI ATalI vyApaka rUci AnaMda prere che. janmASTamI : 1988 - rohita zAha, Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - anukrama 1zarIra zuM che?: vaijJAnika draSTikoNa - nADIsaMsthAna (taMtrikA taMtra) - anukaMpI - sahAnukaMpI taMtrikAo - rudhirAbhisaraNa taMtra raktavAhikAo raktapravAha - zvasana taMtra - pAcana taMtra - mukha ane lALagraMthi annanaLI AmAzaya (jaThara) - pakvAzaya ane nAnuM AMtaraDuM - meTuM AMtaraDuM - pAcanataMtramAM sahAyaka avaya - yakRta (lIvara) tathA pittotpAdaka taMtra - kalema graMthi ane leMgarahAnsanA dvIpa - aMtaHstrAvI graMthi-taMtra - pAyaniyala graMthi piyUTara graMthi (pIyUSa graMthi) - thAiroiDa graMthi - perAthAIroIDa graMthi - thAImasa graMthi - eDranala graMthio - kAma graMthio (gonAccha) - utsaga taMtra - mUtrapiMDa (kiDanI) - mUtravAhinI (yUreTarsa) For Private & personal Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 - mUtrAzaya (bleDasa) - mUtramArga (yurethA) - mUtrapiMDanuM mahattva 2, zarIra zuM che? : AdhyAtmika draSTikoNa - prANapravAhanuM rahasya - zarIraprekSA : AdhyAtmika dRSTikoNa - rasAyaNa ane vidyupravAha - cetanA ane zaktinuM saMvAdIkendra : nADI-saMsthAna - atIndriya cetanAnAno vikAsa zarIra-pekSA zA mATe? - zarIra AtmA che - zarIranI pramukhatA - cetanAne pratikramaNanA lAbha samAdhi mATe - AtmadarzananI prakriyA - anubhavanI prakriyA 4. zarIra-prekSA : vidhi - sthULathI sUkSma tarapha - zarIranuM UMDANa - zarIra-prekSAno krama - sukha-duHkhathI upara UThIe - vartamAnamAM jIvavuM 5. zarIra-ekSAnA lAbha - prekSA che prANanuM saMtulana - rega-pratirodhAtmaka zakti - svAthya para prabhAva : zA mATe ane rIte ? - pratistrotanI cetanA - parivartana - zarIrano kAyAka95 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ I eka | zarIra zuM che? vijJAnika draSTikoNa ApaNe jIvanamAM pratikSaNe ApaNuM zarIranI sAthe rahIe chIe, paraMtu tenA mukhya avayanA viSayamAM ApaNI jANakArI alpa ane e avayavonA kAryakalApanA viSayamAM alpatara hoya che. sau prathama ApaNe zarIranAM vibhinna taMtranI prakriyAonuM jJAna prApta karavuM paDaze, tyAre ApaNe ApaNAM hRdaya, phephasAM ane yakRta (lIvara) jevAM mahatvapUrNa aMgene sArI rIte paricaya karI zakIzuM, temane bhUlabharI rIte upayoga karavAnuM choDI zakIzuM ane temanI sugya dekharekha karI zakIzuM. mAnava-zarIra ane aMgopAMge, kharvanI saMkhyAmAM sUphamAtisUkSma kaNikAo-jene keSa kahe che-te ke dvArA utpAdita dravya ane zarIranA tarala padArtho vaDe nimita che. je zarIrane ApaNe ImArata kahIe, te kaSa tenI IMTa che. arthAt ke ApaNuM zarIranA mULabhUta ghaTake che. temane "jIvANu" evuM nAma paNa ApI zakAya. ApaNA zarIramAM lagabhaga 600 kharva (6,00,00, 00,00,00,000) koSa hoya che. sAmAnyataH badhA koSo Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eTalA sUkSama hoya che ke temane jovA mATe zaktizALI sUphamadarzaka yaMtranI jarUra paDe, ane temanI aMdara jovA mATe sUkamatamadarzaka yaMtranI jarUra paDe. nAnAmAM nAnA koSanI laMbAI-pahoLAI lagabhaga 1/200 milImITara hoya che je keTalAka viziSTa mastiSka-kenuM parimANa che, jyAre meTAmAM meTe keza 1/4 milImITara lAMba-pahoLe hoya che (je DibANa keSanuM parimANa che). kene pitAnuM kArya karavA mATe zakti athavA UrjA (ena)nI jarUra paDe che. tenuM utpAdana kenI aMdara rahelAM sUkSmAtisUkSama UjA-utpAdana kendro (pAvara hAusa)mAM karavAmAM Ave che. lagabhaga badhI pezIo (TITyU)mAM ke jIrNa thatA rahe che ane temanA sthAne navA koSe banatA rahe che. navA kenuM nirmANa jINuM kenA vibhAjana dvArA thAya che. pratyeka jIvaMta keSamAM hajAronI saMkhyAmAM vibhinna prakAranAM rasAyaNe vidyamAna hoya che. te rasAyaNe mAtra niSkriya padArthonuM mizraNa na hotAM niraMtara sakriya rUpe ekabIjA sAthe kiyAmAM pravRtta hoya che. vaMzaparaMparAgata guNenI saMpUrNa mAhitIne saMketa paNa temanAmAM rAsAyaNika rUpe raheluM hoya che. zarIranAM vibhinna aMgenI racanA paNa vibhinna rAsAyaNika saMyejanethI thatI hoya che. bhinnabhinna azamAM vidyamAna vibhinnatAnuM kAraNa paNa rAsAyaNika padArthonI racanAnI vibhannatA ja che. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAna saMracanAvALA kono samUha ane temanI vacce rahela nirjIva padAthe maLIne pezInI racanA kare che. jema ke- 1. tvacA athavA AvaraNa karanAra pezI 2. asthi ane upasthi (kATileja) 3. snAyunI pizI 4. taMtrikAonI pizI Adi. eka ja prakAranAM kAryomAM saMlagna pizIonA samUho vaDe "avayava bane che. udAharaNa rUpe--hRdaya, ke je zarIrane eka prANAdhAra (vital) avayava che. jIvita zarIrane TakAvI rAkhavA mATe "saMghakArya" eka Avazyaka sthiti che. arthAt badhA avayave dvArA ekabIjAne paraspara sahaga kara atyaMta apekSita che. eka ja prakAranAM kAryonI zRMkhalA niSpAdita karatA aneka avayanA samUhane "taMtra kahevAmAM Ave che. jema ke - 1. asthitaMtra 2. snAyutaMtra 3. vacAtaMtra zarIranAM anya taMtre ke jemanA viSayamAM adhika vistRta jANakArI apekSita che, nIce mujaba che - 1. nADItaMtra 2. parisaMcaraNataMtra 3. zvasanataMtra 11. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. pAcana tathA maLavisarjanataMtra 5. grathitatra nADIsa'sthAna (ta trikA--taMtra) nADIsaMsthAna (nervous system) mAnava-zarIranu jaTilatama taMtra che. te zarIranAM anya tamAma ta MtranuM niyaM traNa ane saMyeAjana kare che tathA temanA mAdhyamathI samagra zarIranA kriyAkalApenuM saMcAlana kare che. eTalA mATe tene zarIranuM sarvAdhika mahuvapUrNa taMtra gaNavAmAM Ave che. jo nADItaMtra koI paNa kAraNe niSphaLa ane te samagra zarIranI pravRttio aTakI paDe, badhA avayave sta'bhita thaI jAya ane aMte prANanA AdhAra rUpa sUkSma kriyA baMdha paDI jAya. AvI sthitimAM na hAtha-paga halI zake, na besavA UThavAnuM khanI zake, na mAMsapezIenu saMcalana thaI zake, na AMkhanA unmeSa-nimeSa thAya ane eTale sudhI vAta paheAMce ke zvAseAvAsa paNa baMdha thaI jAya. ApaNA kendrIya nADI saMsthAnanAM mukhya e aMgeA cheH 1, magaja (brain) 2. suSumgA athavA karADa-rajju (spinal cord) magaja ane suSumhA koI spaSTa bhedrarekhA vinA ekakhIjAmAM bhaLelAM rahela che. kapAla-2'pra (foraman magnum). nI uparanA bhAgane magaja ane nIcenA bhAgane suSumgrA kahevAmAM Ave che. ApaNA samasta nADItaMtramAM taMtrikA koSA (nyUTrAnsa)nI saMkhyA lagabhaga 100 khava hoya che. 12 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ racanAtmaka ciMtana ane IcchAonA AdhArabhUta vidyuta mAvega (electric impulse) nADImAnI Mi pravAhita thAya che. jJAnendriye sudhI satata agaNita sUcanAe pahocatI rahe che, jene saMvedanazIla nADIo pari. -mastiSka -madhya mastiSka -pramastiSka zirovRnta madhya laghumastiSka vRnta - caturtha pravezma -pazca mastiSka -majjaka -uraH kIkasa - merU rajju mairava tantrikA. mairava pragaNDa - HRY - hAvAdAvAdAvAsA vA zAlIkAmAlA PLAYISTELEMESTERTRIVE) bhairavadRr3hatAnikA chedita kIkasa cApaprathama udara kIkasabhairava tantrikAoM ke pazcatantu zroNI kI pRSThanitambA zirA ke madhya se kATa trika avasAna sUtra gudAsthi kendriya taMtrikA saMsthAnanAM mukhya aMge bhagaja ane suSuNNA (merajaju) Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhigata nADIonA mAdhyamathI kendrIya nADItaMtra sudhI pahoMcADe che. kendrIya nADItaMtra AvanAra saMvedanAnI chaTaNI ane mUlyAMkana kare che, temAMnI mahattvapUrNa sUcanAone bhAvi upagane mATe smRtimAM saMgrahita kare che tathA ucita nirNaya karI tadanurUpa kAryasiddhi mATe paridhigata taMtrikA dvArA snAyu-taMtra sudhI vidyuta-Avego pahoMcADe che. A rIte nADI-taMtranAM mukhya be kAryo che - 1. zarIranI aMdara ane bahArathI prApta thatI mAhitIonI tapAsa karI temanuM saMzodhana karavuM. 2. snAyutaMtranI sakriyatA dvArA zArIrika saMcAlana pedA karavuM ane tenuM niyamana karavuM. magajanA keTalAka bhAgo lAgaNIonA niyaMtraNa ane mAhitInA saMgraha mATe javAbadAra hoya che tathA vyaktitva ane bauddhikatA sAthe paNa emane saMbaMdha hoya che. agra-magaja ane madhya-magaja bhegAM maLIne meTuM magaja bane che. magajanuM adhikAMza dravya moTA magajamAM hoya che. tenI bahAranI racanA rAkhoDI raMganA paDanI ane aMdaranI racanA veta raMganI pezIonI banelI hoya che. tenI karacalIdAra viziSTa racanAne kAraNe temAM thoDI jagyAmAM asaMkhya magaja-kene samAveza thaI jAya saMvedana (sensation)ne saMbaMdha ApaNuM indri sAthe che, magaja sAthe che. saMvedanAnAM badhAM kendro magajamAM che. AMkha jue che, paraMtu AMkhanA saMvedananuM kendra AMkha pAse nathI, te magajamAM che. jIbha svAda le che, paraMtu tenuM saMve Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dana-kendra magajamAM ja che. samasta niyaMtraNa ke saMcAlana karoDaraju ane magaja dvArA thAya che. zarIrazAstrIya bhASAmAM ene serebrespAInala sisTama' kahe che. suSuNNa (karoDarajaju) tatrikA padArthomAMthI banelI naLAkAra lAbI nADI che, je magajamAM kapAla-raMdhra pAse suSuNNa-zIrSathI zarU thAya che ane karoDanI kaze; nalikAmAM thaIne nIce sudhI UtaratI cheka kamaranA bIjA nileya sudhI pahoMce che. suSuSNa lagabhaga 45 senTImITara lAMbI hoya che. pratyeka nADI-yugma be taMtrikAonuM bane che-eka jJAnavAhI nADI hoya che ane bIjI kiyAvAhI. jJAnavAhI nADI indri dvArA saMgrahita sUcanAo magaja sudhI pahoMcADe che. kiyAvAhI nADI magajamAMthI maLela saMcAlana saMbaMdhI Adeza dhaDa ane hAtha-paganI mAMsapezIo sudhI pahoMcADe che. anukaMpI-sahAnukaMpI tatrikAe taMtrikA-taMtranI keTalIka pravRttio evI che je svayaMsaMcAlita che ane keTalIka pravRttio kareDarajaju tathA magaja dvArA saMcAlita thAya che. hAtha UMce kare che, manuSyanI IcchA haze te hAtha UMco thaze, nahIM te nahIM. bolavuM che. manuSyanI IcchA haze te te belaze, nahIMtara nahIM. A rIte cAlavuM, besavuM, pharavuM, taDakAmAMthI chAMyAmAM AvavuM ke chAMyaDAmAMthI taDakAmAM AvavuM-A badhI pravRttio IcchA para AdhAra rAkhe che. manuSya Icche che te A badhuM thAya che. nathI Icchate te kayAreya nathI thatuM. A aicchika 15 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravRttio magaja ane karoDarajaju dvArA saMcalita ane niyaMtrita thAya che, paraMtu AMtarika avayanAM kAryo, graMthienA sA vagere jevAM keTalAMka kAme svAyatta taMtrikA-taMtra dvArA niSpanna thAya che. karoDanI baMne bAjue simpatheTika ane perAsimpatheTika-anukaMpI ane sahAnukaMpI e be prakAranI taMtrikAonA guccha hoya che. tyAMthI svAyatta taMtrikAtaMtra saMcalita thAya che. temAM magaja ane karoDarajjune vizeSa upaga nathI hotuM. paraMtu saMbaMdha jarUra joDAyelA rahe che. mastiSka pramastiSka (lAya nAI) pramastiSka (aaN tA) : laghu mastiSka mela rajju magajamAM moTuM magaja, nAnuM magaja ane mesarajunAM sthAna 16. