Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ paryuSaNa parva vizeSAMka A ja jaina sAhiMya kathA vizva praNa COM varSa-58. -8-8.mogasTa-sapa22011.5 68.DImata 3.30 ANTERPRETANAMRPAIS A ACCORREE prAjJAnayajApraNavatyApA sevanAnAtispaudisamaja yogaDateitabagAnayAtrA vAyAdArayApacamAtAmaha rutAsamavarudekhatAsara izayAnoyanamApurIcaye korAjAvAsyAvasatAprApta yadijammavAkatakatvoyarAjeMkAlAvyAyAmevatayaivavAra bhivAsAnemanta utsalakoyayo svAvalavAlale karnatInamahala vinAsAyaramA yosarAnIvavAdhA timadAjomAtA pAragAarthazAkhe cikleTona namA Rituals PIN HEIRITTISTIRTHEIRUSHIRTHRITHILI
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ prabuddha jIvana ; jena kathA vizva vizeSAMka * oNgasTa-sapTembara, 2015 "prabuddha jIvana' jaina sAhitya kazA vizva vizeSAMka sarjana-sUci Sri 3 jina-vacanA saMyamanuM svarUpa jo jauve vina yANati ajIve vi na yANati / jIvA 5 jIve ayANato kaha so nAhida saMjama / / | saryakAranA 4- 3 je jIvonA svarUpane nathI jAkAtA tathA ajIvonA svarUpane paNa nathI jANatA, ema je jIva ane ajIva baMnene nathI jANatA te saMyamanA svarUpane kevI rIte jANI zake ? One who does not know what life is also does not know what non-life is. Thus he being ignorant of what life is and what non-life is, how can he know what self-control is? (DaoN. ramaNalAla cI. zAha graMvita fbana vaiSana' mAMthI) * 'prabuddha jIvana'nI gaMgotrI 1. zrI muMbaI jena yuvaka saMgha patrikA 1929 thI 1932 2, prabuddha jena 1932 thI 1933 briTiza sarakAra sAme na jhUkavuM eTale navA nAme 3. tarUNa jene 1934 thI 1937 4. punaH prabuddha jenanA nAmathI prakAzana 19 39-1953 pa. prabuddha jaina navA zIrSa ke banyuM "prabuddha jIvana' 1953 thI. zrI muMbaI jaina yuvaka saMghanA mukhapatranI 1929| thI, eTale 81 varSathI avirata saphara, pahelA sAptAjhika, pachI ardhamAsika ane tyArabAda mAsika 2011 mAM 'prabuddha jIvana'no 58mAM varSamAM praveza prabuddha vAcakone praNAma pUrva maMtrI mahAzayo jamanAdAsa amaracaMda gAMdhI caMdrakAMta sutariyA ratilAla sI. koThArI maNilAla makamacaMda zAha jaTubhAI mahetA paramANaMda kuMvarajI kApaDiyA cImanalAla cakubhAI zAha DoramaNalAla vI. zAha (1) A saMpAdana aMge kiMcita prA.DaoN. kAntibhAI bIzAha (2) A viziSTa aMkanA mAnada saMpAdaka DaoN. kAntibhAI bI. zAha DaoN. dhanavaMta zAha (3) jena kathAsAhitya-eka vihaMgAvalokana DaoN. kAntibhAI bI. zAha (4) buddhimatura bALa rohA (5) niyamapAlananAM mIThAM phaLa : be kathAo (6) cAra putravadhUonI parIkSA (7) vinayathI zobhatI vidyA (8) sagAM ja sagAno anartha kare : kathAsaptaka (9) zraddhA Dage, saMrAya vadhe (10) dagalabAja khoTuM name cAra pAMkhaDInI kathA). (11) chIMka samasyA (12) eka bhAgyahInanI Apattio : aMte chuTakAro (13) keTalIka prANIkathAo (14) dhUrta ane drohI mitrane padArthapATha (15) bhamyA parA gaNyA nahi (16) karakaMDunI kathA (13) sAvadhAnI, samatA. sahiSNutA - te AnuM nAma (18) guNAvaLInI zIlarakSA (19) saujanya, svakhadarzana ane saMprApti | (20) ArAmazobhA (21) paramahaMsa ane cetanA : eka viziSTa rUpakakathA (22) dAMte daLyuM ne jIbha gaLyuM (23) ApamatilApaNAnuM duSpariNAma (24) vRddhajananI koThAsUjha (25) vRddhA-kathA (26) jA sA sA sA (27) pIDA vaheMcAya to pApa vaheMcAya (28) munivara kema hasyA ? (29) be laghu dekhAtakathAo (30) UMdha vecI ujAgaro (31) adhyAtma rasanuM kuMDA bharI pAna karAvatI gautamakathA guNavaMta baravALiyA (32) jayabhikhu jIvanadhArA : 31 DaoN. kumArapALa desAI mukhapRSTa saujanya : (1) sarasvatI, 19mI sadI pUrvArdha (2) Azrama RSi pArka : bI. je IMsTiTyUTa oNpha larniga eNnDa risarca - amadAvAddha | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | bihenazrI puSpAbena parIkhanI pArizramika nirIkSaNa dRSTi ane zrI javAharabhAI zuklanuM komyuTa zabdAMkana, mudraNa ane suzobhana dRSTi A samRddha aMkane prApta thaI che. dhanyavAda. AbhAra.... -taMtrI. Ata karI zako cho chokarI hatI ke kaTa karI ke lilliTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTimli l iiii HTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTI
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Regd. With Registrar of Newspaper for India No.RNI 6067/57 0 varSa 'prabuddha jIvana': 58 0 aMka: 8-9 0 ogasTa-sapTembara 20110 vikrama saMvata 2067 0 vIra saMvata 25370 zrAvaNa-vada-tithi-3 0 0 0 zrI muMbaI jaina yuvaka saMgha patrikA 0 0 0 (1929 thI prAraMbha, 82mA varSamAM praveza) prabhu QUC6M 0 0 vArSika lavAjama rU.125/-0 0 0 0 chUTaka nakala rUA. 30-00 mAnada taMtrI : DaoN. dhanavaMta zAha A viziSTa aMkanA mAnada saMpAdaka prA. DaoN. kAMtibhAI bI. zAha jaina sAhitya kathA vizva saMpAdakiya... A saMpAdana aMge kiMcita zrI muMbaI jaina yuvaka saMghanI vikAsAbhimukha pravRttio mATe vizvAsa-enI AgaLa, basa, jhUkI javAyuM. 'nA' kahevAnuM muzkela sadA jAgrata ane 'prabuddha jIvana'nA mAnada taMtrI DaoN. dhanavaMtabhAI banyuM. ane soMpAyeluM kAma pAra pADavuM ja evA dRDha nizcayathI kAmagIrI zAhano phebruArI '11nI Akhara tArIkhomAM paryuSaNa vizeSAMka - AraMbhI. 'jaina kathAo'nA saMpAdana kArya aMgenuM nimaMtraNa Apato patra AvI jaina kathAono paTa koI ghUghavatA mahAsAgara samo vizALa che. maLyo. viSaya to rasarucivALo hato ja, kemake mAre hAthe je keTaluMka Agamo, Agametara graMtho, vRttio ane TIkAgraMtho, upadezAtmaka graMtho, saMzodhana-saMpAdananuM kArya thayuM te jaina kathanAtmaka sAhitya saMdarbhe kathAkozo, bAlAvabodho, kathanAtmaka rAsAo, padyavArtAo - jyAM ja hatuM. chatAM A javAbadArI saMbhALavA aMge thoDIka avaDhava hatI. paNa najara nAkho- nAnImoTI kathAothI A sAhityasAgara kathAonI pasaMdagI, enA AdhArasrotonI khoja, upayogamAM chalakAI rahyo che. ane te paNa pAcho prAkRta, saMskRta, apabhraMza, jUnI levAnArAM pustako hAthavagAM thavAM ane ene AdhAre e badhI gujarAtI jevI ekAdhika bhASAomAM. gadyamAM ane padyamAM paNa. kathAonuM Alekhana. "thaze A badhuM?' ema thoDIka mathAmaNa thayA tIrthakaro, cakravartIo, gItArtho, munivaro, rAjavIo, zreSThIo, karI. paNa dhanavaMtabhAIno sojanyapUrNa Agraha ane mUkelo satI nArIonI caritrakathAo, pazu-paMkhIonI kathAo, | A viziSTa aMkanA saujanyadAtAo oNgasTa 2011 sapTembara 2011 saujanyadAtA : zrImatI kumakumabena harSadabhAI dozI saujanyadAtA : zrI vinodabhAI ema. zAha | zrI rUtvika harSadabhAI dozI zrImatI bhAnubena vinodabhAI zAha smRti : sva. mAtuzrI lIlAvaMtIbena nImacaMda dozI. | smRti : | sva. harSadabhAI dozI. sva. zrI subodhabhAI ema. zAha * zrI muMbaI jaina yuvaka saMgha, 33 mahamadI minAra, 14mI khetavADI, e.bI.sI. TrAnsaporTanI bAjumAM, muMbaI-400004. TeliphonaH 23820296 * Website : www.mumbai_jainyuvaksangh.com * email : shrimjys@gmail.com Web Editor: Hitesh Mayani-9820347990
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 prabuddha jIvanaH jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka duSTAMtakathAo, rUpakakathAo, mArmika bodhakathAo ema viSayavastu ane prakAra dRSTie vicAratAM keTaluM vaividhyapUrNa Alekhana jovA maLe! A vizeSAMka saMdarbhe dhanavaMtabhAIne ane mane-bannene je apekSita hatuM te anusAra je jaina kathAo khUba jANItI ane pracalita che tevI kathAone ahIM samAvI nathI. tethI ja sthUlibhadranI ke zAlibhadranI, nema-rAjulanI ke caMdanabALAnI, meSakumAravadharasvAmI-puNiyA zrAvaka ke sanatyakravartInI AvI atiparicita kathAo ahIM jovA nahi maLe. e ja rIte 'samarAIgsa kahA' ke 'vasudevahiMDI', 'paumacariya' ke 'upamitibhavaprapaMcA kathA', 'zrIpALa rAjAno rAsa' ke 'surasuMdarIrAsa'-AvAM dIrgha kathAnako paNa ahIM aprastuta ja hoya e paNa samajI zakAze. paraMtu je jaina kathAo jainetarone to aparicita hoya, paNa jaina samudAyane paNa ekaMdare aparicita samI ke alpaparicarti hoya ane je thAraMjakatAnI sAthe mArmika bodhakatAyukta paNa hoya evI kathAone ahIM rajU karAI che. jaina kathAsAhityano jemane vizeSa abhyAsa che ke emAM vizeSa ruci che evA abhyAsuomAMthI koikane ema paNa lAgavA saMbhava che ke ahIM amuka kathAno samAveza karavA jevo hato paNa tho nathI, athavA to A kathA karatAM phalANI kathA pasaMdagI pAmI hota to vadhu ucita gaNAta. pA AgaLa kahyuM tema samagra jaina kathAsAhityanA pradezamAM viharavuM e samudrane bAthamAM levA jevuM kaparuM kAma che. ane vaLI, ane eka mAsika aMkanI gAgaramAM samAvI zakAya paNa zI rIte ? chatAM ahIM kathAnA AdhArasroto, kathAnuM viSayavastu, kathAnA prakAro, kathAnI raMjakatA-bodhakatAnuM vaividhya jaLavAya ane dhyAnamAM rAkhIne kathApasaMdagIno prayAsa karAryo che. kathA e vividha pradezomAM, vividha graMthomAM, vividha lokamukhe viharato-vicarato prakAra che. tethI to eka ja viSayavastu dharAvatI kathA ekAdhika graMthomAM samAveza pAmelI joI zakAya che. ane kathA jyAM jyAM pahoMcI hoya che tyAM tyAM pAtranAmo, sthaLanAmo, kathAMzo, kathAghaTako, zailI, gadya-padyanAM mAdhyama, Alekhano saMkSepa ke vistAra-ama navanavA svAMgamAM e prakaTa thatI bhaLAya che. udAharaNa tarIke, jaina samudAyamAM atyaMta jANItA sthUlibhadra-kozAnA kathAnaka sAthe saMkaLAyelA siMhaguphAvAsI muninA kathAnakamAM, sthUlibhadra paratvenI IrSyA ane spardhAthI prerAyelA A munine 'upadezamAlA' ane 'upadezapada' graMthomAM kozAnI bahena upakozAne ogasTa-sapTembara, 2011 vRtti'mAM A siMhaguphAvAsI munine kozAne tyAM jatA batAvAyA che. tyAM jatA darzAvAyA che, jyAre 'upadezaprAsAda', 'zIlopadezamAlA' paranI 'zIlataraMgiNI vRtti' ane 'uttarAyana sUtra"nI 'subodha eTale ja, ekAdhika graMthomAM sthAna pAmelI kathAnA sarjakanuM nahi, kathA je graMthamAM samAveza pAmI hoya e graMthakartAnuM nAma batAvI zakAya. hA, graMthakAre gadya ke padyanA mAdhyamathI je svarUpe ane zabdabaddha karI hoya e maryAdAmAM enuM kartRtva gaNI zakAya. A vizeSAMkanA AraMbhamAM mukAyelA abhyAsalekha 'jaina kathAsAhitya eka vihaMgadarzana'mAM jaina kathAsAhitya keTalA vistRta paTa upara patharAyeluM che enI jhAMkhI thaI zakaze. A aMkamAM pratyeka kathAnA prAraMbhe co2sa kauMsamAM kathAno AdhArota graMtha, graMthakartA, enuM racanAvarSa vagere darzAvyA che. kyAMka ekathI vadhu AdhAragraMthono paNa ullekha karyo che. te pachI kathAlekhana mATe je pustakane upayogamAM lIdhuM che tenuM nAma, saMpAdana, prakAzana, prakAzanavarSa vagerenI mAhitI ApI che. kathAlekhanamAM jaina pAribhASika zabdonuM bhAraNa na rahe e khyAlamAM rAkhyuM che. kyAMka evI bhASA praryAdAI hoya to saraLa paryAya ApavAno prayAsa karyo che. ahIM apAyelI kathAo paikInI keTalIkamAM hAsyanI chAMTa, keTalIkamAM kutUhalapreraka ghaTanAkrama, keTalIkamAM hRdayasparzitA, to kyAMka saMketa-samasyA ane eno ukela-A badhuM jovA maLe. deva ke yakSa jevA pAtro sAthe saMkaLAtI kathAmAM camatkArika tattva paNa jovA maLe, paNa kathA je kahevA jaI rahI che e mATe e tattvane e kathApradezanA vAstava tarIke svIkAravuM joIe. chevaTe to dRSTAMtarUpe AlekhAyelI AvI kathAomAMthI eno visphoTaka marmabodha grAhya banavo joIe. kathAnAM zIrSako saMpAdaka ApelAM che. vizeSAMkanA A samagra kathAlekhanamAM ke kathAsaMdarbhe apAyelI mAhitImAM kyAMya paNa zaratacUka thaI hoya ke kSati rahI hoya to te mATe kSamAprArthI chuM. A vizeSAMka aMge ApanA pratibhAva/sUcana jANavAnuM A saMpAdakane jarUrathI gamaze, dhanavaMtabhAIne to e game ja, teo to haMmezAM enI pratIkSAmAM rahenArA che. A vizeSAMka-saMpAdananI javAbadArI soMpIne mane jaina kathAnA sAhitya pradezamAM laTAra mAravAnI taka pUrI pADI e mATe hRdayathI dhanavaMtabhAIno AbhArI chuM. kAntibhAI bI. zAha 'nizigaMdhA', 7, kRSNa pArka, khAnapura, amadAvAda-380 001. phona : (079) 25502348, 1 varSanuM lavAjama rUA. 125/-(U.S. $ 15) 0 3 varSanuM lavAjama rUA. 350/-(U.S. $ 40) 0 5 varSanuM lavAjama rUA. 550/-(U.S. $ 65) 10 varSanuM lavAjama rUA. 1000/-(U.S. $120) * kanyA kariyAvara AjIvana lavAjama rUA. 2000/-(U.S. $ 150)
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara, 2011 prabuddha jIvanaH jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka jaina sAhitya kathA vizva A viziSTa aMkanA mAnada saMpAdaka Do. kAMtibhAI bI. zAha bahuzruta, mitabhASI, suzrAvaka DaoN. kAMtibhAI bI. zAhano paricaya karAvavo eTale jJAnanA bhaMDAramAM pravezI jJAna saurabhanA aNu-paramANu laIne bahAra AvavuM. ApaNe emane maLIe eTale e paLe ja ApaNe emanA Atmika smita ane goraMbhAyelA zuddha zabda dhvaninA taraMgo ane e taraMgomAM guMjita thayelA jJAnamAM jakaDAI jaIe ja. gujarAtanA dahegAma tAlukAnA rakhIyAlI gAme 1933mAM janmelA zrI kAMtibhAIe prAthamika zikSaNa vatanamAM lIdhuM, pachI mAdhyamika zikSaNa amadAvAda zeTha sI. ena. vidyAlayamAM, bI.e. sudhIno abhyAsa amadAvAdanA zrI mahAvIra jaina vidyAlayanA chAtravAsamAM rahI gujarAta kaoNlejamAMthI karyo. jaina vidyAlayamAM nivAsa sthAnane kAraNe jene darzana-sAhitya pratye rasa-ruci keLavAyA. amadAvAdamAM zrI umAzaMkara joSInA adhyakSapade zarU thayela bhASA sAhitya bhavanamAM anusnAtakanuM zikSaNa laI gujarAtI-saMskRta viSaya sAthe ema.e.nI padavI prApta karI. 196 6 mAM prakhara paMDita ane sAhitya marmajJa prA. jayaMta koThArInA mArgadarzanathI 'sahaja suMdarIkRta guNaratnAkara chaMda : enI samIkSita vAcanA ane AlocanAtmaka abhyAsa' e zIrSakathI zodhaprabaMdha lakhI pIeca.DI.nI DIgrI prApta karI AvuM uccattama zikSaNa prApta karanAra DaoN. kAMtibhAI AjIvana zikSaka banI rahyAM, ane sADAtraNa dAyakA sudhI zALA, koleja ane saMzodhana saMsthAmAM zikSaka, prAdhyApaka ane saMzodhaka tarIke eozrIe sevA ApI. A sArasvata dIrgha kArakIrdi daramiyAna eozrIe uccatama lekhana kArya karyuM ane vividha lekho lakhyA, parisaMvAdo ane vArtAlApomAM sakriya rahyA uparAMta saMzodhita, saMpAdita, likhita ane anuvAdita evA emanA 24 graMtho prakAzita thayA che. A badhAM ja graMtha, lekho sAhitya ane jena jagata temaja vidvAnoe aMtarathI AvakAryA che ane e badhAM yazAdhikArI banyA che. 'hastapratavidyA' uparAMta prAcIna ane madhyakAlina jaina sAhitya eozrIno vizeSa rUcino viSaya che ane A kSetramAM eo sAhitya jagatane mUlyavAna sevA ApI rahyA che. DAM. kAMtibhAInI sAhitya siddhi lakhavA besIe to eka vipula nibaMdha lakhAI jAya evA A vidvAne "prabuddha jIvana'nA A viziSTa aMka mATe saMpAdana kArya svIkArI "pra.jI."nA vAcakone parizramika uttama ane marmajJa rasathALa Apyo che e mATe 'prabuddha jIvana'nA vAcako ane A saMsthA eozrInI RNI raheze. pataMtrI
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ prabuddha jIvanaH jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka ogasTa-sapTembara, 2011 jaina kathAsAhitya-eka vihaMgadarzana || DaoN. kAntibhAI bI. zAha kathAsAhitya vizenA A nibaMdhano AraMbha paNa nAnakaDAM ApaNAM AgamasUtro samajavA mATe cAra anuyoga prasthApita dRSTAMtothI ja karuM. thayA che. caraNakaraNAnuyoga, dravyAnuyoga, gaNitAnuyoga ane eka dharmAnurAgI zreSThIno putra atyaMta nAstika. nagaramAM jaina dharmakathAnuyoga. Ama ApaNA zrutAbhyAsamAM dharmakathAnuM pAsuM eka AcArya padhAryA. zeThanI vinaMtIne dhyAnamAM laI mahAtmAe pelA mahattvanuM paribaLa banI rahyuM che. ApaNI dvAdazAMgImAM chaThuM aMga zreSThIputra samakSa zAstrakathita siddhAMto ThAlavavA mAMDyA. pelAe "jJAtAdharmakathAga' che. jema AcArAMgasUtramAM caraNakaraNAnuyoganI eka kAnethI sAMbhaLI bIje kAnethI kADhI nAMkhyA. mahAtmAne thayuM ke mukhyatA svIkArAI che tema A chaThThA aMgamAM dharmakathAnuyoganI ujjaDa dharatI para meghavarSA vyartha che." thoDA samaya pachI bIjA eka mukhyatA che. paNa eno artha e nathI ke anya AgamagraMthomAM mahAtmAe e bIDuM jhaDapyuM. emaNe pelA zreSThIputrane pAse besADI dharmakathAnuM Alekhana nathI thayuM. tIrthakaro, cakravartIo, eka rasika kathAthI AraMbha karyo. nAstika putrane rasa paDavA mAMDyo. sAdhumahAtmAo, sAdhvIjIo, rAjAo, maMtrIo, zreSThIo, satI cotrIsa divasa sudhI mahAtmAe roja ekakI kathA kahI ane zreSThIputra strIo Adi nijI jaina paraMparAnI temaja brAhmaNadhArAnI nAstikamAMthI Astika-dharmAnurAgI banI gayo. A che 'vinoda purANakathAothI mAMDIne laukika svarUpanI kathAo ApaNAM cotrIsI'no kathAdora. ekAdhika AgamomAM samAviSTa thaI che. XXX prathama aMga 'AcArAMgasUtra'nI trIjI cUlikAmAM cyavanathI mAMDI saMskRtanI eka jANItI kathA "zukasaptati'mAM videza gayelA nirvANa sudhInI zrI mahAvIranI jIvanaghaTanA prApta thAya che. pAMcamA yuvAnanI patnI jArakarma arthe rAtre bahAra javA nIkaLI. pALelA aMga "vyAkhyAprajJapti'mAM jamAli ane gozAlakanAM caritrakathAnako popaTe strIno IrAdo pArakhI jaIne ene eka kathA sAMbhaLavA kahyuM. maLe che. "jJAtAdharmakathAMga" nAmaka chaThThA aMgamAM mahAvIramukhe strIne kathAmAM rasa paDyo. rAta vItI gaI. strIe enI bhogecchA kahevAtI kathAo che. dRSTAMtakathAo, rUpakakathAo, sAhasazoryanI kAla upara mulatavI. pelA popaTe pratyeka rAtrIe ekakI kathA kahIne kathAo, purANakathAothI e Agama-aMga sabhara banyuM che. sAtamA 70 rAto sudhI ene rokI rAkhI. pati pAcho Avyo. enI patnI aMga 'upAsakadazAmAM mahAvIraprabhunA AnaMda, kAmadeva, zIlabhraSTa thatI bacI gaI. calaNIpiyA, surAdeva Adi daza zrAvakonI kathAo upalabdha che, XXX jeo vividha pralobhano ane bhUta-pizAco dvArA pedA karAyelAM zaivadharmI kumArapALa rAjAne hemacaMdrAcArya jaina dharmathI avagata vinone pAra karIne devatvane prApta kare che. A zrAvako potAnA karAvavA 54 kathAo kahI. e kathAzravaNa dvArA kumArapALa rAjA bhoga ane vyavasAyanI maryAdA svIkArIne emanuM sAttvika jIvana jaina dharmathI prabhAvita ane pratibodhita thayA. jIvyA che. AThamA aMga "aMtakRtadazAmAM jemaNe karmono ane enA pahelA dRSTAMtamAM joI zakAze ke sIdhI siddhAMtacaryA ke sIdhA phalasvarUpa saMsArano nAza karyo che evA 10 aMtakRta kevalInA dharmopadeza je na karI zakyAM te kathAe karI batAvyuM. bIjA daSTAMtamAM caritronuM Alekhana thayuM che. emAM gajasukumAla, arjunamAlI, kathAzravaNa AgaLa pelI strInuM jArakarmanuM prayojana gaNa banI gayuM. sudarzana vagerenI rocaka kathAo che. navA aMga kathArase ene zIlabhraSTatAmAMthI ugArI lIdhI. trIjAmAM kumArapALa "anuttaropayAtikadazAmAM potAnAM tapa-saMyama dvArA anuttara rAjAne ahiMsA, dAna, devapUjA, cAritravratanI kathAoe palaTAvI dIdhA. vimAnalokamAM pahoMcelA vAriSeNa, abhayakumAra, dhanyakumAra Adi kathAnuM mAdhyama : A che kathAnA mAdhyamanI prabaLatA ane sakSamatA. 33 rAjakumAronAM kathAnako nirUpAyAM che. agiyAramA karmavipAka' e mAnavInA hRdayane soMsarI sparze che. marmasthalane coTa ApI vIMdhI aMgamAM karmavipAkanI kathAo che. duHkhavipAkanI kathAomAM nAMkhe che. hA, zarata eTalI ke A kathAmAdhyama zubha IrAdAthI pUrvabhavamAM karelAM duSkRtyonA mAThA pariNAma darzAvAyA che. emAM prayojAyuM hoya to enI sattvazIlatA ane asarakArakatA nirapavAda AvatI mRgAputranI kathA to rUMvADAM UbhA karI nAkhe evI che. A che. ane tethI ja jaina, brAhmaNa ke bauddha paraMparAmAM dharmakathAnuM mAdhyama mRgAputra atyaMta durgadha mAratA, dehAkRti vinAnA kevaLa mAMsapiMDa pracura mAtrAmAM prayojAyeluM jovA maLe che. ' rUpe janmyAM che. jaina kathAsAhityano AdhArastrota : jema jaina darzana ane jaina Agama-aMgonI jema enAM upAMgomAM paNa ajAtazatru, ariSTa jIvanazailIno AdhArasrota ApaNAM Agamo che tema jaina kathA nemi, pradeza rAjA ane kezI gaNadharanA kathAnako temaja sAhityano mukhya AdhArasrota paNa ApaNuM AgamasAhitya che. devadevIonA pUrvabhavonI kathA maLe che.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara, 2011 prabuddha jIvanaH jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka anya AgamomAM 'uttarAdhyayanasUtra' je mULasUtra gaNAyuM che temAM kathAkozo : saMskRta-prAkRtamAM keTalAka kathAgraMtho evA maLe che nami nAme pratyekabuddhanI pravrajyAkathA, kapilamuninuM caritra, je kathAkozanI garaja sAre che. hariSaNano 'bRhatkathAkoza' prAcIna harikezabala sAdhunuM caritra, iSakAra rAma, mRgAputra, anAtha muni, kathA koza che; jemAM 157 kathAo che. emAM bhadrabAhunI kathA samudrapAla, rathaneminI kathAo temaja pArzvanAthaziSya kezIkumAra noMdhapAtra banI che. vimalasUrinuM 'paumacariyuM', jinasenanuM ane mahAvIraziSya gautama vaccenI saMvAdakathA prApta thAya che. 'harivaMzapurANa', zIlAMkanuM "caupannamahApurisacariyuM', bhadrezvara kRta vivaraNagraMtho ane dharmagraMtho aMtargata: samayAMtare vividha gItArtho "kathAvali', hemacaMdra'nuM triSaSTizalAkApuruSa caritra', dvArA A AgamagraMtho upara niryuktio, bhASyo, cUrNio, TIkA zubhazIlagaNinI 'bharatezvara-bAhubali vRtti', somaprabhAcAryakRta ane vRttionI racanA thaI. AgamagraMthomAM ullekhAyelI kathAono 'kumArapAla-pratibodha', vijayalakSmI kRta 'upadezaprAsAdatemaja AdhAra laIne judAjudA vRttikAroe e kathAone vistRtarUpe upara jeno ullekha karyo te 'upadezamAlA', 'upadezapada', AlekhelI che temaja anya pUraka kathAnako paNa A TIkAgraMthomAM "zIlopadezamAlA" vagere kathAkoza prakAranA kathAgraMtho che. sthAna pAmyAM che. jemake 'uttarAdhyayana' paranA TIkAgraMthomAM 22 'triSaSTi'mAM 63 zalAkApuruSonAM caritro che, jemAM 24 parISahonI kathAo vistArathI maLe che. naMdIsUtra' paranI malayagirinI tIrthakaro, 12 cakravartIo, 9 vAsudeva, 9 baLadeva ane 9 naMdI-adhyayanavRtti'mAM buddhinA cAra prakAro paranI buddhicAturyanI prativAsudevanA caritrono samAveza che. A graMthanA 13mA parvamAM rasika laukika kathAo upalabdha che. mahAvIracaritranI sAthe sAthe zreNika, koNika, celaNA, mRgAvatI, jema Agamika vivaraNagraMthomAM tema Agametara dharmagraMtho ane dhannA-zAlibhadra, darzaka deva ane jAsA sAsAnI kathAo paNa te-te dharmagraMtho paranA TIkAgraMthomAM paNa thokabaMdha kathAo samAveza saMkaLAyelI che. pAmI che. jemake dharmadAsagaNino 'upadezamAlA', haribhadrasUrino vijayalakSmInA 'upadezaprAsAdamAM 357 kathAnako che. jemAM upadezapada', jayakIrtino "zIlopadezamAlA', maladhArI 348 dRSTAMtakathAo ane 9 parvakathAo che. zubhazIlagaNinI hemacaMdrasUrinuM "puSpamAlA prakaraNa', zAMtisUrinuM "dharmaratnaprakaraNa' 'bharatezvara-bAhubali vRtti' e mULamAM to 13 gAthAnI vagere graMthomAM aneka kathAo nirdiSTa che. A dharmagraMtho para racAyelA "bharatezvara-bAhubali sakjhAya'mAM nirdezAyelA dharmAtmAo ane TIkAgraMthomAM e kathAono vyApa vistare che. dharmadAsagaNinA satI nArIonA caritrAtmaka kathAnakono saMgraha che. jemAM bharatathI 'upadezamAlA' upara 10mIthI 18mI sadI sudhImAM vIseka jeTalI meghakumAra sudhInA 53 puruSo ane sulatAthI mAMDI reNA sudhInI saMskRta TIkAo lakhAI che. emAM siddharSigaNi kRta "heyopAdeya' 47 satI strIonI kathAo che. TIkAmAM saMkSepamAM jaina paraMparAnA caritra-kathAnako maLe che. pAchaLathI svataMtra jaina kathanAtmaka kRtio/rAsAo : ahIM sudhImAM to ApaNe vardhamAnasUrie prAkRtamAM bIjA kathAnako emAM umeryA che. samUhamAM ekAdhika kathAo saMgrahAI hoya evA Agama ane haribhadrasUrinI prAkRta racanA 'upadezapada' para vardhamAnasUrie Agametara saMskRta-prAkRta kathAgraMtho ane kathAkozonI vAta karI. ane municaMdrasUrie TIkAo lakhI che. A graMthomAM manuSyabhavanI paNa jaina paraMparAnI A badhI caritrakathAo nirUpatA svataMtra graMtho durlabhatAnAM dasa dRSTAMto apAyAM che temaja cAra prakAranI buddhi - paNa saMskRta-prAkRtamAM pracura mAtrAmAM racAyA che. eka ja viSaya otpattikI, vanayikI, kArmikI ane pariNAmikI - ne lagatI upara aneka graMtho racAyA hoya enuM pramANa paNa sAruM evuM che. 83 jeTalI dRSTAMtakathAo maLe che. emAM naTaputra bharata rohAnI jUja apavAda sivAya moTA bhAganA tIrthakara caritro mahadaMze tpattikI buddhinAM apAyelA dRSTAMto atyaMta rasika che. prAkRtamAM racAyA che. emAMye "saMtinAha cariya" ke "mahAvIracariya" puSpamAlA prakaraNa'nA 20 adhikAromAM ahiMsA, jJAna, dAna, to aneka kavione hAthe racAyA che. jUnI gujarAtImAM praveza karIe zIla, tapa, bhAvanA, cAritrazuddhi vagerenI puSTi arthe dRSTAMtakathAo to e sAhityano AraMbha ja zAlibhadra kRta 'bharatezvara-bAhubali ApavAmAM AvI che. jayakIrtiracita "zIlopadeza-mAlA'nI rAsa' ane vajUsenasUrikRta 'bharata-bAhubalighorathI thayelo che. somatilakasUri racita "zIlataraMgiNI' vRttimAM 39 kathAo prAcIna-madhyakAlIna ApaNA jaina sAdhukavione mATe to jaina upalabdha che. kalikAlasarvatra hemacaMdrAcArye racelA "yogazAstra ane paraMparAnA caritrAtmaka kathAnakoe emanI rAsAkRtio mATe moTo enI svopajJa TIkAmAM RSabhadeva, mahAvIra svAmI vagere tIrthakaro, khajAno kholI Apyo che. jUja apavAda sivAya lagabhaga brahmadatta, bharata, su bhUma, sanaskumAra Adi cakravartIo, madhyakALanA badhA ja jaina kavioe kathanAtmaka rAsAracanAo ApI cilAtIputra, daDhaprahArI, dhUlibhadra Adi sAdhu mahAtmAo, AnaMda, che enI ahIM yAdI ApavI e paNa samudra ulecavA jevuM kaparuM kAma calaNIpiyA vagere zrAvako, sudarzana zreSThI vagerenA kathAnakono banI jAya. kevaLa rAsA-kRtiomAM ja nahIM, phAgu, bAramAsI, samAveza thAya che. sajhAya jevA laghu padyaprakAromAM paNa A kathAnako saMkSipta svarUpe
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ prabuddha jIvanaH jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka ogasTa-sapTembara, 2011 nirUpAyAM che. e ja rIte nayasuMdarano pAMca pAMDavacaritra rAsa', samayasuMdarano zAlibhadrasUri, lAvaNyasamaya, sahajasuMdara, jayavaMtasUri, "sItArAma copAI rAsa' ane 'draupadI copAI', zAlisUrinuM kuzalalAbha, nayasuMdara, samayasuMdara, RSabhadAsa zrAvaka, jinaharSa, 'virATaparva', dharmasamudrano "zakuM talA rAsa' racAyAM che. Ama upAdhyAya yazovijayajI, jJAnavimala, udayaratna, padmavijaya, 5. rAmAyaNa-mahAbhAratanI kathAonI jaina paraMparA vyApaka svarUpe vIravijaya, uttamavijaya vagere jaina kavioe ghaNA moTA pramANamAM UbhI thaI che. AvuM kathanAtmaka sAhitya ApyuM che. emAM jaina paraMparAnA tIrthakaro, keTalAka mULabhUta siddhAMto paratve jaina ane bauddha mata samAna gautamasvAmI, sudharmAsvAmI vagere gaNadharo, zreNika, abhayakumAra, valaNa dharAvatA hoI, bauddha dharmanI jAtakakathAo ane avadAna pradezI rAjA, prasannacaMdra rAjarSi vagere rAjapuruSo, jaMbUsvAmI, sAhityanI kathAo paNa jaina kathAsAhityamAM samAveza pAmI che. sthUlibhadra, naMdiSeNa, caMdrakevali, IlAcIkumAra, vajUsvAmI, laukika kathAdhArA : bhAratIya kathAsAhityanI eka dhArA laukika metAryamuni vagere sAdhubhagavaMto, sudarzana zeTha, dhannA-zAlibhadra kathAonI che ane te khUba ja vyApaka banelI che. A kathAsAhityano Adi zreSThio, caMdanabALA, aMjanAsatI, mRgAvatI, RSidattA prAcInatama AkaragraMtha guNAtyanI 'bRhatkathA' che. paNa e graMtha lupta vagere satInArIo jevA caritrakathAnako samAviSTa che. thayo che. emAMno moTo bhAga "bRhatkathA zlokasaMgraha', kSemendrakRta jenetara brAhmaNadhArAnI purANakathAo : ahIM sudhImAM ApaNe "bRhatkathAmaMjarI' ane somadevakRta 'kathAsarita-sAgara'mAM saMgrahIta che. mukhyatve nijI jaina dhArAnA ja kathAsAhityanI vAta karI. paNa ApaNA A graMtho e pAchaLathI racAyelI laukika kathAono moTo AdhArasrota jaina sAdhu kavioe brAhmaNadhArAnI jainetara purANa-kathAo, jevI gaNI zakAya. ke rAma, kRSNa ane pAMDavakathAone paNa vyApaka rIte rUpAMtarita AgamagraMthothI mAMDI pachInA aneka kathAgraMthomAM A laukika karI jenAvatAra Apyo che. A silasIlo cheka AgamakALathI jovA vArtAo praveza pAmI che. hA, pAtro, pAtranAmo ke pariveza maLe che. dA. ta. 'jJAtAdharmakathAga'mAM dropadI ane tenA pUrvabhavanI badalAyAM hoya paNa eno kathAghaTaka eka sarakho hoya. kathA maLe che. pUrvajanmanI sukumAlikAe judA judA pAMca puruSone "jJAtAdharmakathAMga'mAM sasarA potAnI cAreya putravadhUonA bhogavatI gaNikAne joIne pote paNa AvA sukhanI mRtyusamaye buddhicAturyanI kasoTI kare che. zeTha ane coranI, kAcabAnI kathA IcchA karI, je bIje bhave draupadI rUpe avatarI pAMca patine pAmI. paNa ahIM jovA maLe che. 'upadezapada' ane enI vRttimAM temaja kRSNa ane nAradanA ullekho paNa ahIM thayA che. "aMtakRtadazAH" "naMdIsUtra" ane "naMdIadhyayanavRtti'mAM buddhicAturyanI lokika nAmaka AgamamAM paNa kRSNakathA Ave che. kathAo maLe che. vardhamAnasUrikRta "maNoramA kahA', jainetara paurANika racanAomAM vimalasUrinI "paumacariya' zubhazIlagaNinI 'vikramAditya caritra', vijayabhadranI "haMsarAja prAkRtamAM racAyelI sauthI prAcIna kRti che. emAM rAmanuM nAma padma vaccharAja copAI', hIrANaMdanI 'vidyAvilAsa pavADu', malayacaMdranI che. ahIM rAmakathAno jainAvatAra thayo che. A kRtimAM rAvaNa, 'siMhAsana batrIsI caupaI', siMhakuzalanI "naMdabatrIsI caupaI', kuMbhakarNa, sugrIva, hanumAna Adi pAtrone rAkSasa ke pazu rUpe nahIM jinaharSa, rAjasiMha Adi pAMca kavioe racelI "ArAmazobhA', paNa manuSya rUpe nirUpavAmAM AvyA che. A ja prAkRta kRtinI chAyA matisAranI "kapUramaMjarI', kuzaLalAbhanI 'mAdhavAnala-kAmakaMDalA jevI raviSeNanI saMskRtamAM 'padmacarita/padmapurANa" racanA maLe che. rAsa" tathA "mAru-DholA cupaI', hemANaMdanI 'vetAlapaMcaviMzati jinasenanA 'harivaMzapurANa'ne jaina mahAbhArata kahI zakAya evI rAsa', ratnasuMdaranI "zukalahoterI', kIrtivardhananI "sadayavatsa racanA che. emAM neminAthanuM caritra maLe che. paNa A dhArAnI atyaMta sAvaliMgA rAsa' - A badhI laukika dhArAnI vArtAo che; je jaina lokapriya banelI kathAkRti che saMghadAsagaNinI 'vasudeva-hiMDI'. emAM sAdhu kavionI kalame madhyakALanA vividha tabakke racAyelI che. jaina kRSNapitA vasudevanI dezadezAMtaranI bhramaNayAtrAnuM varNana che. paNa sAdhukavi harajI munie "bharaDaka batrIsI' ane 'vinoda-cotrIsI' A kathA sAthe jaina dhArAnI temaja laukika kathAo paNa moTI e be hAsya-vinode rasAyelI laukika kathAone AvarI letI saMkhyAmAM samAveza pAmI che. A kRtino bIjo khaMDa dharmadAsagaNie padyavArtAo ApI che. racyo che. dharmopadezanA prayojanavALI jaina parivezayukta vArtAo : jaina mANikyadeve "nalAyana' kathAgraMthamAM naLa-damayaMtInuM caritra jaina kavione hAthe, jaina pariveza pAmelI ane dharmopadezanA prayojane paraMparAgata rIte prastuta karyuM che. saMskRta-prAkRtamAM ja naLadamayaMtI racAyelI vArtAracanAomAM pAdalipta racelI 'taraMgavatI' ane enA viSayaka 13 jeTalI racanAo thaI che. A uparAMta jUnI gujarAtImAM saMkSipta rUpa samI prAkRta kathA 'taraMgalolA', haribhadrasUrie prAkRta RSivardhana, nayasuMdara ane megharAja jevA kavio pAsethI 'naLadamayaMtI gadyamAM racelI 'samarAIthya kahA" temaja padyamAM racelI 'dhUrtAkhyAna' rAsa' maLe che. kathAo maLe che. 'taraMgavatI' mULa rUpe upalabdha nathI, paNa
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara, 201 1 prabuddha jIvanaH jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka 'taraMgalolA'mAM eka zRMgArakathA rUpe e maLe che. suvratA sAdhvI jaina-jainetara lokika paraMparAnI kathAone saMgrahIta karatA kathAeka zrAvikAne potAnI jIvanakathA kahe che e prakAranI enI saMgraho - kathAkozo racAyA che tema saMskRta-prAkRta dharmagraMtho kathanarIti che. saMsArI avasthAnI A vaNikaputrIe jAtismaraNathI uparanA jUnI gujarAtImAM racAyelA bAlAvabodhoe paNa kathAkoza jANyuM ke pUrvabhavamAM te haMsayugala hatI ne eka zikArIe haMsane banavAnuM kAma karyuM che. mArI nAkhatAM pote baLI mArI hatI. pUrva bhavanA enA patine A dharmadAsagaNinA prAkRta graMtha 'upadezamAlA' upara somasuMdarabhavamAM khoLIne enI sAthe lagna kare che. aMtamAM banne saMsAra tyajI sUrie saM. 1485mAM racelA bAlAvabodhamAM nAnI-moTI thaIne dIkSA grahaNa kare che. 83 kathAo maLe che. "upadezamAlA'nI gAthAmAM jeno mAtra TUMko samarAIthya kahA'mAM samarAditya ane girisenanA nava ullekha ja hoya tyAM bAlAvabodhakAre te te gAthAnA bAlAvabodhanI mAnavabhavonI kathA kahevAI che; jemAM aneka avAMtarakathAo paNa nIce vistArIne kathA kahI che. emAM munimahAtmAonI caritraAve che. emAMthI cothA bhavanI avAMtarakathA 'yazodharacarita' upara kathAonuM pramANa savizeSa che. te uparAMta rAjAo, mahAsatIo, to 24 thI vadhu kRtio saMskRta-prAkRta-apabhraMzamAM racAI che. zreSThIo, devo, bhIla, mAtaMga, rathakAra, dhUrta, brAhmaNa, temaja emAM hiMsAno niSedha ane vyabhicAranuM duSpariNAma darzAvAyA che. pazupaMkhInI kathA, rUpakakathA, anyokti kathA, samasyA ane enA dhUrtadhyAnamAM' dhUrtavidyAmAM pAraMgata evA pAMca dhUrtonI kathA che ukela samI kathA maLe che. nikaTanAM sagAM ja sagAMno anartha kare e jemAM eka strI-dhUrta paNa che. e strI caturAIthI bAkInA dhUrtone prayojanavALI kathAonuM to AkhuM guccha che; jemAM mAtA putrane, bhojana karAve che. badhA enI pratyutpannamatinI prazaMsA kare che. pitA putrane, putra pitAne, bhAI bhAIne, patnI patine, mitra siddharSigaNinI 'upamitibhavaprapaMcAkathA" jaina paraMparAmAM mitrane, sago sagAne anartha kare che. atyaMta suprasiddha banelI kathA che. te saMskRta gadyakathA che. nArakI, A ja rIte "puSpamAlA prakaraNa", "paDAvazyaka sUtra', "bhavatiryaMca, manuSya ane devagati - e cAra bhavonI vistArakathA ahIM bhAvanA', 'zIlopadezamAlA' jevA graMthonA bAlAvabodhomAM AvI rUpakakathAnI zailIe kahevAI che. DaoN. yAkobIe A kathAnI aMgrejI kathAo maLe che. prastAvanAmAM kahyuM che ke, 'It is the first allegorical work in jaina kathAsAhityanuM prayojana : A kathA sAhityanuM mukhya prayojana Indian Literature.' A kathAnA aneka saMkSepo thayA che. jUnI dharmopadezanuM rahyuM che. A kathAsAhitya bhAvakanA kathArasane paNa gujarAtImAM AvI eka rUpakakathA jayazekharasUrinI 'tribhuvana dIpaka poSe che, sAthe dharmopadezane miSTatApUrvaka hRdayastha karavAmAM sahAyaka prabaMdha' nAme maLe che. A kavie ja saMskRtamAM racela "prabodha bane che. pUrvabhavonAM karmono vipAka ane enA sArA-mAThAM phaLa ciMtAmaNi' graMthanuM e gujarAtI rUpAMtara che. darzAvavAnA prayojanavALI bhavabhavAMtaranI kathAonI vipulatA jaina udyotanasUrinI 'kuvalayamAlA' e prAkRtamAM racAyela gadyapadya kathAsAhityamAM vizeSa dhyAnArha banI rahe che. mizrita kathA che. bhavabhramaNanA kAraNarUpa krodha, mAna, mAyA, lobha, manuSyabhavanI durlabhatA, zIla-cAritra-tapa-saMyama-vairAgyano moha Adi kaSAyone sAMkaLatI A paNa eka rUpakakathA che. mahimA, kAmakrodhAdi kaSAyonA mAThAM phaLa, parISaha, haLukarmI ane pUrvabhavano mAnabhaTTano jIva A bhave kuvalayacaMdra ane pUrvabhavano bhAre karmI jIvo vacceno bheda, niSkAmatA, guru pratyeno mAyAdarano jIva A bhave rAjakuMvarI kuvalayamAlA tarIke janme che. viveka-vinaya, supAtra dAnano mahimA, abhayadAna, jIvadayA, banne lagna karI, samaya jatAM putra pRthvIsArane rAjya soMpI dIkSA jayaNA, devapUjA, vaiyAvRtyAdi tapa, navapadanI ArAdhanA-jevAM grahaNa kare che. jUnI gujarAtImAM RSidattA, narmadAsuMdarI, surasuMdarI, prayojanavALI dharma ane vairAgyapreraka jIvanabodhaka nAnImoTI manoramA, malayasuMdarI vagere nArIpAtrovALI jaina dharmopadezane kathAothI jaina kathAsAhitya atyaMta samRddha che. baMdhabesatI kathAkRtio racAI che. jayavaMtasUrie 'zRMgAramaMjarI' AvA sAhityanuM vadhu ne vadhu zravaNa-vAcana thAya, e pratyenA nAmaka kRtimAM zIlavatInI kathA AlekhI che. mANikyasuMdare rasaruci keLavAya, ane emAMthI phalita thatA marmabodhane ApaNe 'pRthvIcaMdracaritra' nAme gadyakathA ApI che jemAM paIThANa nareza hRdayamAM grahaNa karIe. enA phalasvarUpa ApaNuM jIvana zreyaH pRthvIcaMdra ane ayodhyAnI rAjakuMvarInA thatAM lagna vacce aneka vino pathagAmI banI raho. naDe che ane enuM camatkArayukta rIte nivAraNa paNa thAya che. puNyano (pUnA-'vIrAlayam' khAte yojAelA 19 mA jaina sAhitya prabhAva darzAvatI ane jUnI gujarAtI bhASAnI 'kAdaMbarI' kathA samI samArohamAM tA. 14-2-08nA roja "jaina kathA sAhityanI A kathA noMdhapAtra banI che. beThakonA pramukhasthAnethI rajU thayelo nibaMdha.) * * * bAlAvabodho-aMtargata kathAo : jema saMskRta-prAkRtamAM aneka (agAu prakAzita thayela 'prabuddha jIvana' 16, phebru. 2009nA aMkamAM.)