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hadaya dhaDakI rahyuM che, gatimAna che. enA mATe kaMI paNa karavAnI jarUra nathI. manuSyane vicAravuM nathI paDatuM. bhejana karyuM. pAcanakriyA ApameLe ja thavA lAge che. lIvara potAnuM kAma kare che. jaThara potAnuM kAma kare che ane pakvAzaya pitAnuM kAma kare che. manuSya A kriyAo mATe prayatna karavAnI jarUra nathI paDatI. badhI kriyAo ApameLe thatI rahe che. jeTalA paNa AMtarika avayave (enternal organs) che, ane je graMthio che temane mATe manuSya kaMI karavuM nathI paDatuM. jyAre gusso Ave che tyAre tame kaMI nathI karatA. jyAre paNuM eDrinala graMthine sAva vadhe che, manuSya gussAthI bharAI jAya che. madhupramehanI bImArI thaI jaze ke mANasa cIDiyuM thaI jaze. A badhuM ApameLe thAya che. svAyatta nADItaMtranA be judAjudA vibhAga hoya che. jemAM pratyeka vibhAga eka vizeSa prakAranuM kArya saMpAdita kare che- 1. sahAnukaMpI (parasympathetic) 2. anukaMpI (sympathetic) A bannenI kriyA parasparathI virodhI che. jema ke eka vibhAga aMga ke avayavanI kriyAne uttejita kare che, tyAre bIjo vibhAga tene zAMta karavAnuM kArya kare che. udAharaNa rUpe anukaMpI vibhAga hRdayanI gati ane tenAM saMkucanazakti tathA raktadAbane vadhAre che, te sahAnukaMpI vyavasthA te badhuM ochuM kare che. 17 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rudhirAbhisaraNa taMtra manuSyanuM hRdaya eka 5'pa che, pratidina A papa zarIranI rakta--nalikAonA mAdhyamathI lagabhaga eka lAkha kilImITaranI laMbAimAM lehIne pravAhita kare che. A raktanalikAe eka saMpUrNa cakrAkAra tatra khanAve che, jene 'ru dharAbhisaraNa taMtra' evu' nAma apAyela che. mAnava-zarIranA pratyeka koSane glukojha Adi pASaka tattvA tema ja prANavAyu (oNksIjana)nI pUtinI nira'tara AvazyakatA rahe che. te sivAya kA'na DAI okasAiDa, yUriyA Adi anAvazyaka tattvAne kaSAmAMthI dUra karI phephasAM, mUtrapi'Da ke lIvaramAM pahoMcADavAnI paNa AvazyakatA rahe che, jyAMthI temanuM visana ke temAM Avazyaka zuddhi karI zakAya. sAtheAsAtha pratyeka kASane jIvita ane kAryakSama rAkhavA mATe zarIramAM raga-pratikAraka tattvA, rAsAyaNika saMdezavAstukA (hurmAMna Adi) tema ja anya prANAdhAra padArthonA vitaraNa mATe yAtAyAtanA mAdhyamanI AvazyakatA rahe che. rudhirAbhisaraNa taMtra peAtAnI phelAyelI zAkhAprazAkhAonI jaTila saMracanA ane aMtaHsa'kha'dhayukta nalikAonA mAdhyama dvArA samagra zarIramAM rakta paheAMcADIne zarIrane A sevA Ape che. A taMtranA mukhya avayave che-hRdaya, phephsAM, mahAdhamanI, dhamanI, mahAzirA, zirAe ane kezavAhinIe. lehIne satata vahetuM rAkhavA mATe je preraka baLanI AvazyakatA che, te che-hRdaya nAme zaktizALI papanA 18 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hRdaya HIN 1 dhamaniyAM zirAe - IAN - PRE -- - - - - - 19 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niyamita thanAra dhabakAra. je raktavAhinIo hadayamAMthI zarIramAM lehI pahoMcADe che temane dhamanIo kahevAmAM Ave che, jyAre tenAthI UlaTuM eTale ke zarIramAMthI hadaya tarapha lehIne laI AvatI nalikAe "zirAo' tarIke oLakhAya che. hRdayanuM AkuMcana lehIne dhamanIomAM dhakele che. dhamanIo nAnI nAnI nalikAo ke jene laghu dhamanIo (arterioles) kahe che temAM vibhAjita thAya che. aMte jatAM A zAkhAprazAkhAo atyaMta bArIka kezavAhinIo (capillaries)mAM vibhAjita thAya che, je pezIomAM khUba UMDe sudhI patharAI jAya che. pezIonA kemAM kezavAhinIo piSaka ta ane rAsAyaNika padArtho pahoMcADI de che tathA ahIM ja vAyuonuM AdAna-pradAna paNa thAya che. A pachI anAvazyaka tAne laIne lehI pAchuM hRdaya tarapha pAchA pharavAnuM zarU kare che. kemAMthI laghu zirAo (venules) tathA uttarottara zirAomAM thaIne aMte lehI hRdaya sudhI pahoMce che. rUdhirAbhisaraNa taMtranA nAmathI jaNAI Ave che ke hRdayamAMthI jeTaluM paNa lehI bahAra nIkaLe che, teTaluM ja lehI parikramA karIne pharI hadayamAM pAchuM Ave che. rudhirAbhisaraNane sAmAnya krama A pramANe che - hRdaya - mahAdhamanI ->> dhamanIo - laghu dhamanIo -- kezavAhinIo - laghu zirAo- zirAo - mahAzirA -- hRdaya pilA mAMsapiMDanA rUpamAM rahela hRdaya cAra khaMDamAM vibhAjita che, jemAM be be khaMDa jamaNuM ane DAbI bAjue 20. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rahelA che. A baMne aMDe vacce sIdho saMbaMdha nathI hatuM, paraMtu pratyeka bAju nIcene bhAga ekataraphI vAlava (bAraNA) dvArA joDAyela hoya che. hRdayane paMpa bevaDuM kArya karavAnI kSamatA dharAve che - eka te zuddhikaraNa mATe raktane phephasAMmAM pahoMcADavAnuM ane bIjuM zuddha rakta samagra zarIramAM phelAvavAnuM. paheluM kArya jamaNe vibhAga kare che ane bIjuM DAbe vibhAga. raktavAhinIo dhamanIo, zirAo ane kezavAhinIo-vibhinna pariNAmanI anekAneka raktavAhinIo samagra zarIramAM eka jaTila jALa rUpe phelAyela hoya che. temanI vacce AMtarika saMcAra thaI zake che. A vAhinIo zarIranA pratyeka koSa sudhI saMparka dharAve che. kezavAhinIo pite eTalI sUkSama hoya che ke raktake e eka ekanI paMktimAM ja temAMthI pasAra thavuM paDe che. kezavAhinIo pezIonI aMdara vyApta thaIne zarIranA kenA saMparkamAM Ave che. pitAnI sAthe lAvela kisajana, piSaka tatve, hormona vagere padArtha lehI dvArA kene seMpI devAmAM Ave che, ane kee utpanna karela niSkAsita karavA gya badhA padArtho (kArbanaDAIkasAIDa vagere) temanA dvArA lehImAM vistRta karavAmAM-ThAlavI devAmAM Ave che. AdAna-pradAnanI A kriyA eTalI tvarAthI thAya te ke praviSTa thanAra pratyeka raktaghaTaka koI eka kezavAhinImAM mAtra ekathI traNa sekaMDa sudhI ja rahI zake che. 21 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rakta-pravAha eksijana sivAya bIjAM aneka prakAranAM piSaka ta leze ane pezIone jIvita ane taMdurasta rAkhavA mATe temanA sudhI pahoMcADavAM jarUrI che. drAkSAzakarA (Tukojha), carabI, emine esijha, pANI vagere padArtha badhA koSe mATe sAmAnyapaNe jarUrI hoya che, jyAre tAMbu, leha, kabATa vagere tatvonI jarUra vizeSa rUpamAM kene hoya che. lavaNa khanija, viTAmIna tathA hormonene yathAsthAne pahoMcADavAnuM kArya paNa rakta-pravAha dvArA pUruM karAya che. A rIte raktanA ghaTako satata badalAtA rahe che, chatAM paNa samagrapaNe jotAM temanI saMracanA Azcaryajanaka rUpe eka jevI ja lAge che. lehInA mukhya ghaTake A rIte hoya che? 1. raktaplAvikA svaccha tRNanA raMgane tarala padArtha hoya che, ane temAM mIThuM, zarkarA, hormona tathA viTAmIna ane yUriyA, dugdhAnsa jevA Avazyaka padArtho bhaLelA hoya che. 2. lAlakaNe - te nAnA nAnA, capaTA, antargoLa AkAranA capatarA jevA hoya che. eka iMca jeTalI jagyAmAM AvA prakAranA 3000 lAlakane samAveza thAya che. lehInA eka nAnA TIpAmAM (je lagabhaga 1 ghana milImITara mApanuM hoya) 50,00000 (pacAsa lAkha) lAlakaNe samAI jAya che. prati sekaMDa 30 lAkha lAlakaNe nAza thatA rahe che ane eTalI ja saMkhyAmAM navA kaNo pedA thatA rahe che. 3. hemoglobina - e ApaNuM raktakaNomAM vidyamAna 22 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lehayukta preTIna padArthoM che, je leAhIne lAla ra`ga pradAna kare che. samagra lAlakaNAmAM vidyamAna leAhanI kula mAtrA lagabhaga traNa gAma jeTalI hAya che, paraMtu te potAnI rIte amUlya che, kema ke tenA vinA ApaNe jIvI na zakIe. zvasanataMtra zarIrane oNksIjananI satata jarUra rahe che. sAtheAsAtha zarIramAM rahelA koSanAM kAryonA pariNAme utpanna thayela kA'na DAI AkasAiDa rUpI kacarAne bahAra kADhI nAkhavAnI paNa jarUra paDe che. A banne jarUriyAtanI pUrti zvasanataMtra dvArA thAya che. ApaNuM zvasanataMtra mukhyatve zvAse zrvAsa AvavAjavAnA mArga ane tene vahana karanArI nilakAonuM baneluM hAya che. temAM nAke, zvAsa-praNAla (trachea), zvasanI (bronchi) ane zvasanikA (bronchioles) kramazaH eka za'khalAmAM evI rIte joDAyelAM hAya che ke jenAthI bahAranI havA phephasAM sudhI pahAMce, zvasanikA nAnI nAnI zAkhAprazAkhAmAM prasphuTita thAya che, ane phephasAMnI aMdara eka U'dhA vRkSanA jevI lAge che. zvasanikAe atyaMta nAnI nAnI thelI jevA kAThAomAM pUrI thAya che, jene zvAsa-prazna (alveoli) kahevAmAM Ave che. A zvAsaprakoSTha dekhAve drAkSanA guccha jevA lAge che. manuSyanAM phephasAMmAM lagabhaga 30thI 65 karoDa sudhI zvAsa-probDa hAya che. emanuM sapATInuM kSetraphaLa kADhIe te 90 cArasamITara thAya. pratyeka prakASTha sAmAnya rIte goLAkAra hoya che tathA tenA 23 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAsa lagabhaga 100 mAIkrona jeTaluM hoya che. pratyeka prakeSThanI dIvAla atyaMta pAtaLI hoya che. pratyeka prakacchanI cAre bAju sUkSama kezavAhinIonI eka vistRta jALa jevuM guMthAyeluM hoya che. prakoThe ane kezavAhinIonI dIvAlene pAra karI vAyu (prANavAyu ane kArbana DAI- sAIDa) AmathI tema ane temAMthI Ama phelAya che. vAyuonA AdAna-pradAnanuM cakkasa sthAna A ja che. zvasanikAo ane zvAsaprakASTho vaDe phephasAM bane che. phephasAM pite mAMsapezIo rahita che. eTalA mATe zvasanakriyAmAM phephasAMne pAMsaLIonA khAnA saMcalana vaDe madada maLe che. pAMsaLInA piMjaranuM saMkucana ane vistaraNa, saMbaMdhita mAMsapezIo dvArA, dhamaNanI jema thAya che tathA enuM niyaMtraNa taMtrikAo dvArA thAya che. zarIrakriyAvijJAna (physiology) daSTie zvasanakriyAne be bhAgamAM vibhAjita karavAmAM AvI che-- 1. bAhya zvasana - phephasAMnA zvAsa-prakeSThamAMthI okasIjananuM raktamAM gamana tathA raktamAMthI kArbana-DAIekasAIDanuM zvAsa-prakomAM Agamana. 2. AMtarika zvasana - lehI dvArA lAvavAmAM Avela okasIjananuM zarIranA ke dvArA grahaNa ane pitAnI aMdaranA kArbanaDAI sAIDanuM niSkAsana. zvasanakriyAnuM aMtima pariNAma che-SIya zvasana arthAt kenI aMdara ekasIkaraNa (upacaya)nA rUpamAM thanArI rAsAyaNika AbhakiyAe. 