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 prabuddha jIvanaH jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka buddhicatura bALa rohA mALavA dezamAM ujjayinI nagarInI pAse zilAgrAma nAme eka nAnuM gAma hatuM. e gAmamAM ghaNA naTavAo rahetA hatA. e saumAM bharata nAme eka naTa paNa enI patnI ane putra sAthe raheto hato. patnInuM nAma premavatI ane putranuM nAma rohA. A putra vayamAM nAno paNa ghaNo ja buddhimaMta hato. samaya jatAM, eka divasa rohAnI mAtA mRtyu pAmI. bApe bIjI strI sAthe lagna karatAM rIhAne to sAvakI mA gharamAM AvI. A navI mA rohAnI kAMI ja sArasaMbhALa letI nahi, veLA thaye sarakhuM jamavA paNa Ape nahi ane oramAna putra sAthe tucchakArabharyuM vartana karatI. eka divasa sAvakI mAne A bALa rohAe moMDhAmoMDha saMbhaLAvI dIdhuM, 'mane tuM kazAmAM gaNatI nathI. paNa huM tArI evI vale karIza ke tAre mArA page paDavuM paDaze.' paNa rIse bharAyelI sAvakI mAe to pachI mArA pitAno tArA pratyeno sneha bevaDAI jAya ema huM karIza.' rohAe pitAnI zaMkA dUra karavA vaLI eka yukti karI. eka rAte caMdranA ajavALAmAM UbhA rahI eNe pitAne sAda pADIne bolAvyA. doDI AvelA pitAne rohA kahe, 'bApu! te divase je ajANyo puruSa gharamAMthI nAThelo te tamane batAvuM.' Ama kahIne rohA potAno ja paDachAyo pitAne batAvavA lAgyo. putrano ja paDachAyo joIne pitA pastAvo karavA lAgyo. ene thayuM ke rohAe te divase paNa enA ja paDachAyAne koI puruSa sama levAnI bhUla karI lAge che. AjasudhI meM phogaTa ja patnI pratye vahemAIne enI avagaNanA karI.' ogasTa-sapTembara, 2011 Ama yukti ajamAvIne rohAe pitAnI zaMkAne nirmULa karI. mAtA paNa have rohAne barAbara sAcavavA lAgI. eno paDyo bola jhIlavA lAgI. rohA buddhithI sAvakI mAne ThekANe to lAvyo, topaNa e vicAravA lAgyo ke A strIno dho rohAnI avagaNanA karavAnuM cAlu ja rAkhavAno ArasAMta-ya che A vizvAsa. e mArA pratye uparathI bhale ne ema karatAM keTalAka divaso vItyA. rohAe haribhadrasUri-viracita graMtha 'upadezapada dAkhave paNa manamAM to dveSa ja rAkhatI haze. manamAM eka yukti vicArI. eka divasa rAtane paranI AcAryazrI municaMdrasUrinI 'sukha- kadAca e jhera ApIne mane mArI paNa nAkhe.' samaye bAraNuM ughADI laghuzaMkAne nimitte te saMbodhanI vRtti AcArya haribhadrasUrinA eTale sAvacetI rUpe te haMmezAM pitAnI sAthe gharanI bahAra nIkaLyo. tyAre caMdranuM ajavALuM mULa graMtha 'upadezapada'nI bhASA prAkRta che, je jamavA lAgyo. pote ekalo kadI jamato dharatI para patharAyeluM hatuM. rohAe caMdranA jyAre enA paranI vRtti saMskRta bhASAmAM nahIM. ajavALAmAM UbhA rahI pitAne sAda karyo, che. panna vRttikAra zrI municaMdrasUrie emAM "tame utAvaLuM ahIM Avo.' pitA bharata je kathAo ApI che te badhA prAkRtamAM putrano sAda sAMbhaLI jAgIne bahAra doDI ane keTalIka saMskRtamAM che. A TIkAgraMthanI Avyo. doDI AvelA pitAne rohA kahe, racanA vi. saM. 1174mAM thaI che. zrI ApaNA gharamAMthI koI mAkAsa bAraNuM malayagAranI 'naMda-adhyayana vRtti 'mAM patra ughADIne nATho.' A kathA maLe che. AcArya putranA moMe A vAta sAMbhaLIne pitA municaMdrasUrinA TIkAlano gujarAtI anuvAda prakAzita karo che. navI patnI pratye zaMkAzIla banyo. ane te divasathI patnInI upekSA karavA lAgyo. sAvakI mA manamAM samajI gaI ke nakkI, A rohAnI pustaka : 'upadezapadano gUrjara anuvAda', rohAne Thapako ApatAM kahyuM, "tAre kAraNe ja pati mArAthI dUra thaI gayA che.' rohA kahe, "jo tuM mArI sArI dekhabhALa nahi kare to Ama ja thaze.' tyAre DarI gayelI mA DhIlI paDI jaIne kahevA lAgI, 'have pachI tuM kahIza tema ja karIza.' sAvakI mAne moDhe A vAta sAMbhaLI eTale tarata rohA kahe, 'jo ema ja hoya to have buddhi te autpattikI buddhi che.] autpattikI buddhinA dRSTAMta rUpe A kathA apAI che. koI padArtha vize koThAsUjhathI yathArtha rIte tAja rakata thatI eka divasa pitAe rohAne kahyuM, 'rohA, cAla, Aje ApaNe ujjayinI jaIe. teM e nagarI joI nathI. te tane Aje batAvuM. rAta sudhImAM to ApaNe pAchA AvI jaIzuM.' ja peravI lAge che. eTale eka divasa e jamA.- anu. Ama haMmata koThA, eTalAmAM pitAne yAda AvI jatAM sahasaMpA. paM. lAlacandra bhagavAna gAMdhI, prA. rohAne kahe, bajAramAMthI keTalIka vastuo Ananda-hema-graMthamAlA vatI candrakAMta levAnI bhulAI gaI che te laIne huM AvuM chuM tyAM sAkaracaMda jhaverI, muMbaI-2, vi. saM. 2008 sudhI tuM ArAma kara (I. sa. 1972) Ama kahIne pitA nagaramAM gayA ne rohA rohA to pitAnI A vAtathI khUba AnaMdamAM AvI gayo, te pitAnI sAthe ujjayinI javA taiyAra thaI gayo. pitA-putra banne ujjayinI AvyA. nagarImAM pharyA ane keTalIka pavaparAAnI sAmagrI kharIdIne nagarInA daravAjA bahAra AvyA. poro khAvA kSiprA nadIne kAMThe rokAI gayo. beThAM beThAM rohAne eka tukko sUjhyo. Akho divasa pharIne eNe je ujjayinI nagarI joI hatI tene A kSiprA nadInI retImAM cItaravA beTho. nagaranA
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara, 2011 prabuddha jIvanaH jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka | 11 gaDha, daravAjA, rAjabhavana, gokha-jALiyAM, maMdira, bajAra, vAva- pitA moDe sudhI ghera na AvatAM te pitAne bolAvavA mATe nIkaLyo kUvA, bagIcA, paMkhIo, pANI bharI jatI panihArIo-A badhuM ne grAmavAsIonA samudAya pAse pahoMcIne pitAne kahevA lAgyo, ja rohAe sarasa rIte retImAM AlekhI dIdhuM. "mane bahu ja bhUkha lAgI che. tame jANo cho ke huM tamArA vinA e daramiyAna banyuM evuM ke nagarIno rAjA jitazatranuM jamato nathI. eTale tamane teDavA Avyo chuM." tyAre pitAe rohAne rAjasavArIe nIkaLyo hato. sainya sAthe lIdheluM. paNa rAjA sainyane grAmajano je muzkelImAM mukAyA che tenI mAMDIne vAta karI. bALa pAchaLa rAkhI daIne ekalo ghoDo doDAvato rohA jyAM beTho hato rohA saune dhIraja ApatAM kahe, 'tame A bAbate naciMta raho. A tyAM AvI caDyo. rohAne thayuM ke A ghoDesavAra mArI cItarelI kAma ApaNe jhaDapathI pAra pADIzuM.' nagarIne kacaDI nAkhaze eTale eNe ene aTakAvatAM kahyuM, "meM A pachI rohAe potAnI buddhicaturAIthI grAmajanone evo ukela nagarI ahIM AlekhI che eTale tuM tAro ghoDo ahIM ja rokI rAkha. batAvyo ke so rohAnI vAta sAMbhaLIne ciMtAmukta banI gayA, ema nahIM thAya to mArI A kaMDArelI AkhI nagarI kacaDAI jaze." AnaMdamAM AvI gayA. rAjAne paNa rohAe kaMDArelI nagarI vize kutUhala thayuM. eTale rAjA rohAe grAmajanone kahyuM ke "zilA to halAvI paNa hAle ema rohAne kahe, 'tuM mAro ghoDo pakaDI rAkha, jethI huM tArI A nagarI nathI. eTale ene to jarIkeya khaseDAya ja nahIM. paraMtu tame sau sArI rIte joI zakuM." rohAne khabara nahotI ke pote jenI sAthe zilAnA cAreya khUNAnA bhAge taLiye khodI kADho. tyAM cAreya vAta karI rahyo che te A nagarIno rAjA che. eTale nIDaratAthI kahe khUNAmAM pAyAmAMthI thAMbhalA UbhA karI maMDapanI racanA karo, jethI zuM huM tAro cAkara chuM ke ghoDAne pakaDI rAkhuM?" rAjA paNa manamAM ApoApa zilA maMDapanA uparanA bhAge goThavAyelI raheze.' A hasato hasato rohAnI AlekhelI nagarI jovA lAgyo. eTalAmAM rIte rohAe zilAne khaMDita karyA vinA ke UMcakyA vinA ja yathAvat rAjAnI bhALa meLavatuM AkhuM sainya tyAM AvI pahoMcyuM. rohA paNa rAkhIne maMDapanI upara zilA rahe ema zilAnA taLiyAnA bhAge A sainyane joIne Azcarya pAmyo. maMDaparacanAnuM Ayojana karI batAvyuM. rAjAe rohAne pUchayuM, "teM agAu A nagarI joI hatI?' te pachI thoDAka divasomAM gAmalokoe rohAe sUcavyA mujabanI rohA kahe, "meM Aje ja prathama vAra A nagarI joI che." rAjA rohAnI maMDapanI racanA karI. rAjAne kAma pAra pADyAnI jANa karavAmAM AvI. kalA upara vArI gayo. rAjAe rohAnAM nAmaThAma jANI lIdhAM. pachI rAjAe puchAvyuM ke A kAma konI buddhithI thayuM? saue bALa rohAnA rAjA sainya sAthe vidAya thayo. ane bIjI bAju rohAno pitA buddhicAturyanI prazaMsA karI. A sAMbhaLIne rAjasabhAmAM paNa sau bharata enuM kAma patAvIne pAcho Avyo. pitA-putra banne potAne Azcaryacakita banI gayA. ghera javA nIkaLyA. pharIthI rAjAe rohAnI parIkSA mATe naTavAonA gAma zilAgrAme A vAtane keTalAka divaso pasAra thayA. eka divasa rAjAe eka gheTuM mokalAvyuM. ne saMdezo kahevaDAvyo ke "A gheTAnuM vajana rAjasabhAmAM kahyuM ke "mAre eka pradhAna maMtrInI jarUra che. je buddhimata kareluM che. enuM vajana lagIreya ochuMvatuM na thAya e rIte e gheTAne haze tene huM A pade nImIza. te mATe mAre A padane yogya vyaktinI bIjA pakhavADiyAmAM mAgaNI karavAmAM Ave tyAre pAchuM mokalI buddhiparIkSA karavI paDaze.' pachI rAjAe A aMgeno eka patra pradhAna ApavuM.' pAse taiyAra karAvyo. gAmaloko to rAjAnA A saMdezAthI vyagra banI gayA. saue rAjAe A patra naTavAo je zilAgrAmamAM rahetA hatA te gAme rohAne teDAvyo. ane rAjAno vicitra Adeza kahI saMbhaLAvyo. ravAnA karAvyo. e patramAM evo Adeza karavAmAM Avyo ke gAmanI pachI badhAe rohAne Agraha karyo, 'rohA! A kAma tAre ja pAra bahAra kSiprA nadIne tIre DuMgara samI moTI eka pracaMDa zilA che. e pADavAnuM che. ame badhA tane sarvopari tarIke sthApIe chIe." zilAne khaMDita karyA vinA tyAM eka maMDapanI racanA karavI ane e rohAe e gheTAne potAne tyAM maMgAvI lIdhuM. rohAe caturAI maMDapanI upara e zilA mUkavI. e karI ke gheTAnI najara sAme eNe eka vikarALa hiMsaka pazunuM citra rAjAno Adezapatra maLatAM badhA grAmavAsIo bhegA maLyA. mukAvyuM. rohA dararoja gheTAne baLa vadhAre tevo khorAka nIravA lAgyo. rAjAnA Adezano amala to karavo ja paDe. jo ema na thAya to sAro AhAra levAthI e durbaLa paNa nathI raheto ane satata najara rAjya taraphathI gAmane moTo anartha thaI jAya. paNa saune ciMtA e sAme hiMsaka pazunA citra-darzanathI Darano mAryo puSTa paNa nathI vAtanI hatI ke A kAma pAra pADavuM kaI rIte? ATalI moTI thato. Ama karatAM pakhavADiyuM vItyuM. rAjAe gheTuM parata maMgAvyuM. vajanadAra zilA khaMDita karyA vinA maMDapane mAthe goThavavI kaI rIte? gheTAnuM vajana karI jotAM te jarAya ochuMvatuM na thayuM. rAjAne thayuM ke savAranA bhegA maLelA grAmavAsIonI A carcA-vicAraNAmAM 'nakkI, A rohAnI ja buddhi.' ja baporanI veLA thaI gaI. - thoDAka divasa pachI rAjAe e ja gAme eka kUkaDo mokalyo ne ahIM ghare bALa rohA jamavAmAM pitAnI rAha joto hato. paraMtu kahAvyuM ke "bIjA kukaDAnI sahAya vinA ja ene laDatAM zIkhavajo.'
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 12 prabuddha jIvanaH jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka ogasTa-sapTembara, 2011 AkhA gAme bhegA maLI rohAne Ano upAya pUchyo. rohAe thoDA divasa pachI rAjAe navo upAya vicAryo. eNe kahevaDAvyuM eka moTuM darpaNa lAvIne kUkaDAnI sAme mUkyuM. darpaNamAM potAnuM ke "tamArA gAmamAM kUvAnuM pANI khUba mIThuM che, ema sAMbhaLyuM che. pratibiMba joIne e pratibiMbane ja anya kUkaDo samajI te e e kUvAne ahIM mokalI Apo, nahIM to AkhA gAmane daMDa karavAmAM pratibiMbanI sAthe yuddha karavA lAgyo. A rIte kUkaDAne laDatAM Avaze.' zIkhavIne rAjA pAse pAcho mokalavAmAM Avyo. rAjAe AnI A saMdezo sAMbhaLI gAmaloko rohA pAse AvyA. rohA kahe khAtarI karI joI. rAjAne pratIti thaI ke kharekhara A bALaka atyaMta 'tame badhA rAjAne kahevaDAvo ke amArA gAmano kUvo khUba ja Darapoka buddhizALI che. ane zaramALa che. gAmaloko jo bhayabhIta hoya to kUvo kema na thoDA divasa gayA ne rAjAe vaLI pAcho eka evo tukko zodhI hoya? A kUvAne svajAti vinA koInAmAM vizvAsa Avato nathI. kADhyo ke jemAM rohAne saphaLa thavuM muzkela bane. grAmajano para rAjAno eTale Apa ApanA nagaramAMthI eka catura kUIne teDavA mokalo. saMdezo Avyo ke "kUvAmAMthI pANI kheMcavA mATe doraDAnI jarUra che. eTale amArA gAmano kUvo enI pAchaLa cAlyo Avaze.' to tamArA gAmamAM je sukomaLa retI che enA doraDAM vaNIne mokalI rAjAne Avo saMdezo maLyA pachI teo kaMI kUvAne teDavA koI Apo.' kUI mokalI zake ema hatA nahIM, eTale zilAgrAmanA loko paNa rAjAno A Adeza maLatAM badhAe rohAne teDI maMgAvyo. kUvo na mokalavAnA aparAdhamAMthI bacI gayA. rohAe rAjAno saMdezo laI AvanArane kahyuM, 'tamArA rAjAne keTalAka divasa pasAra thayA pachI rAjAe vaLI saMdezo mokalAvyo kahejo ke ame naTavA to nATakaceTaka karI jANIe, hAsya-vinoda ke "tamArA gAmamAM je bagIco che te pazcima dizAmAM che ene karI jANIe. retInuM doraDuM banAvavAnuM jJAna amArI pAse nathI. pazcimane badale pUrva dizAmAM pheravo." chatAMye rAjAjIno Adeza to mAnavo ja rahyo. to amane Avo gAmaloko vimAsaNamAM paDI gayA. gAmanI pazcime AvelA retInA doraDAno eka namUno mokalAvI Apo. tene anusarIne bagIcAne khaseDIne sAme cheDe pUrvadizAmAM kaI rIte pheravavo? ame tevAMja retInAM doraDAM banAvIzuM.' saMdezavAhake gAmalokano rohAe kahyuM, "are, AmAM muMjhAva cho zA mATe ? gAmanA badhA A saMdezo rAjAne pahoMcADyo. rAjA manamAM harSa pAmyo. loko bagIcAnI pazcima dizAmAM AvI vaso. jethI bagIco vaLI keTalAka divasa vItyA. rAjAe eka navI yukti vicArI. ApoApa pUrva dizAmAM thaI jaze.' gAmalokoe vasavATa enA prANIsaMgrahamAM eka gharaDo hAthI hato. enI rogagrasta kAyA badalavAnuM A Ayojana rAjAne kahI saMbhaLAvyuM. rAjA khUba ja kSINa thaI gaI hatI. becAra divasanuM tenuM AyuSya hatuM. ethI vizeSa prasanna thayo. manamAM vicAravA lAgyo ke "rohA buddhino bhaMDAra che. bacavAnI enI koI AzA nahotI. A hAthIne rohAne gAma mokalI meM je-je Adezo ApyA e tamAmane eNe siddha karI batAvyA." Apyo ane kahevaDAvyuM ke "A mAMdA hAthIne khavaDAvI-pIvaDAvIne pachI rAjAe rohAne potAne maLavA mATe utAvaLe bolAvyo. sAjo karajo. kadAca jo e mRtyu pAme to evA enA maraNanA samAcAra paNa ahIM eNe kevI rIte AvavuM enI keTalIka zarato mUkI. zukla kahevA nahi ne sAcA samAcAra kahyA vinA rahevuM paNa nahIM.' pakSamAMye nahIM ne kRSNa pakSamAMye nahIM, rAteya nahIM ne divaseya nahIM, badhA rohA pAse AvyA. ene rAjasaMdezanI saghaLI vAta karI. chAyAmAMye nahIM ne taDakAmAMye nahIM, savArI karIneya nahIM ne rohA kahe, "atyAre to e hAthIne khUba ja cAro-pANI Apo. pagapALAya nahIM, mArgamAMye nahIM ne mArga vinA paNa nahIM, snAna ema karatAM paNa e maraze to pachI vicArIzuM.' karIneya nahIM ne snAna vinA paNa nahIM-e rIte rohAe rAjAne grAmavAsIoe rohAnI sUcanA pramANe karyuM, paNa e rAte ja maLavA AvavuM. hAthI mRtyu pAmyo. badhA rohAne ghera gayA. rohAe vicArIne kahyuM, vaLato rohAe paNa barAbarano buddhiprapaMca Adaryo. eNe mastaka cAlo, ApaNe badhA rAjA pAse jaIe." sivAyanA zarIre aMgaprakSAlana karyuM, zukla pakSa ane kRSNa pakSanA badhA rAjA pAse pahoMcyA. buddhithI kAma levAnuM hatuM. hAthI marI saMdhi-divasa amAvasyAnI sAMje prasthAna karyuM, gADAno cIlo che gayAno sIdho ullekha karyA vinA, hAthI maryAnI jANa to karavAnI tyAM vacce rahIne pravAsa Adaryo. bakarA para savAra thayo jethI enA ja hatI. rohAe sUcavyA pramANe grAmajano rAjAne kahe, "he svAmI! aDadhA paga jamIna sAthe ghasAtA rahe. mAthe cALaNI mUkI eTale Ape je hAthI mokalyo hato te eka kSaNa paNa UThato-besato nathI, kevaLa taDako ke chAMyo na pAme. A prakAre buddhi vAparIne rohA AhAra-nihAra karato nathI, zvAsocchavAsa leto nathI, gusse thavAnI ujjayinI pahoMcyo. kAMI ceSTA karato nathI.' rAjA vaLato pUchI beTho, "zuM hAthI mRtyu pAmyo?' rAjA pAse AvIne rohAe bheTa dharI. rAjAe pUchayuM, 'tuM zI badhA kahe "tame kaho (anumAna karo), ame nahi kahIe." bheTa lAvyo che?" rohA kahe, 'tame to pRthvInA svAmI cho. ThAle rAjA A javAba sAMbhaLIne khUba saMtuSTa thayo. sau potAne gAma hAthe tamane mastaka zuM namAvAya? ema jANIne huM A pRthvIpiMDa pAchA pharyA. (mATI)nI bheTa tamane dharuM chuM.' rAjA ghaNuM harSa pAmyo. rAjAe
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara, 2011 prabuddha jIvanaH jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka - 13 rohAne potAnA aMgasevaka tarIke mahelamAM ja rokI rAkhyo. adhika kaDavo banyo-Avo tuM banyo jaNAya che." rAjAe prathama rAtrithI ja rohAnI parIkSA karavAnuM vicAryuM. rohA kahe, "huM je kAMI kahuM chuM te satya ja kahuM chuM." tyAre rAjAe sAMjane samaye rAjA rohAne kahe, "he rohA! tuM rAtrinA cAreya pUchyuM, "rohA, tuM ja kahe ke huM keTalA bApanuM bALaka chuM. ane teo prahara mArA nivAsanA daravAje jAgato besI raheje.' koNa koNa che?' rohA rAtrinA eka prahara sudhI to jAgyo, paNa pachI ghasaghasATa rohA bolyo, 'tamAre pAMca pitA che. bhUpAla, kubera deva, UMghI gayo. rAjAe moTA avAje rohAne sAda karyo paNa rohA cAMDAla, dhobI ane vIMchI e pAMca tamArA pitA." rAjA pUche che, saheja paNa bolato nathI. rAjAe AvIne joyuM to tene sUtelo "rohA, teM kayA saMketathI A vAta jANI?" rohA bolyo, "bhUpAlanI dITho. rAjAe rohAne soTInA prahArathI jagADyo. rohA vaLato jema tame paNa prajAnuM nyAyapUrvaka pAlana karo cho. kuberanI jema bolyo, "he rAjA, huM UMghato nahoto, paNa mane manamAM eka ciMtA tame paNa dAtA tarIke dAna ApIne sevA karo cho, moTA dAnI cho. thatI hatI." rAjA kahe, "zI ciMtA thatI hatI te mane kahe." rohA cAMDAla jema nirdaya hoya tema raNasaMgrAmamAM zatru sAme tame nirdaya bolyo, "pIpaLAnA vRkSanAM je pAMdaDAM che emAM zikhA ane daMDamAM bano cho. dhobI jema vastrane coLIne dhUe che tema tame prajA pAsethI dIrgha koNa?' rAjAne paNa saMdeha thatAM kahe, 'tArA vinA Ano saghaLI vasUlAta karo cho ane aparAdhInuM dhana nIcovI lo cho. uttara koNa Ape ? tuM ja Ano javAba Apa." rohA kahe, "jyAM vIMchI nAnA-moTAnI bIka rAkhyA vinA saune DaMkha mAre che tema tame sudhI pAMdaDuM lIluM hoya tyAM sudhI zikhA ne daMDa sarakhAM ja hoya." paNa nAnA-moTA koIne choDatA nathI. juo, mArA jevA bALakane vaLI pAchA rAjA ne rohA baMne gADha nidrAmAM sarI paDyA. jyAre paNa tame caDako dIdho ja ne! he rAjA! meM tamane A sAcI vAta rAtrino bIjo prahara pUro thayo tyAre rAjAe rohAne bolAvyo. kahI. tamane mArI vAta mAnyAmAM na Ave to ApanAM mAtAne rAjA : 'tuM jAge che ke sUto che?' pUchI juo.' rohA : "jAvuM chuM; paNa eka ciMtA che.' rAjA rohAnI badhI vAta sAMbhaLI rahyo. savAra thayuM eTale rAjA rAjA : "zI ciMtA che te mane jhaTa kahe." mAtA pAse gayo. mAtAne page lAgIne pUchavA lAgyo, "mAtA! rohA : "he svAmI, mane prazna e thAya che ke bIjAM prANIo proDha mane sAcuM kaho, huM keTalA pitAno putra chuM?' maLatyAga kare che, jyAre bakarI liMDIo kema mUke che?' mAtA bolI. "AvuM pUchatAM tane zarama-saMkoca thavAM joIe. rAjA : "rohA, Ano javAba tuM ja zodhI kADha.' chatAM Ama kema pUchavuM paDyuM ?' rohA : 'bakarInA jaTharamAM saMvartaka vAyune laIne evI goLAkAra rAjAe potAnI badhI vAta mAtAne mAMDIne kahI saMbhaLAvI. pachI lIMDIo thAya che." mAtA rAjAne kahevA lAgI, 'suratakALe bIja-nikSepa karanArA rAjApachI baMne sUI gayA. trIjA pahore rAjA UThIne rohAne pUche tArA pitA te pahelA pitA. jyAre tuM garbhamAM hato tyAre mane che, "jAge che ke UMghe che?" rohA kahe, "svAmI! huM jAguM to chuM, kubera devanA sthAnake jaI pUjA karavAnI IcchA thaI. pratimAnuM svarUpa paNa mane eka prazna satAve che.' rAjA pUche che "zo?' rohA kahe, eTaluM suMdara hatuM ke enAthI AkarSAyelA cittavALI meM kuberanI khisakolInI pUMchaDI ane enuM zarIra e bemAM moTuM koNa ane pratimAne sarvAge AliMgana karyuM. pUjA karI huM pAchI vaLatI hatI nAnuM koNa ?' rAjA kahe, 'Ano nirNaya paNa tuM ja kara." rohAno tyAM mArgamAM cAMDAla maLyo. tenuM sukumAra svarUpa joI huM enI uttara : 'baMne sarakhAM ja hoya che." sAme nihALI ja rahI. tyAMthI utAvaLe ghare AvavA nIkaLI tyAM eka vaLI pAchA banne sUI gayA. cothA prahare rAjA jAgyo ne rohAne dhobI ekalo Avato hato. enA rUpathI paNa mAruM mana paravaza sUtelo jotAM jagADavA lAgyo. paNa rohA jAgyo nahIM. eTale banyuM. pachI ghera AvI. beThI tyAM ja eka vIMchIe mane caTako bharyo. rAjAe rohAne cUMTiyo khaNIne pUchayuM, "jAge che ke UMghe che?' Ama he putra! sparza ke jovA mAtrathI mane bhogecchA-tRptino tyAre satvare jAgIne rohAe kahyuM, "he rAjA! mane to UMgha ja AvatI anubhava thayo hato. e rIte rohA sAco che. bAkI to tArA pitA nathI. mane eka moTI mUMjhavaNa thaI che. paNa AvI mUMjhavaNa mAre vinA mArA jIvanamAM bIjuM koI nathI." tamane kema karIne kahevI? have to tamArA taraphathI khAtarI maLe to rAjA mAtAne praNAma karI rohA pAse Avyo. enI prazaMsA ja mArAthI kahevAya." karI rAjAe kahyuM, 'rohA, teM je vAta kahI e sAcI che. mArI mAtAne rAjo vacana ApyuM eTale rohAe enI mUMjhavaNa rajU karatAM pUchatAM tArAM ja kahelAM nAmo mArI mAtAe paNa kabUlyAM." kahyuM, "he rAjA, tamAre keTalA bApa che?' pachI jitazatru rAjAe enA pAMcaso maMtrIomAM rohAne mukhya rAjA kahe, "rohA, tuM buddhivaMta kharo, paNa lAjamaryAdA lopIne maMtrI banAvyo ane ene sarva rAjyAdhikAra soMpyo. tyArabAda rohAne have to tuM mAthe caDhI beTho. garIbane dhana maLe eTale saune ghAsa pUchIne ja rAjyanuM badhuM kAma thavA lAgyuM. A badho rohAnA barAbara gaNavA mAMDe. kArelIno choDa ne pAcho lImaDe caDyo eTale buddhicAturyano pratApa. * * *
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 prabuddha jIvanaH jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka ogasTa-sapTembara, 2011 ( niyamapAlananAM mIThAM phaLaH be kathAo. vicAra karIne emanI mAgaNI svIkArI ane comAsAmAM yogya sthaLe rathanUpura nAmanuM eka nagara che. emAM vimalayaza nAmano rAjA emane UtaravAnI sagavaDa karI ApavA taiyArI darzAvI. paNa sAme rAjya kare che. sumaMgalA enI paTTarANI che. tenI kUkhe eka putrI eNe eka zarata mUkI. "maherabAnI karIne tamAre amane kyAreya ane eka putra-ema be saMtAnoe janma lIdho che. putrInuM nAma dharmano upadeza Apavo nahIM. kemake amAro lUMTaphATano dhaMdho ja vaMkacUlA ane putranuM nAma vaMkacUla che. vaMkacUla jyAre yuvAna vayano amArA peTagujArAnuM sAdhana che.' thayo tyAre eka svarUpavAna guNiyala kanyA sAthe enuM lagna karavAmAM sAdhu bhagavaMto to nirAsakta hatA. jemane dharmane mATe kazI AvyuM. A vaMkacUla uddhata, kharAba caritrano ane nirguNI hato. ruci ja nathI emane upadezanI varSA karavAthI paNa zuM? eTale teoe A kAraNe ene gharamAMthI kADhI mUkavAmAM Avyo. A daramiyAna zarata kabUla rAkhI. yogya sthaLa zodhI tyAM nivAsa karI potAnI bALavaidhavyane pAmelI bahena vaMkacUlA paNa bhAInI sAthe ja cAlI rojiMdI dharmakriyAomAM ane dharmAcaraNamAM vyasta rahI comAsAnA nIkaLI. divaso vItAvavA lAgyA. ema karatAM chevaTe comAsAnA cAra mAsa rakhaDato rakhaDato vaMkacUla eka moTA jaMgalamAM AvI caDhyo. pUrA thayA. eTale sarva sAdhusamudAye vihAra karavAnI taiyArI karI. tyAM keTalAka dhanurdhArI bhIlone eNe joyA. vaMkacUla emanI najIka pallIpati vaMkacUlane paNa enI jANa karI. vaMkacUla paNa, A gayo. pelA bhIlo paNa svarUpavAna ane rAjakumAra jevA A sAdhuoe pote mUkelI zaratanuM ucita pAlana karyuM che ane kazo viMkacUlane joI navAI pAmyA. saue vaMkacUlane namaskAra karI ahIM dharmopadeza karyo nathI ethI ghaNo khuza hato. vihAra mATe prasthAna AvavAnuM kAraNa pUchyuM. vaMkacUle potAne gharamAMthI kADhI mukAyo karatA sAdhuone vaLAvavA mATe vaMkacUla pallIpradezanA sImADA sudhI hovAnI AtmakathanI jaNAvI. A sAMbhaLI bhIloe kahyuM, 'amAro gayo. svAmI tAjetaramAM ja mRtyu pAmyo che. to tame ja e svAmIpada je sthAnethI vaMkacUle pAchA pharavAnuM hatuM te sthAne UbhA rahIne saMbhALo.' - AcArya bhagavaMte madhura vANIthI kahyuM ke "ame tArA pallIpradezamAM vaMkacUla te bhIlonI sAthe emanI pallImAM gayo ane pallIpati AvyA, teM amane comAsAnA sthiravAsanI sagavaDa karI ApI ane banIne emanI sAthe rahevA lAgyo. pelA bhIlonI sAthe e paNa dharma-ArAdhanAmAM amAruM comAsuM sArI rIte pasAra thayuM emAM lUMTa karavA nIkaLI paDato. ema karatAM jate divase te eka nAmacIna tArI sahAya amane maLI che tethI tAre mATe mArA manamAM eka IcchA lUMTArA tarIke prasiddha thayo. jAgI che.' vaMkacUlane paNa e IcchA jANavAnuM kutUhala thayuM. tyAre have eka vakhata caMdrayaza nAme eka AcArya bhagavaMta sAta sAdhuo AcArya bhagavaMte kahyuM, 'bhale bIjI rIte tuM dharmapAlana karI zake sAthe vihAramAM bhUlA paDIne bhamatAM bhamatAM ema na hoya topaNa tAro A loka ane bhIlonI A pallI pAse AvI caDyA. ) galI A prathama kathAno AdhArasota AcAryazrI| paraloka saphaLa bane e mATe tuM kaMIka niyama comAsuM ekadama najIkamAM ja hatuM. AkAza jayakIrtisUri viracita 'zIlopadezamAlA'| grahaNa kara." vaMkacUle lAcArI darzAvatAM kahyuM, paNa vAdaLothI gherAvA mAMDyuM hatuM. dharatI para paranI AcAryazrI so matilakasUri-| 'Avo koI niyama mArAthI zI rIte pALI navA tRNAMkuro phUTI nIkaLyA hatA. nAnA (amaranAma) vidyAtilakasUrie racelI zakAze ?' tyAre mahAtmAe zakti anusAra jIvonA saMcArathI rastAo ubharAvA lAgyA 'zIlataraMgiNI vRtti' che. mULa graMtha prAkRta | niyama dhAraNa karavA kahyuM. aMte vaMkacUla saMmata hatA. eTale AgaLano vihAra karavo yogya bhASAmAM che. enI vRtti saMskRtamAM che. A| thatAM ene bhASAmAM che. enI vRtti saMskRtamAM che. A \ thatAM enI pAse A pramANe niyama grahaNa nathI ema AcArya bhagavaMtane jaNAtAM teo vRtti-graMthanI racanA vi. saM. 139 2/\ karAvya 1 ; vRitti-graMthanI racanA vi. sa. 1 39 2/\ karAvyuM. 1. ajANya phaLa khAvuM nahIM. 2. koI emanA samudAya sAthe bhIlonI pallImAM 1 397 mAM thaI che. e no gujarAtI jIvanI hiMsA ke vadha karatAM pahelAM sAta DagalAM AvI pahoMcyA. bhIlonA adhipati vaMkacUle anuvAda prasiddha thayo che: pAchA haThIne pachI teno amala karavo. 3. A sAdhumahAtmAone vaMdana karyAM. sAdhuoe pustaka : 'zrI zIlA pade zamAlA- rAjAnI paTTarANIne mAtA samAna gaNavI. 4. vaLatA "dharmalAbha' kahI, ahIM vasati bhASAMtara', anu. vidyAzALAnA adhikRta kadI kAgaDAnuM mAMsa khAvuM nahIM. (raheThANa) mATe pRcchA karI. vaMkacUle paNa zAstrIjI, prakA. zrI jaina vidyAzALA, A cAra niyamono vaMkacUle mahAtmAnA mahAtmAonI paristhiti ane saMjogono amadAvAda. I. sa. 1900]. | prasAda rUpe svIkAra karyo ane sAdhubhagavaMto