24 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNa prakAranI mAMsapezIone samUha zvAsanI kriyAmAM bhAga le che. 1. udarapaTala (mahAprAcIrA) (Diaphragm) 2. aMtarApaNuMka (pAMsaLIo sAthe joDAyele svAyusamUha) 3. hAMsaDInA snAyuo. vakSa pasaliyAM antarparzakIya mAMsapeziyAM AMARA uparosthi tanupaTa zvasanakriyAmAM prayukta mAMsapezIo sarerAza pukhta vayanI eka vyakti sAmAnya zAMta avasthAmAM, eTale ke te jyAre uttejita na hoya tyAre eka miniTamAM lagabhaga 14thI 20 zvAsa le che. bhAvanAbhaka uttejanA, dukhAve, uSNatAmAnanI vadhaghaTa, lehImAM kArbanaDAI ekasAIDanuM pramANa ane uMmara vagere keTalAMka kAraNothI A sAmAnya gatimAM pheraphAra thAya che. hRdayanI jema zvAsanI gati paNa janmasamayathI pukhta avasthA sudhI kamazaH ghaTatI jAya che ane vRddhAvasthAmAM pharI vadhatI jAya che. 25 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAcanataMtra jIvananI anivArya kriyAo karavA mATe zaktinI satata jarUra paDe che. zaktinuM utpAdana karavA mATe bhejananI jarUra paDe che. pAcanakriyA je avayave dvArA thAya che tene bhajana-praNAlI athavA aMtarmArga kahe che. bhejanapraNAlI (alimentary canal) ane keTalIka bIjI graMthio, je pitAne rasa A praNAlIne mokalI Ape che-te badhAM maLIne pAcana-saMsthAna banAve che. bhajanapraNAlInI zarUAta meDhAthI thAya che ane aMta maLadvAramAM. A Akhe mArga lagabhaga nava mITara lAMbA hoya che. mAM ane lALagraMthio bhejanapraNAlInuM sarva prathama sTezana mAM che. meMmAM rahelI lALagraMthione rasa cavAyelA bhejananI sAthe maLIne tene piMDanuM rUpa Ape che. annanaLI annanaLInI laMbAI lagabhaga 25 senTImITara ane pahoLAI lagabhaga 2.5 senTImITara hoya che. A naLI gaLAnI aMdara zvAsanaLInI pAchaLanI bAjue hoya che, ane udarapaTala (draphragm)mAMthI thaIne jaThara sudhI pahoMce che. annanaLImAM pravezyA pachI bhejanane jaThara sudhI pahoMcADavA mATe annanaLInAM anukrame saMkucana ane vistaraNa cAlyA kare che. 26 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAra-pranthiyA annanalI AmAzaya "pAyalorika chidra pAyalorika nAma klAma-granthi pakvAzaya kalAma-granthi Sars choTI AMta bar3I AMta 4kRta jaThara jaThara bhajana-praNAlInuM bIjuM sTezana che. te 27 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pelA phuggA jevuM sthitisthApaka hoya che. tenI laMbAI lagabhaga 22 senTImITara hoya che. jaTharanuM sthAna uttarapaTalane aDIne pAMsaLInI nIce saheja DAbI bAjue hAya che. tenA paheALA cheDA DAbI bAju ane sAMkaDA cheDe jamaNI mAju hoya che. jaTharamAM bhejana traNathI pAMca kalAka sudhI rahe che. A daramiyAna jaTharana! saMkucana ane vistaraNanI kriyAthI te satata lAvAya che, jenAthI preATInanuM AMzika pAcana thAya che. jaTharanI aMdaranA bhAgamAM, je zleSmayukta pAtaLu paDa hAya che temAM naLInA AkAranI sADA traNa karoDa graMthio hAya che. temane jaTharanI graMthie kahevAmAM Ave che. enAM meDhAM paDanI sapATI para hoya che. temAM jaTharane pAcaka rasa ane syUlIna (mulin) utpanna thAya che. A pAcaka rasamAM hAiDroleArika eNsiDa (HCI) tathA anya e prakAranA khamIra (cnzyme) heAya che. byUTInavALuM paDa jalada eNsiDathI jaTharane bacAve che tathA jaTharane peAtAne ja pacI jatuM aTakAve che. pakavAzaya ane nAnuM AMtaraDuM jaTharanA bIjo cheDo sAMkaDo heAya che, ane tyAMthI nAnuM AMtaraDuM zarU thAya che. te bhejana-praNAlInuM trIju sTezana che. AMtaraDAnA zarUnA bhAgane pakvAzaya (duodenum) kahe che. lagabhaga 16-17 senTImITara sudhInA nAnA AMtaraDAnA A bhAga adhacandrAkAra rUpe phelAyele che, je a'grejImAM akSara 'sI' (c) jevA dekhAya che. pAcanakriyAmAM pakvAzayanuM 28 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khUba mahuttva che. nAnA AMtaraDAnA pachInA bhAgane kramazaH 'jejUnama'ane 'iliyama' kahevAmAM Ave che. temAM AAjananA drAvaNune jaTharanI jema AgaLa-pAchaLa leAvavAnI jarUra nathI heAtI. tene mAtra AgaLa AgaLa dhakelavAmAM Ave che. A gatine perisTAlaTika gati' kahevAya che. mATuM AMtaraDuM meTu' AMtaraDuM 2 mITara lAMbu ane 6thI 8 senTImITara paheALu hAya che. tenA prathamanA bhAga upara tarapha jAya che ene UrdhvagAmI kahevAya che. yakRtanI nIce sudhI paheAMcIne te vaLe che ane plIhAnI nIce sudhI sIdhuM hAya che, tyAMthI pharI nIcenI tarapha vaLe che ane atamAM eka sAdhAraNa naLInuM rUpa dhAraNa kare che. jene maLAzaya kahe che ane e maLadvAramAM khUle che. meTA AMtaraDAnI paheALAI vadhAre hAya che ane tenI bahAranI sapATIe karacalI heAya che. pAcanataMtramAM sahAyaka avayavA yakRta(lIvara) tathA pittotpAdaka tatra pAcana-kriyAnAM mukhya saDAyaka aMgeAmAM lIvaranuM nAma sauthI vadhu mahattvapUrNa che. te kaika lAlAza paDatI bhUrA raMganI, zarIranI sauthI mATI ja nahIM balake sarvAdhika vividhalakSI kArya karatI graMthi che. tenuM sthAna che--zarIranI jamaNI bAju nIcenI pAMsaLIonI pAchaLa tathA mahu|prAcIrA (DAyAphrAma)nI barAbara nIce, tenuM vajana lagabhaga 1.5 29 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kilAgrAma heAya che. yakRtamAM nalikAe bahAra nIkaLe che, jene pittanI nalikAe (bile ducts) kahe che. yakRta zarIramAMnuM sauthI moTuM rAsAyaNika kArakhAnuM che ane te lagabhaga 500 prakAranAM vividha kAryo kare che. kaeNleAma-gra thi (pancreas) tathA le*garahAnsanA dvIpA jaTharanI barAbara pAchaLa peTanI pAchaLanI dIvAlane aDIne klema nAmaka mATI graMthi rahelI che. te vividha lakSI avayava che tathA zarIranI yakRta pachInI bIjA naMbaranI meTI graMthi che. pleAmagra thi pakvAzayathI mALa sudhI phelAyelI hAya che, te 18 senTImITara lAMbI ane 4 senTImITara paheALI hoya che. tenuM vajana lagabhaga 3 ausa hAya che, A graMthi pakavAzayanI sAthe eka naLI dvArA joDAyela hAya che--jene aAma 'thi-nalikA' kahe che. te klAma-graMthinA eka cheDAthI khIjA cheDA sudhI phelAyelI hAya che. A graMthi pAcanataMtranA avayava rUpe tathA aMtaHsrAvI graMthi rUpe kAryo kare che. vastutaH te tadna judA prakAranAM e kArca karanArI eka graMthi che. klemagraMthinI aMdnara nAnA nAnA koSa-samUha hoya che, jemane "leMgarahAnsanA TApue" tarIke oLakhavAmAM Ave che. graMthinI atasrAvanI kriyA mATe te javAbadAra hAya che. te e prakAranA hormonaneA Ava kare che--sukegena ane InyulIna. temanuM mukhya kA -zarIra dvArA glukojha tathA carabInA vaparAza ane zeSaNanI caiAgyatA para niyayaMtraNa rAkhavuM tathA temane TakAvI rAkhavA. 30 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMtaHstrAvI grathitaMtra aMtaHstrAvI graMthio (endocrine glands) nalikArahita hoya che temanA sA sIdhA lehImAM ja cheDavAmAM Ave che. teo AkhA zarIramAM prasarI jAya che ane utpAdana- sthAnathI sudUranAM sthAne sudhI pitAnuM kArya karI zake che. aMtaHstrAvI graMthio zarIramAM judAM judAM sthaLe rahelI che. tema chatAM te badhInuM eka sakSamataMtra bane che, je zarIranI anya kriyAomAM saMpUrNa saMgati sAdhIne temanuM sucArurUpe niyaMtraNa kare che. mukhya aMtaHstrAvI graMthio A che-pAIniyala, piyUTarI (pIyUSa), thAIroIDa, perAthAIroIDa, thAyamasa, eDrenala (adhivRkka), leMgarahAnsa TApuo ane nADUjha (kAma-graMthio). A badhI graMthie apekSAe ghaNI nAnI hoya che. rakta dvArA emane vipula mAtrAmAM piSaka sAmagrI maLyA kare che. A graMthionAM utpAdane jaivarAsAyaNika -yaugika (organic chemical compound) rUpamAM hoya che. te svalpa mAtrAmAM paNa adhikagaNuM prabhAvazALI hoya che. pAI niyala graMthi A graMthinuM sthAna mastiSka vacce hoya che. A graMthi parimANamAM atyaMta nAnI hoya che-lagabhaga ghauMnA dANA jevaDI. enA nAma parathI spaSTa che tema tene AkAra zaMku (pinccone) je hoya che. tene raMga lAlAza paDate tathA tenuM vajana eka grAmathI ya ochuM hoya che. piyUTarI 31 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthinI pAchaLa cheDe UMce A graMthi mastiSkanA nIcenA bhAgamAM eka nAnI zI guphAnA AkAranA chidramAM chupAyelI hoya che. pisyuTarI graMthi (pIyuSa graMthi) A graMthi vaTANAnA dANA jevaDI hoya che. A graMthi mastiSkanI lagabhaga madhyamAM hoya che. tenuM sthAna mastiSkanA nIcenA cheDA para tathA nAkanA mULanI pAchaLanI bAjue Avela che. te mastiSkanI nIce eka nAnakaDA pyAlA ke pAlaNAmAM laTakatI zI rahe che. tene raMga bhUrAza paDate (greyish yellow) hoya che. trIsa varSanI uMmara sudhI A graMthi vadhe che. eka sarerAza pukhta puruSamAM tene bhAra 600 milIgrAma tathA strImAM tenAthI thoDe vadhu hoya che. zarIrane koI paNa bhAga tenA prabhAvathI rahita nathI hote. thAIroIDa graMthi thAIroIDa graMthi be aNavarNanA piMDenI banelI hoya che. svarayaMtranI najIka zvAsanaLInA uparanA cheDA para te hoya che. A graMthinA banane piMDe eka sAMkaDI paTTIthI joDAyelA hoya che, je haiDiyA (kaMThamaNi)thI barAbara nIce hoya che. pratyeka piMDa pe senTImITara lAMbe, 3 senTImITara paheLe ane 2 milImITara jADe hoya che. eka pukhta vyaktinI thAIroIDa graMthine bhAra 25thI 40 grAma hoya che, paNa AyuSya, bhaugolika sthiti tathA AhAra vagerenA parivartanathI tenA kadamAM parivartana thAya che. puruSanI apekSAe strIomAM A graMthi vadhu bhAre hoya che. ane Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIyUSa panthi painiyala grandhi thAirAiDa O -pairAthAirAiDa thAimasa yakRta pakvAzaya kloma panthi akka bAhyaka -AmAzaya - plIhA - upavRkka upakka aNDAzaya - zarIranA vividha bhAgomAM rahelI aMtaHstrAvI temaja bAhyastrAvI graMthio sagarbhAvasthA, mAsika strAva, kAmottejanA vagere samaye moTI banI jAya che. A graMthine atyadhika vipula mAtrAmAM raktanI jarUriyAta pUrI pADavAmAM Ave che. 33 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ perAthAIroIDa graMthio pirAthAIroIDanI cAra graMthio hoya che, je pILAbhUrA raMganI nAnI nAnI aMDAkAra gaLIo jevI hoya che. temanI laMbAI 6 milImITara ane pahoLAI 3 milI. mITara hoya che. te thAIroIDa graMthinA baMne piMDemAM uparanIce jaDelI jevI hoya che. kyAreka kyAreka nIcenI geLIe khUba nIce chAtInA bhAgamAM AvelI hoya che. thAyamasa graMthi A graMthi eka ke vadhu hormona jevA sAvenuM udbhavasthAna che. A graMthi bane phephasAnI vacce chAtInI madhyamAM tathA hadayathI saheja uparanI tarapha hoya che. tene raMga bhUrAza paDatA hoya che. yauvanAvasthAnA prAraMbha sudhI tenI vRddhi thAya che, te adhikatama pa senTImITara laMbAI, 3.5 senTImITara pahoLAI ane 6 milImITara jADAInI banI jAya che. eDenala graMthio enala graMthio yugalamAM hoya che tathA temane AkAra trikoNAkAra TopI jevo hoya che. te gudAnI uparanA bhAga para TopInI jema lAgelI hoya che. pratyeka eDrenalanA be khaMDa heya che--kATekasa athavA bahArane bhAga ane meDUlA athavA aMdarano bhAga. A graMthinuM adhikAMza dravya kATekasamAM hoya che ane tene raMga bahAranI bAjue camakate pILe. ane aMdaranI bAjue lAla bhUre hoya che. tene kADhI nAkhavAmAM Ave te prANa tarata mRtyu pAme che. 34 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNa DajhanathI paNa adhika prakAranA sA utpana karanAra A graMthi anya badhI graMthionI sarakhAmaNImAM sauthI vadhu saMkhyAmAM sAva utpanna kare che. emAMnA aneka sAva jIvana mATe anivArya hoya che. kAma-graMthio (ganATTa) ganAne zAbdika artha "bIja thAya che. AthI puruSa ane strInA laiMgika avayane genAjha kahe che, kema ke te navI prajotpattinAM bIja pedA kare che. te kArya uparAMta gonA aMtaHstrAvI graMthionA rUpamAM paNa kArya kare che. genAae evA hormonene sAva kare che jenA dvArA strI strItva prApta kare che ane tenuM strI-gya vyaktitva TakI rahe che. bIjI bAju puruSamAM aMtaHstrAvI hormone dvArA puruSatva jAgRta thAya che, jenAthI emanuM puruSecita vyaktitva ghaDAya che. utsarga taMtra kiDanI (vRddha) zarIramAM pedA thatA nAITrojanIya kacarAnuM visarjana karavA mATe mukhya avayavanuM kAma kiDanI kare che. phaNasInA bIjanA AkAranI kiDanIonuM yugala hoya che, je zarIramAM sarvAdhika zrama karanAra avayava che. pukhta vayanI eka kiDanI sarerAza rUpe 10thI 12 senTImITara lAMbI, pathI 6 senTImITara pahoLI ane 3thI 4 senTImITara jADI hoya che. pratyeka kiDanInuM sthAna udarapaTala (DAyAphrAma)nI nIce 35 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA kaTirekhAthI barAbara upara pIThanI tarapha zarIranI madhyarekhAnI banne bAjue hoya che, ane kiDanI carabInA meTA piMDanI aMdara jaDelI hoya che, jenAthI temanI rakSA paNa thAya che ane temane AdhAra paNa maLe che. mUtravAhinI (yureTasa) pratyeka kiDanImAM mUtranuM utpAdana satata vIse kalAka cAlu hoya che. te TIpe TIpuM banI mUtravAhinInA mAdhyamathI mUtrAzaya (bleDara)mAM TapakyA kare che ane tyAM saMgrahita thAya che. pratyeka mUtravAhinI eka lAMbI mAMsapezIya naLI rUpa hoya che. A naLInI laMbAI 25 thI 30 semITara ane tene vyAsa 4thI 5 milImITara jeTaluM hoya che. mUtrAzaya (bleDasa). mUtrAzaya eka e thelI jevo avayava che jemAM vistRta thavAnI kSamatA hoya che. tenuM sthAna nAbhinI nIce kamaranI pilANamAM che. jema jema mUtra bharAtuM jAya che, tema tema te upara peTa taraphanI dizAmAM phUle che. bane mUtra-vAhinIo mUtrAzayanA upalA bhAgamAM mUtrAzayanI aMdara keTalAka senTImITara sudhI ghUsI gayelI hoya che. mUtramArga (yurethA) mUtrAzayamAMthI mUtrane bahAra kADhavA mATe eka naLI haiya che, je zarIranI bahAra eka chidra dvArA khUle che. te strI-puruSa banemAM hoya che. strIomAM A naLI apekSAe nAnI hoya che -lagabhaga 2.5 thI 3 senTImITara laMbAInI, 36 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRkka dhamanI bAe vRkka kA anuprastha kATa vRkka zirA dt`llll`nllH`y XX FA PL- K HTRA AM vRkkANu mahA dhamanI adhara mahAzirA praNAliyAM mUtrAzaya ko kiDanInI racanA ane zarIramAM tenuM sthAna 37 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jyAre puruSamAM A nalikA-mArga labe ane aTapaTI hoya che. A mUtramArga-nalikA puruSamAM 20 senTImITara lAMbI hoya ane te prosTeTa graMthimAMthI pasAra thAya che. puruSamAM nalikA mUtra ane vIryae bannene bahAra pahacADavAnuM kArya kare che. kiDanInuM mahatva lehInI saphAI ane gALavA uparAMta kiDanIo lehInA lAlakaNonA utpAdanamAM madada kare che. taduparAMta te lehImAM seDiyama ane piTeziyama, lavaNa, jala ane tenI mAtrAnuM niyamana kare che. emAMnA keI paNa tatvanI mAtrA ati nyUna ke atyadhika hoya te te ghAtaka siddha thaI zake che. kiDanI dvArA jaivika pravAhI-saMtulanane niyaMtrita karavAmAM Ave che. kiDanI ApaNuM lehIne amlIya athavA atyadhika pratyaslIya banavAmAMthI bacAve che. 38 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | e | zarIra zuM che?-- AdhyAtmika daSTikoNa ApaNuM zarIra sAta dhAtuonuM zarIra kahevAya che. sapta dhAtumayaM zarIram' - A AyurvedanI paribhASA che. ApaNe mATe zarIra eTale cAmaDI, rema, vALa, lehI, taMtrikAjALa, mAMsa - zarIranuM A ja rUpa ApaNuM citamAM cUMTI gayeluM che. zarIra eka, ane tene jovAnI dRSTie aneka. sAmAnya mANasa zarIrane carmamaya, mAMsamaya, raktamaya jue che. eka DokaTara rogopacAranI dRSTie tene jue che. tene cheDI vadhu vAte najare paDe che. koI viSayAMdha hoya che te zarIrane mAtra rUpa-raMganI daSTie jue che. eka sAdhaka zarIrane sAdhanAnA sAdhananI daSTie jue che. A sAdhana vaDe ja ApaNI sAdhanAnI AgaLanI yAtrA thaI zake che. tenA sivAya koI sAdhana ApaNI pAse nathI. yaMtro ApaNAM mAdhyama bane che. paraMtu te paNa tyAre mAdhyama bane che, jayAre zarIra pite mAdhyama bane che. je divase zarIra mAdhyama banatuM aTakI jAya che, yaMtra bekAra paDyAM rahe che. keTalAMya sUkSmadarzaka, dUradarzaka ke koIpaNa yaMtra he, badhAMye yaMtra tyAre ja mAdhyama bane che, jyAre zarIra Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAdhyama bane che. ApaNI sAme eka mAtra upAya che-zarIra. eTalA mATe sAdhanA karanAra vyaktie paNa zarIrane samajavuM khUba ja jarUrI che. je zarIrane nathI jANata, te adhyA tyanA UMDANamAM nathI jaI zakate, te AdhyAtmanAM ucca zikhara sara nathI karI zakate, ArehaNa karI nathI zakta. ArahaNa karavA mATe tene zarIrane sahakAra maLa joIe. A atyaMta Avazyaka che. prANa-pravAhanuM rahasya ApaNuM zarIra ati mUlyavAna che. emAM eTalAM rahaye bharelAM che, te rahasya eka sAdhaka ja jANI zake che. eka DokaTara paNa te jANI nathI zakatA. eka kuzaLa zalya-cikitsaka paNa te rahasyane jANa nathI, je adhyAtmanA AcAryoe zarIramAM zodhyAM che. zvAsa DAbA nasakerAmAMthI Ave che, jamaNu nasakorAmAMthI Ave che. bane nasakerAmAMthI Ave che. kema Ave che ane tenuM zuM pariNAma hoya che te kaI DokaTara batAvI nathI zakate, pariNAma nizcita che ke tame DAbA nasakorAthI zvAsa le te zarIramAM ThaMDaka phelAI jAya che, jamaNAthI zvAsa le te zarIramAM garamI prasarI jAya che. banne vaDe zvAsa le, suSuNNa cAle, tamAruM citta zAMta thaI jaze, vikalpa zAMta thaI jaze. kema Ama thAya che? kaI paNa zalya-cikitsaka ke phijiziyana AnI samajUtI ApI nahIM zake. adhyAtmane marmajJa AnI vistRta samajUtI ApI zake che ? ApaNuM zarIramAM prANadhArAnA pravAhanI aneka 40 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAkhAo che. emAMnI traNa nADIo zakti kendra-jene mULAdhAra cakra paNa kahevAmAM Ave che ane je karoDarajajunA nIcene cheDe AveluM che-mAMthI prasphaTita thaIne karoDanI lagalaga pravAhita thAya che. temanAM nAma che - IDA, piMgaLA ane suSuSNa! IDA DAbI bAjue ane piMgaLA jamaNI bAjue pravAhita thAya che. IDA DAbA nasakerAmAMthI pasAra thaIne magajanA jamaNuM goLArdhamAM praveza kare che, jyAre piMgaLA nADI jamaNuM nasakerAmAMthI pasAra thaIne magajamAM DAbA goLArdhamAM praveza kare che. IDAne caMdranADI paNa kahevAya che ane temAM pravAhita prANazakti traNa (negeTiva) ane ThaMDI hoya che; piMgaLAne sUryanADI paNa kahe che ane temAM pravAhita prANazakti ghana (pijhITIva) kahevAya che. jyAre zvAsa DAbA nasakorAmAMthI levAmAM Ave che tyAre ThaMDaka vyApta thAya che, ane jyAre jamaNAmAMthI levAmAM Ave che tyAre garamIne anubhava thAya che. jayAre zvAsa bane nasakorAMmAMthI levAya che ane saMtulita hoya che tyAre prANane pravAha suSuNNAmAMthI vahe che ane mAnasika zAMti ane saMtulanane anubhava thAya che. IDA parAnukampI nADItaMtrane ane piMgaLA anukampI nADItaMtrane sakriya banAve che. AvI rIte IDA ane piMgaLAne prabhAva ekabIjAthI viruddha dizAmAM hoya che. nIcenA kaThAmAM vAcakane sahelAIthI samaja paDe, eTalA mATe uparokta hakIkate ApavAmAM AvI che. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IDa piMgaLA suGaNuM DAbA nasakorA- jamaNuM nasake. jJAnakendra (sahamAM thaIne jamaNA rAmAM thaIne DAbA sAra cakra) moTA magajamagajamAM praveza kare magajamAM praveze che. nA uparanA bhAga sudhI sIdhesIdhI pahoMce che. lehInA dabANa lehInA dabANane taMdurastInI ne, lehImAM sAkaranA ne, lehImAM sAkaranA uttama sthiti hemio pramANane, hRdayanI pramANane, hRdayanI sTAsisane jALave che. gatine ane zvAsanI gatine ane zvAsanI gatine ghaTADe che. gatine vadhAre che. zAMta ane uke. vadhAre paDato mAnasika zAMti rATa vagarane vartAva. uzkerATabharyo vartAva. ane saMtulana. saSkriyatA ane vadhAre paDatI AdhyAtmika sakriyatA anubhava ThaMDI ane RNa garama ane ghana samabhAva (TrAnjharIliTI) jo ke AdhyAmika dRSTie zarIranuM mUlyAMkana DokaTara nathI karI zakate, te paNa eTaluM te svIkAravuM paDaze ke nADItaMtra bAbatamAM AjanA hekaTara jeTalI sArI rIte jANe che, eTaluM bIjuM koI nathI jANatuM. tenuM phaMkazana zuM che, tenI badhI nADIo kaI rIte kiyA kare che e badhuM eka kuzaLa cikitsaka sArI rIte jANe che. paraMtu A nADIomAM kevI rIte prANunI dhArA pravAhita ALasa 42 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karI zakAya che ane kyAM laI jaI zakAya che, cittavRttiene kyAM kyAM laI jaI zakAya che, e vAta meDikala vijJAnane viSaya nathI. zarIrapekSA : AdhyAtmika dRSTikoNa hRdayamAM prANane eka prakAre pravAha hoya che, nAsAgramAM prANane bIjA prakAranuM pravAha hoya che, nAbhimAM vaLI jude, gudApULamAM jude ane ApaNI samagra tvacAmAM prANane judo pravAha hoya che. A pramANe prANanA keTalAya pravAho che. kaI paNa DokaTara nathI jANa ke prANanA A pravAha zA mATe che? che ke nahIM? e temane viSaya ja nathI. kemake A badhI vAte zodhavAmAM AvI sAdhanAnI dRSTie, aMtaranI yAtrA karavA mATe mAtra saptadhAtumaya zarIrane jANavAthI aMdaranI yAtrA thaI nathI zakatI, aMdaranA daravAjA UghaDI nathI zakatA. aMdaranA daravAjA khelavA mATe, aMdaranI yAtrA karavA mATe A badhAM rahasyone khelavA UghADavAM parama Avazyaka che. rasAyaNa ane vidhutvavAha manuSya pitAnAM saMvedane, vicAre ane lAgaNIo para niyaMtraNa karavA Icche che, paraMtu jyAM sudhI AMtarika kriyAomAM kaI parivartana nathI thatuM tyAM sudhI niyaMtraNa saMbhavita nathI banatuM. vyaktine saMcAlita kare che AMtarika rasAyaNe, AMtarika vidyutapravAha ane AMtarika taMtrikA taMtra. jyAM sudhI ApaNuM rasAyaNa na badalAI jAya, jyAM sudhI 43 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNuM beDI kemesTrImAM koI parivartana na thAya, bAyaIlekaTrIsiTImAM koI parivartana na thAya tyAM sudhI kaI paNa parivartana thaI zake nahIM. lAgaNIonuM parivartana te thaI ja na zake. zarIramAM be to vadhAre sakriya hoya che. eka che rasAyaNo ane bIju vidyuta ane kArya kare che. zarIranAM rasAyaNe barAbara hoya che te zarIra barAbara kAma kare che, ane je rasAyaNe bagaDI