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara, 2011 tyAMthI AgaLa vihAra karI gayA. have ekavAra unALAnI RtumAM vaMkacUla potAnA keTalAka sAthIdArone laIne koI eka gAmamAM lUMTa karavA nIkaLyo. paNa gAmanA lokone AgotarI jANa thaI javAthI dhana Adi dravya laIne gAmamAMthI nIkaLI gayA hatA. AthI vaMkacUlanI ToLIne kAMI hAtha lAgyuM nahIM. baporanI veLAe pAchA pharatAM kharAkharanA bhUkhyAtarasyA thayA hatA. keTalAka sAthIdAro rastAmAM eka vRkSa nIce vizrAma karavA beThA, to keTalAka phaLa ane pANInI zodhamAM nIkaLyA. temaNe eka vRkSa joyuM. enI DALIo nIcI namelI hatI. ane tyAM sarasa majhAnAM pAkAM phaLo jhUlatAM hatAM. pelA sAthIoe te kyo lAvIne vaMkacUla AgaLa mUkyAM. vaMkacUla bhUkhyo to hatI ja, paNa ene tatkSaNa vihAra karatA mahAtmA samakSa lIdhelo saMkalpa yAda Avyo. eNe sAthIone phaLonuM nAma pUchyuM. temaNe kahyuM, 'nAma to ame jANatA nathI, paNa phaLo mIThAM jaNAya che.' vaMkacUle kahyuM, 'huM ajANyA phaLa khAto nathI.' sAthIoe phaLo khAvA mATe Agraha karatAM kahyuM, 'jIvatAM rahIzuM to niyama to pharIthI paNa levAze. atyAre to ApaNe bhUkhe marI rahyA chIe. paNa vaMkacUla niyamapAlanamAM aDaga ja rahyo. bAkInA badhA sAthIoe phaLa khAdhAM. khAIne sUI gayA. mAtra vaMkacUla ane enA nikaTatama sevake e khAdhAM nahIM. prabuddha jIvanaH jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka thoDoka samaya vItyA pachI varkacUle sUtelA sAthIone jagADavA mATe enA sevakane kahyuM. sevake jagADavAno khUba prayatna karatAM e jAgyA nahi. dhyAnathI joyuM to e badhAne marelA dIThA. sevake vaMkacUlane AnI jANa karI. vaMkacUla paNa navAI pAmI gayo. eka bAjuthI sAthIo mRtyu pAmyA eno zoka ane bIjI bAju pote mahAtmA pAse lIdhelA saMkalpathI jIvato rahI zakyo eno AnaMda - A be mizra lAgaNIo vacce, hAthamAM khullI talavAra sAthe te potAnA nivAse pahoMcyo. ghera pahoMcyo tyAre gharanAM dvAra baMdha hatAM. eka nAnA chidramAMthI eNe aMdara DokiyuM karyuM. dIvo baLato hato. eNe potAnI strIne koI puruSa sAthe sUtelI dIThI. cittamAM krodha bhabhUkI UThyo. chAparA para thaIne te gharamAM Utaryo. talavAra ugAmI sUtelAM strI-puruSa upara ghA karavA tatpara thayo. paNa te ja kSaNe mahAtmAe levaDAvelo bIjo niyama ene yAda AvI gayo. koInI hiMsA ke hatyA karatAM pahelAM sAta DagalAM pAchA haThI javuM,' A niyamane anusarI vaMkacUla sAta DagalAM pAcho haThyo. Ama karatAM banyuM evuM ke ugAmelI talavAra gharanA bAraNA sAthe athaDAI. eno avAja thayo. e avAjathI jAgI UThelI vaMkacUlA (vaMkacUlanI bahena)e bUma pADI, 'koNa che? kema Avyo che?' vaMkacUle bahenano avAja oLakhyo. hakIkata evI hatI ke vaMkacUlanI bahena puruSaveza dhAraNa karIne bhAbhI sAthe sUI gaI hatI. vaMkacUle talavAra saMtADI bahenane puruSaveza dhAraNa karavAnuM kAraNa pachyuM. tyAre vaMkacUlAe spaSTatA 15 karatAM jaNAvyuM ke 'gAmamAM naTa loko nRtya karavA AvyA hatA. paNa kadAca teo naTonA svAMgamAM gAmane reDhuM jANIne lUMTa karavA AvelA lUMTArA paNa hoya evI zaMkAthI huM tArA vastro paherIne puruSavezamAM naTa lokonI sabhAmAM nRtya jovA gaI hatI. emane ghaTatuM dravya vagere ApI ghera AvI ne moDuM thaI javAthI paherele kapaDe ja bhAbhInI sAthe sUI gaI hatI.' vaMkacUle niyama ApanAra mahAtmA pratye upakAravazatAnI lAgaNI anubhavI. jo A niyama na levAyo hota ane lIdhA pachI enuM pAlana na thayuM hota to Aje mAre hAthe ja patnInI hatyA thaI gaI hota. mahAtmAe mane AvI strIhatyAthI bacAvyo che. vaMkacUlanA sAthIdAro ajANyAM phaLa khAvAne kAraNe mRtyu pAmyA hovAthI vaMkacUla ekalo paDyo. eTale zatrunA AkramaNanA bhayathI pallIno tyAga karI ujjayinI nagarI Avyo. koI zeThane tyAM bahena ane patnIne kAme mUkIne pote corIno dhaMdho karavA mAMDyo. corI karavAmAM pUratI kuzaLatA prApta karI lIdhI eTale garbhazrImaMtone tyAM ja e khAtara pADato, paNa kadI pakaDAto nahIM. dhImedhIme te vepArIo, brAhmaNo, sonIo ane vezyAonA dhanane dhikkArato thayo hato eTale havethI corI karavI to rAjAne tyAM ja karavI evuM vicAravA lAgyo hato. comAsAmAM jaMgalamAMthI te eka dhone pakaDI lAvyo. eka divasa e dhone mahelanA jharUkhe vaLagADI enuM pUMchaDuM pakaDI mahela upara caDI gayo. tyAMthI te rAjAnA rahevAnA eka oraDA sudhI pahoMcyo. tyAM eka svarUpavAna strI beThI hatI. teNe vaMkacUlane joyo. pUchyuM, 'tuM koNa che?' vaMkacUle uttara Apyo, 'huM cora chuM.' strIe pUchyuM, zuM levAnI IcchA che ?' vaMkacUlano javAbaH 'hIrA-ratna-maNimANeka'. pelI strIe kahyuM, 'bIjA coro to bhale hIrA-mANeka corI letA hoya, paNa teM to mAruM citta corI lIdhuM che. eTale sAco cora to tuM che.' Ama kahIne pelI strIe potAnI sAthe kAmakrIDA mATe vaMkacUlane Ijana ApyuM. vaMkacUle pUchyuM, 'tuM koNa che?' strIe kahyuM, "huM rAjAnI paTarANI chuM. paNa atyAre rAjA mAca upara khA che. ane tuM nArIsoMdaryathI viMcata che. to tuM mAro aMgIkAra karI tArA jIvanane saphaLa kara.' sAjamAM lapasI paDAya evI nAjuka vo sarjAI hatI, paNa te ja to ene mahAtmAe Apelo trIjo niyama sAMbharI AvyoH 'rAjAnI paTarANIne mAtA samAna gaNavI.' A niyamane vaLagI rahIne vaMkacUle rANIne kahyuM, 'tame sarva prakAre mArI mAtA samAna cho.' rANIe jIda karI kahyuM, 'mUrkha, tuM vRthA upekSA na kara.' paNa vaMkacUla Dagyo nahIM. rANIe gusse thaI kahyuM, 'jo tuM mArI IcchA pUrI nahIM kare to tAruM mota nikaTa che ema samaja leje." have jogAnujoga A badhI vAta rAjA nIcenI meDIe sUto
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 prabuddha jIvanaH jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka ogasTa-sapTembara, 2011 sUto sAMbhaLato hato. rANIe potAnA nakha vaDe zarIre ujharaDA rahetA jinadAsa nAmanA zrAvaka sAthe mitratA thaI. karyA ne bUmarANa macAvavA lAgI, "koI cora pravezyo che ne mane eka vakhata koI zaktizALI pallIpati sAthe vaMkacUlane yuddha parezAna karI rahyo che. rakSaka doDI AvyA. rAjAe subhaTone AjJA thayuM. pelo pallIpati to yuddhamAM marAyo, paNa vaMkacUla pote paNa karI, "ene mArazo nahIM. mAtra bAMdhI rAkho.' ghaNo jakhamI thayo. ghaNAM auSadho karyA paNa aMga paranA ghA rUjhatA bIje divase savAre sabhAmAM corane bolAvyo. pUchyuM, "tuM mArA nahotA. ghAnI pIDA ochI thaI nahIM tyAre vaidyoe kahyuM ke jo A mahelamAM kema pravezyo hato?' vaMkacUla kahe, "vepArI, brAhmaNa, yuvarAjane kAgaDAnuM mAMsa khavaDAvavAmAM Ave to ghA rujhAI jaze. sonI, vezyA AdinuM dravya mane asvIkArya hatuM eTale dravyanA mohathI rAjAe kAgaDAnuM mAMsa lAvavAno hukama karyo. vaMkacUle kahyuM, ApanA mahelamAM pravezyo hato, paNa rANI mane joI gayA. eTale 'kAgaDAnuM mAMsa na khAvAno mATe saMkalpa che." rAjAe ene ghaNI corI karavAmAM niSphaLa rahyo. rAjAe kahyuM, "huM tArA upara prasanna rIte samajAvyo paNa vaMkacUla aDaga rahyo. chuM. ane mArI paTarANI tane ApuM chuM." vaMkacUla kahe, 'ApanI rAjAne thayuM ke yuvarAjanA koI aMgata mitranI samajAvaTa kadAca paTarANI mAre mAtA samAna che." rAjAe hukama karatAM kahyuM, 'A kAme lAge. eTale sevakone pUchI joyuM ke "A yuvarAjano najIkano cora mArA prastAvane svIkArato nathI eTale ene zULIe caDAvo." mitra koI che?' sevakoe zAlI gAmanA jinadAsa zrAvakanuM nAma joke rAjAe to enI parIkSA levA ja Avo hukama karyo hato. ane ApyuM. rAjAe tene bolAvI lAvavA sevakane mokalyo. jinadAsa subhaTonA nAyakane gupta rIte kahI rAkhyuM hatuM ke ene mAravo nahIM, yuvarAjane maLavA nIkaLyo. rastAmAM eka vRkSa nIce besIne be strIo kevaLa bhaya ja dekhADavo. vaMkacUlane zULI pAse lavAyo. phAMsInA mAMcaDo rudana karatI hatI. emane raDatI joI jinadAse raDavAnuM kAraNa pUchyuM. taiyAra karAyo. paNa vaMkacUla enA niyamane vaLagI rahyo. pelI strIo kahe, "ame devalokanI devIo chIe. tamAro mitra subhaTo vaMkacUlane rAjA pAse parata laI AvyA. rAjAe prasanna vaMkacUla jo kAganuM mAMsa bhakSaNa karyA vinA maraze to amAro pati thaI, ene putra samAna mAnI yuvarAja padavI ApI. vaMkacUla potAnI thavAno che, paraMtu jo mAMsabhakSaNa karaze to pati thaze nahIM evA patnI ane bahena sAthe sukhethI rahevA lAgyo. ATalA anubhavo bhayathI amane raDavuM Ave che.' jinadAse e bannene khAtarI ApI ke pachI enAmAM ghaNuM parivartana AvyuM hatuM. ene potAno janma saphaLa 'vaMkacUla kAgaDAnuM mAMsabhakSaNa kare ema huM nahIM thavA dauM.' jinadAsa thayelo lAgyo. manamAM evo paNa abhilASa jAgyo ke jo huM te vaMkacUla ane rAjAne maLyo. rAjAe jinadAsane vinaMtI karI ke te mahAtmAne pharIthI maLe to temanI pAse uttama dharma AdaruM. mitrane sUcita auSadha levA samajAve. jinadAse kahyuM, 'Ane tamAma have banyuM evuM ke je mahAtmAno e kRtajJa hato te ja mahAtmA auSadha nirarthaka che. kevaLa dharmarUpa auSadha ja yogya che ane emAM vihAra karatA A nagarImAM AvyA. vaMkacUla temane vaMdana karavA gayo vilaMba karavo nahIM.' ane dharmopadeza sAMbhaLyo. tyAra pachI vaMkacUla zrAvaka dharmanuM pAlana pachI dharmanI ArAdhanA karato, duSkRtyonI niMdA karato, jIvonI karavA lAgyo. A vaMkacUlane ujjayinI pAsenA zAlI gAmamAM kSamAyAcanA karato vaMkacUla mRtyu pAmIne devalokamAM gayo. -(2)zrIpura nagaramAM sAdhu mahAtmAe [prathama kathAnA ja kathAmarmane pragaTa karatI A bIjI kathA gurujIne kahevA lAgyo, "he gurujI, zrIpati zeThanA nAstika putra kamalane kAna upakezagacchanI dvivaMdaNika zAkhAnA jaina sAdhu zrI harajI tamArI amRtavANI have mane kyAM dararoja ekekI ema cotrIsa divasa sudhI ma ni racita 'vinodacotrIsI'mAM maLe che. "* cotrIsa kathAo kahIne bodha pamADI 'vinodacotrIsI' madhyakAlIna gujarAtI bhASAmAM padyamAM paropakArA mana bAja kyA sa dharmAbhimukha karyo. pachI mahAtmA vihAra racAyelI kathAmALAno graMtha che. racanA vi. saM. Ama kahIne te azrupAta karavA lAgyo. karavA mATe utsuka thayA. sakala saMghe 1 6 41 mAM thaI che. ahIM prastuta kathAnI vizeSatA e gurue kamalane AzvAsana ApatAM gurujIne rokAI javA khUba Agraha karyo che ke enuM kathAvastu hAsyarase rasita thayuM che. kahyuM, 'vaLI kyAreka ame pAchA paNa gurujI potAnA nirNayamAM daDha rahyA. pustaka : 'harajI munikata vinodacotrIsI', saMzo.- AvIzuM.' zreSThAputra kamalane have mahAtmA pratye saMpA. kAntibhAI bI. zAha, makA. gujarAtI sAhitya saghaLo saMgha gurujIne vaLAvavA ghaNo ja bhaktibhAva jAgyo. tethI jyAre pariSada, amadAvAda ane so. ke. prANaguru jena philo. gayo. kamala paNa emAM sAthe hato. emaNe vihAra karavAno nirNaya lIdho enDa liTararI risarca senTara, ghATakopara, muMbaI-86, gurujIe saghaLAM saMghane vidAyavacana tyAre kamalane ghaNuM ja du:kha thayuM. te I. sa. 2005.] saMbhaLAvyAM, "A bhavasAgara tarI
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara, 2011 prabuddha jIvanaH jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka javAya evo koI niyama tame grahaNa karo." sau potapotAnI zakti Ubho thaI gayo ne kuMbhArane ghera pahoMcyo. paNa kuMbhAra gharamAM hato anusAra niyama grahaNa karI pAchA vaLavA mAMDyA. pachI gurujIe nahIM. enI patnIne pUchatAM kuMbhAraNa kahe ke eno vara to mATI kamalane bolAvIne kahyuM, "mane evI hoMza che ke tuM paNa kAMIka niyama levA khANa tarapha gayo che. eTale kamala tarata ja dhasamasato sarovara grahaNa kara.' tIre Avyo, jyAM najIkamAM ja AvelI khANamAM pelo kuMbhAra mATI tyAre vaLato kamala kahevA lAgyo, "gurujI, saMyamapAlana sohyaluM khodI rahyo hato. che, paNa niyamapAlana dohyaluM che. mAre mATe to e ghaNuM kaparuM kAma have banyuM evuM ke khodakAma karatAM kuMbhArane suvarNadravyathI bharelI che. eTale mane emAMthI mukta rAkho.' eka moTI kaDAI jamInamAM daTAyelI najare paDI. kuMbhAra e kaDAIne mahAtmA kahe, 'tuM kahe che te badhuM sAcuM, paNa amArI vidAya cUpacApa bahAra kADhato hato. barAbara e ja vakhate kamala tyAM veLAnuM ATaluM vacana to tuM pALa." khANanI upalI dhAra paranA sthaLe dhasI Avyo ne "dIThI, dIThI' ema kamala kahe, "juo gurujI, huM bhAvapUrvaka dAna karuM chuM, amuka moTe avAje bolavA lAgyo. nIce khANamAM pelA kuMbhAre A avAja pakavAnnanuM bhojana nathI karato, pUjA-satkAra mATenuM dUdha hoya to sAMbhaLyo. jevo te UMce najara kare che to eNe kamalane joyo. tenI khIra nathI Arogato, AkhuM nALiyera khAvAno tyAga hovAthI pelA kuMbhArane thayuM ke "are, A duSTa A ja samaye kyAMthI Avyo? bhAMgIne ja AhAra karuM chuM-have bolo, A sivAya vaLI pAcho nakkI eNe pelI suvarNadravyathI bharelI kaDAIne joI lIdhI." bIjo zo niyama lauM?' paNa vAstavamAM to kamala kuMbhAranI TAla joIne bolI UThelo mahAtmA kahe, "A kaMI haMsI-majAkano avasara nathI. A prasaMge ke "dIThI, dIThI." paNa kuMbhAre juduM ja dhArI lIdhuM. eTale eNe vicAryuM tAre koI niyamaranano svIkAra to karavo ja rahyo." tyAre kamala ke A pApiyo kaDAIne joI gayo che to enuM moM baMdha rAkhavA kahe che, "juo gurujI, jinapUjA, sAmAyika, pratikramaNa, upavAsa, maLelA suvarNano aDadho bhAga ene ApuM jethI te AkhI vAta dhyAna, japa, tapa - AmAMno koIpaNa niyama huM lauM paNa e mArAthI gupta rAkhe. Ama vicArI kuMbhAra kamalane kahevA lAgyo, 'tame saMpUrNapaNe kadAca pALI zakAya nahIM evo mane Dara che. paNa hA, moTethI bolo nahIM. tame jema kahezo tema huM karIza. IzvaranI sAkSIe eka niyama evo che je mArAthI pALI zakAze kharo." mahAtmAe e A kaDAIno aDadho bhAga tame lo, paNa kRpA karI A vAta koIne niyama jANavA mAgyo. kamale kahyuM, "mArA ghara AgaLa eka kuMbhAra kahezo nahIM, chAnI rAkhajo.' rahe che. tene mAthe moTI TAla che. sUryanAM kiraNo enA mAthA para kuMbhArane Dara e hato ke rakhe A badhuM koI sAMbhaLI ke joI paDatAM e TAla evI to jhagI UThe che! gurujI, kuMbhAranI e TAla jAya ne nagaranA rAjA sudhI vAta pahoMcI jAya to rAjA mane doSI joIne huM roja bhojana levAnuM rAkhIza. A eka niyama huM pALI Therave, kadAca mArA upara evo Aropa mUke ke A mANasa roja zakIza. bIjA koI niyama pALavA aMge mane zaMkA che." chAnomAno thoDuM thoDuM dhana laI jato haze. ane e rIte saghaLuM Ama to kamalanA A niyamanI vAta thoDI ramUjI lAge evI suvarNa ja japta thaI jAya. hatI. topaNa mahAtmAe manamAM vicAra karIne kamalanI A vAtane kamala khANamAM nIce UtarIne kuMbhAranI pAse Avyo. saMmati ApI. emane thayuM ke Ama karatAMye jo A jIva ThekANe suvarNadravyathI bharelI kaDAI eNe joI. banne gupta rIte kaDAIne ghera Avato hoya to enuM kAma siddha thayuM gaNAya. kamala pAse A lAvyA ne aDadhuM aDadhuM dravya vaheMcI lIdhuM. niyama grahaNa karAvIne gurujI tyAMthI vihAra karI gayA. bIjI divase savAre UThIne kamala vicAre che ke gurujIno Agraha have, kamala pote lIdhelA niyamanuM dararoja pAlana karavA lAgyo. thavAthI meM to mAtra ramUjamAM khape evI haLavAzathI ja A niyama Ama karatAM keTalAka divasa pasAra thayA. eka divasa rAjadarabArethI grahaNa karyo hato. paraMtu evA niyamapAlanathIye mane keTaluM moTuM kAMIka kAma patAvIne ghera pAchA pharatAM kamalane ghaNuM moDuM thayuM. phaLa prApta thayuM ! huM keTaluM aDhaLaka dhana pAmyo! rojiMdo bhojanano samaya kyAranoya vItI cUkyo hato. bhUkha paNa Ama vicAratAM guruno apAra mahimA ane pratIta thayo. guru kaDakaDIne lAgI hatI. eTale utAvaLe kamala jevo bhojana karavA bese nAvanI peThe taraNatAraNa che. bhavasamudramAM paDelAne te ugAre che. che tyAM ja ene potAno niyama sAMbharyo. eTale tarata ja te AsanethI * guNothI sAdhu thavAya che ane avaguNothI asAdhu thavAya che, mATe sAdhu-guNone (sAdhutAne) grahaNa karo ane asAdhuguNono | (asAdhutAno) tyAga karo. AtmAne AtmA vaDe jANIne je rAga tathA TreSamAM samabhAva dhAraNa kare che te pUjanIya bane che. 0 krodha prItino nAza kare che; mAna vinayano nAza kare che; mAyA-kapaTa mitratAno nAza kare che ane lobha sarvano vinAza kare che.
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 prabuddha jIvanaH jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka ogasTa-sapTembara, 2011 cAra putravadhUonI parIkSA. sudharmAsvAmI jaMbusvAmIne kathA saMbhaLAve che pachI dhanya zeThe cothI putravadhU rohiNIne bolAvI agAunI rAjagRha nagarImAM zreNika rAjA rAjya kare che. e nagarImAM dhanya sUcanA pramANe pAMca dANA ApyA. cothI vahu rohiNI ghaNI nAme eka vaNika rahe che. patnInuM nAma bhadrA che. A daMpatIne samajadAra hatI. eNe vicAryuM ke "A pAMca dANAnI kevaLa jALavaNI saMtAnamAM cAra putro che. dhanapAla, dhanadeva, dhanagopa ane dhanarakSita. A ja zA mATe ? enI vRddhi paNa karuM.' Ama vicArIne rohiNIe enA cAreya putronAM lagna thaI gayAM che. emanI patnIonAM nAma anukrame piyarapakSanA kuTuMbIone bolAvyAM ne kahyuM ke "mArA sasarAjIe ukjhikA, bhogavatI, rakSikA ane rohiNI che. ApelA A pAMca dANA tame eka nAnI kayArImAM vAvajo. Uge dhanya zeTha vRddha thayA hovAthI eka vAra vicAra karavA lAgyA ke eTale ene punaH bIjI jagAe ropajo. ane e rIte enuM saMvardhana rAjAthI mAMDIne badhI jAtinA loko badhA prakAranAM kAmomAM mArI karajo.' salAha le che. paraMtu mArI bImArI, apaMgatA ke mRtyune laIne A rohiNInA kuTuMbIjanoe e dANA svIkArIne sUcanAnuM barAbara gharane koNa sAcavaze? cAreya putravadhUomAMthI kaI vahu gharano bhAra pAlana karyuM. varSARtunA prAraMbhamAM nAnI kyArI banAvI emAM vahana karI zakaze? dANA vAvyA. bIjI-trIjI vAra ropaNI karatAM karatAM cokhAnA choDane Ama vicArI emaNe bIje divase sarva svajano-snehIjanonI pAna-DuMDAM AvyAM. dANA pragaTa thayA. pAka taiyAra thatAM enI laNaNI upasthitimAM cAreya putravadhUonI parIkSA karavAnuM nakkI karyuM. karI, sUpaDAthI sApha karI ghaDAmAM bharI dIdhA. bIjuM comAsuM AvatAM bIje divase saune potAne AMgaNe AmaMtrita karyA, bhojana ghaDAmAM ekatra karelA cokhAnI punaH vAvaNI karI. pachI to trIjI, AdithI sauno satkAra karyo. pachI badhAnI hAjarImAM sau prathama cothI, pAMcamI varSARtu AvI tyAM sudhImAM to seMkaDo kuMbha cokhAthI moTI putravadhU ukjhikAne bolAvI. ene dhanya zeThe cokhAnA pAMca bharAI gayA. dANA ApI kahyuM ke 'tuM Ane sAcavaje. ane huM jyAre mAgu tyAre pAMcame varSe dhanya zeThe cAreya putravadhUonI kasoTI karavAnuM nakkI e pAMca dANA ane pAchA Apaje.' karyuM. eka divasa agAunI jema sarva sagAMvahAlAMne nimaMtrIne e | ukjhikAe e pAMca dANAno saunI hAjarImAM svIkAra to karyo, saunI hAjarImAM pahelI putravadhUne bolAvI. ane kahyuM ke "he putrI, pachI ekAMtamAM jaI vicAryuM ke ApaNA gharamAM to cokhAnA koThAra AjathI pAMca varSa agAu meM tamane cokhAnA pAMca dANA sAcavI bharelA che. A pAMca dANA sAcavI rAkhavAno kAMI artha nathI. rAkhavA ApyA hatA e dANA lAvIne pAchA Apo.' sasarAjI mAgaze tyAre koThAramAMthI cokhAnA bIjA pAMca dANA tyAre ujhikAe koThAramAMthI bIjA ja pAMca dANA lAvIne kADhIne ApI daIza. Ama vicArIne eNe sasarAe ApelA dANA sasarAnA hAthamAM mUkyA. sasarAe pUchyuM, "tame sogaMdapUrvaka mane pheMkI dIdhA. A kathAno mULa AdhAra chaThTha aMga-Agama kaho ke agAu meM tamane ApelA e ja dANA sasarAe bIjI putravadhu bhogavatIne bolAvIne khAtAdharma thAMga - 80 enA sAtamA A che ? ? ukjhikAne ja sucana sahita pAMca dANA ApyA pachISAta adhyayana mAM A kathA maLe ujajhakAe kahyuM, 'he pitAjI, tame mane hatA te ja pramANe bIjI vahune ApyA. bhogavatI che. AgamagraMthanI bhASA prAkRta che. | je dANA ApelA te meM svIkAryA hatA te sAcuM, tyAMthI ekAMtamAM jaI cokhAnA e pAMca dANA AcArya municaMdra sUri racita 'upadezapada ,, paNa pachI mane vicAra Avelo ke koThAramAM khAI gaI ne kAme lAgI gaI. sukhasaMbodhanI vRtti'mAM paNa A kathA maLe ra to Dhagalo cokhA paDelA che. emAMthI jyAre trIjI putravadhU rakSikAne jyAre agAunI mAgaze tyAre ApI daIza. ema vicArI e ' che. A vRttinI racanA vi. saM. 1174mAM be putravadhUonI jema pAMca dANA ApavAmAM - dANA meM pheMkI dIdhA che. eTale A dANA bIjA thaI che. AvyA tyAre ene vicAra thayo ke sasarAjIe sau sagAMsnehIonI hAjarImAM mane bolAvIne pustaka : 'zrI jJAtAdharmakathAMga sUtra' * bIjI putravadhU bhogavatIne bolAvIne dhI A dANA sAcavI rAkhavA ApyA che to enuM (gujarAtI anuvAda), anu. ma. sAdhvIjI , jI dANA parata mAgatAM eNe e dANA khAI gaI kAMI cokkasa kAraNa hovuM joIe. ema zI vAratAbhAI, sa dhA. bhAcadra hovAnuM vicArIne rakSikAe A pAMca dANA sAcavIne bhArIla, prakA. prema-jinAgama prakAzana ma prakAzana trIjI rakSitAne bolAvIne dANA parata : ) samiti, muMbaI, saM. 2037 (I. sa. mAgatAM eNe dAbaDImAM sAcavI rAkhelA dANA dAbaDInI saMbhALa rAkhavAnuM nakkI karyuM. 198 1].. sasarAjIne soMpyA. ane spaSTatA karI ke A dANA
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara, 2011 prabuddha jIvanaH jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka 19. dAbaDImAM rAkhI satata enI sArasaMbhALa rAkhatI rahI chuM. pratye saMtuSTa thaIne hIrA-mANeka-motI-suvarNanA alaMkAro, have chelle cothI putravadhU rohiNIne bolAvIne e pAMca dANA mUlyavAna vAsaNo ane rezamI vastronI sAcavaNInuM kAma soMpyuM. parata karavAnI dhanya zeThe mAgaNI karI tyAre rohiNIe kahyuM, cothI putravadhU rohiNI jeNe A pAMca dANAmAMthI anekagaNI pitAjI, e dANA parata karavA mATe mAre ghaNAM gADAMnI jarUra vRddhi karI hatI tene samagra kuTuMbanA zreyArthe salAhakAra-mArgadarzaka paDaze." zeThe navAI pAmI pUchyuM, "pAMca dANA mATe gADAnI jarUra tarIke niyukta karI. kevI rIte ? mane kAMI samajAyuM nahIM." tyAre rohiNIe rahasya pragaTa zramaNa-zramaNI samudAyanA saMdarbhamAM A kathA eka rUpakakathA karatAM, A pAMca varSa daramyAna potAnA kuTuMbIjanoe vAvetara tarIke kahevAI che. dvArA cokhAnA pAkanI karelI anekagaNI buddhinI vAta jaNAvI. dIkSita jIvana svIkArIne je zramaNa-zramaNI prathama putravadhUnI jema dhanya zeThe gADAM mokalavAno prabaMdha karyo. rohiNI potAne piyara pAMca dANA samAna pAMca mahAvrato (satya, ahiMsA, asteya, AvI ane pAMca dANAmAMthI vRddhi pAmeluM saghaLuM anAja gADAmAM aparigraha, brahmacarya)no parityAga kare che te A bhavamAM ja bharAvIne svasuragRhe pahoMcatuM karAvyuM. avahelanAnuM pAtra bane che. rAjagRha nagaranA loko rohiNInI prazaMsA karavA lAgyA. je zramaNa-zramaNI bIjI putravadhUnI jema rasendriyane vazIbhUta A cAreya putravadhUonI parIkSA lIdhA pachI dhanya zeThe e thaIne pAMca mahAvartAne naSTa kare che teo paNa A lokamAM cAreyane anurUpa kAmonI vaheMcaNI karI. upekSApAtra bane che. pahelI putravadhU ujhikA jeNe dANA pheMkI dIdhA hatA tene kacaro je zramaNa-zramaNI trIjI putravadhUnI jema pAMca mahAvratonI rakSA kADhavAnuM, chANAM thApavAnuM, snAna Adi mATe pANI lAvI kare che teo A lokamAM saunAM AdarapAtra ane pUjya bane che. ApavAnuM jevAM nimna kakSAnA kAmo mATe niyukta karI. je zramaNa-zramaNI cothI putravadhUnI jema pAMca mahAvratonuM saMvardhana bIjI putravadhU bhogavatI je dANA khAI gaI hatI tene daLavA- kare che teo A lokamAM to saunA AdarapAtra ane pUjya bane ja khAMDavAnA, rAMdhavA-pIrasavAnA kAma mATe niyukta karI. che, sAthe A bhavATavIthI paNa mukta bane che. trIjI putravadhU rakSikA jeNe dANA sAcavI rAkhyA hatA tenA ( vinayathI zobhatI vidyA che amaratilaka nAme nagara hatuM. emAM A kathAno AdhArasota che AcAryazrI 1 0 hato. siddhadeva nAme eka bhaTTa vase. te AgamoharibhadrasUri-viracita graMtha 'upadezapada' paranI . eka divasa koI kAma aMge gurue A vedo-purANonA jANakAra paMDita hatA. A zrI municaMdrasUrinI 'sukha saMbodhanI vRtti.' , baMne ziSyone bAjunA gAme mokalyA. baMne emanI pAse rahIne be vidyArthIo mULa graMthanI bhASA prAkRta che, vRttinI bhASA ' ziSyo cAlatA cAlatA jatA hatA. tyAM zAstrAbhyAsa karatA hatA. ekanuM nAma che jamIna paranAM moTAM pagalAM joI dinakare saMskRta che. paNa vRttikAre emAM ApelI ) dinakara, bIjAnuM zazikara. - zazikarane pUchyuM, "A pagalAM konAM che?" dRSTAMtakathAo bahu dhA prAkRtamAM che. A zazikara khUba ja vinIta ane sevAbhAvI - zazikara : "e hAthInAM pagalAM che." * vRtti-graMthanI racanA vi. saM. 1174mAM thaI hato. zAstrAdhyayanamAM enI jijJAsAvRtti dinakara : 'e hAthInI eMdhANI-oLakha che. zrI malayagirikRta naMdi-adhyayana vRtti' ; ghaNI tIvra hatI. abhyAsamAM kAMI paNa saMdeha : | tuM ApI zake ?' (saMskRta bhASA)mAM paNa A kathA maLe che. pedA thatAM tarata ja guru pAse AvI zazikara : "hA, pahelI vAta to e ke e : venarikI (vinayathI utpanna thatI) buddhinA hAthaNI che. bIjuM e hAthaNIne DAbI AMkha vinayapUrvaka prazna kare ane guru pAsethI enuM nivAraNa prApta kare. enI AvI dRSTAMta rUpe A kathA prastuta che. nathI. vinayapUrvakanI adhyayanazIlatAne kAraNe pustaka : 'upadezapadano gUrjara anuvAda', dinakara : 'e hAthaNI upara koI beTheluM? gurune paNa e ghaNo priya thaI paDyo hato. saMpA.- anu. A. hemasAgarasUri, sahasaMpA. beTheluM hoya to koNa beThuM haze ?' jyAre, bIjo ziSya dinakara guru pratye 5. lAlacaMdra bhagavAna gAMdhI, makA. Ananda- zazikara : "e hAthI upara rAjAnI rANI avinayI ane avivekI hato. game tema hemagraMthamAlA vatI caMdrakAnta sAkaracaMda jhaverI, beThelI haze.' bolI nAkhatAM ene kAMI saMkoca thato nahIM. muMbaI- 2, vi. saM. 2028 (I. sa. 1972)] dinakara : e rANI kevI haze enI koI saMjJA vaLI, zAstrAbhyAsamAM paNa te ghaNo nabaLo tuM ApI zake che?