jAya che te ApaNe mAMdA thaI jaIe chIe. tevI ja rIte zarIranI vidyutanuM saMtulana. bagaDI jAya te paNa ApaNe mAMdA paDI jaIe chIe. jyAre jyAre A rasAyaNe badalAya che, jyAre jyAre vidyundhArAnuM saMtulana bagaDe che, tyAre tyAre zarIramAM parivartana thaI jAya che. eka mANasa jevIse kalAka eka sarakhe nathI jaNAte--na mAnasika daSTie ke na zArIrika daSTie. zarIramAM agaNita rasAyaNe che, aneka vaijJAnikoe zodhakheLa pachI darzAvyuM che ke vyakti je vicAre che, ciMtana kare che, tenAM rasAyaNe AkhA zarIramAM asara kare che. eka nakhamAM pacAsa prakAranAM rasAyaNe che. ApaNuM eka vALamAM seMkaDo prakAranAM rasAyaNe che. mAthAnA eka vALamAM e badhAM rasAyaNe che je vyaktitvane abhivyakta kare che. AkhuM zarIra rasAyaNothI bharapUra che. dasa, vIsa. ke pacAsa divasanI zarIra-prekSAthI te badhAM rasAyaNone jANI nathI zakAtAM. niraMtara prekSA karavAthI ja temane paricaya meLavI zakAya che. niraMtara prekSA karatAM karatAM ApaNe e vicArIe ke sUma paryAne pakaDavAnI ApaNuM AA Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSamatA keTalI vikasita thaI rahI che? sUkSma satya keTalAM hastagata thaI rahyAM che? zarIranuM bIjuM mahattvapUrNa taMtra che-vidyuta-taMtra, ApaNI zarIranI vIjaLI (bio-electricity). zarIranA pratyeka avayavane - dareka keSane kAma karavA mATe vIjaLInI jarUra rahe che. koIpaNa sajIva kaSa vIjaLI vinA pitAnuM kAma karI nathI zakate. prAcIna AcAryoe jene prANadhArA kahI che, tenuM ja eka bIjuM rUpa che A vighupravAha. hAtha-paga te kAmanAM te bahu ja che paraMtu temanuM eTaluM mUlya nathI. te mAtra kAma karanArAM che, paraMtu kAmanuM saMcAlana karanArAM nathI. ApaNuM zarIramAM je ta mUlyavAna che temAM traNa mukhya che-nADI saMsthAna, graMthisaMsthAna ane vidyutane pravAha, prANa-pravAha. A badhAM saMcAlana karanArAM che, saMcAlake che. ApaNe sAdhanAnI dRSTie A badhAne jANavAM eTalA mATe jarUrI che ke nADI-saMsthAnanA mAdhyamathI ApaNe badhAM kendrone jANI zakIe chIe. cetanA ane zaktinuM savAdI kendra: nADI-saMsthAna manuSya jIvita che. zuM A cAmaDI ke hADakAMmAM jIvana che? zuM A lehI ane mAMsamAM jIvana che? nA, temAM kyAMya jIvana nathI. samagra jIvana rahyuM che nADI-saMsthAnamAM eTale ke pataMtrikA-taMtramAM ane graMthi-taMtramAM. ApaNe merudaMDa, magaja ane graMthi taMtra-A traNa para niyaMtraNa meLavavAnuM che. kema ke A traNa anukrame ApaNI zArIrika, mAnasika ane bhAvanAtmaka kriyAo para niyaMtraNa rAkhe che. 45 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNuM caitanyanuM, jJAnanuM ane zarIranI zaktinuM kendra che-anaicchika nADItaMtra. te AkhA zarIramAM phelAyeluM che. paraMtu karoDarajajunA nIcalA cheDAthI magaja sudhInuM sthAna caitanyanuM mULa kendra che. AtmAnI abhivyaktinuM A ja sthAna che. A ja cittanuM sthAna che. A ja mana ane indriyanuM sthAna che. saMvedana, prati-saMvedana, jJAna-badhuM ahIMthI prasArita thAya che. zaktinuM paNa A ja sthAna che. jJAnavAhI ane kiyAvAhI taMtuonuM A ja kendrasthAna che. mANasa Ujane mAtra nIcenI tarapha pravAhita karavAnuM adhogAmI karavAnuM jANe che, uparanI tarapha pravAhita karavAnuM UrdhvagAmI karavAnuM nathI jANate. Ama mAtra dizAnA parivartanathI ja zakti nIcenI tarapha jatI hatI te uparanI tarapha javA lAge che. UrjAnuM upara javuM eTale adhyAtmajagatamAM praveza kare. UjA nIce javAthI padagalika sukhanI anubhUti thAya che. Uje upara javAthI adhyAtma sukhanI anubhUti thAya che. A mAtra vidyutanuM parivartana che. zarIramAM je nADI-saMsthAna na hota te zarIranuM kaI khAsa mUlya na heta. je nADI-maMDaLane kADhI nAkhavAmAM Ave te na jJAna hoI zake ane na kriyA thaI zake. tame e na bhUlaze ke ApaNuM astitvane be mULa strotra che-cetanA ane zakti. temanuM saMvAdIkendra cheApaNuM sthULa zarIra, sUkSma zarIramAM je spaMdane utpanna karanArAM kendro che temanAM saMvAdI kendro A sthULa zarIramAM Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. saMvAdI kendro vinA abhivyakti thaI nathI zakatI. abhivyakti mATe mAdhyama joIe, kema ke jyAre aMdarathI bahAra AvavAnuM hoya che tyAre te mAdhyama vinA nathI thaI zakatuM. A mAdhyama che nADI-saMsthAna. te jJAnavAhI nADI- maMDaLa dvArA Atma-cetanAne abhivyakti kare che tathA kiyAvAhI nADImaMDaLa dvArA Atma-zaktine abhivyakta kare che. A saMpUrNa nADI-saMsthAna sAdhanAnI dRSTie khUba ja mahatvapUrNa che. sAdhaka je nADIsaMsthAnane samaje nahIM te te sAdhanAmAM saphaLa thaI zakatuM nathI. atIndriya cetanAne vikAsa manuSyamAM nADI-saMsthAna jeTaluM zaktizALI che, teTaluM bIjA keI prANamAM nathI. jeTalAM prANIo che temAM sauthI vadhAre zaktizALI nADI saMsthAna manuSyane maLyuM che. eTale manuSya ja aMdhakArathI prakAza tarapha jaI zake che, pazu nathI jaI zakatAM, kema ke pazuonuM nADIsaMsthAna eTaluM kAryakSama nathI, zaktizALI nathI. kahevAya che ke deve paNa manuSya banavA Icche che, manuSya thaIne sAdhanA karavA Icche che. ema zA mATe Icche che? temane paNa tevuM nADI-saMsthAna nathI maLyuM ke jenA vaDe sAdhanA karI zakAya, viziSTa ArAdhana ane navI upalabdhio pAmI zakAya. manuSyanA nADI-saMsthAnamAM bane vizeSa prakAranI zaktio che. jJAnanI zakti paNa che ane kAryanI zakti paNa che. tenA jJAnavAhI taMtao eTalA zaktizALI che ke te ucca keTinuM jJAna prApta karI zake che. paraMtu ApaNuM jJAna ghaNuM ochuM che. ApaNe mAnIe 47 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chIe ke Ajano yuga vaijJAnika yuga che ane temAM jJAnane khUba ja vikAsa thaye che, paraMtu ApaNA nADI saMsthAnamAM jJAnane vikAsa karavAnI jeTalI kSamatA che, tenA pramANamAM thayele vikAsa nagaNya che. indriyothI para je atIndriya cetanA che, te atIndriya cetanAne jAgRta karI zakAya che. manuSya atIndriya cetanAne jagADI zake che ane indriyanI sImAone vaTAvI te sUkSma satyene joI zake che, jemane Indriye kadI paNa joI zakatI nathI. te Indriye, mana ane buddhi-A badhI sImAone pAra karI satyane sAkSAtkAra karI zake che. be prakAranuM baLa hoya che. eka che zarIranuM baLa ane bIju che AtmAnuM baLa-adhyAtmanuM baLa. zarIranA baLathI ApaNe paricita chIe, paraMtu adhyAtmanA baLathI paricita nathI. adhyAtmanuM baLa zarIranA baLathI ghaNuM vadhAre hoya che. ApaNe IndriyenA baLathI paricita chIe. zuM InidramAM eTalI ja zakti che, jeTalI zaktithI ApaNe paricita chIe? nahIM, temanI zakti ghaNuM vadhu che. sAme paDelI vastune jevI eTalI ja mAtra AMkhanI zakti nathI. tenI zakti ghaNe AgaLa sudhI kAma kare che. sAdhanA karanAra vyakti te zaktine pragaTa karavAne prayatna kare che. sAdhanA dvArA agara jevAnI zaktine vikAsa karavAmAM Ave te ApaNe khUba khUba dUra rahelA padArthone paNa sAkSAt joI zakIe chIe, jene "dUradarzana" kahevAya che. vyavadhAna hovA chatAM paNa joI zakAya che. dhULane paNa joI zakAya che. ane sUkSamane paNa joI zakAya che. 48. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNa zarIra-prekSA zA mATe? zarIra AtmA che prekSAdhyAnanuM sUtra che-AtmA vaDe AtmAne juo. A sUtranuM tAtparya che-citta vaDe AtmAnAM vibhinna starane juo. jotAM jotAM sAdhya eTale zuddha cetanA sudhI pahoMcI javAze. jyAre ApaNe jovAnuM zarU karIzuM tyAre sau prathama ApaNuM sAme Avaze-zarIra. zarIra ApaNe AtmA che. jyAM sudhI temAM prANa-zaktine saMcAra hoya tyAM sudhI ApaNe zarIrane sarvathA anAtmA na kahI zakIe. AMgaLI eTalA mATe hale che ke te AtmA che. zuM zarIrane kaI e vibhAga che, jayAM AtmA na hoya? zuM zarIrane eka paNa paramANu e che je AtmAthI bhAvita na hoya? AtmA che eTale mANasa khAI rahyo che, bolI rahyo che, zvAsanuM spaMdana thaI rahyuM che. AtmA cAlyA jAya te mANasa na khAI zake, na bolI zake, ane na zvAsa laI zake. zvAsa AtmA che, bhASA AtmA che, AhAra AtmA che ane zarIra AtmA che. AhAra eka paryApti paNa che ane prANa-zakti paNa che. zarIra eka paryAti paNa che ane prANa1. praryApti eTale zArIrika kriyAonI zakti 49 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zakti paNa che. bhASA eka paryAmi che, te eka prANa-zakti paNa che. mana eka bhautika zakti che, teA te eka prANazakti paNa che. ApaNe bhautika padArtha ane AtmAne vahecI nathI zakatA. zarIra pramukhatA mana svataMtra nathI. zarIra manane pedA kare che. vacana svataMtra nathI. zarIra vacanane pedA kare che. ApaNuM svarataMtra vANIne pedA kare che. ApaNuM zvasana-ta Mtra zvAsanI paraMparAne calAve che. zvAsa svataMtra nathI. zarIra zvAsane utpanna kare che. ApaNuM magaja manane pedA kare che. A badhAMne pedA karavAnI pUrepUrI vyavasthA ApaNA zarIramAM che. zarIra A badhAMne pedA kare che. A zarIrazAstrIya dRSTikaNu che. adhyAtma-zAstrIya dRSTikoNa bIje che. jaina Agame| anusAra jeTalA paramANu, jeTalA pudgala (bhautika padArtha) bahArathI levAmAM Ave che, temane levA mATenu ekamAtra mAdhyama che : ApaNuM zarIra. vAstavamAM cacaLatAnuM eka mAtra sUtra che : zarIra. zarIra vacananA paramANu grahaNa kare che. vacananA paramANuone te bhASAnA rUpamAM badale che. jyAre vacananA paramANuonuM visarjana thAya che, visphoTa thAya che, tyAre bhASA zabdarUpe saMbhaLAya che. te kSaNanuM nAma 'vacana' che. makInuM badhuM kAma zarIre ja karavuM paDe che. vacananI AkhI ya prakriyA zarIra saMbhALe che, pUrepUrI javAbadArI zarIranI che eTale vacanane zarIrathI sarvathA pRthak nathI karI zakAtuM. zarIranA eka bhAga che--vacana. manane paNa zarIrathI pRthak 50 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nathI karI zakAtuM. zarIrane eka bhAga che-mana. mananA paramANuone zarIra grahaNa kare che. mananA paramANuone ciMtana rUpe zarIra badalI nAkhe che. mAtra mAnasika paramANu enuM visarjana thAya che, te kSaNanuM nAma che-mana, ane A samagra javAbadArI saMbhALe che, zarIra. samasta ciMtanane bhAra, A zarIra nibhAve che. vAstavamAM eka ja tattva che- zarIra. dhAsa, mana, vacana-A badhA ya zarIranA ja eka bhAga mAtra che. temanuM koI svataMtra astitva nathI. zarIra vinA koI ciMtana kare e azakya che. zarIra vinA ciMtana, zarIra vinA vANI ane zarIra vinA zvAsa kyAre paNa zakya nathI. te badhAM zarIra dvArA ja ghaTita thAya che. A parama satya jANI lIdhA pachI te uttara mATe kaI jijJAsA bAkI nahIM rahe ke cittanI zuddhi mATe zarIranI sthiratA kema jarUrI che. jyAre zarIra caMcaLa hoya che tyAre indriya-cetanA bahAra jAya che, jyAre zarIra caMcaLa hAtha che tyAre mananI cetanA bahAra jAya che. zarIra jevuM sthira banyuM, nizcala banyuM, zAMta thayuM ke Indriya-cetanA pAchI phare che, mAnasika-cetanA paNa pAchI Ave che. pratikramaNa zarU thaI jAya che cetanAnuM bahAra javuM atikramaNa che ane cetanAnuM punaH potAnI aMdara AvI javuM pratikramaNa che. pratikramaNa ApoApa zarU thaI jAya che. cetanAnA pratikamaNanA lAbhe jyAre ApaNe pratikramaNanI sthitimAM hoIe chIe, tyAre cetanA aMdara pAchI vaLe che ane cetanAne bahArane 51 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMparka tUTI jAya che. citta jyAre aMdara ja jevA lAge che, tyAre pitAnI samagra zaktinuM nijana aMdara thAya che, te samaye sahuthI pahelAM zvAsanuM darzana thAya che. sahajabhAve zvAsaprekSA thaI jAya che, preraNAnI jarUra nathI paDatI. kaMI kahevAnI jarUra nathI rahetI. cetanA aMdara vaLI ke paheluM kArya thazezvAsa-darzana. ApiApa patto lAgaze ke A zarIranI aMdara eka ghaTanA ghaTI rahI che. pahelI ghaTanA-zarIra sthira, zAMta paraMtu zvAsa cAlI rahyo che. khUba maMda gatithI cAlI rahyo che. dIrghazvAsa ApoApa thaI jaze. dIrgha zvAsa, maMda zvAsa-A sahaja niyama che zarIrane. jyAre zarIra caMcaLa haze, zvAsa TUMke haze. zarIra sthira haze, zvAsa lo thaI jaze-dIrgha thaI jaze. zvAsanI sthiratA zarIranI sthiratA para nirbhara che. zarIra jeTaluM caMcaLa hoya che, teTalI ja zvAsanI gati vadhatI jAya che, saMkhyA vadhatI jAya che, zvAsa TUMka thatuM jAya che. eka miniTamAM 16 zvAsa lenAra vyaktinA zarIranI caMcaLatA jyAre vadhI jAya che tyAre zvAsanI saMkhyA paNa 20, 25, 30 Ama AgaLa ne AgaLa vadhatI jAya che. 60, 70 sudhI paNa pahoMcI jAya che. zarIra zAMta thayuM ke zvAsanI saMkhyA ochI thavA lAgaze. zvAsanI laMbAI vadhI jaze, zvAsa ApoApa maMda thaI jaze. zvAsanI maMdatAne niyama sthiratA sAthe joDAyela che. samAdhi mATe zarIra-prekSAnI vAta sAMbhaLIne tamane kaMIka aTapaTuM lAgatuM haze. AvyA hatA dhyAna zIkhavA ane amane 52 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zIkhavADAI rahyuM che zarIrane jovAnuM. lalATa ane bhramane juo, AMkhe ane kAnane juo. A badhuM eka AyanAmAM joI zakAya che. A kAma te ghare paNa thaI zake che, pachI A zibiranI jarUra ja zI che? darpaNamAM zarIrane jenAra cAmaDIne jue che, rUpa-raMgane jue che, AkRtine jue che. basa, eTaluM ja joI zake che. zuM tame kyAreya cAmaDInI aMdara zuM che te joyuM che? prANanA pravAhathI thanArAM prakaMpane ane spaMdane pakaDayAM che? nahIM, emane jANavAne prayatna koNa kare? prANanI pAchaLa cetanAnI je sakriyatA che, cetanAne je pravAha che, te tarapha mANasa kyAreya dhyAna nathI Apate. zarIra-prekSA eTale nathI karavAmAM AvatI ke rUparaMga joI zakAya, paraMtu eTalA mATe karavAmAM Ave che ke A mAMsa ane cAmaDAnA pUtaLAnI aMdara prANa ane cetanAne je pravAha che, tenI sAthe saMparka sAdhI zakAya. tene sAkSAta anubhava karavAne eka upAya che-zarIra-prekSA. samAdhi sudhI pahoMcavAne A upAya che. ApaNe A upAyanuM AlaMbana laIe. AtmadarzananI prakriyA Atmadarzanane pahele upAya che-zarIrane jevuM. je vyaktine zarIra jotAM AvaDyuM nathI, te Atmadarzana nathI. karI zako. tame vicAraze, zarIrane te ja joIe chIe. ema ne ema paNa joyA karIe chIe, AkhuM zarIra najare paDe che, ane enAthI saMtoSa nathI thate te arIse sAme rAkhIne joIe chIe. AkhA zarIra jeTale arIse 58 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAme hoya to AkhuM zarIra joI zakAya. paraMtu A jevuM jevuM nathI. zarIrane jovAnI paNa eka kaLA che. tene jovAnI eka vidhi che. jyAM sudhI zarIrane jovAnI vidhi nathI jANutA, tyAM sudhI phakta cAmaDIne joI zakIe chIe, rUparaMgane joI zakIe chIe AkAra-prakArane joI zakIe chIe, banAvaTane joI zakIe chIe, paraMtu zarIrane joI zakatA nathI. zarIrane tyAre joI zakIe chIe jyAre zarIra-prekSAne abhyAsa karIe chIe. je vyakti zarIra-prekSAne abhyAsa nathI karatI, te zarIrane joI nathI zakatI. eka eka avayava para cittane laI jAva. bahAra ane aMdara cittane TakA, ekAgra kare. zarIranI aMdara prANanAM je prakaMpana thaI rahyAM che, je rasAyaNa kAma karI rahyAM che, je vidyuta kAma karI rahI che, tene juo. zarIranI aMdara keTaluM parivartana thaI rahyuM che, kyAreka jaivika-rAsAyaNika parivartana, kyAreka karma vipAkathI thanAra parivartana, kyAreka ThaMDI-garamInA kAraNe thanAra parivartana kyAreka bhejana vagere dvArA thanAra parivartanaA badhuM ApaNe joIe. ApaNA zarIranI kaeNmisTrI" judI, che, judI rIte kAma karI rahI che. te badhAM parivartanane jyAM sudhI ApaNe joI nahIM zakIe, tyAM sudhI AtmadarzananI vAta ja nahIM thAya. A zarIramAM AtmA te ghaNe UMDe che. tenA para te na jANe keTalAMya paDa jAmI gayAM che. te badhAne joyA vinA te sUkSama satyane-parama sUkSma satyane joI nahIM zakAya, tene sAkSAtkAra karI nahIM zakAya. ApaNe badhA daravAjAne, badhAM tALAne ane badhI 54 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bArIone kholI nAkhavAM paDaze. badhuM khUlI jaze tyAre AtmAne sAkSAtkAra thaze. ApaNuM caitanyanA kaNa-kaNa upara, caitanyanA pratyeka pradeza upara anaMta anaMta karmanA paramANue cUMTelA che. je caMcaLatAnA paramANuo cUMTelA che te ApaNI caMcaLatAne vadhAre che. A badhAM cakrane jyAM sudhI ApaNe teDI nahIM nAkhIe ane temane prakaMpita karI nahIM zakIe tyAM sudhI AtmAne sAkSAtkAra nahIM thAya. AtmAne sAkSAtkAra karavA mATe ApaNe sthaLamAMthI sUkSmamAM prayANa karavuM paDaze. sthULathI nIkaLI sUkSma sudhI pahoMcIe. tame pahelI ja kSaNamAM dhULamAMthI sUphama sudhI pahoMcI javA Icche che, ghaNI ajaba vAta che. Aje ja abhyAsa zarU karyo ane Aje ja sUma sudhI pahoMcI javA Icche che! pahelI kSaNamAM te yAtrA prAraMbha karI ane bIjI kSaNe ja maMjila sudhI pahoMcI javA mAge che, A vAta saMgata nathI. evuM kadi na bane. dareka yAtrAne eka kama hoya che. vAhana bhale game teTaluM jhaDapI kema na hoya, bhale ne keTalI ya zaktithI cAlanAra kema na hoya, teya te kama cAlaze ja, samaya lAgaze ja, relagADIne thoDA kalAka lAge che, vimAnane DIka miniTo lAgI zake ane temanAthI vadhu nabaLuM vAhana hoya-baLadagADI hoya te ghaNuM vadhAre kalAka lAgI zake che. paNa kaIne kaI kama te hoya ja che. evuM nathI thatuM ke vimAna para pahelI kSaNe caDyA ane bIjI kSaNe laMDana pahoMcI gayA. ApaNI jANavA ane javAnI yAtrAne, AtmAnA zuddha 55 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svarUpanI yAtrAne pahele paDAva che zvAsa-darzana. bIje. paDAva che-zarIra-darzana, zarIra-prekSA. zarIrane jevuM-A ghaNuM vicitra vAta lAge che ke je zarIramAM ApaNe jIvI rahyA chIe, je ApaNuM sauthI nikaTanuM mitra che, tene ApaNe zuM joIzuM? temAM levAnuM zuM che? A prazno tyAM sudhI hoya che jyAM sudhI ApaNe jovAnuM zarU nathI karatA. jevAnI zarUAta karatAM ja badhA prazno adazya thaI jAya che. zarIramAM ghaNuM badhuM che jevAnuM. jotAM rahIe. kyAreya pUruM nahIM thAya. roja roja navA navA anubhava thatA raheze. pachI lAgaze ke zarIramAM eTaluM jovAnuM che ke te kadi pUrUM ja nathI thatuM. bImArIne patto lAge te mATe DokaTara paNa zarIranI aMdara ja jue che. DaoNkaTara jeTalI adhika nipuNatA ane sUkSamatAthI zarIrane joI zake che, te bImArInuM teTaluM sAcuM nidAna karI zake che. te nADI para pitAnI AMgaLIo Thave che. nADInA dhaDakAra te pakaDe che. anyonya sUkSama spaMdanene pakaDavA prayatna kare che ane pachI te spaMdanene AdhAre bImArInA mULane pakaDIne nidAna prastuta kare che. te samagra zarIrane tapAsI jAya che. antamAM te jANI le che ke zarIramAM zuM thaI rahyuM che. kevaLa ciMtananA AdhAre Ama na thaI zake. DokaTara UMDANamAM jaIne ja sUkSmatama kAraNone pakaDI pADe che. UMDANamAM jovA mATe bhale ne te upakaraNane upayoga kare, paraMtu UMDANamAM UtaryA vinA je meLavavAnuM che te meLavI zakAtuM nathI. dhyAna dvArA paNa UMDANamAM jaI zakAya che. dhyAna darzana che, UMDANamAM jovAnI prakriyA che. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jovAnA prayoga khUba ja mahattvapUrNa che. tenuM mahattva tyAre ja anubhavAya che jyAre cittanI sthiratA, deDhatA ane spaSTatAthI dRzyane jovAmAM Ave. zarIranAM praka'panAne jovAM tenI aMdara pravezI a`daranAM praka'panAne jovAM, manane bahArathI aMdara laI javAnI prakriyA che. zarIranuM jeTaluM kada che, teTaluM ja AtmAnuM kada che. jeTaluM AtmAnuM kada che, teTaluM ja cetanAnuM kada che. AnuM tAtparya e che ke zarIranA kaNekaNamAM caitanya vyApta che, eTalA mATe zarIranA pratyeka kaNamAM saMvedana thAya che. te saMvedanathI citta peAtAnA svarUpane jue che. potAnA astittvane jANe che ane peAtAnA svabhAvane anubhave che. zarIramAM thanAra saMvedanAne jovAM te caitanyane jovA kharAbara che, tenA mAdhyamathI AtmAne jovA kharAkhara che. anubhavanI prakriyA zarIra-prekSAnI A prakriyA aMtarmukha thavAnI prakriyA che. sAmAnya rIte bahAranI bAju pravAhita thanAra caitanyanI dhArAne aMdaranI tarapha pravAhita karavAnuM prathama sAdhana sthULa zarIra che. zarIra prekSAmAM pahelAM zarIranA bAhya bhAgane jovAmAM Ave che, pachI zarIranI aMdara manane lai jaIne aMdaranA bhAgane jovAmAM Ave che. zarIranAM sthULa ane sUkSma spadanAne joie chIe. zarIranI aMdara je kaI che, tene jovAnA prayatna karIe chIe. ApaNI keSa-starIya cetanA je dareka koSanI pAse che, tene ApaNe prekSA dvArA 57 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAgRta karIe chIe. cetanAnA je ke sUtelA che, kuMThita che, temane jAgRta karIe chIe, zarIrane pratyeka kaNa cittane A nidezane svIkAra karavA mATe tatpara che ke te jAgI jAya ane mananI sAthe tene saMbaMdha joDAI jAya. paraMtu jyAre jagADavAne prayatna nathI thatuM tyAre te mUcchamAM paDyA rahe che ane evI sthitimAM cittane nirdeza temanA sudhI pahoMcatAM niSkiya ja rahI jAya che. sthULa zarIranI aMdara tejasa ane kArmaNa-e be sUkSma zarIra hoya che. temanI aMdara AtmA che. sthULa zarIranI kriyAo ane saMvedanene jevAne abhyAsa karanAra kramazaH tejasa ane kAmaNa zarIrane jevA lAge che. zarIra-prekSAne sAre abhyAsa ane mana suzikSita thayA pachI zarIramAM pravAhita thanAra caitanyadhArAne sAkSAtkAra thavA lAge che. ema jema jema sAdhaka sthULathI sUphamadarzana tarapha AgaLa vadhe che, tema tema tene apramAda vadhatuM jAya che. zarIra-prekSAne abhyAsa eTalA mATe karIe chIe ke koI evI ghaTanA bane ke jethI zarIrathI bhinna pitAnA caitanyane bedha pAmI zakAya. tenI jhalaka maLI