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 prabuddha jIvanaH jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka ogasTa-sapTembara, 2011 zazikara : "e rANI sagarbhA che. ene pUrA divasa jAya che. Aja gurue zAMta ane svastha citte dinakarane prazna karyo, 'evI, zI sAMje ke kAla savAra sudhImAM to tene prasava thaze ane ene janmeluM ghaTanA parathI tene lAgyuM ke meM tane kAMI ja vidyA ApI nahIM?' bALaka putra haze.' dinakara kahe, "ame bIje gAma gayA temAM mArI vAta khoTI TharI, dinakara : "A badhuM jo najare jovA maLe to tArI vAta sAcI mAnuM." jyAre zazikare je je anumAno karyA te badhAM ja sAcAM paDyAM." rastAmAM Ama vArtAlApa karatA te banne ziSyo bAjunA gAma Ama kahIne bIje gAma pahoMcatA sudhImAM je je ghaTanAo banI pAse AvI pahoMcyA. gAmanI bahAra AvelA sarovarane kAMThe te hatI te badhI hakIkata dinakare gurune varNavI batAvI. baMne rokAyA. tyAM ja temaNe pelI hAthaNIne joI. ene DAbI AMkha gurue vinayavaMta ziSya zazikarane pAse bolAvyo. pachI bolyA, "are nahotI. rANI jamIna para beThI hatI. ADo vastrano paDado karelo vatsa! je je ghaTanAo banI tenI AgotarI aTakaLo teM zAne AdhAre hato. ne te ja samaye eka dAsI doDIne rANIne putraprasava thayAnI karI hatI te mane kahe." rAjAne vadhAmaNI karavA jatI hatI. zazikare atyaMta vinayapUrvaka pahelAM to ema ja kahyuM ke "mane dinakare zazikarane kahyuM, 'tAruM jJAna sAcuM TharyuM.' A badhuM jJAna gurukRpAe prApta thayuM che." pachI eNe karelI tamAma baMne ziSyo vaDanA jhADa nIce vArtAvinoda karI rahyA hatA. evAmAM AgAhIonA ukela darzAvyA. eka vRddhA sarovaranuM jaLa bharavA mATe tyAM AvI. teNe jaLabharelo pahelAM to eNe pagalAM joI hAthaNI pasAra thayAnI AgAhI kuMbha mAthe caDhAvyo. pachI e vRddhAnI najara bAjunA vaDa tarapha jatAM karI hatI. nara hAthInI laghuzaMkA haMmezAM paga bahAra thAya, paNa eNe pelA be ziSyone joyA. e baMnene paMDita jevA jANIne vRddhA eNe paganI vacce laghuzaMkA thayelI joI e eMdhANIe eNe nirNaya temanI pAse AvI. hAtha joDIne UbhI rahI. pachI kahevA lAgI, bAMdhyo ke e hAthaNI hatI. rastAmAM AvatAM jamaNI taraphanA badhAM mAro putra paradeza gayo che. kRpA karI mane kaho ke te pAcho kyAre vela-pAna hAthaNIe ujharaDI lIdhAM hatAM ne e taraphanAM ghaNAM DALaAvaze?" pAMdaDAM jamIna para verAyelAM hatAM, jyAre DAbI taraphanA vela-pAna vRddhA A prazna pUchI rahI hatI tyAre ja enA mAthethI pANIno ane vRkSaDALa surakSita hatAM. e parathI eNe nakkI karyuM ke e hAthaNInI ghaDo jamIna para paDyo ne enA TukaDeTukaDA thaI gayA. DAbI AMkha nathI. vRkSanI zAkhAo upara eNe rezama-jarInA tAra pelo avinayI ziSya dinakara vRddhAne kahevA lAgyo, "mAjI, bharAyelA joyA e parathI ene thayuM ke upara beThelI strI rAjarANI tAro putra to mRtyu pAmyo che emAM koI saMdeha nathI." A sAMbhaLI haze. A strI laghuzaMkA mATe heThe UtarI haze tyAre enA baMne hAtha tarata ja vinayI ziSya zazikara dinakarane Thapako ApatAM kahe che, bhoMya upara TekavelA hatA. e nizAnI joIne ene lAgyuM ke e strI are, tuM AvuM avicArI kema bole che?" pachI zazikara pelI sagarbhA hovI joIe. vaLI tyAM retImAM e strIno jamaNo paga je rIte vRddhAne AzvAsana ApatAM kahevA lAgyo, "mAtA, tamAro putra mukAyelo hato e parathI eNe nirNaya karyo ke ene putra ja janmaze. kSemakuzaLa che. eTaluM ja nahIM, te ghaNuM dravya laIne ghera paNa AvI zazikaranI ATalI vAta sAMbhaLyA pachI gurue prazna karyo, 'pelI pahoMcyo che. eTale tame putraviyogano zoka dUra karIne ghera jAva. vRddhA strIno putra ghera Avyo che e teM kevI rIte jANyuM ?' tame tamArA putrane ghera Avelo jarUra jozo." gurunA A praznanA javAbamAM zazikara kahe, juo gurujI! ghaDo pelI vRddhA zazikarane AzIrvAda ApIne harSathI pulakita thatI mATImAMthI bane che. pelA vRddhA mAjIno ghaDo bhAMgatAM e jemAMthI ghera gaI, to tyAM sAce ja enA putrane eNe beThelo joyo. vRddhAnA nIpajyo hato te mATImAM pAcho maLI gayo. e eMdhANIe mane AnaMdano pAra na rahyo. lAgyuM ke e mAjIno putra paNa jyAMthI nIkaLyo hato te ja sthAne A bAju pelI vRddhAnA gayA pachI dinakara manamAM kheda pAmavA pAcho pharyo che." lAgyo. potAnI aNaAvaDatano doSa jovAne badale tene guruno zazikaranI A vAto sAMbhaLI gurue enI prazaMsA karI. pachI vAMka dekhAvA lAgyo. ene thayuM ke "gurue jevo zazikarane bhaNAvyo teo dinakarane kahevA lAgyo ke "vidyA to tame baMne sarakhI bhaNyA evo mane barAbara bhaNAvyo nahIM.' cho. meM tamArA bemAMthI ekane vadhAre ne bIjAne ochI vidyA gurue soMpeluM kAma patAvIne baMne jaNA pAchA vaLyA. gurune caraNe ApavAno bhedabhAva karyo nathI. paNa he dinakara! tArAmAM ja rahelA zazikare mastaka TekavyuM, jyAre dinakara thAMbhalAnI jema Ubho ja rahyo. avinaya jevA doSone kAraNe teM kadI vidyAnI parakha jANI nahIM. je gurune praNAma karavA jeTalo vinaya dAkhavavAnuM to eka bAju rahyuM, paNa guru pratye vinayavaMta nathI raheto tenI vidyAthI koI artha sarato UlaTAno gusse thaIne gurune kahevA lAgyo, 'tame mane kAMI bhaNAvyo nathI. have kahe ke tane vidyA na phaLI emAM guruno zo doSa?' nahIM." gurunAM A vacano sAMbhaLIne dinakara zaramiMdo banI gayo.*
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 21 ogasTa-sapTembara, 2011 prabuddha jIvanaH jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka (sagAM ja sagAMno anartha kare : kathAsaptaka] (1). gupta rIte banAvI rAkhI hatI. dhanu mahetAno putra varadhanuM je kumAranI mAtA putrano anartha kare sahAyamAM hato eNe brahmadattane paganI pAnIthI jamIna upara prahAra kAMDilyapura nAme nagarI hatI. emAM brahma nAme rAjA rAjya karato karavAnuM sUcavyuM. ema karatAM ja khodelI suraMgano mArga maLI Avyo. hato. enI rANInuM nAma calaNI hatuM. emane saMtAnamAM brahmadatta brahmadatta ane varadhanu banne e suraMga dvArA nAsI chUTyA. nAme putra hato. A brahma rAjAnuM mastakanA rogane laIne mRtyu samaya jatAM brahmadatta dIrgharAjAne harAvI, digvijaya karI cakravartI thayuM. eTale paDozI rAjyano dIrgha rAjA je brahma rAjAno mitra paNa banyo. hato te rAjyanI saMbhALa levA mATe kAMDityapuramAM AvIne rahyo. (2) A gALAmAM brahma rAjAnI vidhavA rANI calaNI ane rAjyabhAra pitA putrano anartha kare saMbhALI rahelA mitra rAjA paraspara kAmAsakta [A viSayavastuvALI sAta kathAonA tetaliputra nagaramAM kanakaketu rAjA rAjya thayAM. samaya jatAM putra brahmadattane mAtAnA A kathAchanAM AdhArastrota che zrI karato hato. enI rANIne je koI putra janme duzAritranI jANa thaI. brahmadatta paNa have yuvAna dharmadAsagaNiviracita 'upadezamAlA'. enA aMgo chedIne rAjA ane vikalAMga karI vayamAM Avyo hato. eTale e mAtA pratye prAkRtamAM racAyelI 544 gAthAovALI mUkato. AnuM kAraNa hatuM rAjAnI prabaLa krodhavaza to thayo, paNa mAtAne e sIdho padyabaddha upadezapradhAna A racanAmAM 145 rAjyatRSNA. rAjAno sattAlobha eTalo tIvra Thapako to zI rIte Ape! eTale A anaitika thI 1 5 1 sa dhInI sAta gAthAomAM A hato ke ene satata eka bhaya satAvyA karato saMbaMdha paratve mAtAnuM dhyAna sAMketika rIte viSayane lagatAM sAta dRSTAMtono nirdeza ke rakhene mAro putra mAruM rAjya chInavI le. dorI zakAya evI yojanA eNe banAvI. karAyo che. A graMtha paranI zrI tethI te pratyeka navajAta putrane vikalAMga paTA brahmadatte eka divasa kAga ane siddhagiNinI saMskRtamAM racAyelI banAvI deto. koyalano samAgama karAvI viparIta AcaraNa 'he ya pAdeyA TIkA'mAM A kathAo have banyuM evuM ke enI padmAvatI rANIe karatAM batAvyAM. pachI mAtAne kahyuM ke A baMne saMkSepamAM maLe che. TIkAgraMthanI racanA vi. rAjAne khabara na paDe ema potAnA eka viruddha AcaraNa karanArA che emane huM zikSA saM. 974nI che. vi. saM. 1855mAM A. navajAta putrane gupta rIte tetaliputra nAmanA karIza.' Ama kahIne brahmadatte khaDagathI kAga vardhamAnasUrie prAkRtamAM A kathAnakone maMtrIne soMpI dIdho. jogAnujoga te ja samaye ane koyalane mArI nAkhyAM. A prasaMgathI ahIM vistRta svarUpe Ale khyAM che. A. maMtrInI poTilA nAmanI patnIne putra janmI AvI vaselo dIrgharAjA Ano saMketa pAmI so masudara sUrikRta 'upadezamAlA hatI. eTale maMtrIe e putrIne lAvIne gayo. eNe calaNI rANIne cetavatAM kahyuM ke, bAlAvabo dha"mAM paNa madhyakAlIna "rANIne putrI janmI che" ema jAhera karyuM. bIjA 'tAro putra je kAMI bolyo che enuM pariNAma gujarAtI bhASAmAM A kathAo maLe che. bAju rANIno putra gupta rIte moTo thavA ApaNe mATe azubha samajavuM.' pachI salAha racanA vi. saM. 1485nI che. A kathAo lAgyo. samaya jatAM kanakaketu rAjA mRtyu ApatAM kahe, "tuM tArA putrane koI paNa rIte chUTI chUTI ekAdhika dharmagraMtho-TIkAgraMthomAM pAmyo. tyAre yuvAna banelo eno putra mArI nAkhavAnI yojanA kara." maLe che, jema ke A saptakanI bIjI kathA kanakadhvaja tetalipura nagarano rAjA banyo. mAtAe potAnA kAmuka saMbaMdha ADe 'jJAnAdharmakathAMga'nA 14mA tetaliputra (3) putrano aMtarAya dUra karavA prapaMca Adaryo. eNe adhyayanamAM maLe che. paNa sAta kathAonuM bhAI bhAIno anartha kare eka lAkSAgRha taiyAra karAvyuM. pachI eka divasa A buM kathAga 7 'upadezamAlA'mAM che. prathama tIrthaMkara RSabhadeva emanI saMsArI putrane e lAkSAgRhamAM rahevA mokalI Apyo. pa staka : "zrI sAM masa darasUrikata avasthAmAM ayodhyAnA rAjA hatA. te mane rAtre e lAkSAgRhane Aga lagADavAmAM AvI; upadezamAlA bAlAvabodha', saMzo-saMpA. sumaMgalA rANIthI bharata ane sunaMdA rANIthI e prayojanathI ke e AgamAM ja putra baLIne kAntibhAI bI. zAha, prakA. sI. ke. bAhubali ema be baLavAna putro thayA. A mRtyu pAme. paraMtu, rAjyane vaphAdAra dhanu prANaguru jena philo. enDa liTararI risarca sivAya anya 98 putro emane hatA. pitAe mahetAe agamacetI vAparIne lAkSAgRhathI senTara, ghATakopara, muMbaI-86, I. sa. rAjagAdI bharatane soMpI saMyama aMgIkAra karyo. nagaranI bahAra nIkaLI zakAya evI eka suraMga 2001.]. cakravartI thavAnI mahattvAkAMkSAthI bharate
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara, 2011 digvijaya karyo. AthI anya bhAIoe bharatanI ANa svIkArI, paNa bAhubalie bharatanI ANa svIkArI nahIM. eTale bharata bAhubali sAme yuddhe caDyo. banne bhAIo vacce moTuM yuddha thayuM. A yuddhamAM bAhubalinA muSTiprahArathI krodhe bharAIne bharate bAhubaline mAravA mATe cakra mokalyuM. mAtA aikSaNA gadgad svare kahevA lAgI, "beTA! tAro putraprema to zI visAtamAM che? putraprema to tArA pitAno tArA mATe hato-' pachI mAtA atItanI ghaTanAne tAjI karIne kahevA lAgI, 'beTA! tuM jyAre garbhamAM hato tyAre mane pAchalA bhavanA vairasaMbaMdhane kAraNe patinA AMtaraDAM khAvAno dohada thayelo. abhayakumAre kRtrima joke pAchaLathI bharatane pathAttApa thayo ane bAhubaline paNa AMtaraDAM lAvIne e dohada pUro karelo. tAro janma thayo. paNa mane pravrajyA aMgIkAra karIne kevaLajJAna prApta karyuM. (4) patnI patino anartha kare Avo duSTa dohada thavA badala tArA tarapha tiraskAra pedA thatAM meM tane ukaraDe naMkhAvyo. tyAM tArI eka AMgaLI kUkaDAe karaDI khAdhI. tArA pitAne jANa thatAM ja ukarDathI tane ghera pAcho laI AvavAmAM Avyo. kUkaDAe karaDI khAdhelI AMgaLI kohI javAthI tyAM paru jharatuM hatuM. enI pIDAne laIne tuM khUba raDato hato. tArA pitAe tArI puru jharatI AMgaLI moDhAmAM laIne cUsI lIdhI ane e rIte tane raDato aTakAvyo hato.' A vRttAMta mAtAnA mukhe sAMbhaLIne koNikanuM hRdaya pIgaLyuM. kASThapiMjaranuM baMdha dvAra kholI nAkhavA ane pitAne mukta karavA e pharasI laIne doDyo. pitAe putrane pharasI sAthe doDI Avato joIne vicAryuM ke nakkI, mAro putra mArI hatyA karavA dhasI Ave che. eTale zreNika rAjAe AMgaLInI vIMTImAM chUpAveluM tAlapura viSa khAI laIne AtmahatyA karI lIdhI je bhavitavya hatuM te thaIne ja rahyuM. (6) mitra mitrano anartha kare 22 prabuddha jIvanaH jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka zvetAMbikA nagarImAM pradezI rAjA rAjya karatA hatA. A rAjAne sUryakAntA nAme rANI hatI. A rAjA ghaNA nAstika hatA. eka vAra kezI gaNadhara nagara bahAranI vanabhUmimAM padhAryA. rAjAnA citra nAme mahetA hatA te khUba ja dharmAnurAgI hatA. eTale teo rAjAne ghoDA khelAvavAnA bahAne vanamAM padhArelA kezI gaNadhara pAse laI gayA. tyAM gurumukhe dharmadezanA sAMbhaLIne rAjA nAstika maTIne dharmAbhimukha banI gayA. zrAvakanA bAra to paikInuM eka pauSadharata emako lIdhuM. A vratamAM dharmanI puSTi arthe sAMsArika pravRttiothI vimukha thaIne upAzrayamAM sAdhu jevo saMyama pALavAno hoya che. A poSavratanA pAraNAnA divase rAjAnI patnI sUryakAntAe anya puruSa pratyenI Asaktine laIne potAnA ja patine pAraNA nimittenA AhAramAM viSa ApyuM. joke kezI gaNadharanA saMyogane kAraNe pradezI rAjA sadgatine pAmyA. (5) putra pitAno anartha kare rAjagRhI nagarImAM zreNika rAjA rAjya karatA hatA. emane cellaNA rANInI kUkhe janmelo koNika nAme putra hato. jyAre anya rANIthI thayelA be putra halla ane vikalla hatA. prezika rAjAe halla ane vihallane devatAoe ApelA hAra, kuMDaLa jevA alaMkAro ane secanaka hAthI bheTamAM ApyA. e samaye koNikane rAjya ApavuM evI zreNika rAjAe manathI IcchA karI. paraMtu hallavihalla e be bhAIone apAyelI bheTa joIne koNikanA manamAM IrSyA pedA thaI. eTaNe eNe rAjyanA badhA sAmaMtone vaza karI lIdhA ane pitAne kASThapiMjaramAM keda karI dIdhA. eTaluM ja nahIM, A putra pitAne roja pAMcaso phaTakA marAvavA lAgyo. thoDAka samaya pachI koNikanI patnIe putra prasavyo. eka divasa koNika potAnA putrane khoLAmAM besADI bhojana karato hato. tyAre putre pitA koNikanA bhANAmAM pezAba karyo. koNika najIkamAM beThelI potAnI mAtA cellaNAne moM malakAvIne kahevA lAgyo, 'mAtA! joyone mAro putraprema! mArA putre bhANAmAM pezAba karavA chatAM mane jarAya gusso Avyo ja nahIM.' cANakya nAmanA brAhmaNe parvataka nAme rAjAne potAno mitra banAvyo. pachI mitranA sahayogamAM senA laIne pATaliputranA naMda rAjAne harAvIne rAjya paDAvI lIdhuM. yuddha jItavAmAM ane naMda rAjAne harAvavAmAM parvataka rAjAe cANakyane sahAya karI hoI pATaliputranA aDadhA rAjyano te leNadAra banyo. cANakyane A gamatI vAta nahotI. eTale cAdAkye eka yukti karI. naMdarAjAnI eka putrI viSakanyAnA lakSaNo dharAve che e jANI laIne cANakye e kanyAne parvataka sAthe paraNAvI. ane e viSakanyA dvArA mitra upara ja viSayopacAra karAvyo. pariNAme parvataka rAjA A viSaprayogathI mRtyu pAmyo. tyArapachI cANakye pATaliputranuM saghaLuM rAjya potAne aMke karI lIdhuM. (6) svajana svajanano anartha kare gajapura nagaramAM anaMtavIrya nAme kSatriya rAjA rAjya karato hato. e rAjAnI je rANI hatI enI bahena reNukA brAhmaNakuLanA jamadagni tApasane paraNI. eka vAra A reNukA potAnI bahenane maLavA gajapura AvI. tyAM potAnA banevI anaMtavIrya sAthe dehasaMbaMdha bAMdhI beThI. enAthI reNukAne eka putra janmyo. jamadagni RSi patnI reNukAne pAchI laI AvyA. jamadagninA prathama putra rAmane vidyAdhara dvArA
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara, 2011 prabuddha jIvanaH jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka | 2 3 parazuvidyA prApta thaI hatI. ene kAraNe rAma parazurAma tarIke prasiddhi thaI jAya ane je jame tene hAthe tAruM mRtyu thaze." pAmyo. teNe potAnI kalaMkinI mAtA reNukA ane anaMtavIryathI jyotiSInA kahyA pramANe parazurAme thALa mukAvyo. daramiyAna janmelA putranI parazuthI hatyA karI. kArtavIryanA have moTA thayelA ane tApasanI jhUMpaDImAM UcharelA e pachI to "verano badalo vera' e silasilo aTakyo ja nahIM. putra subhUme mAtA pAsethI saghaLo vRttAMta jANIne te gajapura gayo. anaMtavIrya rAjAe jamadagninA Azramane naSTa karyo. eTale tyAM dADha bharelo thALa hato tenI khIra thaI. siMhAsane besI te khIra parazurAme anaMtavIryano ziraccheda karyo. anaMtavIryano putra kArtavIrya khAvA lAgyo. parazurAma senA sAthe Avyo. subhUmanA vidyAbaLe have gajapuranI gAdIe beTho. ane pitAnI hatyAno badalo levA pelo thALa cakraratnamAM pheravAyo ane e cakraratnathI parazurAmanuM eNe parazurAmanA pitA jamadagni RSinI hatyA karI. eTale mastaka chedAI gayuM. Ama subhUme ekavIsa vAra pRthvI niHbrAhmaNI parazurAme kArtavIryanI hatyA karIne gajapuranuM rAjya paDAvI lIdhuM. karI. marAyelA kArtavIryanI sagarbhA patnI tArAe eka tApasanI XXX jhUMpaDImAM putra prasavyo. enuM subhUma nAma pADyuM. AvI che A sagAM dvArA ja sagAM pratye thatA anarthonI paraMparA. parazurAme sAta vAra pRthvI nakSatrI karI. pachI eNe jyotiSIne A kathAsaptakano pratibodha e che ke AvA kaluSitatAo ane pUchyuM ke potAnuM maraNa kone hAthe thaze? jyotiSIe kahyuM ke viSamatAothI kharaDAyelA A saMsAra pratyenA rAga-AsaktithI kSatrInI dADha bharIne thALa mUkaje. jenA AvavAthI thALamAM khIra ja mukta thavuM. * * * | zraddhA Dage, saMzaya vadhe vatsAbhUmimAM AcArya ASADhabhUti aneka ziSyo dharAvatA hatA. gurune pratibodha pamADavA mATe koI gAmanI sImamAM nATyaprayoga samudAyanA koI paNa sAdhunA aMtasamaye teo kahetA ke "tamAre AdaryA. guru cha mahinA sudhI A nATakAdi jotA rahyA. temAM emane devalokamAM jaIne deva banyA pachI mane darzana devuM." paNa pachI koI bhUkhatarasanuM paNa bhAna na rahyuM. jyAre ziSya nATyaprayogo baMdha paNa sAdhu svarge gayA pachI AcAryane darzana devA na Ave. te uparathI karyA tyAre teo AgaLa cAlyA. AcAryane paraloka vize manamAM zaMkA thavA mAMDI. have te ziSya gurunA saMyamanI parIkSA karavA mATe pRthvI, pANI, eka samaye AcAryano eka ziSya maraNazayyAe hato. tyAre agni, vAyu, vanaspati ane trasa (halanacalana karI zakanAra) kAyA ene paNa AcArya e ja pramANe kahyuM ke "tAre svarge jaI deva thayA dharAvatA cha kumAro utpanna karyA je sarva alaMkArothI vibhUSita hatA. pachI mane darzana devuM. pramAda na karavo.' ziSyae gurunI vAta kabUlI. pahelo pRthvIkAyika kumAra AcAryanI najare paDyo. eTale emaNe marIne te deva paNa thayo. paNa divyalokanAM [A kathAno AdhArastrota che ? " 0 kumArane kahyuM, "tArAM A AbhUSaNo mane nATyAdi jovAmAM vyasta rahetAM te gurune darzana ' su dharmAsvAmI praNIta AgamagraMtha ApI de.' kumAre na ApyAM eTale sUrie tene devA na Avyo. gurujIne thayuM ke paraloka jevuM - gaLethI pakaDyo. eTale bhayabhIta banI kumAra 'uttarAdhyayana sU tra' paranI zrI kAMI che ja nahIM. tethI ja koI pAchuM AvatuM lakSmIvallabhagaNi viracita arthadIpikA bolyo, "huM pRthvIkAyika kumAra chuM. A nathI. jo paraloka hoya to mAro ziSya pratijJA TIkA. mULa sUtranI bhASA prAkRta, aTavImAM huM tamAre zaraNe, tamArA Azraye chuM. laIne gayo che te mane darzana kema na Ape? me { TIkAgraMthanI bhASA saMskRta. racanA varSa vi. to Ama karavuM tamane yogya nathI. huM eka kathA vrata pANyAM, tapa karyA, kaSTa veThyAM, zuM e kahuM te tame sAMbhaLo." saM. 174 5. sUtranA bIjA 'pariSaha' tamAma vyartha ?-Ama A badhA saMzayo vacce adhyayana TIkAmAM A kathA maLe che. paMnyAsa pachI kumAre kathA mAMDI - te o mithyAtvI banI gayA. gaccha eka kuMbhAra khANamAM mATI khodato hato. mahAbodhivijayajI kRta 'du:khathI Dare te . (samudAya)no tyAga karI ekalavAsI mahAtmA | bIjA' pustakamAM paNa A kathA maLe che. bhekhaDa dhasI paDatAM mATI nIce dabAyo. kuMbhAre banI gayA. | vicAryuM, 'jeNe mane janmathI poSyo, jene laIne pustaka : 'zrImad uttarAdhyayana sUtram' (TIkA keTaloka samaya pasAra thayA pachI - tathA gujarAtI bhASAnuvAda sahita), prakA. ' mAro gujAro thayo e mATI ja mane dATI rahI divyalokamAM gayelA pelA ziSyane gurunuM che? jene zaraNe hato eno ja bhaya?" ' paMDita zrAvaka hIrAlAla haMsarAja smaraNa thatAM darzana devA ahIM Avyo. paNa eNe (jAmanagaravALA), I. sa. 1935.J. kathA kahIne kumAra kahe, "A rIte huM tamAro gurune mithyAtvI banI gayelA dIThA. eTale eNe ' zaraNAgata ane tame ja mAro parAbhava karo
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 prabuddha jIvanaH jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka ogasTa-sapTembara, 2011 cho." paNa AcArya kumAranI vAta kAne dharI nahi. emaNe kumAranA kumAre kathA pUrI karI. AcArya jarAya pIgaLyA nahi. kumAranAM saghaLAM AbharaNa laI lIdhAM ane potAnA pAtrAmAM nAkhI dIdhAM. ghareNAM utArI AgaLa cAlatA thayA. AgaLa cAlatAM akAyika (jaLatattvanI kAyAvALo) kumAra AgaLa jatAM trasakAyika kumAra maLyo. alaMkAro paDAvavA ene maLyo. AcArya enI pAse paNa agAunI jema ja AbhUSaNonI paNa AcArya bhaya dekhADyo eTale rakSaNa IcchatA kumAre kathA mAMDImAgaNI karI. eTale e kumAre kathA kahI saMbhaLAvI- eka nagara para paDozI pradezano rAjA caDI Avyo. A eka pATala nAmano jaLacara jIva gaMgAnA pravAhamAM peTho. paNa AkramaNathI DarI jaIne je halakI varNanA loko nagara bahAra rahetA taNAvA lAgyo. eTale eNe vicAryuM "je jaLathI badhAM bIja Uge che hatA te saMrakSaNa arthe nagaranI aMdara pravezavA lAgyA. tyAre e ne badhAM prANIo jenAthI jIve che te jaLanI madhyamAM ja taNAvAne nagaravAsIoe ja anAja-pANI khUTI javAnA bhayathI emane kAraNe mAruM mota thaze. jenuM zaraNuM lIdhuM enAthI ja bhaya pedA Azraya ApavAne badale nagara bahAra hAMkI kADhyA. A joIne thayo." keTalAka taTastha janone thayuM ke "A to zaraNasthAnamAM ja bhaya pedA thayo." kumAre kahelI kathAnI sUri upara kAMI ja asara thaI nahIM. enAM A kathAnI AcArya upara koI asara na thaI. eTale kumAre bIjI badhA alaMkAro utArI pAtrAmAM nAkhI AgaLa cAlatA thayA. kathA mAMDI pachI AgaLa cAlatAM agnikAyika kumAra maLyo. enI pAse eka nagaramAM rAjA svayaM cora hato. ane rAjyano purohita paNa AcAryanI e ja mAgaNI. eTale e kumAre AcAryanuM zaraNuM tarakaTI ane phaMdAbAja hato. te bannenA anyAya ane bhraSTAcArathI meLavavA kathA mAMDI taMga AvI gayelA loko kahetA ke "jyAM rAjA svayaM cora bhraSTAcArI eka tapasvInI jhUMpaDI agnithI baLI gaI. tyAre e tapasvIe hoya, purohita tarakaTI hoya tyAM nAgariko konuM zaraNuM zodhe? vicAryuM, 'je agnine meM rAtre ne divase ghI vagere vaDe tRpta karyo, te vADa ja cIbhaDAM gaLe enA jevuM A thayuM." ja agnie mAruM jhUMpaDuM bALI nAkhyuM. jenuM zaraNa eno ja bhaya.' A kathAnI paNa AcArya upara kAMI ja asara na thaI. eTale pachI bIjuM dRSTAMta ApatAM kumAre kahyuM, 'eka pathike vAghanA bhayathI kumAre trIjI kathA mAMDIbacavA agnino bhaDako karyo paNa enI javALAothI ja e dAjhI eka gAmamAM eka brAhmaNa raheto hato. te durAcArI hato. gayo. potAnI svarUpavAna putrI pratye paNa e kAmuka dRSTi dharAvato hato. AcArya upara kathAnI kAMI ja asara na thaI. enA paNa alaMkAro Ama thavAthI te manamAM ne manamAM zoSAto hato. eTale patnIe paDAvI, pAtrAmAM nAkhI AgaLa cAlatA thayA. eka divasa patinI mUMjhavaNa aMge pUchatAcha karI. pratyuttaramAM patie AgaLa jatAM vAyukumAra maLyo. ene paNa sUrijIe bhayabhIta potAnA manamAM je gaDamathala cAlatI hatI te kahI saMbhaLAvI. karyo. tyAre vAyukumAre kathA mAMDI patnIe patine haiyAdhAraNa ApatAM kahyuM, 'tamArA manamAM je IcchA koI eka hRSTapuSTa dehavALo mANasa jato hato tyAre vAyunA jAgI che te pUrI karavAmAM huM tamane sahAya karIza.' prakopathI enuM zarIra bhagna thayuM. hAthamAM lAkaDIno Teko laI e pachI eka divasa lAga joIne mAtAe putrIne ekAMtamAM AgaLa cAlavA mAMDyo. koIke ene pUchyuM, 'tuM Ama kema thaI bolAvIne kahyuM ke "he dIkarI, tuM have paraNavAne yogya thaI che. gayo?' tyAre e bolyo, "ASADhamAM je vAyu sukhakara hoya teNe ApaNA kuLanI e paraMparA che ke lagna pUrve putrIne pahelAM yakSa ja mAruM zarIra bhAMgI nAkhyuM. jenuM zaraNa eno ja bhaya." bhogave che. pachI kanyA varane apAya che. te anusAra kRSNapakSanI kathA pUrI thatAM, AcAryae enI Doka maraDI, ghareNAM kADhI lIdhAM, caudazanI rAtrie tArA zayanakhaMDamAM yakSa Avaze. ene tuM pAtrAmAM nAkhI AgaLa cAlyA. apamAnita karatI nahIM. ane dIvo paNa peTAvIza nahIM." AgaLa jatAM vanaspatikAyika kumAra maLyo. ene paNa AcArya Ama patinI kAmuka vRttinA saMtoSa arthe khuda patnIe ja eka bhayabhIta karyo. AcAryanuM zaraNuM IcchatA kumAre kathA kahI- tarakaTa racI ApyuM. nirdhArita rAtrie pitA putrInA zayanakhaMDamAM eka vRkSamAM keTalAMka pakSIo rahe. emAM keTalAMkane to baccAM pravezyo. putrIe dIvo peTAvyo hato paNa AvaraNathI ene DhAMkelo janmyAM hatAM. e vRkSanA mULamAMthI eka vela pAMgarIne vRkSane cAre rAkhyo hato. eTale kazuM spaSTa joI zakAya ema nahotuM. pitAe bAjuthI vIMTaLAtI cheka jhADanI upalI Toce pahoMcI. te samaye eka putrIne bhogavavAnI potAnI kAmecchA pUrI karI. pachI kAmabhogathI sApa pelI vela para caDhIne pakSIonA mALAmAM rahelAM baccAMonuM zramita thayelo te tyAM ja nidrAdhIna thayo. bhakSaNa karI gayo. tyAre enAM mAvatara bolyAM, "eka samaye A putrIe kutUhalathI dIvA paranuM DhAMkaNa dUra karIne ajavALAmAM vRkSa amAruM zaraNuM hatuM. tyAM ja upadrava sarjAyo." joyuM to yakSane sthAne eNe potAnA pitAne joyo. mAtAe potAnI
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara, 2011 prabuddha jIvanaH jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka 2 5 sAthe karelA kapaTane e pAmI gaI. rahyA cho." savAre moDe sudhI baMne jAgyAM nahIM eTale mAtA tyAM AvI e Ama chaThThA trasakAyika kumAre kahelI cAra cAra kathAonI paNa baMnene jagADavA lAgI, "sUrya Ugyo, kAgaDA bolyA, bhIMte taDakA kaMI asara AcArya upara thaI nahIM. enA paNa alaMkAro pAtrAmAM caDyA to paNa sukhiyAM jaNa UThatAM nathI. jyAre patinA virahamAM nAkhI teo AgaLa cAlyA. du:khI thayelI strI rAtre nidrA ja pAmI nathI.' tyAre divyalokamAMthI AvelA pelA ziSya-deve gurunI punaH A sAMbhaLIne jAgI gayelI putrIe mAtAne vyaMgamAM saMbhaLAvyuM, parIkSA karavA eka sAdhvIsvarUpA strIne alaMkAra vibhUSita thayelI he mA! teM ja mane kaheluM ke yakSanuM apamAna karIza nahIM. have ahIM darzAvI. tene joIne sUri bolyA, "amArA mArgamAM vijJakArI evI sUtelo puruSa yakSa thayo. eTale mAro bIjo bApa tuM khoLI leje." he strI! tuM dUra cAlI jA. ahIM tAruM mukha batAvIza nahIM." tyAre mAtA kahe, "meM jene nava mAsa udaramAM rAkhI, jenA maLamUtra pelI strIe kahyuM, "Apa rAI ane sarasava jevaDAM nAnAM pArakAM dhoyAM, teNe ja gharano bhartA harI lIdho. jenuM zaraNuM hatuM eno ja chidro juo cho paNa ApanA moTAM bilAM jevaDAM chidro joI zakatA bhaya mane thayo." nathI.' Ama sAdhvI-strIe ApelA ThapakAne paNa sUri na samajyA. ATalI kathA kahI pelo trasakAyika kumAra AcAryane kahe che, ane AgaLa cAlyA. jema A kathAmAM pelAM mAtApitAe putrIno vinAza karyo tema sAmethI te pradezanA rAjA emanA sainya sAthe AvI rahyA hatA. tame paNa mAbApa samAna thaIne vinAza karo cho.' A kathAnI paNa rAjAe A mahAtmAne jotAM vaMdana karyA. pachI kahyuM, "he mahAtmA! AcArya upara koI asara na thaI tyAre kumAre cothI kathA kahevI zarU tamAruM pAtra dharo. huM Apane uttama modaka vahorAvuM." paNa pAtramAM karI to alaMkAro bharelA hatA te dekhAI na jAya te bhayathI mahAtmAe eka gAmamAM eka brAhmaNe yajJa arthe taLAva gaLAvyuM. taLAvanI kahyuM, 'Aje mAre AhAra karavAno nathI.' paNa rAjAe Agraha karIne samIpe vanarAji ugADI. yajJamAM aneka pazuono vadha karAvato. jhoLImAMthI pAtra kheMcyuM to temAM AbhUSaNo joyAM. e jotAM veMta jyAre yajJa karAvanAra te purUSanuM mRtyu thayuM tyAre vAsanAbaLe te ja rAjA coMkIne bolI UThyA, 'to pachI zuM tame ja mArA chaye putrone gAmamAM bakaro thaIne avataryo. caravA mATe e bahAra jAya tyAre mArIne A AbhUSaNo laI lIdhAM che?' rAjAnAM AvAM vacano pUrvabhavanA saMskArone kAraNe pote karAvelA taLAvane tathA vanarAjine sAMbhaLIne sUri bhayabhIta banyA ane kAMI ja bolI na zakyA. joyA karato. pachI te ja samaye pote pAtharelI A badhI mAyAjALa saMkelIne eka vakhata e bakarAnA pUrvabhavanA putre yajJano AraMbha karyo. divyalokamAMthI Avelo ziSyadeva pragaTa thayo. eNe potAnuM samagra tyAre e putra A bakarAne (je pUrvabhavamAM eno pitA hato) vRttAMta kahI saMbhaLAvyuM ane gurune pratibodha karyo ke, "he prabho ! yajJabali mATe laI javA mAMDyo tyAre te bakaro moTe avAje be meM jema Apane nATaka jotAM bhUkha-tarasanI khabara na rahI tema deva paNa karavA mAMDyo. koI munie A dRzya joyuM. pachI pelA bakarAne divya nATako jotAM koI paNa saMbhAratA nathI ane A manuSyalokamAM uddezIne kahyuM, 'teM ja taLAva karAvyuM, teM ja yajJa maMDAvyo, teM ja AvavAno utsAha paNa rAkhatA nathI." pazubali apAvyA, have huM mUrkha! beM beM zuM kare che?' A sAMbhaLIne guru pratibodhita thayA. satya darzana pratyenI emanI zraddhA DagI pUrvabhavanuM smaraNa thatAM te mauna banI gayo. yajJa mAMDanAra putre javAthI, manamAM saMzayo jAgavAthI teo mithyAtvI banI gayA hatA. munine pUchyuM, "A bakaro barADA pADato hato. have mona kema thaI te saMzaya nirmULa thatAM satya darzana pratyenI, siddhAMta-zruta pratyenI gayo?' muni bolyA, A tAro pUrvabhavano pitA che." pachI kathAnuM emanI zraddhA sthira thaI. jyAre zraddhAthI vicalita thayA hatA tyAre samApana karatAM kumAra AcAryane kahe che, "A rIte je brAhmaNe vividha kAyA dharAvatA cha kumAroe kahelI kathAonI mArmikatA vicAreluM ke yajJa mane zaraNarUpa banaze e ja enA bakarAnA paNa emane samajAI nahotI. eTale koI paNa jIve satya darzanathIavatAramAM vadhasthaMbha rUpa banyo. e ja rIte he mahAtmA, huM tamAro sAcI zraddhAthI vicalita thavuM nahIM. zaraNAgata chuM. paNa tame zaraNuM banavAne badale anarthakArI banI * * * dharmane sAMbhaLIne manuSya kalyANakArI zuM che te jANe che. vaLI te dharmane sAMbhaLIne pApa zuM che te jANe che. Ama dharmazravaNa dvArA te baMnene jANIne je zreya hoya che tenuM teNe AcaraNa karavuM. A saMsAramAM jIvane mATe cAra parama vastuo atyaMta durlabha che : (1) manuSyajanma, (2) zruti eTale zAstrazravaNa, (3) dharmamAM zraddhA ane (4) saMyamapAlana mATe vIrya eTale AtmabaLa..