jAya. zarIrane jotAM jotAM prANa pravAha pakaDI zakAya. prANapravAhane jotAM jatAM sUkSama zarIranAM prakaMpane pakaDI zakAya ane tenAthI AgaLa jatAM sUkamatama zarIra-karmazarIranAM prakaMpanene anubhava thaI jAya, caitanyanAM spaMdane paNa ajJAta na rahe. jyAre AnaMdane te mahAzrota ApaNuM pakaDamAM AvI jAya che, tyAre bahAranuM jagata nIrasa lAgavA mAMDe che. ApaNuM 58 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samasyAo eTalA mATe ubharAya che ke ApaNe bAhya jagatamAM vadhu jIvIe chIe, AMtarika jagatamAM jIvavAne prayAsa nathI karatA. jyAM sudhI aMdaranA daravAjA UghaDatA nathI tyAM sudhI ApaNA khajAnA viSe jANatA nathI. aMdaranA zabdo keTalA sukhada che, aMdaranI gaMdha keTalI mIThI che, aMdaranuM rUpa keTaluM mehaka che, tene ApaNane tyAM sudhI anubhava nathI thatuM, jyAM sudhI ApaNe aMdaranAM bArI-daravAjAone khelI nathI nAkhatA. jyAM sudhI aMdaranA zabda, rUpa, rasa, gaMdha, sparza ane AnaMdane anubhava nathI thatuM tyAM sudhI manuSya game teTaluM bhaNe, jJAna meLave ke sAMbhaLe, tenuM AkarSaNa bAhya jagatamAM ja raheze. A AkarSaNane teDI nathI zakAtuM. dharmane game teTale upadeza sAMbhaLavA maLe che dharmanA kriyAkAMDenI game teTalI upAsanA karavAmAM Ave, paNa jyAM sudhI aMdaranI jAgRti thAya nahIM ke aMdaranI jhAMkhI thAya nahIM, tyAM sudhI AkarSaNa bahAranuM ja raheze, aMdaranuM nahIM. kAnanI vAta kAna sudhI ja pahoMcIne aTakI jaze ane magajanA taMtuone jhaNajhaNAvIne pUrI thaI jaze, paNa aMdara sudhI pahoMcaze nahIM. aMdaranuM sAmrAjya ane khuM che. tene pitAne siddhAMta che, niyama che, anubhava che. tenI vyAkhyA ane paribhASA sAva judI che. - zarIramAM hRdaya dhabakI rahyuM che, lehI pharI rahyuM che, vAyune saMcAra thaI rahyo che. zarIranA badhA avayave sakriya che. zarIranA samagra taMtramAM sakriyatA che. zarIra-yaMtra cAlI rahyuM che. jANe ke kaI ati vizALa phekTarI cAlI rahI che. 59 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zarIramAM agaNita parivartane thaI rahyAM che. agaNita pari mane thaI rahyAM che. hajAro ghaTanAo ghaTita thaI rahI che. te paNa manuSyane kaMI khabara nathI. te jANI nathI zakate ke kaMIka thaI rahyuM che tenuM kAraNa che ke te saMvedanAne pakaDI ja nathI zakate. khUba UMDANamAM dhyAna devAthI ja khabara paDe che ke zarIranI aMdara keTalI sakriyatA che. nADI cAlI rahI che. lehI pharI rahyuM che. hRdaya dhabakI rahyuM che. sUkSma banyA vinA te badhAMdhI khabara ja nathI paDatI. ApaNuM mana paNa eTaluM sthULa thaI gayuM che ke te sthaLane ja pakaDI zake che, sUphamane pakaDI nathI zakatuM. sUkSmane pakaDavA mATe manane sUkSma banavuM paDe che. sAdhanAne krama manane sUkSma banAvavAne krama che. mananI yAtrA jema jema AgaLa vadhatI jaze, mana sUkSma thatuM jaze ane pachI ApaNe sUkSmane pakaDavA mATe sUkSama thaI jaIzuM. jyAre sUkSma pakaDAze tyAre sthaLanI pakaDa chUTI jaze, tyAre sthULa saMvedane chUTatAM jaze ane sUkSama saMvedane hastagata thatAM jaze. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zarIra-prekSA : vidhi prekSA dhyAna vartamAnamAM jIvavAnuM zIkhave che, vartana mAnamAM zarIramAM je kaMI bane che, je halacala thaI rahI che athavA je kAraNethI halacala thaI rahI che, te badhAne jevuM te ja prekSAdhyAna che. zarIranI racanA khUba ja sUkSma ane rahasyamaya che. eka eka keSa (sela)nI racanA paNa atyaMta sUkSama che. lAMbA abhyAsa pachI ja ApaNe tenAthI kaMIka paricita banI zakIe chIe. dareka sAdhakanI jevAnI athavA grahaNa karavAnI kSamatA sarakhI nathI hotI. badhAnuM naipuNya ke kauzalya ekasamAna nathI hotuM. te vyakti-vyaktie bhinna bhinna hoya che. Aja je eka vyakti prekSAne abhyAsa zarU kare che te khUba sthaLa paryAne ja pakaDI zake che. je vyaktie ghaNA samaya sudhI abhyAsa karyo che te AgaLa eTalI sUkSamatAone pakaDI le che ane tenAmAM eTalI kuzAgratA AvI jAya che ke tenI sarakhAmaNI nathI karI zakAtI. sthaLathI sUma tarapha ApaNe zarIra-prekSA vaDe zarIra viSe jJAna athavA zarIranI anubhUti ke darzana karIe. ApaNI A kriyA aMta 61 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mukhI che arthAta ApaNe bahArathI aMdaranI tarapha jaIe. cetanAne ekadama bahAranA starathI zarU karIne ApaNe anukame aMdarane aMdara UMDA UtarIe arthAt ApaNe sthULathI sUkSama tarapha jaIe. pahelAM zarIranAM sthULa prakaMpanene sAkSAtkAra karIe, pachI zarIranI aMdara thanAra sUkSma parivartanane sAkSAtkAra karIe, rasAyaNone sAkSAtkAra karIe, zarIranuM saMcAlana karanArI vidyutane sAkSAtkAra karIe, pachI te badhAnuM saMcAlana karanArI prANa-dhArAne sAkSAtkAra karIe. jyAre A badhAne sAkSAtkAra karIe chIe, te sUkSama zarIrane sAkSAtkAra thavA lAge che. te pachI ati sUkSma zarIramAM thanArAM prakaMpanene paNa sAkSAtkAra thavA lAge che, kama-saMskArone sAkSAtkAra thavA lAge che. chevaTe caitanyane sAkSAtkAra thAya che, AtmAnuM darzana thAya che. zarIranuM UMDANa zarIra prezAnA prayAga vakhate kahevAmAM Ave che ke UMDA Utare. prazna thaI zake--kayAM jaIe? zarIranI UMDAI AgaLathI pAchaLa sudhI vaMtabhara ja che. eTaluM UMDANa kyAM che ke UMDANamAM jaIe ? ApaNuM zarIra te eTaluM nAnuM, pAtaLuM ane sAMkaDuM che ke tyAM te UMDANa jevI koI vastu ja nathI. je ApaNe carmacakSuthI jaIzuM te UMDANanI vAta samajavAmAM nahIM Ave. paraMtu jyAre ApaNe cetanAnAM stare joIe chIe, sUkSama jagatamAM praveza karIe chIe, tyAre ApaNane khabara paDe che ke A zarIranI aMdara eTalAM UMDANe che, jeTalAM duniyAnI kaI vastumAM nathI. A badhAM 62 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UMDANane tAga levA mATe khUba prayatna kare paDaze, anAyAsa kaMI paNa maLaze nahIM. zarIra-prekSAne krama UMDANamAM UtaravAnAM kramika pAna A pramANe che (1) zarIra prekSAmAM sau-prathama ApaNane cAmaDInA uparanA bhAganAM saMvedanane anubhava ke darzana thaze. jema ke-pitAnAM vastrone sparza, vAtAvaraNanI garamI-ThaMDI, parase, khaMjavALa vagere. (2) pitAnI mAMsapezIonA halanacalanathI utpanna thanAra saMvedanuM darzana (anubhUti). (3) pitAnA AMtarika avaye dvArA utpanna saMvedanene anubhava. (4) ane aMtamAM, pitAnA nADItaMtra (taMtrikA taMtra)nI aMdara vahetA vidyata Avego dvArA utpanna sUmi prakapa anubhava, AkhA zarIramAM niraMtara vahetI prANadhArAnAM prakaMpanene anubhava. A rIte, anubhavanI samagra prakriyAnI zarUAta tvacAsaMvedanAthI thAya che. zarIra-prekSAnA prayoga daramiyAna sAdhake pitAnA cittane zarIranA eke eka aMga para-pagathI mAthA sudhI ke mAthAthI paga sudhI-kendrita karavAnuM hoya che. tathA pratyeka bhAgamAM thanAra saMvedanAne daSTAbhAvathI jovAnAM che. UMDANamAM UtarIne sthULathI sUkSama saMvedane sudhI cittane pahoMcADIne temane phakta jevAnAM che. AkhethI jevuM jevuM nathI. jyAre ApaNI cittanI 63 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravRtti cAlatI hoya che, citta sakriya hoya che, paraMtu tenI sAthe keI uhApoha nathI hote, koI zabda nathI hote, kaI kalpanA nathI hotI, kaI vicAra nathI he, kaI ciMtana nathI hotuM, kaI manana nathI hotuM, kaI svapna nathI hotuM, koI smRti nathI hotI, te cittanI sakriyatAnuM nAma che--jevuM. jovAmAM mAtra jevAnuM hoya che, kere anubhava hoya che ane bIjuM kazuM paNa nathI hatuM. zarIra-prekSAnI paddhati "kevaLa darzanane abhyAsa che. kevaLa jevAnuM hoya, tenI sAthe kaI priyatA ke apriyatAnuM saMvedana na hoya. rAga-dveSanI kaI Umi ke taraMga na hoya. zarIra-pekSA cetanAnuM niptaraMga darzana che. sAmAnya rIte vyaktinI daSTi kevaLa priyatA ane apriyatAnI sAthe joDAyelI hoya che. tenAthI juduM kaMI te vicArI ja nathI zakatI. priyatA-apriyatAnA A dvathI mukta thayA vinA parivartana nathI thatuM. A dvandathI para evI dRSTinuM nirmANa zarIraprekSAthI thAya che. sukha-dukhathI upara UThIe sukha-du:kha zuM che, te samajavuM paDaze. spaMdana sAthe manane vega sukha che ane spaMdane sAthe manane yoga duHkha che. spaMdane sAthe je manane vega na thAya te na sukhane anubhava thAya ke na duHkhane anubhava thAya. priya spaMdane sAthe manane ga thAya che te sukha ane apriya spaMdano sAthe manane bhegA thAya te duHkha. sukha-duHkhanI je kalpanA 64 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che te yoga sAthe joDAyelI che. manane na joDe, spaMdana thatAM rahe, kaI vAMdho nahIM. na sukha thaze, na duHkha. - vartamAnamAM jIvavuM zarIra-prekSAnuM eka mahatvapUrNa sUtra che-vartamAnamAM jIvavuM. zarIra-prekSA "vartamAnIne jovAnuM zIkhave che. eTale vartamAnamAM zuM zuM thaI rahyuM che, te juo. kaye paryAya cAlI rahyo che? kaye paryAya naSTa thaI rahyo che? karyo paryAya utpanna thaI rahyo che? kayAM kayAM jaivika ane rAsAyaNika parivartane AkAra pAmI rahyAM che? hadayanuM saMcalana kevI rIte thaI rahyuM che? zarIranAM rasAyaNe ane vidyutvavAha kevI rIte kAma karI rahyAM che? A badhI ghaTanAone jevI, vartamAnane jovA barAbara che. zarIra-prekSAne abhyAsa vartamAnane jevAne abhyAsa che-ne bhUtakALamAM jIvavuM ke na bhaviSyamAM jIvavuM-kevaLa vartamAnamAM jIvavuM. Rs Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMca | zarIra-pekSAnA lAbha zarIra-prekSAnuM mahattvapUrNa pariNAma che-prANa pravAhanuM saMtulana. zarIra-prekSA AdhyAtmika prakriyA che. sAthe sAthe ja te mAnasika ane zArIrika prakriyA paNa che. Arogya jALavavA mATe eka kImatI upacAra che-prANacikitsA. zarIra-pekSA karanAra mAtra AdhyAtmika praga ja nathI karate, sAthe sAthe prANacikitsAne prayoga paNa karI rahyo che. bImArI dUra karavAne upAya karI rahyo che, prekSA che-prANunuM saMtulana mANasa bImAra kema paDe che? eka DokaTara kaheze ke jarsanA kAraNe paDe che. rega-nirodhaka zakti ochI thaI jAya che, eTale bImAra paDe che. eka Ayurvedika vaidya kaheze ke vAta, pitta ane kaphanI garabaDathI bImAra paDe che, paraMtu adhyAtmanI sAdhanA karanAra A bane matane svIkAra nahIM kare. tene uttara haze ke prANazaktimAM asaMtulana thAya che, eTale mANasa bImAra paDe che. je prANazaktinuM saMtulana jaLavAI rahe te mANasa bImAra paDI zake nahIM. asaMtulana ja manuSyane bImAra banAvI rahyuM che. kyAMka prANu vadhI jAya ane kyAMka prANa ghaTI jAya, te saMtulana kheravAI jAya. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AkhA zarIramAM prANadhArAnuM eka saMtulana hovuM joIe. vipravAha saMtulita rahe joIe. te saMtulana bagaDavAthI mANasa bImAra paDI jAya che, darda thAya che, zarIra nakAmuM banI jAya che, koI avayavanI kAma karavAnI zakti ghaTI jAya che, pIDA thAya che, vedanA thAya che. badhuM eTalA mATe thAya che ke prANanuM saMtulana bagaDeluM hoya che. prekSA karanAra saMpUrNa zarIrane jue che. mAthAthI paga sudhI jue che. jevAne artha e che ke jyAM citta jAya che, tyAM prANa jAya che. citta ane prANa bane sAthe sAthe jAya che. citta je jagyAe kendrita thaze, prANane tenI sAthe javuM ja paDaze. prANa cittane anucara che, anugAmI che. AkhA zarIramAM cittanI yAtrA thAya che. tene artha che ke AkhA zarIramAM prANanI yAtrA thAya che. je saMtulana bagaDeluM hatuM, te saMtu lana pharI ThIka thaI jAya che. samagra zarIra prANuthI bharAI jAya che. zarIra-prekSAne pahele uddezya che-prANunuM saMtulana. tenI niSpatti che-prANanuM saMtulana. zarIra-prekSA vaDe saMpUrNa zarIramAM vyApta caitanyane jAgrata karI zakAya che. prANa-pravAhane saMtulita karI zakAya che, jJAna-taMtuo temaja karma-taMtuonI kSamatA vadhArI zakAya che. pariNAmasvarUpe jyAM cetanA para Avela AvaraNa dUra thAya che, tyAM sAthe ja prANa-zakti, jJAnataMtuo tema ja karma-taMtuonA pUrepUrA upaga tathA mAMsapezIo ane rakta-saMcaraNa (blood circulation) nI kSamatAmAM saMtulanane lIdhe abhISTa mAnasika tema ja zArIrika lAbha prApta karI zakAya che. 67 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ roga-pratirAdhAtmaka zakti zarIramAM roga na thavA devAnA bIjo upAya che-- roga-pratirodhaka zaktinA vikAsa. jyAre rAga-pratirodhaka zakti prabaLa hAya che, tyAre koI paNa prakAranA rAganAM kITANue AkramaNa karI zakatA nathI. te Ave che ane parAjita thai jAya che. je koI vyaktinI pratiradhAtmaka zakti prakhaLa hAya che, te bImAra nathI thatA. je vyaktinI pratirodhAtmaka zakti majabUta che, tene kITANue satAvavAnA prayatna kare che, paraMtu satAvI zakatAM nathI. ApaNe zarIra-prekSA dvArA-pratirodhaka zaktine sakSama banAvIe chIe, tenI eka majabUta DhIvAla UbhI karIe chIe ke jethI koi AkramaNa karI na zake svAsthya para prabhAva : kema ane kevI rIte ? svAbhAvika rIte ja eveA prazna thaI zake ke zarIranAM A saMvedanAne jovAthI Agya kevI rIte sudharI zake? zarIra-vijJAna anusAra zarIranI sAmAnya svastha dazA (hAmiyA sTAsisa)nA AdhAra che--zarIrastha svAyatta nADItaMtranI e dhArAe--anuka pI ( sispentheTika) ane parAnuka'pI ( perAsipentheTika ). saMsthAna vacce saMtulana jALavI rAkhavuM. A saMsthAna zarIranI samasta svataHcAlita kriyAonuM niyamana kare che. jema ke--phephasAM, jaThara ane pAcanata tranA bIjA avayaveA, hRdaya-gati, leAhInuM dakhANu, lehImAM zarkarAnuM pramANa vagere. khIja zabdomAM kahevAmAM Ave tA zarIranA badhAM AMtarika kriyA-kalApanuM saMcAlana 68 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te kare che. have, je vakhate zarIra-prekSA daramiyAna citta koI avayava-vizeSa ke enA bhAga para jevuM kendrita thAya che ke svAyatta (avacetana) kiyA para cittanI saMkalpa-zaktinuM niyaMtraNa thaI jAya che. have citta pite ja tenuM saMcAlaka banI jAya che. udAharaNartha, zvAsa-prekSAmAM cittanuM niyaMtraNa zvAsa-niyamana kendra (je magajanA AyatAkAra aMtaHstha nAmanA bhAgamAM-magajanI pAchaLanA bhAgamAM-suSaNazIrSamAM che) para thavA lAge che. zarIra-prekSAmAM citta hRdayanI gati para jevuM kendrita thAya che ke, prANadA nADI (vegasa narva) je hRdayanuM niyaMtraNa kare che tene cittanI jAgarUkatAthI prabhAvita karI zakAya che. prAraMbhika abhyAsa-dazAmAM je ke avarodha ke anubhUti eTalAM tIvra ke zaktizALI nathI hatAM ke jenAthI niyaMtraNa sAdhI zakAya, te paNa citta (dhyAna)ne zarIranAM vibhinna aMga page para kendrita karavuM atyaMta Avazyaka che, jethI karIne ApaNe citta (cetana mana)ne ApaNI cetanAnAM bIjAM tevA aMge sAthe joDI zakIe ke je avacetana rUpamAM ApaNuM zarIranA tApamAna vagerene sAmAnya rUpamAM jALavI rAkhe che athavA pAcana Adi kriyAonuM niyamana kare che. mAtra A ja raste che cetana ane avacetana mananI vacce eka sumeLa pedA karavAne ke jenA dvArA tANa vagere dUra thaIne tenI svastha dazAnuM nirmANa thAya che. vyAdhi ApaNI zArIrika bImArI che, Adhi ApaNI mAnasika bImArI che ane upAdhi ApaNI bhAvanAtmaka bImArI che. 69 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazna UThe che vyAdhi kevI rIte maTe? zarIra-pekSA vyAdhi maTADavAnI paddhati che? hA, te vyAdhi maTADavAnI prakriyA che, paraMtu che parokSa prakiyA. DekTara vyAdhinI davA Ape che, zarIra-prekSAmAM vyAdhinI davA karavAmAM nathI AvatI. upAdhine maTADavAnI davA karavAmAM Ave che. upAdhinA upacArathI Adhi maTe che ane Adhi maTe che eTale vyAdhi maTe che. jAgarUkatA zarIra-prekSAne bIje lAbha che-jAgRti. sthULa zarIranI vartamAna kSaNane jenAra jAgRta thaI jAya che. koI kSaNa sukharUpa hoya che ane kaI kSaNa duHkharUpa. kSaNane jenAra sukhAtmaka kSaNa prati rAga nathI karate ane duHkhAtmaka kSaNa prati heSa nathI karate. te mAtra jue ane jANe che. pratisrotanI cetanA zarIra-prekSAne eka bIje lAbha che-pratisrota gAmitA -pravAhanI virodhI dizAmAM javAnI zakti. niraMtara bIjAene jovAne kAraNe ApaNI dRSTi evI banI gaI che ke ApaNe ApaNane pitAne jovAnuM paNa bhUlI gayA. ApaNe bhUlI gayA ke pitAnI jAtane paNa jevI joIe. zarIraprekSA pitAnI jAtane jovAnI prakriyA che. A prakriyA pratistrotanI cetanAnuM nirmANa kare che. jenuM pariNAma e AvI zake che ke bIjAone jovAnuM baMdha karIe ane pitAne joIe. dhyAnanI zarUAtamAM ApaNe saMka9pa-sUtrane 70. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lIe chIe-"svayaMne juo. pitAne juo. pitAne jovA mATe ja prekSAdhyAnane abhyAsa kare." A sUtranuM punarAvartana eTalA mATe karIe chIe ke ApaNI aMdara pratisAta-cetanAnuM nirmANa thAya. jyAM sudhI pratistrotanI cetanAnuM nirmANa nathI thatuM, ApaNe paristhitine mukhya ane ApaNuM astitvane gauNa mAnIne cAlIe chIe. jyAre pratistrota-cetanAnuM nirmANa thAya che, tyAre vyaktinI agatya vadhI jAya che ane paristhiti gauNa thaI jAya che. A rIte pratisrotanI cetanA vaDe paristhitione samajavA ane ene sAmano karavA mATe ApaNe zaktimAna banIe chIe, ane tenA para ApaNuM prabhutA sthApita karI zakIe chIe. parivartana zarIra-prekSAmAM vartamAnanI ghaTanAone jANavAnI sAthe sAthe temanuM parivartana ane pariNamana paNa thaI jAya che. lAge che ke bhAra ghaTI rahyo che, zarIra halakuM banI rahyuM che. dhyAna karavA besIe chIe tyAre zarIra bhAre bhAre lAgatuM hoya che, UThIe chIe te halakA thaI jaIe chIe. dhyAna karatAM pahelAM kyAreka kyAreka lAge che ke magaja bhAre banI gayuM che. UThIe chIe te lAge che ke bilakula haLavuM phUla banI gayuM che, bhAra-zUnya banI gayuM che, tANamukta banI gayuM che. tarata pariNAma ane tarata lAbha maLe che. zarIra-prekSAnuM mUlya eTalA mATe che ke te tarata lAbhane anubhava karAve che. tenAthI ApaNI cetanA jAgrata thAya che, 11 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirmaLatA vadhe che, AnaMdanI saravANuM phUTe che ane halakApaNane anubhava thAya che. AtmAne pAmavA mATe samagra zarIranI sAdhanA nitAMta Avazyaka che. te zarIra-prekSA vaDe phalita thAya che. zarIrane kAyAkalpa zarIra-prekSAne sahuthI vadhAre agatyane lAbha che- cetanAnI AMtarika AsthAnuM nirmANa ane te AsthAnA AdhAre saMcAlita thanAra navI AdatenuM nirmANa. zarIra-prekSA vaDe ApaNe jhera ane malinatA dUra karI cetanAne pariSkara karIe zarIramAM jyAre maLa jamA thaI jAya che tyAre AkhuM zarIra malina banI jAya che. jyAre ApaNuM utsargataMtra avarodhAya che, tyAre zarIramAM jora ekaThuM thAya che. jyAre maLa-niSkAsanane mArga sApha rahe che, tyAre jIvananI yAtrA nibaMdhapaNe cAle che. zarIra-prekSA utsargataMtrane sakriya ane kAryakSema rAkhavAmAM sahAyaka bane che, jethI zarIranuM jhera sahajapaNe visarjita thaI jAya che. je pUrNa zvAsa levAnI ucita vidhi hAthamAM AvI jAya ane abhyAsa vaDe mANasa egya rIte zvAsa levAnI Teva pADe, te tenI uttejanA ane vAsanAo tIvra nathI banatI. - zarIra-prekSA dvArA raktasaMcaraNa-taMtra ThIka kAma karavA lAge che, rakta-saMcaraNamAM thanAra avarodho dUra thaI jAya che, dhamanIonA avarodha dUra thAya che, lehInuM dabANa saMtulita thaI jAya che. hadayane vadhArAne zrama nathI kare 12 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDatA ane lAMkhA samaya sudhI kArya kSama rahI zake che. zarIra-prekSAnA prabhAva pAcana-taMtra para paDavAtha jaThara, lIvara, AMtaraDAM vagere avayaveAnI kArya -praNAlI kharAkhara cAlavA cAlavA lAge che. tenAthI pratyeka koSane paryApta mAtrAmAM peASaka tattvA maLI zake che. pratyeka mAMsapezI peAtAnuM kArya sucAru rUpe saMcAlita karavA mATe taiyAra rahI zake che. peTa-saMbaMdhI badhA rogonuM ApameLe nivAraNa thaI jAya che. zarIra-prekSAnA sIdhe| prabhAva nADItaMtra para paDe che. ApaNA magaja ane mana-saMbaMdhI badhI garabaDo nADI tatranA avarodho ane vikRttione kAraNe pedA thAya che. jyAre nADItaMtra zuddha hAya che tyAre badhI mAnasika Adhio ApameLe dUra thaI jAya che. je ghaTanAo ghaTavAnI che te avazya ghaTaze, temane ApaNane meSa paNa thaze, para`tu temanI sAthe na sukha Avaze, na duHkha. zarIra-prekSAnA sAdhake mAtra jANatA raheze, katavyanuM pAlana karatA raheze, ciMtana karaze; paraMtu, ciMtita nahIM bane. satApane ekaDo nahIM kare, sa Mtapta nahIM ane. 73 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU. yuvAcAya mahApaNajI krANuM kahyuM mana caMcaLa che [hindI guja.] cetanAnuM UrdhvarAhaNa [hindI-guja.] jena vega [hindI-guja.] mana jIte jIta [hindI-guja.] AbhAmaMDaLa [hindI-guja.] saMdhi [hindI guja.] apane gharame prekSAdhyAna : AdhAra ane svarUpa I [hindI-guja.] prekSANyAna : kAsaga" [hi,-guja.] prekSAthuni : zvAsapekSA [ | prekSAdhyAna : zarIraprekSA [ 4 ]. prekSAthAna : caitanya kendra prakSA [ ] enekAnta trIjuM netra [hindI-guja.]. kaise sAce ? [hindI-guja.] eso paMca kumAra [hindI-guja.] appANa zaraNa" guachAmi mahAvIra kI sAdhanA kA rahasya mi, merA mana merI zAnti [hi, aM'.] jIvana kI pAthI >>nuM kA kayiAka95. ghaTa ghaTa dIpa jale jIvanavijJAna zramaNa mahAvIra [hindI aMgrejI] manana ora mUlyAMkana ekalA cale re huM m kavAda avacenanuM mana se saMparka satya kI bAja uttaradAyI kauna ? AhAra aura adhyAtma merI dRSTi : merI sRSTi sAyA mana jaga jAye lekhakanI cAga-saMbaMdhI mahattvanI kRtio anakAina bhAratI Education International www jainelibrary.org