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ prabuddha jIvanaH jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka ogasTa-sapTembara, 2011 digalabAja doTuM name (cAra pAkhaMDInI kathA)) vArANasI nagarImAM kamaTha nAme eka zeTha rahetA hatA. emane taNakhalAnuM ATaluM moTuM prAyazcitta?' pachI khUba samajAvyo tyAre padminI nAme eka putrI hatI. e hatI to miSTabhASI, paNa kapaTanI brAhmaNe garadana parathI kaTArI haThAvI. vAtavAtamAM caMdra e paNa jANI khANa samI. mAtApitAne potAnI A dIkarI pratye eTalI badhI lIdhuM ke A brAhmaNa brahmacArI hato. Asakti ke teo ene haMmezane mATe potAnI pAse ja rAkhavA caMdra zeThane A mANasanI pavitratA pratye khUba mAna thayuM. enA icchatAM hatAM. A kAraNe padminInuM sagapaNa emaNe caMdra nAmanA pratyenA ahobhAvathI e brAhmaNane potAnA gharamAM rAkhavA vicAryuM. eka evA garIba vaNika yuvAna sAthe karyuM je gharajamAI tarIke rahevA caMdra vinaMtI karI, 'tame mAre ghera raho. tamArA Agamane mAruM ghara kabUla thayo hato. lagna pachI e yuvAna kamaTha zeThane tyAM ja rahevA pavitra thaI jaze.' lAgyo ane zeThanI sarva saMpattino uttarAdhikArI banyo. vaLI patnInI brAhmaNa kahe, 'huM to brahmacArI. amane to araNya ja ThIka rahe. potAnA pratyenI (kapaTa) bhaktithI paNa te ghaNo khuza hato. gharamAM to gRhiNIno vAsa hoya. amAre mATe strI to viSa samAna." samaya jatAM kamaTha zeTha mRtyu pAmyo. be traNa mAsanA aMtare caMdra zeTha kahe, 'jherano prayoga karAya tyAre ja teno duSyabhAva padminInAM mAtA paNa gujarI gayAM. putrIe du:khI thayAno raDAroLa batAve. paraMtu mArI strI to parama satI che. eTale tamArI sAdhanAmAM karIne dekhAva to karyo, paNa aMdarakhAnethI pote niraMkuza banI che koI vighna nahIM Ave.' zeThanA AgrahathI brAhmaNa emane ghera rahevA te mATe ghaNI khuza hatI. padminI durAcArI hatI. anya puruSo sAthe Avyo. saMbaMdha rAkhatI chatAM dekhAva zIlavatIno karatI. - gharamAM brAhmaNa AvatAM padminIne to 'bhAvatuM hatuM ne vaidya kahyuM jate divase padminIe eka putrane janma Apyo. paNa e putrane enA jevuM thayuM.' ene to durAcaraNanI eka vadhu sagavaDa thaI. vaLI, stanapAna karAvavAno InkAra karyo. kAraNa? kAraNa e ke pote bhale hakIkate to pelo AgaMtuka paNa mahApAkhaMDI ja hato. eTale enI enI janmadAtrI paNa bALaka puruSa che eTale enA aMgasparzathI ane padminI vacce gADha saMbaMdha baMdhAyo. tenuM satItva dUSita bane. enA pati caMdrane A vAtanuM Azcarya eka vAra caMdra vepAra arthe kusumapura nAme anya gAme gayo. tyAM thayuM. koI satI vize eNe evuM sAMbhaLyuM nahotuM ke jeNe potAnA pahoMcIne nagara bahAra bagIcAmAM ArAma karavA beTho. tyAM teNe putrane stanapAna karAvI cAritra dUSita thayAnuM mAnyuM hoya. caMdra eka pakSI joyuM. te lAkaDAnI jema sthira thaIne eka sthAne khaDuM potAnI patnIne satI ja nahIM, ucca koTinI satI mAnavA lAgyo. rahetuM. loko ene tapasvI mAnIne pUjatA. paNa jevuM ekAta maLe patnInA sUcana anusAra patie putranA uchera mATe dhAvamAtA rokI eTale anya pakSIonA mALAmAM jaIne te pakSIoe mUkelAM IMDAM lIdhI. bALaka dhAvamAtA pAse rahe ane caMdra dukAne jAya, te daramiyAna khAI jatuM. caMdrane A joIne kutUhala thayuM. padminIno niraMkuza vyavahAra cAlato rahyo. eTalAmAM keTalIka kizorIo bagIcAmAM AvI temAM eka caMdra zeThe dukAnanA AgalA bhAgamAM ghAsanuM chAparuM banAvaDAvyuM rAjakumArI paNa hatI. teNe bagIcAnA eka khUNe eka tApasane hatuM, jethI tyAMthI pasAra thanAra vaTemArga ArAma karI zake. eka dhyAnastha mudrAmAM Ubhelo joyo. eTale e rAjakumArI sakhIothI divasa dukAne eka brAhmaNa Avyo. te kahe ke "zeTha! tamArA chAparAno aLagI thaIne pelA tApasane vaMdana karavA gaI. jevI rAjakumArI eka TukaDo mArA mAthA para paDyo che te tamane parata ApavA Avyo vaMdana karavA mUkI ke pelA tApase tenI Doka maraDI nAkhI. rAjakumArI chuM.' caMdra joyuM to te chAparAnA ghAsanI kevaLa - nirjIva banI gaI. tApase jhaDapathI enA deha saLI ja hatI. caMdra pelA brAhmaNane kahyuM, "are, " [A kathAno AdhArasota che maladhArI - paranA alaMkAro utArI eka khADAmAM dATI AmAM pAchuM zuM ApavAnuM! saLIne pheMkI devI hemacaMdrasUrikRta 'bhavabhAvanA vRtti' dIdhA ne tyAMthI thoDeka dUra jaI punaH dhyAnastha hatI.' brAhmaNa kahe, "huM maphatamAM koIne kAMDa (saMskRta, racanAvarSa?). 'jenakathAranadoza mudrAmAM Ubho rahI gayo. caMdra A ghaTanA najare ja leto nathI. saLI paNa nahIM. lauM to mAro bhA-6mAM A kathA samAviSTa che. joI ne coMkI UThyo. niyama bhAMge. pachI jANe potAne hAthe pApa pustaka : 'madhyakAlIna gujarAtI kathAkoza' rAjakumArI guma thayelI jANI rAjAe enI thaI gayuM hoya ema brAhmaNe kaTArI kADhI ne kheDa- 2, saMpA. zrI harivallabha bhAyANI. zo. thI harivallabha bhAyANI, zodha AdarI. zodhI ApanArane eka hajAra potAnI garadana para mukI. caMdra zeTha navAI pAmI prakA. gu jarAta sAhitya akAdamI, sonAmahoranuM Ina gayo. akasmAte mAthA upara paDelA ghAsanA gAMdhInagara, I. sa. 2000]. rAjasevako zodha karatA karatA caMdra pAse AvyA.
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara, 2011 caMdre najare joyelI AkhI ghaTanA kahI batAvI. rAjaputrIno mRtadeha maLI Avyo. aparAdhI tApasane rAjA samakSa rajU karavAmAM Avyo. ene mRtyudaMDanI sajA pharamAvavAmAM AvI. najare joyelI ghaTanAthI caMdra hacamacI gayo. jagata samakSa tapasvI tarIkeno dekhAva karanAra mAnavIno Avo daMbha! AvuM pAkhaMDa! ghIme dhIme pAchalI ghaTanAo paratve enuM mana cagaDoLe caDyuM. peluM pakSI jenI loko pUjA karatA te chAnemAne anya paMkhIonAM IMDAno bhakSa karI letuM. caMdranI vicAradhArA AgaLa cAlI. to pachI...potAne ghera rahelo pelo brAhmaNa Azcarya pamADe e hadeM enA niyamonI, AdarzonI, brahmacaryanI vAto kare che...ane..potAnI patnI jenI te janmadAtrI che evA putrane stanapAna karAvavAmAM satItvane dUSita thatuM gaNAve che A badhuM emano pAkhaMDa to nathIne ? Ama caMdra bagIcAmAM najare joyelI ghaTanAnI asara taLe patnI ane AgaMtuka brAhmaNanA AcAra paratve saMzayamAM paDI gayo. prabuddha jIvanaH jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka 27 caMdra zeThe moTethI eka zloka uccAryo. eno sAra A pramANe hato meM mArI AMkhe cAra Azcaryo joyAM. 1. potAnA bALakano paNa sparza na pAmatI strI, 2. ghAsanAM taNakhalA mATe AtmahatyA karavA tatpara brAhmaNa, 3. lAkaDA jema nizceSTa rahetuM paMkhI, 4. suvarNa mATe hatyA karato dhyAnastha tapavI. AvAM Azcaryo joI koNa potAnuM mana zAMta rAkhI zake ?' patnI A zrlokodgAranuM rahasya pAmI gaI. ene thayuM ke pati badhI vAta jANI gayuM lAge che. tyAre e kapaTI Ie tarata UbhI thaI pelA brAhmaNane gharanI bahAra kADhI mUkyo; jANe pote to nirdoSa che te batAvavA mATe, caMdra zeTha saMsAranI ghaTanAothI virakta banyo. eka sAdhu pAse dIkSita tharyA ane saMyama svIkAra karIne AyuSya pUrNa karyuM. jyAre padminInA durAcArane laIne enI saMpatti naSTa thaI. evI ja hIna te paragAmethI vArANasI pAcho Avyo. ghera pahoMcyo. gupta rIte gharamAM dazA pelA brAhmaNanI paNa thaI. banne raMka avasthAmAM anyonI joyuM to patnI ane pelo brAhmaNa praNayakrIDA karI rahyAM hatAM. sevAcAkarI karI peTa bharavA lAgyAM chIMka-samasyA rAjahI nagarImAM zreNika [A kathAno ApArata graMtha che. zrI dharmadAsa-viracita rAjAnI najIkamAM beThelA rAjA rAjya kare che. eka divasa upadezamAlA'. graMthanI bhASA prAkRta che. racanA padyabaddha che. ke abhayakumArane chIMka AvI. nagara bahAra AvelA guNazIla vIsaMvata 520 pachInA gALAmAM thayAnuM itihAsavido mAne che. A nAmaka caityamAM mahAvIra prabhu graMtha paranI zrI siddhagiInI saMskRtamAM racAyelI epADejA TIkA'mAM padhAryA. zreNika rAjA sainya A kathA maLe che. TIkAgraMthanI racanA vi. saM. 974nI che. A sAthe saparivAra mahAvIra somasuMdarasUriSkRta 'upadezamAlA bAlAvabodha'mAM paNa A kathA maLe prabhune vaMdana karavA gayA. rAjA che. bAlAvabodhanI bhASA jUnI gujarAtI che ane racanA varSa vi. saM. prabhunI sAthe beThA hatA te 1485 che. samaye koI koDhiyo paNa cheka prabhunI pAse AvIne beTho ane A vijayalakSmI-viracita 'upadezasAda'mAM cothA vyAkhyAna rUpe A jA potAnA aMga paranI koDhanI upalabdha che. mULa graMtha saMskRta bhASAmAM che ane racanAvarSa vi. saM. 1843 che. rasI prabhune page copaDavA A kathAmAM AvatA dardurAMka devanA be pUrvabhavanI kathA chaThThA aMga-Agama lAgyAM. zreNika rAjA A jJAnAdhamAMganA prathama zrutaskaMdhanA 13mA adhyayanamAM prApta thAya joIne manamAM gusse thayA. che. bhASA prAkRta che. eTalAmAM mahAvIra prabhune chIMka pustaka : 1. 'zrI upadezamAsAda-bhASAMtara, anu. zrI kuMvara AvI tyAre te koDhiyAe kahyuM, ANaMdabhAI, prakA. zrI jaina dharma prasAraka sabhA, bhAvanagara, punarmudrasaH 'paramezvara tame maro.' thoDI vAre jaina bUka DIpo, amadAvAda-1, I. sa. 2001. evika rAjAne chIMka AvI. 2. zrI somasuMdarasUriSkRta 'upadezamAlA bAlAvabodha', saMpA.-saMzo. tyAre te koDhiyAe kahyuM, kAntibhAI bI. zAha, prakA. sau. ke. prANaguru jaina phize. enDa liTararI 'mahArAjA, tame cirakALa risarca senTara, muMbaI-86, I. sa. 2001, jIvo.' thoDI vAre zreNika eTale koDhiyo bolyo 'tame bhAvathI jIvo paNa ane bhAvathI maro paNa.' teTalAmAM sabhAmAM AvelA kAlAMki kasAIne chIMka AvI. eTale koDhiyo bolI UThyo, 'tuM' jIva paNa nahIM ane mara paNa nahIM." cAra judI judI chIMka vakhate kAMDhiyAnA A udgAro sAMbhaLIne zreNika rAjA vimAsaNamAM paDI gayA. A koDiyo koIne kare che mo to koIne kahe che jIvo', koIne kahe che "jIvo ane mo to koIne kahe che jIva nahIM ne mara nahIM.' emAMye vaLI khuda bhagavaMtane chIMka AvatAM 'maro' ema kahyuM ethI to zreNika rAjA vadhu krodhe bharAyA. temaNe
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 prabuddha jIvanaH jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka ogasTa-sapTembara, 2011 sevakone AjJA karI ke A koDhiyo jevo samavasaraNa (prabhunI kacaDAI gayo. maratAM agAu eNe sarva tIrthakara bhagavaMtone namaskAra parSadA-sabhA)nI bahAra nIkaLe ene pakaDI lejo. sUcanA mujaba karyA, AhAratyAga, jIvahiMsAtyAga ane samasta parigrahatyAgano rAjasevako jevA pelA koDhiyAne pakaDavA gayA ke satvare te niyama grahaNa karyo. ane Ama anazana karIne mRtyu pAmyo. marIne AkAzamArge UDIne jato rahyo. te devalokamAM dardAMka deva tarIke utpanna thayo. te Aje tArI parIkSA zreNika rAjAe kutUhalavaza prabhune pUchyuM, 'te koNa hato ? karavA Avyo hato. ahIM AvIne eNe koDhanI rasIne miSe caMdana ane eNe AvI ceSTA kema karI?' prabhue kahyuM, 'te kuSThI koI vaDe amArI bhakti karI manuSya nahoto, paNa dardarAMka deva hato. eNe to bAvanacaMdanA vaDe zreNika rAjAe kuSThI banIne AvelA devano paricaya to meLavyo mArAM caraNonI pUjA karI che. paNa tamane devI mAyAthI koDhanI rasInI paNa cAra jaNAne AvelI chIMko vakhate eNe je judA judA udgAro bhrAMti thaI che. kADhyA hatA e samasyAno ukela prabhujI pAsethI jANavAno bAkI pachI zreNike pUchyuM, 'te deva kevI rIte banyo?' tenA pratyuttaramAM hato. A udgArono sUcitArtha zreNika rAjAe bhagavAnane pUkyo. mahAvIra prabhue dakrAMka devanA be pUrvabhavanI vAta karI. deva banyA mahAvIra prabhu kahe, 'amane saMsAramAM dehanuM kaSTa che, ane maryA agAunA bhavamAM te deDako hato ane deDakAnA pUrvabhavamAM te naMda pachI to mokSe jatAM anaMta sukha che eTale amane 'maro" ema kahyuM. maNiyAra zreSThI hato. naMda maNiyAranA bhavamAM teNe zrAvakanAM vrato he zreNika, tane ahIM jIvatAM sukha ja sukha che, paNa maryA pachI to svIkAryA pachI te mithyASTi banI javAne kAraNe eNe ja baMdhAvelI tuM narakamAM javAno, eTale tane 'cirakALa jIvo" ema kahyuM. naMdA puSkariNI (vAvaDI)mAM pachInA bhavamAM te deDakA tarIke utpanna abhayakumAra jIvatAM paNa sukha bhogave che ne marIne deva thanAra che thayo. eTale ene 'bhAvathI jIvo ane bhAvathI maro' ema kahyuM. kAlasaurika jyAre rAjagRhI nagarImAM ahIM amAruM samavasaraNa thayuM tyAre kasAI jIvato rahI jIvahiMsAnA asaMkhya pApa kare che ane marIne panihArIo dvArA amArA AgamananI vAto sAMbhaLIne deDakAne enuM sthAna narakamAM che eTale ene "jIva paNa nahIM ane mara paNa jAtismaraNa jJAna (pUrvabhavanuM jJAna) thayuM. te deDakAne samavasaraNamAM nahIM' ema kahyuM. AvavAno ane amane vaMdana karavAno abhilASa jAgyo. eTale te Ama dadrAMka devanA kathana pramANe koIne mATe maravuM rUDuM che, vAvamAMthI bahAra nIkaLI kUdato kUdato Avato hato. tevAmAM tamArI koIne mATe jIvavuM rUDuM che, koIne mATe jIvavuM-maravuM banne rUDuM che savArI paNa samavasaraNamAM AvI rahI hatI. e savArImAM to koIne mATe jIvavuM-maravuM banne kharAba che. jIvo AvA cAra ghoDesavAro paNa hatA. e paikInA eka ghoDAnA paga nIce te deDako prakAranA che. maLyo ne A chIMka-samasyAno ukela? * * * eka bhAgyahInanI Apattio: aMte chuTakAro koI eka gAmamAM eka garIba durbhAgI [A kathAno AdhArasota che A. tyAM jAuM ne jo enuM mana vaLI mAne to kheDUta raheto hato. pahelAM to te khetIkAma haribhadrasUriracita 'upadezapada' paranI A. mane khetI kAje eka-be divasa mATe enA karato ane DhoraDhAMkhara paNa rAkhato. paNa municaMdrasUrinI 'su kha saMbodhanI vRtti.' mULa baLada Ape. jo A rIte paNa thoDIghaNI khetI samaya jatAM Arthika saMkaTane laIne eNe badhAM graMtha prAkRtamAM, vRttinI bhASA saMskRta. paNa thAya to mAro gujAro thaI jAya, ne A varSa Dhora vecI nAkhyAM. pariNAme khetIkAma paNa vRttikAre e mAM ApelI kathAo bahu dhA pUratuM Arthika kaThaNAImAMthI UgarI javAya." baMdha thayuM ane aMte kAramI garIbImAM prAkRtamAM. vRttinI racanA vi. saM. 1174mAM. Ama vicArI, mitranI madada maLavAnI dhakelAI gayo. zrI malayagirikRta 'naMdI- adhyayana vRtti' hoMza dharIne te mitrane ghera gayo. mitrane khetara kheDavAnA divaso najIka AvatA (saMskRtamAM) paNa A kathA maLe che. saghaLI vAta karI. mitrane paNa dayA AvI gayA. paNa kheDa karavA mATe baLada paNa A pustaka : 'upadezapadano gUrjara anuvAda', ane eNe enA baLada A kheDUtane ApyA. kheDUta pAse hatA nahIM. tyAre manomana e saMpA.- anu. A. he masAgarasUri, khetaramAM kheDa karavAnuM kAma patAvIne A vicAravA lAgyo, "ApattimAM mitra kAmamAM sahasaMpA.-paM. lAlacaMdra bhagavAna gAMdhI, prakA. kheDUta eka sAMje baLada pAchA ApavA mATe Ave. joke A kaLiyugamAM to mitra paNa Ananda-hema-graMthamAlA vatI caMdrakAMta sAkaracaMda mitrane tyAM Avyo. e vakhate mitra gharamAM duzmana banI jatA hoya che. paNa badhA ja mitro jhaverI, muMbaI- 2, vi. saM. 2028 (I. sa. jamavA beTho hato. eTale kheDUtane cheka enI kAMI ekasarakhA hotA nathI. eTale mitrane 197 2 ).] pAse jaIne vAta karatAM saMkoca thayo. tethI
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara, 2011 prabuddha jIvanaH jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka 29 ghara pAse Dhorano jyAM vADo hato tyAM baLadane besADyA. mitre Aphata hatI, emAM vaLI A ghoDAnI Aphata. bhojana karatAM joyuM paNa kharuM ke kheDUtamitra baLada vADAmAM pAchA kheDUta kahe, 'ApaNe rAjamaMtrI pAse jaIe. e je nyAya kare te mUkI gayo che. pachI kheDUta tyAMthI nIkaLI gayo. sAco.' ghoDesavAra kheDUtanI vAta sAthe saMmata thayo. Ama have have banyuM evuM ke pelA vADAmAM besADelA baLada, kheDUte baLadane rAjadarabAre jatA A be mitro sAthe trIjo ghoDesavAra paNa joDAyo. pANI pAyeluM na hoI ane cAro nIrelo na hoI, vADAmAMthI UbhA A duniyAmAM je bhAgyahIna-puNyahIna che te savaLuM karavA jAya thaIne chIMDAmAMthI bahAra nIkaLI gayA. baLadonuM bahAra nIkaLavuM toye avaLuM paDe. kheDUta atyAre barAbara AvI ja sthitimAM mukAyo ane eja samaye sAmethI coranuM AvavuM. eTale e cora baLadane hato. hajI enI Aphatano aMta kyAM hato? laI gayo ne kazeka chupAvI dIdhA. A traNe rAjanagaramAM pahoMcyA. tyAre aMdhAruM UtarI AvyuM hatuM. have baLadano mAlika-mitra jyAre jamIne bahAra Avyo tyAre nagaranuM dvAra vasAI gayuM hatuM. eTale nagaradvAra pAse AvelI eka eNe vADAmAM baLadone joyA nahIM eTale tarata ja te kheDUta-mitrane dharmazALAmAM traNe jaNA rAtavAso rokAyA. A dharmazALAmAM ghaNA maLIne kahe, "vADAmAM baLada che nahIM. mane mArA baLada ApI de.' naTa loko paNa paragAmethI AvIne ahIM sUtelA hatA. kheDUta kahe, "huM to baLada laIne Avyo ja hato. ane vADAmAM emane pelA abhAgI kheDUtane rAtre UMgha to zAnI ja Ave! te manamAM mUkyA hatA." kheDUta mAne che ke meM baLada parata ApI dIdhA ane vicAravA lAgyo, "kAle savAre rAjadarabAramAM nyAya-anyAyano eno mitra mAne che ke jyAM sudhI hAthohAtha mane baLada soMpAyA nirNaya thaze. paNa mArA jevA garIbanI vAta koNa mAnaze? nathI tyAM sudhI parata ApyA na gaNAya. Ama baMne vacce kalaha vadhI sAmAvALA A be jaNAno bola ja kharo gaNAze. baLadanA mAlika paDayo. baMne rAjamaMtrI pAse Ano nyAya karAvavA rAjadarabAre javA pAse dhananuM jora che, ane A ghoDesavAra rAjyano sevaka che. eTale nIkaLyA. rastAmAM pelo mitra kheDUta sAthe jhaghaDato rahyo, "mArA nakkI, emanuM ja dhAryuM thaze. ane mAruM kAMI Upajaze nahIM. mane baLada zAnA jatA karuM? jo teM mane sAcavIne pAchA ApyA hota baMdhana ke vadha jevI moTI sajA phaTakAraze to huM kone kahevA jaIza? to huM kazo dAvo na karata." mATe have to AtmahatyA karIne A jhaMjhaTamAMthI chUTuM.' Ama baLada guma thavAthI kheDUtane mAthe moTI Aphata AvI paDI. A rIte manomana AtmahatyAno nizcaya karIne e kheDUta te bhAre ciMtAmAM mUkAI gayo. paNa ene bicArAne khabara nathI ke dharmazALAnA prAMgaNamAM AvelA eka jhADa para caDhyo. jhADanI DALIe hajI AgaLa bIjI Aphato paNa ene mAthe trATakavAnI che. mAthA paranuM phALiyuM bAMdhyuM. Ama gaLAphAMso khAvAnI kheDUte pUrI baMne jaNA cAlatA jatA hatA tyAM eka tAjI ghaTanA banI. eka teyArI karI lIdhI. pachI kheDUta jevo gaLAphAMso khAvA jAya che tyAM ghoDAe enA asavArane nIce pADI dIdho. ghoDo doDavA lAgyo. to phALiyAnuM vastra jarjarita hovAthI te vaccethI tUTI paDyuM. have eTale ghoDAnI pAchaLa dhasI Avato eno ghoDesavAra mATe sAde A jhADa nIce paragAmathI AvelA naTa loko sUtelA hatA. emanI kahevA lAgyo, "ghoDAne koI pakaDo. ene mArIne paNa kAbUmAM sAthe e naTavAono mukhiyo paNa sUto hato. vastra phATI javAthI lo. huM tamAro upakAra mAnIza.' pelo kheDUta dhabba daIne barAbara pelA sUtelA naTonA mukhiyA upara ghoDo A baMne mitronI dizAmAM doDato Avato hato. eTale paTakAyo. ane kheDUtanA bhArathI e mukhiyo tatkALa mRtyu pAmyo. pelo kheDUta ghoDesavAranI kAkalUdIthI dravI jaIne ghoDA sAme dhasI badhA naTavAomAM to hAhAkAra macI gayo. gayo ane ene kAbUmAM levA eka lAkaDuM upADIne ghoDAnA mAthe vidhinI akaLa lIlA juo. jene maravuM hatuM te jIvI gayo ne phaTakAryuM. banyuM evuM ke lAkaDuM ghoDAnA marmasthaLe vAgavAthI ghoDo pelo mukhiyo aNaciMtavyA motane bheTyo. 'karmanI gati nyArI' tatkALa mRtyu pAmyo. te AnuM nAma. pelo ghoDesavAra kheDUtane Thapako ApatAM kahevA lAgyo, "are badhA naToe bhegA thaIne kheDUtane pakaDI lIdho. ene mAthe eka mUrkha, A teM zuM karyuM?' kheDUta kahe tame kahyuM hatuM tema ja meM to karyuM. vadhu Aphatano umero. have emAM mAro zo doSa?" savAra thayuM. badhA rAjadarabAre pahoMcyA. saue rAjyamaMtrI samakSa ghoDesavAra kahe, "are meM to tane ghoDAne mArI tarapha vALavAnuM potapotAnI phariyAda kahI saMbhaLAvI. maMtrIe pelA kheDUtane kahyuM hatuM. e mATe jarUra paDye ene mAravo paDe. paNa kAMI ene bolAvyo. enI sAme thayelI phariyAdo vize Ano javAba mAgyo. mArI nAkhavAnuM nahotuM kahyuM. have badhI vAta rahevA de ne mane mAro kheDUte kahyuM, 'ahIM je kahevAmAM AvyuM che ane je ghaTanAo ghoDo ApI de." banI che te satya che. paNa emAM mAro koI doSa nathI. A traNeya kahevata che ne ke "dAjhayA para DAma' te AnuM nAma. baLadanI to ghaTanAomAM koIne jarIkeya nukasAna pahoMce evo mAro koI ja
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 prabuddha jIvanaH jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka khAya na hato. nikhAlasa rIte huM mitranA lIdhelA baLada kAma patye parata ApavA gayo, temane vADAmAM besADyA ne mAlika emane sarakhI rIte bAMdhe e pahelAM corAI gayA. paropakAra bhAve ogasTa-sapTembara, 2011 pachI maMtrIe ghoDesavArane bolAvyo. pachI ene kahe, 'teM jema tArI jIbhathI kahyuM hatuM ema eNe karyuM emAM eno zuM vAMka? je jIbha mAravAnuM bolI hatI e jIbhano cheda karI ene Apa, e tane tAro thoDo Apaze.' pelo ghoDesavAra paNa anuttara rahyo. pachI maMtrIe naTIne bolAvyA. maMtrI kahe, 'A garIba mANasa tamane ApI zake tevuM enI pAse kAMI ja nathI. have huM kahuM tema tame karo. A kheDUtane tamArA mukhiyAnI jema ja jhADa nIce suvADo. ane enI upara tamArAmAMthI koI gaLAphAMso khAva. enA upara jo tame paDazo to sATe sATuM vaLI jaze.' ghoDesavArano ghoDo rokavA gayo ne lAkaDAnA phaTakAthI akasmAte te marI gayo. vaLI, huM pote AtmahatyA karavA gayo ne vastra phATI javAthI paTakAvAne kAraNe naTavAono mukhiyA mRtyu pAmyo. huM zuM karuM? mAruM nasIba ja vAMkuM. rUDuM karavA gayo ne bhUMDuM thayuM.' kheDUtanI A khulAso sAMbhaLIne rAjyamaMtrI saghaLI vAta pAmI gayo. ene khAtarI thaI ke je ghaTanAo banI e pAchaLa kheDUtanA dilamAM karyAM ja kapaTabhAva nahoto. eTale rAjyamaMtrInA dilamAM kheDUta pratye UlaTAno dayAno bhAva pedA thayuM. maMtrIe sau pahelA baLadanA mAlikane bolAvyo. pachI ene kahe, 'jo, A kheDUta tAre ghera tArA baLada laIne Avyo. vADAmAM mUkyA. have tane pUchyuM ke tArI dRSTie e lavAyelA baLada joyA ke nahi ?' mAlika kahe, 'hA.' maMtrI nyAya toLatAM kahe, 'to pachI tArI AMkho A kheDUtane Apa, ane e tane tArA baLada Apaze.' pelo mitra zuM bole? e mauna rahyo. keTalIka (1) moranAM IMDAnI kathA caMpAnagarImAM jinadatta ane sAgaradatta nAmanA be zreSThIo rahetA hatA. te bannene eka eka putra hato. A banne samavayaska hatA. be vacce gADha maitrI. sAthe ja samaya pasAra kare. badhAM kAma sAthe ja kare, sAthe ja rahe. lagna paNa sAthe ja karyAM. eka divasa te banne mirjhA caMpAnagarInA subhUmibhAga nAmano udyAnanI zobhA nIrakhavA rathamAM ArUDha thaIne nIkaLyA. tyAM pahoMcIne baMnee jalakrIDA karI. pachI udyAnanA vividha vRkSAcchAdita khaMDomAM ane latAmaMDapomAM viharavA lAgyA. e udyAnanA eka bhAgamAM vanamapUrI Azraya karIne rahetI hatI. te A banne yuvAnone najIka AvatA joIne gabharAI gaI ane moTethI avAja karI mana mA ane bI ja jAya tevuM haze to kharuM ne ? e UcharatuM karo ? e lAgI. pachI bhayabhIta thayelI te vRkSanI eka DALa upara besI gaI. baMne mitrone thayuM ke A vanamayurI ekadama moTethI avAja karI rahI che, to enuM koI khAsa kAraNa hovuM joIe. temaNe jhINavaTathI AsapAsa joyuM to A mayUrIe mUkelAM be A sAMbhaLI naTone thayuM ke ApaNI koInI pAghaDI pelA kheDUta jevI jIrNa nathI. sAruM vALavA jatAM gaLAhAMsAthI maravAnuM to ApaNe ja Ave, eTale teo paNa mona banI gayA. chevaTe sau potapotAne sthAne vidAya thayA. pelA kheDUtanA nasIbamAM jyAM sudhI pAchalAM karmo bhogavavAnAM hatAM tyAM sudhI ene mAthe Aphato khaDakAye ja gaI. paNa jyAre puryodaya tharyA tyAre rAjyamaMtrInA buddhicAturyane nimitte e ArtAmAMthI eno chuTakAro thayo. prANIkathAo IMDAM emanI najare paDyAM. baMne mitroe paraspara maMtraNA karIne nakkI karyuM ke A IMDAMne potAnA nivAsasthAne laI javAM ne maraghInAM IMDAM bhegAM mUkI devAM. marathI enAM IMDAMnI sAthe sAthe A be IMDAMnuM paNa enI pAMkhonI havAthI rakSaNa karaze. jate divase ApaNane A be iMDAMmAMthI be suMdara mayUranAM baccAM prApta thaze. Ama nakkI karIne te baMne mitro IMDAM potAnI sAthe ghera laI gayA ane nokaravargane sUcanA ApI te IMDAMne maraghInAM IMDAM sAthe . moranA IMDAMnI kathA ane ra. mukAvI dIdhAM. kAcabAnI kathA-A be kathAno AbhAramAMta che. cha aMga-gama *AdhAM. * paMcanI bhASA prakRta pahelI kathA grupanA trIjA aMDaka kUrma have eka divasa meM mirjhAmAMthI je sAgaradattano putra hato te mayUrInAM IMDAM pAse garyo. eka IMDuM hAthamAM laIne ene vize jAtajAtanI zaMkA karavA lAgyo. A IMDAmAM adhyayana'mAM maLe che. pustaka : zrI sAtAdharmakathAMga sUtra anu ma. sAdhvIjI zrI vanitAbAI, saMpA. paM. baccuM prApta to thaze ne ? e kyAre pedA thaze ? e mayurabALa sAthe krIDA karavA maLaze ke nahIM? Ama jAtajAtanI zaMkA karato e mitra IMDAne 4 DarI jaIne vRkSa upara caDI gaI che na bhaja bhArata, makA. prema-dinA mAyamAM upara nIce UlaTasulaTa karIne pheravavA 5. samiti, muMbaI, vi. saM. 2037 (I. sa. 198 lAgyo, kAna pAse laI jaIne khakhaDAvavA lAgyo, hAthathI dabAvavA lAgyo. pariNAme e IMDuM pocuM paDI gayuM. tatkALa to ene AnI
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara, 2011 kAMI khabara na paDI. paNa thoDoka samaya vItyA pachI e IMDA pAse gayo tyAre e IMDuM sAva pocuM paDI gayeluM joyuM. pariNAme e mitra khinna thaI gayo ne duHkha vyakta karavA lAgyoke A IMDAmAMthI have madhurabALa mane kIDA karavA nahi maLe. have bIjo sAthI jinadattaputra eka divasa mayUrInA IMDA pAse gayo. IMDA vize koI paNa prakAranI zaMkA karyA vinA nizciMta mane zraddhApUrvaka vicAravA lAgyo ke A IMDAmAMthI sarasa majhAnuM mayUrabALa janmaze. Ama vicArIne eNe IMDAne jarA paNa UlaTasulaTa nahIM. pariNAme samaya pAye IMDuM phUTyuM ne sarasa majhAnA mayUrabALano janma thayo. jinadattaputre khUba kALajIpUrvaka ane UcharavA dIdhuM. jema jema te moTuM thatuM gayuM tema tema raMgaberaMgI pIMchAMno guccha paNa vRddhi pAmavA lAgyo ane kudaratI rIte nRtya karavAmAM paNa nipuNa banI gayuM. vaLI, sarasa majhAno kekArava karatuM thayuM. jate divase te mayUra caMpAnagarInA mArgo upara aneka spardhAomAM vijaya prApta karavA lAgyo. prabuddha jIvana: jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka 31 dhasI javA lAgyA. A kAcabAo ziyALone potAnI tarapha AvatA joI, bhayabhIta banIne dharA tarapha bhAgyA ane potAnA je aMgo hAtha-paga-Doka ItyAdi bahAra kADhyAM hatAM tene kavacamAM gopavI dIdhAM. ziyALa emanuM kavaca chedavAmAM saphaLa thayA nahIM. tethI teo tyAMthI dUra cAlyA gayA. baMne ziyALo dUra cAlyA gayA che e jANIne bemAMthI eka kAcabAe dhIme dhIme enA paga kavacamAMthI bahAra kADhyA. dUrathI karyuMvedhaka najare zikArane joI rahelA be ziyALo eka kAcabAnAM paga grIvA Adi aMgone bahAra AvelAM joI capaLa gatie chalAMga lagAvI kAcabAnAM bahAra AvelA aMgone tvarAthI moDhAmAM pakaDI lIdhAM ane eno AhAra karI gayA. pachI te baMne ziyALo bIjA kAcabAne jhaDapavAnI koziza karavA lAgyA. paNa te kAcabAe koIpaNa rIte, kavacamAM gopavelAM aMgone bahAra kADhyAM nahi eTale pelA ziyALo e kAcabAnuM bhakSaNa karavAmAM saphaLa thayA nahIM. ane nirAza thaIne pAchA cAlyA gayA. tyAra pachI te bIjA kAcabAe A duSTAMta dvArA e sUcita thAya che ke je loko bhagavAnanI vANImAM zaMkA kare che teo AtmakalyANanuM sAcuM sukha gumAve che. ne A bhavATavInA paribhramaNa sivAya kazuM hAMsala karatA nathI. jyAre, je loko prabhujInI vANImAM niHzaMka banI zraddhA keLave che teo saMsArasAgara pAra karIne samyak sukhanI prApti kare che. (2) kAcabAnI kathA vArAAsI nagarIne aDIne gaMgA nadIno vizALa paTa Avelo chUTI mUke che-bahekAve che te vinAza notare che. (3) be zukabaMdhuonI kathA hato. e paTamAM eka dharo hato. enuM pANI khUba UMDuM ane zItaLa hatuM. A dharo kamalapatrothI ane puSpapAMdaDIothI AcchAdita raheto hato. A kAraNe e dharAnI jagA atyaMta zobhAyamAna lAgatI hatI. e dharAmAM asaMkhya mAchalAM, kAcabA, magara jevAM jalacara prANIo vasatAM hatAM. A dharAnI najIkamAM eka moTo mAlukAkaccha nAmano bhUpradeza hato. temAM be pApI ziSALa rahetA hatA. e baMnenuM citta haMmezAM sAro zikAra meLavavAmAM ja rokAyeluM rahetuM. teo bhayaMkara mAMsalAlacI hatA. divase teo chUpAI rahetA ane rAtrie bhakSaNanI zodhamAM nIkaLI paDatA. rojiMdA krama pramANe eka rAtre te baMne ziyALa potAnA sthAnakethI bahAra nIkIne pelA dharA pAse pahoMcyA. tyAM jaIne cAre tarapha najara pheravavA lAgyA. rAtane samaye jyAre sau puravAsIonI cahalapahala gaMgA kAMThe aTakI gaI hatI tyAre dharAmAM vasatA be kAcabA AhAranI AzAe bahAra AvI dharAnI AsapAsa pelA bhUpradezanI dhAre pharavA lAgyA. pelA be ziyALoe A kAcabAone joyA. ane emanA tarapha dhImethI potAnI Doka bahAra kADhIne jANI lIdhuM ke pelA ziyALo dUra cAlyA gayA che eTale potAnA cAre paga bahAra kADhI tIvra gatithI dharAmAM pahoMcI gayo ane svajanonA samUhamAM bhaLI gayo. A rIte je manuSya pelA bIjA kAcabAnI jema potAnI pAMce IMdriyonuM gopana kare che, vazamAM rAkhavAnI samarthatA dAkhave che te saMsAra tarI jAya che. paNa je pahelA kAcabAnI jema pAMceya Indriyone [A kathAno AdhArasrota che zrI dharmadAsagaNiviracita 'upadezamAlA' paranI siddhA gajanI saMopAdeyA TI' khUba dhanI bhASA mAta, TIkAnI bhASA saMskRta racanA vi. 2, 974, je javanamaMtrakumAra rAsa'mAM paNa A kathA maLe che. pustaka "zrI sobatupUkita upadezamA nAgAvoya, saMzo.-9pa4. kAntibhAI bI zAha, kA. sau. ke. mAru jaina phio. enDa liTararI risarca senTara, jATakopara, muMbaI-86, I. sa. 2001 kAdaMbarI aTavImAM be sUDA (popaTa) sagA bhAI hatA. emAMthI eka sUDAne bhIle pakaDIne parvata para bAMdhI rAkhyo. te girizuka kahevAyuM. bIjAne eka tApase potAnI vADImAM rAkhyo. te puSpazuka kahevAyo. eka vAra vasaMtapura nagarano rAjA thoDesvAra thaIne nagara bahAra vizvAra arthe nIkaLyo. paNa ghoDo rAjAne avaLe mArge cheka aTavImAM laI gayuM. rAjAne jaMgalamAM AvelAM joI bhIlanI pallImAM rahelA girizuke moTethI bhIlane kahyuM, 'doDo, doDo. AbhUSaNothI sajIdhajIne Avelo rAjA ahIMthI jaI rahyo che.' rAjA samajI gayo
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 2 prabuddha jIvanaH jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka ogasTa-sapTembara, 2011 ke A zuka enA mAlikane mArA alaMkAro lUMTI levAno saMketa paNa je prApta kareluM hatuM e paNa gumAvyuM. ApI rahyo che. eTale bacavA mATe e jhaDapathI najIkamAM AvelA A dRzya nadIkAMThe potAnA jAra-puruSanI rAha joI rahelI strIe eka tApasanA AzramamAM pravezyo. A tApasanA AzramamAM je joyuM. eNe pelA ziyALane kahyuM ke "teM baMne bAjuthI gumAvyuM che." puSpazuka hato teNe pArakhI lIdhuM ke ahIM rAjA padhAryA lAge che. tyAre ziyALe kahyuM ke, "patino tyAga karIne parapuruSa pratye Asakta eTale tarata ja puSpazuka moTe avAje bolyo, "are, tApasajI, thayelI tArI paNa mArA jevI ja dazA che ne! tuM paNa baMne bAjuthI UTho, UTho, tamArA atithi rAjA padhAryA che. emanuM Asana bhraSTa thaI che.' mAMDI yogya Atithya karo." ziyALa A strInI jIvanakathanI jANatuM hatuM? hA. rAjA navAI pAmI gayo. ene thayuM ke bhIlanA nivAsasthAnano vAta ema hatI ke e strI potAnA pati sAthe nIkaLI hatI. rastAmAM popaTa ane A tApasa-Azramano popaTa Ama to banne sarakhA aMdhAruM thatAM eka nirjana sthAne pati-patnIe mukAma karyo. rAtre ja lAge che. chatAM eka enA svAmIne mane lUMTI levAno saMketa eka cora tyAM Avyo. pati UMghato rahyo, paNa pelI strI coranA karato hato jyAre A bIjo enA svAmIne mAruM Atithya karavAno AgamanathI jAgI gaI. core enI mUMjhavaNa rajU karatAM kahyuM, "huM saMketa karI rahyo che. eTale rAjAe puSpazukane pUchyuM, 'tame banne cora chuM. rAjyanA rakSako mArI pAchaLa paDyA che. tame mane Azaro Ama to sarakhA dekhAva cho, topaNa tamArAM vANI-vartAvamAM ApI ugArI lo.' ATalo bheda kema che?' - pelI strI kahe, 'huM tArA para Asakta thaI chuM. jo tuM mArI IcchA puSpazuke uttara ApatAM kahyuM, 'rAjanuM, e saMsarganuM pariNAma saMtoSavA kabUla thato hoya to huM tane jarUra ugArI laIza." core e che. bAkI to ame be bhAIo chIe." strInI vAta kabUla rAkhI. Ama guNa-doSa saMsargajanya paNa hoya che. 'sobata tevI asara." savAre rakSako corane zodhatA tyAM AvI pahoMcyA. eTale pelI strIe coranI oLakha potAnA pati tarIke ApI. rakSakone paNa (4) ziyALanI kathA thayuM ke je puruSanI pAse AvuM tejasvI svarUpavAna strIratna hoya e [ A kathAno AdhArasota che A. zrI jayakIrtiviracita puraSa cora kevI rIte hoya? eTale je kharekharo cora hato ene mukta zIlopadezamAlA' paranI A. zrI somatilakasUri-(aparanAma) rAkhyo. ane e strInA kharA patine co2 mAnIne rakSako pakaDIne laI vidyAtilakasUri racita 'zIlataraMgiNI vRtti : mULa graMtha prAkRtamAM, vRttinI gayA. Ama sAcA corane badale patine mRtyudaMDa maLyo. bhASA saMskRta. racanA varSa vi. saM. 139 2/1397. nUpuramaMDitAnI cora ane strI banne tyAMthI nIkaLyAM. rastAmAM nadI AvI. emAM kathA aMtargata A kathA maLe che. bhAre pUra AveluM hatuM. pelo cora strIne kahe, 'tArAM saghaLAM vastropustaka : 'zrI zIlopadezamAlA-bhASAMtara', anu. vidyAzALAnA adhikRta tara', anu. vidyAzALAnA adhikRta alaMkAro sahita tane pUramAMthI sAme kAMThe laI javA huM zaktimAna zAstrIjI, prakA. jaina vidyAzALA, amadAvAda, I. sa. 1900.] nathI. eTale pahelAM huM tArA samagra vastro-alaMkAronuM poTaluM huM eka nirjana pradezamAM ziyALa rahetuM hatuM. savAra paDe ne ziyALa tarIne sAme kAMThe mUkI AvuM. pachI bIjA pherAmAM huM tane khabhe besADIne zikAranI zodhamAM nIkaLI paDatuM. AvI ja eka savAre eka kUmaLA laI jaIza. pelI strI coranI vAta sAthe saMmata thaI. eNe badhAM ja prANIno zikAra karI enA mAMsano eka TukaDo moDhAmAM mUkI te vastro-alaMkAro corane dharI dIdhAM ne nirvastra avasthAmAM bANonA nadIne kinAre pahoMcyuM. tyAM nadInA pravAhamAM jaLanI sapATI upara samUhamAM dehane DhAMkIne enA jArapuruSanI rAha jotI chupAIne beThI potAnuM mukha UMcuM rAkhI rahelA eka mAchalAne eNe joyuM. eTale have pelA corane sAme kAMThe jaIne vicAra Avyo ke "A strIe ziyALane e mAchalAnuM bhakSaNa karavAnI lAlaca thaI. tethI moMDhAmAM mArA uparanI Asaktine laIne potAnA patine paNa tarachoDyo rAkhelA mAMsanA TukaDAne nadInA kinArA upara rAkhIne te mAchalAne ane marAvI nAkhyo. A strIno bharoso zo?' Ama vicAra karato pakaDavA mATe doDyuM. paNa ziyALane potAnA tarapha dhasI AvatuM e sAme kAMThethI pelI strInA badhA vastrAlaMkAro sAthe bhAgI gayo. joIne mAchaluM tvarita gatithI pANImAM pesI gayuM. ziyALa enA pelI strI sAme kAMThethI corane nAsI jato joI rahI. Ama A navA zikAramAM niSphaLa jatAM nirAza banIne pAchuM nadIne kAMThe durAcAriNI strI baMne bAjuthI bhraSTa thaI. pati paNa khoyo ane jArane AvyuM. kAMThe mUkelA pelA mAMsanA TukaDAne zodhavA lAgyuM. paNa paNa khoyo. banyuM hatuM evuM ke jyAre ziyALa mAchalAne pakaDavA doDyuM hatuM e mATe pelA ziyALe strIne vaLato ToNo mAratAM kahyuM ke "tArI samayagALAmAM eka samaDI AvIne pelo TukaDo upADI gaI hatI. dazA mArA jevI ja che." A ziyALa te pelI strIno mRtyudaMDa pAmelo Ama ziyALe lAlacamAM ne lAcamAM anizcita to gumAvyuM ja, pati ja hato. te mRtyunI aMtima kSaNomAM IzvarasmaraNa dvArA dharmakRpAe
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara, 2011 prabuddha jIvanaH jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka devalokane pAmyo hato. ane enI durAcArI strIne pratibodhita secanake pelA jUthapatine mArI nAkhyo ane pote ja have hAthIonA karavA ziyALanuM svarUpa dhAraNa karIne Avyo hato. ToLAno adhipati banI gayo. paNa ATalethI na aTakatAM eNe (5) secanaka hAthInI kathA munionA Azramano paNa vinAza karyo. eTalA mATe ke potAnI mAtA garbhAvasthAmAM AvA gupta sthAnamAM AvIne rahI hatI. [A kathAno AdhArasota che AgamagraMtha 'uttarAdhyayana sUtra' paranI zrI Azrama naSTa thatAM badhA RSimunio hAthamAM puSpaphalAdika laIne lakSmIvallabhagaNiviracita arthadIpikA TIkA. mULa sUtranI bhASA prAkRta, rAjagRhInA zreNika rAjA pAse gayA. ane phariyAda karI ke secanaka TIkAnI bhASA saMskRta. racanA varSa vi. saM. 1745. sUtranA prathama 'vinayazruta nAmano hAthI vanamAM rahI toDaphoDa karI rahyo che. zreNika rAjAe adhyayana'mAM A kathA maLe che. moTuM sainya laI jaI vanamAMthI e hAthIne pakaDI lAvIne bAMdhyo. pustaka : 'zrImad uttarAdhyayana sUtram (TIkA tathA gujarAtI bhASAnuvAda), RSimunioe tyAM AvI e hAthIne kahyuM ke, "he gajarAja! have prakA. paMDita zrAvaka hIrAlAla haMsarAja (jAmanagaravALA), I. sa. 1935. ravALA), . sa. 1935.] tAruM sAmarthya kyAM gayuM? amArA pratye avinaya dAkhavyo enuM phaLa tAre sAma eka jaMgalamAM moTuM hAthInuM ToLuM hatuM. e ToLAno adhipati tane maLyuM che.' eka madamatta hAthI hato. ToLAnI hAthaNIo je je baccAMne janma A sAMbhaLI secanaka hAthI vadhu roSe bharAyo ane jyAM ene Ape tene pelo adhipati hAthI mArI nAkhato. ToLAmAMnI eka bAMdhavAmAM Avyo hato e thAMbhalAne bhAMgIne RSionI pAchaLa hAthaNI garbhiNI thaI. teNe vicAryuM ke mane je bALa-hAthI janmaze doDyo. ane te badhA munione adhamUA sarakhA ragadoLIne tene A adhipati hAthI mArI nAkhaze. tethI te avAranavAra A jaMgalamAM jaI pharIthI munionA AzramamAM toDaphoDa karavA lAgyo. ToLAmAMthI chUTI paDI jatI ane jyAre pelo gajajUthapati AvavAno eTale pharIthI zreNika rAjA tene pakaDavA gayA. tyAre te secanaka hoya tyAre ToLAmAM pAchI AvI jatI. Ama karatAM A hAthaNIe hAthInA pUrvabhavanA samAgamI deve tene kahyuM ke "he vatsa! pArakAne eka munino Azrama joyo. tyAM gupta sthAnamAM hAthaNIe eka hAthe damana ke baMdhana pAmavA karatAM jAte ja damana pAmavuM zreSTha che." nAnA gajabALane janma Apyo. AzramamAM jyAre e gajabALa thoDo AvuM devanuM vacana sAMbhaLatAnI sAthe te hAthI svayaM baMdhanathaMbhe moTo thayo tyAre munikumAronI sAthe AzramanA udyAnamAM vRkSonuM baMdhAI gayo. svayaMdamanathI hAthIne lAbha ja thayo. kemake rAjA secanakArya (pANI pAvAnuM kAma) karavA lAgyo. AthI badhA zreNikanA sainikonA hAthe bhAlAno mAra khAvAmAMthI UgarI gayo. munioe e hAthInuM nAma secanaka pADyuM. eka vakhata pharatAM pharatAM A rIte IMdriyo para, kaSAyo para tapa ane saMyama dvArA A secanaka hAthIne pelA gajajUthapati hAthIno bheTo thayo. A svayaMdamanathI guNaprApti thAya che. * * * dhUrta ane drohI mitrane padArthapATha nakApurA nagarAmAM kanakacaMdra rAjA [A kathAno AdhArasota che AcArya haribhadrasari pharatAM eka sthAne emaNe eka bakhola mA ba vaNika viracita graMtha 'upadezapada' paranI A. joI. emAM zuM che e jovA mATe emaNe rahetA hatA. te baMnene eka eka putra. manicaMdrasurinI 'sa kha saMbodhanI vRtti.' muLa graMthanI kutUhalavaza he ja khodakAma karyuM. to ekanuM nAma dharmasena, bIjAnuM nAma bhASA prAkRta che. vRtti saMskRtamAM che. paNa vRttikAre ma bhASA prAkRta che. vRtti saMskRtamAM che. paNa vanikAre emanA Azcarya vacce e bakholamAMthI vIrasena. banne vacce maitrI evI gADha emAM ApelI kathAo bahudhA prAkRtamAM che. A vipula dhanarAzi emane saMpanna thayo. baMdhAyelI ke ghaDI mATe paNa te o vRttigraMthanI racanA vi. saM. 1174mAM thaI che. zrI dharmasena vIrasenane kahe, "A ekabIjAthI aLagA na rahI zake. maLa malayagirinI "nadI-adhyayana vRtti' (saMskRta)temaja dhanarAzine ApaNe utAvaLe ghera nathI laI eTale parasparane potAnA sukhadu:khanI harajI muni kuta 'vinodacotrIsI'mAM jUnI gujarAtI javo. paraMtu sAruM muhUrta joIne laI jaIzu saghaLI vAto karyA kare. bhASAmAM A kathA maLe che. jethI A dhananI prApti ApaNane paNa A be mitromAM dharmasena manano pustaka : 'upadezapadano gUrjara anuvAda', saMpA.- bhaviSyamAM nasIbavaMtI ane sAnukULa khUba kapaTI hato. jyAre vIrasena atyaMta anu. A. hemasAgarasUri, sahasaMpA. 5, lAlacaMdra rahe.' bhadra prakRtino hato. bhagavAna gAMdhI. prakA. Ananda-hema-graMthamAlA vatI nikhAlasa prakatino vIrase na eka divasa baMne mitro vanakrIDA arthe caMdrakAnta sAkaracaMda jhaverI, muMbaI- 2, vi. saM. dharmasenanI vAta sAthe saMmata thayo. baMne nagarInI bahAra nIkaLyA. vanamAM pharatAM 2028 (I. sa. 1972).] jaNA e dhanarAzine saMtADIne ghera AvyA.
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 lAka 34 prabuddha jIvanaH jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka ogasTa-sapTembara, 2011 paNa ghera AvyA pachI kapaTI dharmasenanA manamAM A prApta thayeluM tarata ja vIrasena dharmasenane tyAM gayo ne kahevA lAgyo ke he baMdhu! saghaLuMye dhana haDapa karI javAno durbhAva pedA thayo. ane eno amala eka asaMbhavita ghaTanA banI gaI che. tuM jaladI Ubho thA ne mAre kevI rIte karavo e aMge vicAravA lAgyo. ghera cAla.' suryAsta thayo. rAta paDI. eTale aMdhArAno lAbha laIne dharmasena vIrasena utAvaLe dharmasenane potAne ghera teDI lAvyo. dharmasena peluM dhana jyAM chapAvyuM hatuM tyAM pahoMcI gayo. eNe pAtramAMthI zuM asaMbhavita banI gayuM che e jANavA talapApaDa thaI rahyo hato. badhuM dhana eka jhoLImAM ThAlavI lIdhuM. ane e pAtramAM dhananA sthAne pachI vIrasene dharmasenane kahyuM, 'jone, A tArA baMne putro jamatAM aMgArA bharIne mUkyA. saghaLuM dhana laIne dharmasena cupacApa ghera jamatAM ja mekeTa banI gayA che. dharmasenane A vAta sAMbhaLatAM sau Avyo. prathama AMcako to lAgyo, paNa pachI AkhI vAtane eNe hasavAmAM bIje divase savAre baMne mitro bhegA maLyA ne nakkI karyuM ke ja gaNI lIdhI. e vIrasenane kahe, 'tArI A vAta zI rIte mAnI Aje zubha muhUrtamAM saMtADeluM dhana laI AvIe. ISTa devane praNAma zakAya ?' karIne baMne mitro dhanarAzi jyAM saMtADyo hato tyAM pahoMcyA. tyAM have vIrasene evo prapaMca karyo ke jyAM dharmasenanI pratimA rAkhI jaIne joyuM to pAtramAMthI badhuM dravya gAyaba thayeluM ane ene sthAne hatI te pratimAne khaseDI lIdhI ne barAbara e ja jagAe dharmasenane aMgArA bharelA. baMnenA peTamAM phALa paDI. emAMye kapaTI dharmasena besADyo. pachI pelAM be mAMkaDAne eNe chUTAM mUkyAM. roja dharmasenanI to AjaMda karavA ne haiyuM kuTavA lAgyo. jo ke A badho to eno pratimAthI levAyelAM e baMne mAMkaDAM pratimA ane kharekharA dharmasena upara-uparano dekhAva ja hato. vacceno pharaka nahi samajavAthI ane banne rUperaMge, caheremahore eka paNa vIrasena buddhizALI hato, dharmasane karelI dhUrtatAno ane sarakhAM lAgavAthI dharmasenanA khoLAmAM AvIne besI gayAM ane potAnI sAthe karelA dagAno aNasAra ene AvI gayo. 'nakkI, enA zarIra upara caDaUtara karavA lAgyAM. dhana ANe ja harI lIdhuM che' ema manamAM nirNaya thayo. paNa tatkALa vIrasena dharmasenane kahevA lAgyo, 'jo mitra! tArAM banne bALako to vIrasena dharmasenane kAMI kahI zake ema nahotuM. paNa manamAM bhale mAnavImAMthI markaTa banI gayAM, paNa tethI kAMI tArA pratyenI gAMTha vALI ke huM game te yukti karIne paNa mAro bhAga meLavIza ja. emanI mAyA chUTI nathI. pitAne jotAM ja banne bALako kevAM gela pachI eNe kapaTI dharmasenane kheda na karavA ne chAno rahevA samajAvyo. kare che !' banne mitro ghera pAchA pharyA. dharmasena kahe, 'paNa tuM mane e kahIza ke Ama koI mAnava markaTa have vIrasene eka yukti AdarI. kevI rIte banI jAya?' eNe eka manuSya kadanI pratimA taiyAra karI. e pratimAno cahero, tyAre vIrasena hasIne bolyo, 'jo mAnava-bALa markaTa na bane zarIra, rUparaMga badhuM pelA dharmasenane maLatuM Ave ema karyuM. te to suvarNa aMgArA kevI rIte bane ? paNa hA, karma ADAM Ave pratimAne vastro paherAvyAM. tyAre hAthamAM AveluM dhana paNa cAlyuM jAya." thoDA samaya pachI vIrasena be bALa-mAMkaDAne laI Avyo. dararoja dharmasena vIrasenanAM A marmavacana barAbara pAmI gayo. eNe pelI dharmasenanI pratimAnA koI eka bhAge khorAka mUkI vIrasena manomana nizcaya karI lIdho ke have A vIrasenanI AgaLa sAcI pelAM be mAMkaDAne chuTAM mukI deto. eTale te mAMkaDAM pelI pratimAnA vAta kabUlavI ja paDaze. jo nA pADIza to rADArADa thaze ane cheka hAthe, page, khabhe, mastake caDI besIne tyAM mukAyelo AhAra karavA rAjA sudhI vAta pahoMcaze to badhuM ja dhana cAlyuM jaze. vaLI be lAgyAM. samaya jatAM e baMne bALa-markaTa moTAM thayAM. putrone paNa pAchA meLavavAnA hatA. Ama vicArIne dharmasene kahyuM, have koI eka parvane divase vIrasena dharmasenane tyAM gayo ane "he vIrasena ! meM sAce ja mitradroha karyo che. dhUrtapaNuM AcarIne meM kahyuM ke, "tArA be putrone mAre tyAM AjanA parva prasaMge bhojana pApIe tane chetaryo che. paNa A vAta have tuM koIne kahIza nahIM." mATe mokala." dharmasene vIrasenanI vAta svIkArIne baMne putrone pachI dharmasena chupAveluM dhana laI Avyo. banne mitroe sarakhe mitranI sAthe mokalyA. vIrasena e banne bALakone ghera teDI lAvyo. bhAge vaheMcI lIdhuM. ane vIrasene paNa dharmasenane enA saMtADI bhojana karAvyuM ane pachI bannene gupta rIte saMtADI dIdhA. pachI rAkhelA putro hemakhema pAchA soMpyA. * * * - lobhI mANasane kadAca kelAsa parvata jevA sonA ane cAMdInA asaMkhya parvata maLI jAya to paNa tene saMtoSa thato nathI, kAraNa ke icchA AkAzanI jema anaMta che. * manuSya jJAnathI padArthane jANe che, darzanathI zraddhA rAkhe che, cAritrathI nigraha kare che ane tapathI parizuddha thAya che.
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara, 2011 prabuddha jIvana: jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka bhaNyA paNa gaNyA nahi aSTApada nAme eka nagara che. emAM kulazekhara nAme rAjA rAjya kare che. ene subuddhi nAme pradhAna che, ane caMdrayaza nAme rAjapurohita che. e nagaramAM kamalagupta nAmano zreSThI vase che. A rAjA-pradhAna-purohita ane zreSThInA cAreya putro eka ja paMDitanI pAse abhyAsa kare che. rAjaputra sAmudrika zAstranI, pradhAnaputra vaidyakazAstranI, purohitaputra pramAdAzAstranI ane zreSThIputra jyotiSa zAstranI vidyA grahaNa kare che. samaya jatAM A cAraiya putro bhaNIgaNIne potapotAnI vidyAmAM pAraMgata banyA. rAjA to potAnA kuMvarane zAstrapAraMgata thayelo joIne khurA thaI gayo, ane putranI prazaMsA karavA lAgyo. tyAre maMtrIe kahyuM ke "zAstravidyAmAM game teTalI nipurAtA meLavI hoya paNa jyAMsudhI lokAcAranuM, lokavyavahAranuM jJAna na meLavyuM hoya tyAMsudhI sAcuM bhaNyuM gaNAya nahIM. je sArI rIte lokavyavahAra jANe che te ja A jagatamAM jaza pAme che. mATe he rAjA, jo Apane maMjUra hoya to ApaNe emanI parIkSA karIe. ane e mATe ApaNA cAreya putrone ApaNAthI vegaLA karIne bahAra mokalIe. rAjA maMtrInI vAta sAthe saMmata thayA. 35 eTale teo bhojanano vicAra karavA lAgyA. jyotiSa pAraMgate vAhananI rakhevALI svIkArI pramANazAstrIe zrInI vyavasthA svIkArI. vaidyakavidyA bhaNelAe zAkabhAjI lAvavAnuM svIkAryuM ne sAmudrikazAstra-pAraMgata rasoInI vyavasthAmAM rokAryA. e gALAmAM koI coraloko AvIne sAthenA baLada Adi pazuone corI gayA. jeI rakhevALInI javAbadArI svIkArI hatI te jyotiSa-pAraMgata baLadanI zodha mATe doDI javAne badale TIpaNuM kholIne kuMDaLI jovA beTho. ghI levA gayelo pramANazAstrI ghI laIne pAcho Avato hato tyAre rastAmAM ane vicAra Avyo ke ghInA AdhAre A pAtra che ke che pAtrane AdhAre thI che ? A saMzaya TALavA mATe eNe pAtrane ulaTAvyuM, tarata ja badhuM ghI DhoLAI gayuM. zAkabhAjI levA gayelA vaidyakazAstrIne badhAMja zAkabhAjI vAyupitta-saLekhama karanArA jaNAyAM. eTale mAtra lImaDAnAM pAna laIne te pAcho Avyo. je mitra rasoInA kAmamAM rokAyo hato e cUlA para khadabadatI rasoIno avAja sAMbhaLI vicAramAM paDyo ke 'A apazabdo zAnA saMbhaLAya che ?' eTale hAthamAM eka moTo dAMDo laI ekane cUle mUkelA vAsaNa para phaTakAryo. vAsaNa bhAMgIne TukaDA thaI gayuM. Ama mUrkhAmIne laIne cAreya jaNA bhUkhyA rahyA, have A cAreya mitro baLada joDelA eka vAhanamAM besI nagarathI dUranA sthaLe javA nIkaLI paDyA. rastAmAM eka gadheDo maLyo. zAstramAM evuM bholA ke mArgamAM je maLe ene bAMdhava gaNAvo joIe. eTale emaNe A gadheDAne bAMdhava baLada ane gardabhaTa to corAI gayAM gaNI pakaDI lIdho. enA gaLe vastra bAMdhI [A kathA jaina sAdhukavi harajI munikRta hatAM. eTale cAreya mitro pagapALA AgaLa potAnI sAthe doravA lAgyA. pachI AgaLa 'vinodacotrIsI'mAM maLe che. kRti pathaddha vadhyA. thoDeka dUra jatAM eka gAma AvyuM. tyAM jatAM rastAmAM eka UMcI-moTI kAyAvALuM UMTa che ane madhyakAlIna gujarAtI bhASAmAM bajAranI vacce jaIne rojanI jema UbhA rahyA. maLyuM. eTale A cAreya mitro aMdaroaMdara prazna vi.saM. 1641 (I. 1585)mAM racAI A ajANyA yuvAnone A rIte UbhelA karavA lAgyA ke 'A koNa che?' pachI emaNe che. A kathAne maLatI cAra mUrkhAonI joIne eka grAmavAsIe kutUhalathI emane nirNaya karyo ke A jIva koI dharmanuM rUpa lAge avAMtara-kathA paM. vIravijayajIkRta vize pUchaparacha karI. tyAre khabara paDI ke e che. kAraNake dharmanA jevI ja enI zIvra gati 'surasuMdarIno rAsa'nA cothA khaMDanI cAreya jaNA khUba bhUkhyA che, eTale enA che. pachI e mitroe UMTane paNa potAnI sAthe 14mI DhALamAM apAI che. bhASA manamAM dayA jAgavAthI e cAreyane potAne lIdhuM. emaNe vicAryuM ke zAstramAM pAMca madhyakAlIna gujarAtI. racanA vi. saM. ghera laI gayo, ane peTa bharIne jamADyA. prakAranA bAMdhavo kahyA che. sahodara, 1857 (I. 1801) jamIne saMtuSTa thayelA A yuvAnoe yajamAnane sahAdhyAyI, mitra, rogamAraka ane mArgamAM pustaka H 'hara munikRta vinodacotrIsI', kahyuM ke, 'amArA upara tame ghaNo upakAra karyo maLela sakhA. e rIte A banne guNavAna saMzo.-saMpA. kAntibhAI bI. zAha, makA. che. amane koIka rIte mukta karo.' bAMdhavI ApaNane prApta thayA che. gujarAtI sAhitya pariSada, amadAvAda-9 ane sau. ke. prANaguru jaina philo. enDa liTararI risarca senTara, muMbaI-86, I. sa. 2005. Ama karatAM teo eka gAma pAse AvyA. vAhanamAMthI UtarI gAmanI bahAra teo rokAyA. cAreyane kakaDIne bhUkha lAgI hatI. emanI vinaMtI svIkArIne yajamAna gRhasthe cAreyane kAMIka ne kAMIka kAmanI soMpaNI karI. ekane kUMDImAM ghI bharIne vecavA mokalyo. sAthe zikhAmaNa ApI ke rastAmAM coranuM dhyAna
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ prabuddha jIvanaH jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka ogasTa-sapTembara, 2011 rAkhavuM. bIjA be jaNAne gADuM joDIne lAkaDAM laI AvavAnuM kAma mAjInA zarIra para AvIne besatI hatI. eTale pelA yuvAne gusse soMpyuM. gharamAM yajamAnanA gharaDAM mAjI hatAM. e rogathI pIDAtAM bharAIne tyAM paDeluM eka lAkaDuM gharaDAM mAjInA moM para chUTuM pheMkyuM. hatAM. ane pathArIvaza hatAM. eTale yajamAne cothA yuvAnane lAkADanA ghAthI mAjI tatkALa mRtyu pAmyAM. AkhA gharamAM kolAhala vIMjhaNAthI pavana nAkhI mAjInA zarIra parathI mAMkho uDADavAnuM kAma macI gayo. mAjInA aMtima saMskAra karavAmAM AvyA. aMtima vidhi soMpyuM. patAvIne gharanAM badhAM bhegAM maLIne beThAM hatAM, tevAmAM gADAno je yuvAna ghI vecavA gayo te rastAmAM kyAMya cora che ke kema te aMtima saMskAra karIne pAchA pharelA pelA traNa mitro gADAnA jovA lAgyo. kyAMye cora dekhAyo nahi eTale eNe manamAM gAMTha mRtyunA zokamAM yajamAna gRhasthanI sAme besIne raDavA lAgyA. vALI ke nakkI cora ghInI mUMDImAM ja peTho haze. eNe vAsaNane vAMkuM yajamAnane thayuM ke A traNe jaNA mAjInA mRtyunA samAcAra jANIne vALyuM ne tarata ja badhuM ghI DhaLI gayuM. eNe vicAryuM ke kUMDImAMthI have maraNazokamAM raDI rahyA che. eTale yajamAne e traNene sAmethI cora avazya nIkaLI gayo. AzvAsana ApatAM kahyuM, "mAjI gharaDAM hatAM, thavAnuM thaI gayuM. have je be mitro lAkaDAM levA gayA hatA te gADAmAM lAkaDAM bharIne eno ATalo badho zoka na karazo." pAchA vaLatA hatA. tyAre gADAnI dharIno cicUTADa sAMbhaLIne emane pelA mUrkhAo kahe, "zeTha, gADuM sanepAtamAM ne kAlajavaramAM thayuM ke nakkI A gADAne sanepAta UpaDyo che, ne bhAre tAva caDhyo marI gayuM. eno agnisaMskAra karI, enAM rAkha-asthi nadImAM lAge che. eTale emaNe gADAne chAMyaDAmAM khaDuM karyuM. thoDA samayamAM padharAvIne ame AvyA chIe." vaLI, pelo ghI vecavAnuM kAma laIne dharIne TADhI thayelI joIne e bannee vicAryuM ke gADuM to sAva ThaMDugAra nIkaLelo yuvAna kahe, "meM corane ghInA vAsaNamAM joyo. vAsaNa thaI gayuM che eTale nakkI te marI gayuM lAge che. Ama jANIne e vAMkuM vALatAM te nIkaLI gayo che.' mUrkhAoe gADAne e sthAne ja bALI mUkyuM. gADAnAM loha- yajamAna gRhastha A cAreya yuvAnonI mUrkhAI barAbara pAmI asthine nadImAM padharAvyAM. ane snAna karIne parata javA nIkaLyA. gayo. eTalAmAM ghI vecavA nIkaLelo trIjo mitra tyAM ja maLI gayo. pelA pelI bAju rAjA-maMtrI-purohita ane zreSThIe parIkSA arthe be mitroe A trIjAne paNa snAna karAvyuM. bahAra kADhelA A cAreya putronI bhALa meLavIne emane pAchA teDAvI have A bAju yajamAnane ghera mAjInI sevAmAM rahelA cothA lIdhA. ane lokAcAra ane lokavyavahAra sArI rIte zIkhe e rIte mitranuM kautuka juo. mAkhIne uDADavA chatAM eka mAkhI pharIpharIne emane pharI bhaNAvyA. * * * karakaMDunI kathA caMpAnagarImAM dadhivAhana nAme rAjA rAjya karato hato. rANInuM hAthI upara besI vanamAM vihAra karavA nIkaLyo. te samaye varSAnI nAma padmAvatI, je ceTaka mahArAjAnI putrI hatI. rANI padmAvatI dhImI pharaphara cAlu thaI. navavarSAnA jaLathI bhIMjAyelI dharatInI mATInI sagarbhA thaI tyAre tene eka vakhata evo dohada jAgyo ke pote mahekathI ane vividha vRkSo paranA puSponI sugaMdhathI hAthI vihvaLa puruSano veza dhAraNa kare ane patideva potAne [A kathAno AdhArasota che AgamagraMtha che . ane madonmatta banI potAnA mULa nivAsa hAthI upara be sADI, mAthe chatra dharIne | 'uttarAdhyayana sUtra' paranI zrI 1 samI aTavI bhaNI doDavA lAgyo. hAthIne taddana bagIcAmAM laI jAya. paraMtu padmAvatI saMkocane lakSmIvallabhagaNi-viracita arthadIpikA - nirjana jaMgala tarapha doDato joI sagarbhA rANI kAraNe A dohada rAjAne kahI zakatI nahotI. TIkA. mULa sUtranI bhASA prAkRta. TIkA - gabharAvA lAgI. sAme eka vaDanuM jhADa AvatuM pariNAme dina-pratidina zarIre dUbaLI thatI joI rAjA rANIne kahevA lAgyo, "he priye, ' graMthanI bhASA saMskRta. racanAvarSa vi. saM. 1 jatI hatI. A joIne eka divasa rAjAe AgaLa je vaDa Ave che tenI eka zAkhA | 1 74 5. mULa sUtranA 9mA adhyayana rANIne durbaLatAnuM kAraNa pUchyuM. tyAre pakaDIne tuM TIMgAI jaje. huM paNa ema ja karIza. 'namipravajayA'mAM A kathA maLe che. rANIe sagarbhAvasthAmAM potAne jAgelo pachI hAthI bhale cAlyo jato.' Ama kahI vaDanuM manoratha kahI batAvyo. A sAMbhaLI rAjAne pustaka : zrImad uttarAdhyayana sUtram' (TIkA * vRkSa AvatAM rAjAe enI eka DALa pakaDI to AnaMda ja thayo. | tathA gujarAtI bhASAnuvAda sahita.) prakA. lIdhI. paNa gabharAI gayelI rANI ema na karI eka divasa rANIne hAthI upara besADI, . | paMDita hIrAlAla haMsarAja zakI. pariNAme ekalI rANIne laIne hAthI pote rANIne mAthe chatra dharI rANInI pAchaLa (jAmanagaravALA), I. sa. 1935.] jaMgala bhaNI doDI gayo. rAjA vaDanI DALIethI
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara, 201 1 prabuddha jIvanaH jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka heTho UtarI pAchaLa rahI gayelA sainyane maLyo ane patnIviyogamAM smazAnanI jALavaNI karanAra cAMDAla tyAM Avyo tyAre teNe kaMbalamAM duHkhI thaIne caMpAnagarImAM pAcho Avyo. lapeTeluM bALaka joyuM. teNe avalokana karatAM jaNAyuM ke A koI gADha jaMgalamAM pahoMcelo hAthI tarasyo thayo hato. tyAM eka strIe tyajI dIdhelo putra hato. ene ghera laI jaIne cAMDAle e sarovara pAse tarasa chIpAvavA nIcANamAM UtaravA jAya che te veLAe putra patnIne soMpyo. patnI niHsaMtAna hovAthI ghaNI khuza thaI. rANI eka jhADanuM AlaMbana laIne hAthInI pITha parathI nIce UtarI have rANI (navadIkSitA sAdhvI) putrane tyajyA pachI smazAnamAM gaI. eka bAju zramita ane tRSAtura thayelo hAthI sarovaramAM saMtAIne UbhI hatI. teNe cAMDAla putrane uThAvIne ghera laI gayo te pravezyo. bIjI bAju bhayabhIta thayelI rANI vicAracagaDoLe caDI joyuM. pachI upAzrayamAM jaI moTAM sAdhvIne kahyuM ke potAne marelo gaI. thoDA samaya pahelAM pote kevA sukhamAM viharatI hatI! ane bALaka janmyo hovAthI ene tyajI dIdho che. atyAre kyAMthI kyAM kevI sthitimAM mukAI gaI. koI hiMsaka cAMDAlane ghare e svarUpavAna bALaka moTo thavA lAgyo. te prANInA humalAthI mRtyu paNa game tyAre AvI lAge ema vicArI najIkanA chokarAo sAthe ramato tyAre paNa "huM rAjA chuM, tame ISTadevanuM smaraNa karatI, sarva jIvonI kSamA mAgatI koI eka mArA sAmaMta cho' ema hukama calAvato. ene AkhA zarIre nAnI dizAmAM cAlatI hatI. thoDeka AgaLa jatAM eka munine joyA. e vayathI ja caLano upadrava hato. eTale e sAthI bALakone hukama munie rANIne pUchyuM, 'tuM konI putrI che? konI patnI che? tArI karato ke 'tamAre mane kara Apavo joIe. tame mArA zarIre khaMjavALo AkRti parathI to tuM ghaNI bhAgyavatI jaNAya che. tArI A avasthA e tamAro kara." A uparathI sahue enuM nAma "karakaMDUruM pADyuM. kema thaI ? ahIM kevI rIte AvI caDI? tuM amAro kazo bhaya rAkhyA sAdhvI banelI enI mAtA vahoravA jAya tyAre modaka ke anya miSTAnna vinA badhI vAta kara.' rANIe paNa muninI nirmaLatAne pAmIne maLyuM hoya te cAMDAlanA raheThANa pAse jaI enA bALakane ApatI potAno saghaLo vRttAMta kahI saMbhaLAvyo. muni rANInA pitA Ave. "A mArI mAtA che" ema nahi jANato A bALaka paNa ceTakarAjAnA nikaTanA paricita hatA. teo rANIne AzvAsana sahaja rIte sAdhvI pratye vinaya ane prIti rAkhato hato. dhIme dhIme ApI potAnA Azrame laI gayA. bhojana karAvyuM. moTo thayelo A karakaMDU smazAnanI surakSAnuM kAma saMbhALavA pachI muni vanapradezanA amuka sImADA sudhI rANInI sAthe jaI lAgyo. ene kahyuM ke "ahIMthI haLa vaDe kheDelI jamIna sadoSa hovAthI ame eka divasa smazAna AgaLathI be sAdhu pasAra thatA hatA. tyAM oLaMgI zakIe nahIM. eTale huM ahIMthI pAcho vaLIza. paNa tuM A Ugelo vAMsa joIne eka sAdhu bIjA sAdhune kahevA lAgyA, "A mArge daMtapura nagare jA. tyAMthI sAro sAtha maLe tuM caMpAnagarI vAMsane mULamAMthI cAra AMgaLa jeTalo kApI je potAnI pAse rAkhe pahoMcI jaje.' te bhaviSyamAM acUka rAjA thAya.' rANI daMtapura pahoMcI. tyAM sAdhvIjIonA eka upAzraya pAse mahAtmAnA A zabdo tyAM UbhelA karakaMDUe tema ja eka brAhmaNa thobhI. eka sAdhvIjI rANIne pUchagAcha karatAM rANIe saghaLo sAMbhaLyA. brAhmaNe to tarata ja vAMsane mULamAMthI cAra AMgaLa kApI vRttAMta kahyo. sAdhvIe rANIne saMsAranI asAratA samajAvI ane lIdho ane potAnI sAthe laI jato hato te vakhate karakaMDUe e dharmopadeza dvArA pratibodha pamADI. rANIne vairAgya utpanna thatAM te vAMsano TukaDo brAhmaNa pAsethI jhuMTavI lIdho, ane kahevA lAgyo, dIkSA levA tatpara banI. have jo potAnI sagarbhAvasthAnI vAta kare "A vAMsa mArA bApanI smazAnabhUmimAM Ugelo che e huM tane to dIkSAvratamAM vizna Ave ema samajI potAnI sagarbhAvasthA nahi levA dauM." rANIe sAdhvIne jaNAvI nahi ane dIkSA grahaNa karI lIdhI. banne jaNA vAMsadaMDa aMge vivAda karavA lAgyA. chevaTe banne pheMsalA jema jema divaso vItatA gayA tema tema A navadIkSitAnuM udara mATe nagaranA adhikArI pAse pahoMcyA. adhikArI karakaMDUne kahe, vikasita thatuM joI pelAM sAdhvIe prazna karyo, "A zuM?' tyAre "A vAMsanuM tAre zuM kAma che?" karakaMDU kahe, "A vAMsa mane rAjya teNe dIkSA samaye potAnI sagarbhAvasthAnI vAta kahI. eNe kabUlyuM apAvaze.' adhikArI hasI paDyA. ane kahevA lAgyA, 'bhale, A ke dIkSA grahaNamAM vighnanA bhayathI pote A vAta chupAvI hatI. samagra vAMsa tuM laI jA. ane jyAre tane rAjya maLe tyAre eka gAma A paristhiti pArakhI jaIne pelA sAdhvIjIe A navadIkSitA mATe brAhmaNane Apaje hoM!' karakaM kabUla thayo. ane vAMsadaMDa laIne ekAMta sthaLe rahevAnI vyavasthA karI. divaso vItatA gayA. prasUtinI ghera gayo. pelA brAhmaNe vairavRtti rAkhIne karakaMDUne mAravAnI taiyArI veLA AvI pahoMcI. ane rANIe svIkArelA ekAMtavAsamAM putrane karI. cAMDAla pitAne A vAtanI khabara paDatAM te A gAma choDI janma Apyo. pachI teNe putrane eka kaMbalamAM vIMTALyo, pitAnuM anya pradezamAM rahevA cAlI gayo. nAma mudrAMkita karyuM ane jhaTa najIkanA smazAnamAM mUkI dIdho. cAMDAla kAMcanapura nAmanA nagaramAM AvI pahoMcyo. te ja samaye
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 prabuddha jIvanaH jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka ogasTa-sapTembara, 2011 eka ghaTanA banI. tyAMno rAjA aputra mRtyu pAmatAM maMtrIoe sAdhvIsvarUpA rANIne oLakhyAM ane vaMdana karyA. rAjAnA ghoDAne chUTo mUkyo hato. e ghoDo pharato pharato jyAM vanamAM rAjAthI vikhUTA paDI javuM, sagarbhA avasthA, dIkSita karakaMDU enA cAMDAla pitA sAthe nagara bahAra sUto hato tyAM AvI thavuM, putrajanma ghaTanAothI sAdhvIe rAjAne paricita karyA. ane haSArava (haNahaNATa) karavA lAgyo. prajAe tarata ja A chokarAne kahyuM ke "A karakaMDU tamAro ja putra. enI sAme yuddhe caDazo ?" lakSaNavaMto mAnI jayajayanAda karyo. maMtrIoe karakaMDUne e ghoDA dadhivAhana prasanna thayo. page cAlIne karakaMDU pAse gayo. putrane upara besADI nagara praveza karAvyo. devoe paNa tenA mastaka para AliMganamAM lIdho. mastake suMdhyo, harSanAM AMsu vahAvyAM ane puSpavRSTi karI. maMtrIoe karakaMDUne rAjagAdIe besADyo. samaya putrane caMpAnagarInA rAjya upara abhiSikta karyo. dadhivAhane dIkSA jatAM te rAjyano mahApratApI rAjA banyo. grahaNa karI. have eka divasa vaMzadaMDa mATe vivAda karanAro brAhmaNa karakaMDU pAse karakaMDU kAMcanapura ane caMpAnagarI banne rAjyo, caMpAnagarImAM AvI caDyo. karakaMDUe tene oLakhyo ane pUrve ApelA vacana rahIne, saMbhALI rahyA che. A karakaMDUne gAyonAM ToLAM khUba gamatAM. pramANe tene eka gAma ApavA taiyAra thayo. emanA ziMgaDAM, puccha, mukhAkRti vagerenI zobhA emane khUba brAhmaNe kahyuM, "caMpAnagarImAM mAruM ghara che. eTale e pradezamAM gamatI. eka divasa e gAyonA ToLAmAM suMdara varNano sphaTika samo eka gAmanI IcchA rAkhuM chuM.' zobhAyamAna vAchaDo emanA jovAmAM Avyo. eTale govALone A caMpAnagarI eTale karakaMDUnA kharA pitA dadhivAhana rAjAnI emaNe bhalANa karI ke A vAchaDAne peTa bharIne gAyamAtAnuM dUdhapAna nagarI. karakaMDU enA kharA pitAthI to ajANa hato. eNe dadhivAhana karAvavuM ane sArI rIte uchera karavo. govALo vAchaDAnuM vizeSa rAjA upara eka AjJApatra lakhyo ke "tamArA pradezamAM, Avela dhyAna rAkhavA lAgyA. ethI thoDA ja samayamAM vAchaDo zarIre khUba brAhmaNane eka gAma Apajo." A AjJApatra eNe enA dUta sAthe mAMsala, hRSTapuSTa banI gayo. anya vAchaDAne garjanA karIne trAsa mokalAvyo. dUte caMpAnagarI pahoMcI AjJApatra dadhivAhana rAjAne Apato, toye rAjA enA pratye prItimAna ja rahetA. soMpyo. patra vAMcI rAjA gusse bharAyo, 'mRgalA jevo eka pleccha have rAjakAjamAM atyaMta vyasta rahevAne kAraNe rAjA gaudhAmamAM bALaka siMhatulya mArA jevAne AjJA kare !' Ama kahI dadhivAhane nirIkSaNa karavA keTalAMka varSo sudhI jaI ja na zakyA. eka divasa dUtane dhUtkArI kADhyo. dUte karakaMDUne saghaLo vRttAMta kahI saMbhaLAvyo. ociMtA ja emane pelA vAchaDAnI yAda AvI. enA zobhAyamAna AthI krodhita thaIne karakaMDU sainya sAthe caMpApurI pAse AvI paDAva dehane nIrakhavA rAjA godhAmamAM pahoMcyAM. ane govALone e nAkhyo. banne pakSe yuddhanI taiyArI thavA lAgI. e ja samaye karakaMDUnI vAchaDAne potAnI pAse laI AvavA kahyuM. rAjAe tyAM zuM joyuM? kharI mAtA (sAdhvI) putranA paDAva pAse AvI pahoMcI ane karakaMDUne eka atyaMta gharaDo thayelo, paDI gayelA dAMtavALo, khUba ja dUbaLI kahevA lAgI, "he karakaMDU rAjA, tame tamArA pitAnI sAme yuddha kema kAyAvALo baLada joyo. govALoe kahyuM, "Apa jene jovA Iccho caDo cho?" karakaMDUe pUchyuM, "he sAdhvIjI, dadhivAhana rAjA mArA cho te ja A vAcharaDo che." pitA zI rIte ?' tyAre sAdhvIe putrane potAno saghaLo pUrvavRttAMta rAjA vicAre caDhI gayo, 'A saMsAradazA keTalI viSama che! kyAM kahI saMbhaLAvyo. A prANInI pUrvanI manohara avasthA ane kyAM AjanI vRddhAvasthA ! karakaM potAnA sAcAM mAtApitAthI jJAta thayo. manamAM AnaMda A saMsAracakramAM, bhavATavImAM Ama ja jIvo navI navI avasthAne paNa thayo. paNa ahaM hajI chUTyo nahoto. pitAne paNa namatuM pAme che. zAzvata sukhamaya avasthA hoya to te kevaLa mokSa ja che." ApavA e taiyAra nahoto. tyAre sAdhvI mAtA dadhivAhananA mahele A rIte karakaMDU rAjA vRddha baLadanA darzananuM nimitta prApta thatAM pahoMcI. sau sevakoe sAdhvIvezamAM paNa rANImAtAne oLakhI pUrvabhavanA saMskAronA udayathI vairAgya-abhimukha banyA, pratibuddha lIdhA. rAjAne rANInA AgamananI vadhAmaNI ApI. rAjAe thayA, rAjyano parityAga karI, dIkSita thaI saMyamapaMthe saMcaryA. * * guru ane vRddhonI sevA karavI, ajJAnI jIvonA saMgathI dUra rahevuM, svAdhyAya karavo, sUtrArthanuM sArI rIte ciMtana karavuM, ekAMtamAM rahevuM ane vairya dhAraNa karavuM e mokSaprAptino mArga che. * saraLa manuSyanI zuddhi thAya che. zuddha mANasamAM ja dharma sthira thAya che. ghIthI siMcAyelA agninI jema zuddha thaI te manuSya parama mukti pAme che. * pAMca indriyo tathA krodha, mAna, mAyA ane lobhane jItavAM kaThina che. AtmAne jItavo tethI paNa vadhu kaThina che; paraMtu AtmAne jItavAthI sarva jItI levAya che.
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara, 2011 prabuddha jIvana: jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka sAvadhAnI, samatA, sahiSNutA - te AnuM nAma magadha dezamAM naMdi nAmanA gAmamAM gautama nAmano brAhmaNa hato. te bhiAcara tarIke vividha gAmomAM bhikSA arthe bhramaNa karo. tene dhAriNI nAmanI patnI hatI. keTaloka samaya vItyA pachI dhAriNI sagarbhA thaI. paNa garbhAvasthAnA cha mahinA thayA hatA tyAM patinuM avasAna thayuM. pachI prasavakALe putrane janma ApI dhAriNI paNa mRtyu pAmI. AthI mAtA-pitAnuM chatra gumAvI beThelo A putra mAmAne tyAM moTo thavA lAgyo. enuM nAma naMdiSaNa rAkhavAmAM AvyuM. naMdiSeNa mAmAne tyAM khetI, pazupAlana Adi kAmomAM madadarUpa thato. e rIte mAmAno boja paNa thoDo haLavo thayo. e gAmamAM keTalAka IrSyALu loko hatA. teo A naMdiSaNanI kAnabhaMbheraNI karavA lAgyA, 'tuM A mAmAnAM game teTalAM vetarAM karIza ane teo game teTalA dhanasaMpanna thaze topaNa tane karyo lAbha thavAno nathI.' satata thatI kAnabhaMbheraNIthI naMdipezanA kAryamAM maMdatA AvI. te agAu karatAM ochuM kAma karavA lAgyo. mAmAne Ano aNasAra AvI jatAM emaNe naMdiSaNane samajAvyo ke 'keTalAka lokone pArakAM ghara bhAMgavAmAM AnaMda Avato hoya che. AvA loko tane nAhakanA bharamAvI rahyA che.' pachI emaNe naMdiSaNano utsAha vadhAravA kahyuM, 'mArI traNa putrIomAMthI sauthI moTI putrI yauvanavayamAM Avaze eTale enAM lagna huM tArI sAthe karIza.' A vAtathI protsAhita thaIne naMdiSaNa gharanA tamAma kAma agAunI jema karavA lAgyo. pedA thayo. mAmAnA gharethI nIkaLI jaIne naMdivardhana nAmanA AcArya pAse jaI eka dIkSA grahaNa karI. dIkSita thayA pachI eNe nirNaya karyo ke pUrvabhavamAM je pApakarmo meM karyAM che e karmonA kSaya mATe huM have mArA A sAdhujIvanamAM tapazcaryAno mArga grahaNa karIza. Ama niya karIne teo chaThTha saLaMga be upavAsa)ne pAraNe chaThThano tapa karavA lAgyA. te uparAMta emaNe bALa-rogI-vRddha sAdhujanonI sAdhanAmAM sahAyarUpa banavArUpa (vaiyAvacceno) abhigraha lIdho. emanA AvA sAdhuvarganI sevAnA abhigraha mATe teo khUba jANItA banyA. ThekaThekANethI naMdiSeza muninA A guzanI prazaMsA thavA lAgI. naMdiSeNa muninA A vaiyAvacca tapanI pratIti karavAnuM eka deve vicAryuM. e deve mAyAjALathI be sAdhu pedA karyAM, eka sAdhune rogI be tarIke vanapradezamAM rAkhyA. ane bIjA sAdhune naMdiSaNa muni pAse mokalyA. naMdipeza pAse AvI A sAdhu kahevA lAgyA, 'vanamAM eka bImAra sAdhu che. temanI sevAzuzruSA karavAnA abhilASAvALA je hoya te satvare tyAM pahoMce. naMdiSaNa muni A samaye chaThThanA tapanuM pAraNuM karavA beThA hatA. hajI to pahelo koLiyo hAthamAM hato. tyAM ja A sAdhunA bola kAne paDatAM ja UbhA thaI gayA ne pUchavA lAgyA, 'tyAM bImAra sAdhune kaI vastuno khapa che ?' AgaMtuka sAdhu kahe, 'tyAM pANInI jarUra che.' naMdiSeNa muni pANI mATe upAzcaryathI nIkaLyA. paNa parIkSA laI ela pelA deve mAyAjALa pAtharIne jyAM jyAM maMdirpaNa jAya tyAM pANI have moTI putrI jyAre vayamAM AvI tyAre jarAye gamato nahoto. eNe naMdipeza sAthe lagna karavAnI pitA samakSa A kathAnAM AdhArota che A. azuddha karI nAkhatA. AhAra pANInI zuddhi anicchA pragaTa karI. putrIe kAraNa e ApyuM haribhadrasUri-viracita graMtha 'upadezayada' mATe sAvadhAnI rAkhanAra A muni azuddha ke naMdipeza dekhAve kadarUpo hato ane tene e paranI A municaMdrasUrinI 'sukha saMbodhanI pANI grahaNa karatA nathI. Ama eka vAra, be vRtti.' mULa graMthanI bhASA prAkRta. vRttinI vAra ne chevaTe trIjI vAranA bhramaNa samaye zuddha bhASA saMskRta. paNa vRttikAre emAM je pANI meLavI zakyA. kathAo ApI che te bahudhA prAkRtamAM che. vRttinI racanA vi. saM. 1174mAM thaI che 'upadezAlA'nI 'hopAdeyATIkA'mAM paNa A kathA maLe che. pachI naMdiSeNa muni satvare vanamAM rahelA mAMdA sAdhu pAse pahoMcI gayA. muninA tyAM jatAveMta ja te sAdhu AkrozapUrvaka kaThora veza hatAza thaIne naMdiSeNa gharakAmamAM vaLI pAcho pramAda karavA lAgyo. tyAre mAmAe. ene punaH samajAvyo ke A moTI putrIe bhale lagnano InkAra karyo, paNa bIjI putrIne tArI sAthe paraNAvIza. paNa samaya jatAM bIjI putrIe paNa naMdiSaNane paraNavAnI anicchA pragaTa karI. eTale mAmAe trIjI putrI ApavAnuM jaNAvyuM. paraMtu A trIjI putrIe paNa naMdiSeNa sAthenA lagnanI nA pADI dIdhI, huM uparAchAparI banelI lagnaInkAranI A ghaTanAothI naMdiSaNanA jIvanamAM vairAgya 39 pustaka : 'upadezapadano gUrjara anuvAda' saMpA-anu, A. hemasAgarasUri, sahasaMpA.-paM. lAlacaMdra bhagavAna gAMdhI, makA. Ananda-Ima-dhamAlA va caMdrakAMta sAkaracaMda jhaverI, muMbaI-ra, vi. saM. 2028 (I. sa. 1972).] saMbhaLAvavA lAgyA. 'tuM sAdhuonI vaiyAvacca karanAra che ema kahevAya che ane tuM ema mAne tuM che, paNa e mAtra nAmanuM ja che. tArAmAM evA koI guNa to dekhAtA nathI. teM ahIM AvavAmAM keTalo viddha karyo. bhojana karIne Avyo jaNAya che. mArI mAMdagIno to te kaMI khyAla rAkhyo ja nathI.
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 prabuddha jIvanaH jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka ogasTa-sapTembara, 2011 naMdiSaNa munie sAdhunA AvAM AkarAM veNane paNa amRtasamAna vacano sAMbhaLatA rahyA. teo A kaThora vANIne jarA ya mana upara gaNI sahI lIdhAM. muni sAdhunA pagamAM paDyA. aparAdha mATe kSamA letA nathI. sAdhu pratye emanA manamAM saheja paNa durbhAva ke kaTutA mAgI. pachI tarata ja muni sAdhunA mala-mUtrathI kharaDAyelAM vastro pedA thatAM nathI. je durgadha prasarI rahI che ene caMdanasuvAsa samI dhoIne sApha karavA lAgyA. pachI mAMdA sAdhune kahevA lAgyA, "Apa mAnI rahyA che. ane sAdhune pIDA thavAmAM potAnA dvArA je kAMI UbhA thAva. ApaNe vasativALA sthAne jaIe. tyAM ApanuM svAcya pramAda thato hoya tenI manomana kSamAyAcanA karI rahyA che. sAruM thaze.' sAdhu kahe, "A sthAnethI kyAMya paNa jaI zakavAnI je deva A muninI parIkSA laI rahyA che te jarApaNa emane kSobha mArI zakti nathI.' muni kahe, "Apane mArI pITha upara besADIne pamADavAmAM ke emanA abhigrahamAMthI, tapamAMthI, zuddhinA laI jaIza. pachI te sAdhu muninA khabhe besI gayA. naMdiSeNa sAdhune AgrahamAMthI vicalita karavAmAM samartha thayA nahIM. tyAre te deve khabhe besADI jhaDapathI cAlavA mAMDyA. devI mAyAthI maLa-mUtranI mAyA saMkelI lIdhI. ane naMdiSeNa muninI stuti karavA lAgyA ke prasarI rahelI durgadha muni sahana karatA rahyA. vaLI, AkhA raste bImAra "kharekhara, tame tamAruM jIvana dhanya banAvyuM che.' munie upAzraya sAdhuno Akroza ane kaThora vacano to cAlu ja hatAM, 'huM khUba ja pAchA AvI guru samakSa banelI ghaTanA kahI saMbhaLAvI. gurue paNa pIDA anubhavuM chuM. tuM khADATekarAvALA raste cAle che je mane pIDA naMdiSeNa muninI prazaMsA karI dhanyavAda ApyA. zuddha AhAra-pANI pahoMcADe che. tane dhikkAra che.' muni atyaMta samatAbhAve A kaThora mATenI sAvadhAnI, samatA ane sahiSNutA te AnuM nAma.* * guNAvaLInI zIlarakSA che. vizvapura nAme nagara che. emAM guNasAgara nAme zreSThI rahe che. eka divasa mAlaNa guNAvaLI pAse AvIne kahevA lAgI, "A A zreSThIne zIlavatI, sadAcArI, lAvaNyavatI ane guNiyala evI dhananuM AmaMtraNa tame svIkArazo to e enI badhI ja dhanadolata guNAvaLI nAme kanyA che. pitAe A kanyAnA lagna rAjapura nagaranA tamArA caraNe dharI deze. vaLI, tame jo ene nahIM maLo to e maravA dhanavaMta zreSThInA guNasaMpanna putra jayavaMta sAthe karyA. dharma-ArAdhanA paNa taiyAra thayo che. eTale eka vAra tame mArI sAthe cAlo. meM karatAM karatAM A navayugala dAMpatyasukhamAM divaso pasAra karI rahyuM dhanane vacana ApyuM che ke huM guNAvaLIne tamArI pAse laI AvIza." guNAvaLI bolI, "ene kahejo ke marI javAnI jarUra nathI. huM thoDoka samaya vItyA pachI A nagaramAM eka dhana nAmano yuvAna rAtre dhanane maLavA jarUra AvIza.' mAlaNe guNAvaLIno A saMdezo dhaMdhA arthe Avyo ane nagaranA cauTAmAM eno vepAra zarU karyo. dhanane pahoMcADyo. dhana ghaNo khuza thayo. guNAvaLInI pratIkSA karavA A dhana sAthe jayavaMtane maitrI thavAthI ene jayavaMte potAnA gharamAM lAgyo. sAthe guNAvaLIne laIne potAne deza javAnI paNa taiyArI utAro Apyo. gharamAM nikaTatAthI jayavaMtanI svarUpavAna patnI karI lIdhI. guNAvaLIne joIne A dhana vepArI enA pratye kAmAsakta banyo. A bAju, guNAvaLIe pati jayaMvatane kahyuM, "Aje huM mAre guNAvaLI to nirdoSa ane nikhAlasa hatI. dhananI A manovRttithI piyara jAuM chuM." pachI te mAlaNanI sAthe saMketa pramANe yakSamaMdire te sAva ajANa hatI. pahoMcI. dhana te sthaLe saghaLuM dravya laI sAMDhaNI para savAra thaIne guNAvaLIne vaza karavA mATe dhane dararoja phUla ApavA AvatI Avyo. guNAvaLIe mAlaNane vidAya karI. pote dhananI sAMDhaNI mAlaNane sAdhI. mAlaNane dhane dUnIkarma soMpyuM. para savAra thaI. ane dhana enI sAthe sAthe ( [A kathA 5. vIravijayajIkRta 'caMdrazekhara mAlaNa phUla laIne guNAvaLI pAse javA lAgI. | pagapALA cAlavA lAgyo. rAjAno rAsa'nA trIjA khaMDanI 6ThThI DhALamAM 11 ane lAga joIne eka divasa dhanano saMdezo che. rAsa madhyakAlIna gujarAtI bhASAmAM - thoDe ka dUra gayA pachI guNAvaLIe guNAvaLIne kahI saMbhaLAvyo. guNAvaLIe che ane enI racanA vi. saM. 1902 (I te sAMDhaNI thobhAvI. dhanane kahe, 'huM ahIMthI dUnInI vAtane kAMI gaNanAmAM lIdhI nahi. AgaLa nahi AvuM.' dhana kahe, "kema nA pADo sa. 1846 )mAM thaI che. dhana mAlaNa sAthe avAranavAra saMdezA ane | cho ?' avanavI bheTo mokalato hato. gharamAMthI urjA : pustaka : 'zrI caMdrazekhara rAjAno rAsa', guNAvaLI : "huM mArA eka paganuM jhAMjhara khasavAnuM nAma paNa leto nahoto. eTale anu.-saMpA. sAdhvIjI zrI jitakalyAzrIjI, ha. sA, utAvaLe bhUlI gaI. eka jhAMjhare huM na AvuM." guNAvaLIe A dhanane caturAIthI pATha prakA. zrI vaDAcoTA saMvegI jena moTA dhana : "mAre nagara jaIne huM tamane bIjAM bhaNAvavAno nirNaya karyo. upAzraya, surata-3. I. sa. 2004.] jhAMjhara lAvI daIza.'
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara, 2011 prabuddha jIvanaH jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka | 41 guNAvaLI : "nA, mAre to A ja joIe. bIjuM jhAMjhara palaMga AbhUSaNo sAthe guNAvaLIne vidAya karI hovAthI pote lUMTAyo para paDyuM che te laI Avo." Ama guNAvaLIe haTha pakaDI tyAre dhana paNa che evo ahesAsa thayo. AthI vairAgya AvatAM te rAjya choDI jhAMjhara laI AvavA taiyAra thayo. dhananI pITha dekhAtI baMdha thaI eTale daIne yogI banI gayo ane jaMgalanI vATa pakaDI lIdhI. guNAvaLIe sAMDhaNIne AgaLa doDAvI dIdhI. guNAvaLInuM jhAMjhara levA gayelo pelo dhana vepArI jyAre pAcho madharAte guNAvaLIne eka cora maLyo. pahelAM to sAMDhaNI para Avyo tyAre guNAvaLIne ke sAMDhaNIne na jotAM ene paNa khAtarI lAdelo sAmAna joIne harakhAyo. pachI ekalI svarUpavAna strIne thaI ke pote chetarAyo che. pariNAme e paNa saMsAra tyajIne vairAgI joIne. guNAvaLI pelA coranI manovRtti pAmI gaI. pachI kahe, banI gayo. mArAM dhanyabhAgya ke tamAro sathavAro maLyo." pelo cora guNAvaLI mATe bhojana laIne Avyo tyAre cora sAMDhaNInI lagAma pakaDI cAlavA lAgyo. rastAmAM guNAvaLI guNAvaLIne na jotAM ene paNa ThagAyAnI khAtarI thaI. e paNa sAthe vAtoe vaLagyo. pachI dhImethI potAnuM pota prakAzato hoya saMsAra tyajI bAvo banI gayo. ema kahe, "Aje tuM mArI IcchA pUrI kara." rAjapuramAM jyAre guNAvaLInA pati jayavaMtane khabara paDI ke patnI guNAvaLI : "huM gaIkAlanI nIkaLI chuM. bhojana karyuM nathI. bhUkhI piyaranuM bahAnuM kADhI bIje cAlI gaI che tyAre e paNa duHkhI duHkhI chuM." cora ene mATe kazAka AhAranI sagavaDa mATe nIkaLyo. thaI gayo. ane khUba ja lAgI AvavAthI e paNa sAdhu banI gayo. guNAvaLI eka vaDalA nIce poro khAvA beThI. have eka vakhata A cAreya yogIo (agAunA rAjA, cora, e vakhate A vanapradeza je rAjyamAM Avelo hato tyAMno rAjA dhana ane jayavaMta) jaMgalamAM pharatA pharatA eka sarovarakAMThe bhegA vanavihAra arthe nIkaLyo hato. vanabhUminA pAlake rAjAne vadhAmaNI thaI gayA. bhikSA dvArA mAgI ANelAM dAla-roTI ArogavA beThA. ApI ke vaDalA heThe eka rUpALI strI beThI che. rAjA strIlaMpaTa hato. cAreya jaNA aMdaroaMdaro bIjAone pUchavA lAgyA ke tame bAvA rAjasevaka sAthe rAjAe evo saMdeza mokalyo ke e strI rAjasevakanI kema banyA? sAthe rAjamahele padhAre. rAjasevake guNAvaLI pAse AvI rAjAno dhana kahe, "je strInA patinA gharamAM huM raheto hato te strI tarapha saMdezo kahyo. samaya pArakhIne guNAvaLI rAjasevakanA sathavAre huM AkarSAyo. meM mAro manoratha eka dUtI sAthe e strIne kahAvyo. sAMDhaNI upara savAra thaIne rAjamahele pahoMcI. rAjAe ene mahelamAM e strI mArI sAthe AvavA nIkaLI. paNa eNe mane rastAmAM utAro Apyo. enI tamAma sagavaDa sacavAya evI vyavasthA karI. caturAIthI chetaryo. mAruM saghaLuM jhaverAta laI e cAlI gaI.' rAtre rAjA guNAvaLInA Azraya-khaMDamAM pravezyo. guNAvaLI cora kahe, "sAMDhaNI upara besIne ekalI pravAsa karI rahelI eka AgaLa rAjAe potAnI bhogecchA pragaTa karI. strI pratye huM kAmAMdha banyo. mane bhojananI vyavasthA karavAnuM kahIne, guNAvaLI kahe, "he rAjA! utAvaLa na karo. mAruM vrata pUruM na mane chetarIne cAlI gaI. rAjA kahe, "eka strI sAMDhaNI sAthe mArA thAya tyAM sudhI huM Apane AdhIna thaI zakuM nahi." mahelamAM AvI. meM enI AgaLa mArI bhogecchA pragaTa karI. paNa rAjA kahe, "tuM to sAmethI ahIM AvI cho. tAre vaLI vrata kevuM?' e strI enuM vrata pUruM karavAnuM bahAnuM kADhI, mAruM karoDonuM dravya guNAvaLIH "mAre nagara bahAra AvelA mahAdevanA maMdire darzana- laI cAlI gaI. cheka rAjapura pahoMcI gaI ne rathacAlakane ema kahIne pUjA karavAnuM vrata che.' pAcho vALyo ke rAjAe mane sAsare vaLAvI che.' pachI rAjAe guNAvaLI mATe maMdire javA ratha taiyAra karAvyo. traNa yogIonI vAta cothA yogIe (pUrve je guNAvaLIno guNAvaLIe rAjAne kahyuM, "mAro abhigraha pUrNa karIne pAchI AvuM pati hato te jayavaMte) sAMbhaLI. e traNe yogIonI vAta sAMbhaLI chuM. sAMDhaNI mArA vinA ekalI raheze nahi eTale ene paNa mArI daMga ja rahI gayo. ene samajAI gayuM ke A traNe jaNAe je-je sAthe mokalo.' rAjAe guNAvaLIne mUlyavAna AbhUSaNo ane strIthI chetarAyAnI vAta karI e enI patnI guNAvaLI ja hatI. sAMDhaNI sahita vrata pUrNa karavA vidAya ApI. ane eNe A badhuM karyuM e to enI zIlarakSA mATe karyuM hatuM. guNAvaLI rathamAM besI cheka ene sAsare rAjapura pahoMcI. nagara have traNe yogIonI vAta pachI vAta karavAno vAro jayavaMtano bahAra rathane thobhAvyo. pachI rathacAlakane ane sAthenA sainikane hato. paNa pote te cAritryavAna patnI pratye khoTI zaMkA ane vidAya karyA. ane guNAvaLI sAMDhaNI sAthe patigRhe pahoMcI gaI. gerasamaja karI beTho hato. e have pelA yogIo AgaLa zuM bole? have sAme pakSe zI ghaTanA banI te juo. kyo rahasyasphoTa kare ? A cotho yogI (jayavaMta) "alakha niraMjana" rAjAne jyAre rathacAlake ane sainike guNAvaLIno saghaLo vRttAMta bolI Ubho thaI gayo ane potAnA gharabhaNI pahoMcavA utsukatAthI kahyo tyAre rAjAne khAtarI thaI ke pote chetarAyo che. mUlyavAna cAlI nIkaLyo.
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 prabuddha jIvanaH jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka saujanya, svapnadarzana ane saMprApti avaMtI dezamAM ujjayinI nagarImAM devadattA nAmanI gaNikA rahetI hatI. A nagarImAM mUladeva nAmano eka yuvAna Ama to rAjakuLamAM janmelo, sAdhanasaMpanna hato paNa dyUta Adi unmArge caDI gayo hato. te yuvAna devadattA gaNikAne tyAM paNa jato ane viSayasukha bhogavI enA divaso AnaMdamAM pasAra karato. acala nAmanA eka bIjA yuvAne koIka vasaMta-mahotsavamAM devadattA gaNikAne joI ane enA pratye tIvra anurAgavALo banyo. jAtabhAtanI bheTasogAdo mokalI chevaTe devadattAne ane enI mAtAne vaza karI. acala paNa have devadattA pAse bhogavilAsa arthe AvavA mAMDyo. joke devadattA gaNikA hRdayathI to mUladeva pratye ja prIti dharAvatI hatI. paNa mUladeva have paiseTake khuvAra thayo hoI devadattAnI mAtA mUladevane praveza karAvatI na hatI. ane ema karavAmAM devadattAne mUladevanI nirdhanatAnuM kAraNa ApatI hatI. eka vAra devadattAe mAtAne kahyuM ke 'huM dhananI lobhI nathI. mUladeva bhale dhanathI khuvAra haze paNa e vivekI ane guNasaMpanna che.' paNa mAtA to acalano ja pakSa letI rahI. tyAre devadattA bolI, 'ApaNe bannenI parIkSA karIe.' ogasTa-sapTembara, 2011 mokalAvI che.' mAtAne thayuM ke devadattA acalanA dhana karatAM mUladevanA guNane ja vizeSa jonArI che.' pachI dhananI lAlacu mAtAe mUladevano kAMTo zI rIte dUra karI zakAya evI yukti vicAravA mAMDI. eNe acalane zIkhavADI rAkhyuM ke 'huM bahAragAma jAuM chuM' ema devadattAne jUTho saMdezo mokalavo. acala e kapaTane anusaryo. acalanI gerahAjarImAM devadattAe mUladevane AmaMtryo. mUladevanA AvyA pachI thoDI ja vAramAM acala paNa tyAM AvI caDyo. devadattA dvArA palaMga para nIce saMtADAyelA mUladevane acale mAthAnA vALa pakaDI Ubho karyo. lajjita thayelo mUladeva tyAMthI cAlyo gayo. potAnA ja duzcAritryanuM pariNAma pote bhogavI rahyo che evo kalaMkita bhAva anubhavato mUladeva ujjayinI nagarI tyajIne bennAtaTa nagarI tarapha javA mATe nIkaLI paDyo. sAthe rastAmAM khAvA kAMI bhAtuM paNa lIdhuM nahotuM. cAlato cAlato vanapradeza AgaLa pahoMcyo tyAM eka pravAsIno ene bheTo thayo je e ja mArge AgaLa javAno hato. vaLI enI pAse bhAtuM paNa hatuM. mUladevane thayuM A pravAsInA saMgAthamAM A vana pAra karI zakAze ane enI pAsenA bhAtAthI AhAra paNa karI zakAze. Ama baMne jaNA vAto karatA cAlatA hatA. raste eka jaLAzaya pachI devadattAe dAsI sAthe acalane saMdezo mokalAvyo ke 'tArI vallabhAne zeraDI khAvAno manoratha thayo che.' A saMdezo maLatAM sAdhanasaMpanna acale harSavibhora banI zeraDI bharelAM ekAdhika gADAM mokalI ApyAM. [A kathAno AdhArasrota che A. haribhadrasUri-viracita graMtha, 'upadezapada' mAtA devadattAne kahe, 'jo, acala keTalo AvyuM tyAM vizrAma mATe baMne thobhyA. pelA pravAsIe enuM bhAtuM bahAra kADhyuM ane ekalAe ja eno AhAra karyo. mUladeva sAme ja beTho hato. paNa ene bhAtuM khAvA mATe badho udAra che. tArI eka sAmAnya mAgaNI paranI A. municaMdrasUrinI 'sukha saMbodhanI upa2 eNe keTaluM dhana kharcI nAMkhyuM!' tyAre vRtti.' mULa graMthanI bhASA prAkRta. vRttinA eka zabda mAtrano paNa upacAra karyo nahIM. nAkhuzI pragaTa karatAM devadattA bolI, 'zuM huM hAthaNI chuM? pAMdaDAM sameta cholyA-samAryA vinA sAMThAo eNe mokalAvI ApyA, jANe koI pazune AhA2 ka2vAno na hoya!' bhASA saMskRta. paNa vRttikAre emAM je kathAo ApI che te bahudhA prAkRtamAM che. vRttinI racanA vi. saM. 1174. AcAryazrI pradyumnasUri-racita 'pAThazALA guNasaMpanna mUladeve vicAryuM ke bhale, Aje to te mane AmaMtravAnuM bhUlI gayo haze paNa kAle to e mane jarUrathI AhAra mATe bolAvaze.' paNa bIje ane trIje divase paNa, graMtha-1 mAM paNa A kathA "he mAnava, bana vanapradeza pUro thayo tyAM sudhImAM eka paNa haMsa' e zIrSaka heThaLa apAI che. (I. tuM 2005). pachI devadattAe dAsI dvArA mUladevane evo ja saMdezo mokalAvyo. eTale mUladeve jarUra pUratI ja zeraDI kharIdI. charIthI ene cholIne sArI rIte samArI, rasasabhara TukaDAo upara taja, elacI, cAroLI vigere sugaMdhI vastuo bhabharAvI, koDiyAmAM goThavIne e zeraDI dAsI sAthe mokalAvI. devadattAe mAtAne kahyuM, mUladevanuM saujanya ane vinaya tuM jo. vagara mahenate khAI zakAya e rIte eNe zeraDI vakhata pelA pravAsIe jamavA mATeno ziSTAcAra karyo nahIM. topaNa mUladeve to enI saujanyazIlatAne kAraNe ema ja vicAryuM ke Ano mane sathavAro maLyo tethI e mAro upakArI ja che.' pustaka : 'upadezapadano gUrjara anuvAda', saMpA.-anu. A. hemasAgarasUri, sahasaMpA. paM. lAlacaMdra bhagavAna gAMdhI, prakA. Ananda-hema-graMthamAlA vatI caMdrakAMta sAkaracaMda jhaverI, muMbaI-2. vi. chUTA paDyA. madhyAhnano samaya hato. mUladeve sa. 2028 (I. sa. 1972.) pachI vastIvALA pradezamAM AvI jatAM banne manathI saheja paNa kaleza pAmyA vinA hAthamAM
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara, 2011 prabuddha jIvanaH jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka 43 paDiyo laIne bhikSA mATe nagaramAM pravezyo. bAphelA aDadanA cAmara ane kaLaza-taiyAra karavAmAM AvyAM. A divyo nagaramAM bAkaLAthI eno paDiyo bharAI gayo. bhUkha barAbaranI lAgI hatI. paribhramaNa karatAM karatAM mUladevanI najIka AvyAM. tyAM hAthIe kaLaza bhojana arthe te eka taLAvanA kinArA najIka gayo. te ja samaye grahaNa karI mUladevano abhiSeka karyo. ghoDAe haSArava karyo. cAmaro eka munine gAma tarapha jatA mUladeve joyo. teo saLaMga eka mAsanA vIMjhAvA lAgyA. ane chatra enI upara sthira thayuM. rAjyanA maMtrIupavAsanI tapazcaryAnA pAraNA arthe vahoravA jatA hatA. AvA sAmaMtoe mUladevanuM svAgata karyuM. mUladeva rAjA banIne siMhAsane munine jotAM ja ene thayuM ke mArA puNya baLavAna che, jethI bhojana birAjamAna thayo. samaye AvA munino yoga thayo. eNe munine vinaMtI karI, "he A vAta jANIne pelA dharmazALAnA musApharane AvuM ja svapna bhagavaMta! karuNA karI mArA A bAkaLA Apa svIkAro." munie AveluM te vasavaso karavA lAgyo ke amane bannene ekasarakhuM ja pAtramAM bAkaLA grahaNa karyA. svapna AveluM to mane rAjya kema na maLyuM? lokoe ene samajAvIne eTalAmAM mUladevanA aMtaranA AvA sAttvika bhAva jANIne zAMta karyo. munibhakta devI bolI, "tuM varadAna mAga." tyAre mUladeve devadattA, mUladevane thayuM ke mane rAjya maLyuM, hajAra hAthIo maLyA, paNa hajAra hAthI ane rAjyanI mAgaNI karI. pachI vahorAvatAM vadhelA hajI devadattA bAkI rahI. eTale eNe ujjayinInA rAjAne dAnabAkaLAthI pote traNa divasanA upavAsanuM pAraNuM karyuM. jANe mAnathI hetaprItathI vaza karyo. aMte rAjAe devadattA ene samarpita amRtabhojana karyuM hoya evI tRpti eNe anubhavI. karI. pachI sAMje bennAtaTanI koI dharmazALAmAM jaIne tyAM sUI gayo. have pelo vanapradezano pravAsI jeNe traNa divasa sudhImAM eka vahelI paroDhe eNe evuM svapna joyuM jemAM AkAzamAM sarva dizAone paNa vakhata mUladevane AhAra mATeno ziSTAcAra nahoto karyo, ene prakAzita karanAra pUrNa caMdranuM pote pAna karyuM. evuM ja svapna sAthenA jANa thaI ke A mUladeva rAjA banyo che eTale te rAjabhavanamAM bIjA eka musAphare paNa joyuM. baMne sAthe jAgyA. pelA sAthenA je mUladevane maLavA Avyo. mUladeve ene oLakhyo. eno Adara karyo. musApharane svapna AvyuM hatuM tenuM zuM phaLa hoI zake e vize anya vanapradezamAM eno sathavAro maLelo e bAbate pote eno musApharone te pUchavA lAgyo. tyAre eka musAphare kahyuM ke 'ghI- upakAravaza che tema kahIne ene eka sAruM gAma bheTamAM ApyuM. goLavALo puDalo prApta thaze." e rIte ene eka vyaktine tyAMthI have pelI bAju devadattA gaNikAnA sahavAsa mATe mUladevanI Avo puDalo maLyo. mUladeve vicAryuM ke je svapna AvyuM che eno IrSyA karanAra acala dhana-upArjana arthe dezAMtare gayo. tyAMthI ghaNuM mAtra ATalo phalAdeza na hoI zake. pachI te svapnano phalAdeza kahenAra dhana raLIne, kariyANAnA gADAM bharIne devayoge bennAtaTa nagare eka zAstrAbhyAsI pAse gayo. pachI praNAma karI tene caMdrapAnanA Avyo. tyAM dANa bacAvavA mATe kariyANAnA kImatI padArtho chupAvI svapnadarzanano phalAdeza pUkyo. svapnazAstrIe rAjyaprAptino rAkhyA. enI A dANacorI pakaDAI jatAM ene rAjA pAse laI phalAdeza pahelAM jANI lIdho. pachI te mUladevane kahe, 'tame mArA javAmAM Avyo. bhayabhIta thayelA acalane mUladeve oLakhyo. jamAI banavAnA ho e zarate tamane phalAdeza kahuM. mUladeve saMmati potAne ujjayinI choDavAmAM nimitta bananAra A acala pratye ApatAM svapnazAstrIe kahyuM ke "sAta divasamAM tamane rAjyaprApti mUladevanA manamAM kazo vairabhAva-durbhAva jAgyo nahi. UlaTAno thaze.' ene saMtuSTa karI mAnabhera vidAya karyo. acale ujjayinI AvI have banyuM evuM ke nagarano rAjA zULa-vedanAthI aputra maraNa apakAranI sAme upakAra karanAra saujanyazIla, guNasaMpanna mUladevanI pAmyo. navo rAjA zodhavA mATe pAMca divyo-hAthI, ghoDo, chatra, bharapeTa prazaMsA karI. * * * * ajJAnI mANasa ema mAne che ke dhanasaMpatti, pazuo ane jJAtibaMdhu o e badhAM potAne rakSaNa ApavAvALAM che, kAraNa ke 'teo mArAM che ane huM teono chuM.' paraMtu e badhAM tenAM rakSaka nathI ke zaraNarUpa nathI. * ajJAnI jIvo karmono kSaya karI zakatA nathI. dhIra pusyo akarmathI karmano kSaya kare che. buddhimAna puwo lobha ane bhayathI dUra rahe che. teo saMtoSI hoya che ane tethI pApakarma karatA nathI. * je o krodhI, ajJAnI, ahaMkArI, apriya vacana bolanArA, mAyAvI ane zaTha hoya che te avinItAtmA pANInA pravAhamAM jema lAkaDuM taNAya tema saMsAramAM taNAya che. * je bhASA bolavAthI bIjAne aprIti ke avizvAsa utpanna thAya athavA bIjAne tarata gusso thAya evI ahitakara bhASA kyAreya na bolavI.
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 prabuddha jIvanaH jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka ArAmazobhA bharatakSetramAM kuzAvartta dezamAM sthalAzraya nAme eka gAma che. e gAmanI AsapAsanI bhUmi taddana vRkSa-vanaspati vinAnI che. kevaLa yAsa sivAya koI anna tyAM pedA thatuM nathI. e gAmamAM agnizarmA nAme eka brAhmaNa raheto hato. tene jvalanazikhA nAme patnI hatI. patnInI kUkhe eka putrIno janma thayo hato. tenuM nAma vidyutprabhA rAkhavAmAM AvyuM hatuM. putrI rUpavAna ane guNasaMpanna hatI. A putrI jyAre ATha varSanI thaI tyAre mAtA eka bhayaMkara vyAdhimAM sapaDAIne mRtyu pAmI. pariNAme nAnI vayamAMja putrIne gharanA kAmakAjano boja mAthe upADavAno thayo. savAre UThIne te gAyo dohatI, gAyone carAvavA laI jatI, chANa ekaThuM karatI, pitAne jamADatI. A badhA kAmo khaDe page te saMbhALatI. eka divasa A kAmothI atyaMta zramita thaIne putrIe pitAne potAne mATe mAtA lAvavAnuM kahyuM. putrInI paristhiti pArakhIne pitA eka strIne patnI tarIke gharamAM laI AvyA. paNa A sAvakI mA to putrIno boja haLavo karavAne badale ene badhAM kAmo vaLagADI pote snAna-vilepana-vastrAlaMkAramAM racIpacI rahevA lAgI putrIne thayuM ke pote UlaTAnI ulamAMthI cUlamAM paDI. eno saMtApa bevaDAyo. A kathAnAM AdhArasAMta che. AcArya kAma mATe roja savAre te bahAra jAya. pradyumnasUri-viracita 'mUlazuddhi prakaraNa' bhojana samaye ghera Ave tyAre vadhyuM-paDyuM. khAvA pAme. pachI pAchI kAme jAya te rAtre paranI AcArya devendrasUri-viracita vRtti. mULa graMtha prAkRtamAM che, vRtti saMskRtamAM che. paNa e vRtti aMtargata maLatI A kathA bhASAmAM che. pAchI Ave. Ama duHkhanA dahADA pasAra karatI te moTI thavA lAgI. * * * kathAnaka eka divasa gAAM carAvavA gayelI samizrita che. racanAva I. sa. 1089 che. vidyutprabhA ghAsanI vacce sUtI hatI. tyAM eka nAga Avyo. e nAge manuSyavANImAM vidyutprabhAne uThADI. nAga kahe, "dIkarI, Darano mAryo huM ahIM Avyo chuM. duSTa gAruDIo mArI pAchaLa paDyA che. to tArI oDhaNIthI DhAMkIne tuM mArI rakSA kara. tuM mAro jarA paNa bhaya rAkhIza nahIM.' A bAbAe nAgane chupAvI dIdho thoDIvAramAM gAruDIo nAgane zodhatA tyAM AvyAM. emane thayuM ke jo A bAlikAe tyAMthI cAlyA gayA. pachI bALAe nAgane bahAra nIkaLavA kahyuM. tyAre te nAga have devasvarUpe pragaTa thaIne kahevA lAgyo, 'beTA, huM tArA paropakAra ane dhairyayukta AcaraNathI prasanna thayo chuM. to tuM varadAna mAga.' bALAe kahyuM 'jo prALa thayA ho to A vRkSa vinAnI bhUmimAM mArI upara chAMyaDo karo jethI huM sukhethI gAyone carAvI zakuM.' tyAre nAgadeve enI upara eka udyAna (ArAma)nuM nirmANa karyuM, evo udyAna je aneka vRkSothI sabhara ane puSpothI suvAsita hato. pachI nAgadeve kahyuM, 'A udyAna tuM jyAM jyAM jaIza tyAM tyAM tArA upara chavAyelo raheze. ghe2 jatAM e tArI icchAthI saMkocAIne nAno banI tArA ghara upara sthira thaze. tane koI paNa Aphata Ave tyAre tuM mAruM smaraNa kara.' Ama kahI nAgadeva adazya thayuM. ogasTa-sapTembara, 2011 vidyutprabhA moDI sAMja sudhI tyAM ja rokAI. pragaTa thayelAM udyAnanA vividha phaLothI enI bhUkha-tarasa chIpAvI. pachI gAyone laI ghera gaI. udyAna paNa enI sAthe sAthe AvI gha2 upa2 chavAyo. sAvakI mAtAe jamavAnuM kahetAM 'bhUkha nathI' kahIne sUI gaI. rojiMdA krama pramANe vidyutprabhA eka divasa vagaDAmAM udyAna nIce sUtI hatI tyAM pATaliputrano jitazatru rAjA enA maMtrI ane sainya sAthe tyAM AvI caDyo. teNe A udyAna joyo eTale tyAM ja paDAva nAMkhyo. sainyanA ane hAthIonA avAjathI vidyutprabhA jAgI gaI. hAthIonA bhayathI enI gAyone dUra cAlI gayelI eNe joI. eTale e gAyone pAchI vALavA mATe doDI. A kathA saMskRta-prAkRta bhASAmAM racAyelA chaeka graMthomAM maLe che. uparAMta madhyakAlIna gujarAtI bhASAmAM chaeka jaina sAdhuvioe A kathAnI racanA karI che. paraMtu e badhAmAM AcArya devacandrasUri racita vRttimAM maLatI kayA sauthI prAcIna che. pustaka : 'ArAmazobhA rAsamALA', saMthA, jayaMta koThArI, prakA, mAkRta jaina nAgane joyo hota to eNe cIsAcIsa karI vidyA vikAsa phaMDa, amadAvAda-15, I. sa. hIta. eTale nAgane na jotAM te gAruDIo 1989. have banyuM evuM ke enA doDavA sAthe Akho udyAna paNa enI sAthe khasavA lAgyo. rAjA, maMtrI ane sau sAthIo A joI navAI pAmI gayA. emane to A eka IndrajALa jevuM lAgyuM. maMtrIe kahyuM ke 'A bALAnI sAthe sAthe udyAna cAlI nIkaLyo hato. eTale A chokarIno koI prabhAva jaNAya che.' maMtrIe chokarIne najIka bolAvI. vidyutprabhA pAchI AvI enI sAthe udyAna paNa pAcho Avyo. rAjA A chokarInI devI labdhi joIne enA pratye anurakta thayo. maMtrI rAjAnI IcchA kaLI jaI vidyutprabhAne kahe,
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara, 2011 'A rAjAno tuM bhavaMra tarIke svIkAra kara.' vidyutprabhA kahe, 'huM svataMtra nathI. ghera mAtApitA che.' maMtrIe ene badhI pUchatAcha karI gharano paricaya meLavI lIdho. maMtrI gAmamAM gayo ane agnizamAM brAhmaNa pAse enI putrInuM rAjA mATe mAguM karyuM. pitA kabUla thayo. maMtrI ene rAjA pAse laI Avyo. pachI rAjAe gAMdharvavivAhathI vidyutsabhA sAthe lagna karyAM. lagna pachI enuM nAma badalIne ArAmazobhA rAkhavAmAM AvyuM; kemake enI upara ArAma (udyAna) zobhAyamAna-virAjamAna hato. prabuddha jIvana: jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka jitazatru rAjA jyAre ArAmazobhAne laIne pATaliputra pahoMcyo tyAre nagaranI samagra prajA rAjArANIne vadhAvavA ghara bahAra nIkaLI AvI. sau A navI rANInI prazaMsA karavA lAgyAM. vaLI hAthI upara birAjela rANIne mAthe nAnakaDo udyAna joI kutUhala vyakta karavA lAgyAM. A pachI rAjArANIne viSayasukha bhogavatAM ghaNo samaya vItI gayo. have A bAju, ArAmazobhAnI sAvakI mAtAe putrIne janma Apyo. putrI vayamAM AvI tyAre mAtAe vicAryuM ke jo koI rIte ArAmazobhAnI hayAtI na hoya to rAjA mArI putrIne paraNe. Ama vicArI e ArAmazobhAno kAMTo kADhavA prapaMca Adaryo. eka divasa te patine kahevA lAgI, 'tame ArAmazobhAne bheTamAM kAMI bhAnuM kema mokalatA nathI? bhale ene tyAM kazI kamI nathI, paNa ApaNA cittanA saMtoSa mATe ema karavuM joIe.' brAhmaNa patnInI vAta sAthe saMmata thayo. sAvakI mAe masAlAthI bharapUra siMhakesara lADu banAvyA. emAM eNe viSa bheLavyuM. pachI eka dhaDAmAM mUkI patine ArAmobhAne tyAM mokalyo. sAthe evI sUcanA ApI ke A lADu mAtra ArAmazobhAe ja khAvAnA che.' e mATe eNe dalIla evI karI ke 'jo rAjakuLamAM bIjA khAya to ApaNI tucchatA hAMsIpAtra bane.' saraLa svabhAvano brAhmaNa patnIno duSTa IrAdo kaLI zakyo nahIM. lADu bharelo ghaDo laI te pATaliputra pahoMcyo. thAkyo hovAthI nagara bahAra eka vaDanA jhADa nIce sUto. tyAM rahelA pelA nAgadeve jANI lIdhuM ke A lADumAM jhera bheLaveluM che. A lADu jo khAya to ArAmazobhA marI ja jAya. eTale eNe potAnI daivI zaktithI jheranA lADune sthAne amRtanA lADu mUkI dIdhA. brAhmaNa jAgI gayA pachI rAjamahele garyo. rAjAne saMdezo mokalAvyo ke rANInA pitA maLavA AvyA che. rAjAe agnizarmAne mahelamAM teDAvyo. pachI brAhmaNe ArAmazobhAne bheTa dharIne kahyuM, 'tArI mAtAe premathI A bhAtuM mokalyuM che. badhAmAM hAMsIpAtra na banuM eTale A bheTa kevala tArA mATe ja che.' ArAmazobhAe rAjAnI saMmati laIne jevo ghaDo kholyo ke emAMthI mIThI sugaMdha prasarI rahI. rAjA kautukathI lADu jovA lAgyo. 45 eTaluM ja nahi, lADu premathI ArogyA paNa kharA, rAjAe rasamadhura lADunI khUba prazaMsA karI. vaLI, anya rANIone paNa ekeka lADu mokalAvyA. saue ArAmazobhAnI mAtAnI AvaDatane vakhANI. pachI brAhmaNe potAnI putrIne thoDA samaya mATe piyara mokalavAnI rAjAne vinaMtI karI. tyAre rAjAe kahyuM, 'rAjarANI sUryathI ojhalamAM rahe che.' Ama rAjAnI 'nA' thavAthI pitA ekalo pAcho pharyo. ghera pahoMcIne badho vRttAMta kahyo. tyAre patnI potAnuM kAvataruM niSphaLa javAthI nirAza thaI. pachI nirNaya karyo ke bIja vAra vadhAre asarakAraka jhera bheLavIza.' thoDAka divaso pachI sAvakI mArca viSamizrita sutarapheNIno karaMDiyo ArAmazobhAne bheTa dharavA pati sAthe mokalyo. brAhmaNa pahelAMnI jema ja nagara bahAranA vaDa pAse pahoMcyo. nAgadeve tene joyo. devI vidyAthI satya jANI lIdhuM. eTale mIThAImAMthI viSa dUra karyuM. brAhmaNe mahele jaIne bheTa dharI. pahelAMnI jema ja ArAmazobhAnI mAtAnI saue prazaMsA karI. A vakhate ArAmazobhA sagarbhA hatI. pitAe ghera pahoMcI A samAcAra patnIne kahyA. thoDA samaya pachI mAtAe trIjI vAra patine mIThAI sAthe pATaliputra mokalyo. ane patine khAsa sUcanA ApI rAkhI ke sagarbhA putrIne prasUti mATe ahIM laI AvavI ane rAjA na mAne to brAhmateja batAvavuM. A vakhate paNa vaDa pAse nAgadeve mIThAImAMthI viSa harI lIdhuM, brAhmaNe rAjamahele jaI mIThAInI bheTa dharIne pachI sagarbhA putrIne prasUti mATe piyara mokalavA rAjAne vinaMtI karI. rAjAe nA pADI eTale tarata ja pitAne potAnA peTa upara charI mUkIne kahyuM, "jo putrIne nahi mokalo to huM brahmahatyA karIza.' tyAre rAjAe maMtrInuM samarthana laIne ArAmazobhAne ghaNI sAmagrI temaja paricArikAo sAthe piyara mokalI, pati ArAmazobhAne laIne ghe2 AvI rahyo che enI jANa thatAM gharanI pAchaLa eka kUvo khodAvyo. pachI, potAnI vayamAM AvelI sagI putrIne chAnI rIte eka bhoMyarAmAM rAkhI. ArAmazobhA rAjavI ThAThapUrvaka AvI, thoDA samaya pachI ArAmazobhAe eka svarUpavAna bALakane janma Apyo. eka divasa lAga joIne mAtA ArAmobhAne kudaratI hAjate pAchalA daravAjethI laI gaI. kUvA tarapha enI najara jatAM kutUhalathI eNe kUvAmAM DokiyuM karyuM. tyAre mAtAe ene nirdayatAthI kUvAmAM dhakelI dIdhI. ArAmazobhA UMdhe moMe kUvAmAM paDI. paDatAM veMta eNe nAgadeve ApelI salAha anusAra devanuM smaraNa karyuM. tyAre te nAgadeve potAnI hatheLImAM tene jhIlI lIdhI. ane kUvAmAM eka pAtAlabhavana banAvI emAM ene rAkhI. ArAmazobhA tyAM sukhethI
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ prabuddha jIvanaH jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka ogasTa-sapTembara, 2011 bIje divase paNa ema ja thayuM. ArAmarzobhA devI zaktithI rAtre ahIM AvI, putrane ramADI, phaLaphUla mUkI vidAya thaI. eTale have sAvakI mAtAe potAnI sagI putrIne suvAvaDIno veza rAjA trIjI rAte hAthamAM khaDga rAkhI gupta rIte zuM bane che te paherAvI ArAmobhAne sthAne goThavI dIdhI. jovA Ubho rahyAM. tyAre rAtre sAcI ArAmarzobhA AvI. rAjAne khAtarI thaI ke A ja mArI sAcI patnI che. pelI to koI bIjI che. ArAmazobhA putrane ramADI pAchI cAlI gaI. savAre rAjAe rANIne pharaja pADI de tAre Aje udyAna ahIM lAvavAno che, tyAre rANIno cahero nisteja banI garyA. cothI rAte jyAre ArAmazobhA AvI tyAre rAjAe eno hAtha pakaDI kahyuM, 'tuM kema mArI vaMcanA kare che?' tyAre eNe kahyuM, 'huM kAle kahIza.' atyAre to mane javA do.' paNa rAjAe ene baLapUrvaka rokI rAkhI tyAre ArAmazobhA kahe, 'Ama karazo to tamane bhAre pastAvo thaze.' rAjAe enuM kAraNa jANavA mAgyuM. pachI ArAmazobhAe mULathI sAvakI mAtAnA durvyavahArano badho vRttAMta kahI saMbhaLAvyo. tyAM sudhImAM aruhRdaya thaI jatAM enA coTalAmAMthI marelo sApa nIce paDyo. ArAmazobhA A joI mUrchAvA banI gaI. pachI bhAnamAM AvI rAjAne kahyuM, 'mArI hAthamAM rahetA nAgadevanI AjJAno mAre hAthe bhaMga thayo enuM A pariNAma.' 46 rahevA lAgI. udyAna paNa enI sAthe sAthe kUvAmAM peTho. nAgadeva sAvakI mAtA pratye gusse thayo paNa ArAmazobhAe devane zAMta karyA. rAjAe mokalelI paricArikAo pathArImAM A yuvatIne joIne bolI UThI, 'svAminI, tamAro deha kema judo dekhAya che?' pelI kahe 'mArA zarIre ThIka nathI' mAtA paNa kapaTathI duHkha vyakta karavA lAgI, 'mArI A (ArAmazobhA) dIkarIne koInI najara lAgI che? zuM ene koI roga lAgu paDyo che ?' paricArikAo paNa rAjAnA bhayathI phaphaDavA lAgI. eTalAmAM to rAjamaMtrI pote ahIM AvI pahoMcyA ane rAjAzA pharamAvI ke 'rANIe have navajAta kumArane laIne jaladI pATaliputra AvavuM.' prasthAnanI ghaDI AvI. tyAre anya sahune navAI lAgI ke ArAmobhAne mAthe rahelo udyAna kyAM gayo? mAtAe khulAso karyo ke gharanA kUvAmAM pANI pIvA mATe udyAnane mUkyo che. tame badhAM cAlavA mAMDo.' nakalI rANI ane kumAra pATaliputra pahoMcyAM. prajAe bannenuM bhavya svAgata karyuM. rAjAe paNa rANI ane kumArane joyA. tyAre rAjAe navAI pAmI rANIne pachyuM, 'tAro deha mane kema judo lAge che?' tyAre nakalI rANI banelI, sAvakI mAtAnI dIkarIe kahyuM, 'prasUtirogane lIdhe zarIra AvuM thaI gayuM che.' pachI rAjAe pUchyuM, 'udyAna kema dekhAto nathI?' tyAre eNe kahyuM, 'teM kUvAmAM pANI pI rahyo che.' topaNa rAjAnA manamAMthI saMzaya gayo nahIM. ene satata thayA karatuM ke A koI bIjI ja strI lAge che. have piyaramAM rahelI ArAmarzobhAe nAgadevane vinaMtI karI ke putrano vi potAne khUba ja satAve che. tyAre deve kahyu, 'tuM mArI zaktithI kumAra pAse jaI zakIza. paNa ene joIne sUryodaya thatA pahelAM tuM acUka pAchI pharI jaje, jo tuM ema nahi kare ane AvavAmAM vilaMba thaze to mAruM mRtyu thaze. ane tArA kezapAzamAMthI marelA nAga rUpe tuM mane joIza. devanA prabhAvathI ArAmazobhA kSaNamAtramAM pATaliputra pahoMcI rAjAne ane potAnI sAvakI bahenane palaMgamAM sUtelAM joyAM. pachI pAraNAmAM putrane sUrnalo joyo. putrane khUba ramADI, khUba vahAla karI, potAnA udyAnanAM phaLaphUla enI pAse mUkI ArAmazobhA samayasara pAchI pharI. savAre kumAranI ASAe rAjAne jANa karI ke koI kumAranI pAse phaLaphUla mUkI gayuM che. rAjAe jAte jaIne enI khAtarI karI. rANIne pUchyuM, 'A zuM che ?' nakalI rANI jUThuM bolI, "meM rAtre smaraNa karIne udyAnamAMthI A phaLaphUla AvyAM che.' pachI ArAmazobhA tyAM ja rahI gaI. rAjAe nakalI rANIne baMdhanamAM nAkhI. tyAre ArAmazobhAe rAjAne vinaMtI karI bahenane baMdhanamukta karAvI. ane bahena gaNIne potAnI pAse rAkhI. pachI rAjAe ArAmazobhAnI sAvakI mAtAnA nAka-kAna kApI ene ane brAhmaNane dezamAMthI hAMkI kADhavAnuM pharamAna karyuM. paNa ArAmazobhAe karuNabhAve e pharamAna paNa rada karAvyuM, pachI eka vakhata nagaranA udyAnamAM vIracaMdra nAmanA mahAtmA vizALa sAdhu samudAya sAthe padhAryA. AramazobhA rAjAne laI udyAnamAM gaI. mahAtmA tyAre dharmopadeza ApI rahyA hatA. satkarmo ane duSkarmono vipAka (pariNAma) samajAvI rahyA hatA. dharmopadeza patyA pachI ArAmazobhA ane rAjA mahAtmAnI pAse jaI vaMdana karI najIkamAM emanI sAme jaIne beThAM. pachI ArAmazobhAe A janmamAM ene thayelA du:khasukhanA anubhavo kevAM karmonuM pariNAma che e vize mahAtmAne pRcchA karI. tyAre mahAtmAe ArAmobhAnA pUrvabhavano vistArathI saghaLo vRttAMta ko pUrvabhavamAM pote enA pitAnI aNagamatI AThamI putrI hatI. pitAe ene je yuvaka sAthe paraNAvI hatI te ene rastAmAM tyajIne cAlyo gayo hato. mANibhadra nAmanA eka zeThe ene potAnI dIkarI jevI gaNI Azraya Apyo. potAnA pAlaka pitA evA A zeThane tyAM e dharma-ArAdhanA karavA lAgI. ane potAnA zIlanA prabhAvathI
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara, 2011 prabuddha jIvanaH jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka zeThanI ujjaDa thayelI vADI eNe navapallavita karI ApI hatI. pachI anubhavavA lAgyuM. rAjAe paNa tatpaNa nizcaya karIne kahyuM, " ugra tapazcaryA karI te mRtyu pAmI. ane eNe je navo janma lIdho te paNa putrano rAjyAbhiSeka karI tamArI sAthe ja dIkSita thaI ja A bhavanI ArAmazobhA. pAlaka pitA mANibhadra zeTha te A saMyamamArga svIkArIza." bhavanA nAgadeva. zIlanA prabhAvathI vADI navapallavita karelI enA pachI rAjA ane rANIe rAjabhavanamAM jaI kumArano pratApe ene devadIdhA udyAnanI prApti thaI. rAjyAbhiSeka karyo ane pachI A mahAtmA pAse baMnee dIkSA grahaNa potAno pUrvabhava tAjo thatAM ArAmazobhAe mahAtmAnA karI. samaya jatAM baMne gItArtha banyAM. bhavya jIvone dharmopadeza karI, caraNomAM jhUkI praNAma karyA. enuM citta prabaLa viraktibhAva aMte anazana svIkArI baMne svarge gayAM. * * * paramahaMsa ane cetanA: eka viziSTa rUpakakathA. paramahaMsa nAmano rAjA tribhuvananuM sAmrAjya dharAve che. tene A moharAjAe avidyA nAmanI nagarI vasAvI ene potAnI cetanA nAme rANI che. baMnenI paraspara gADha prIti che. eka divasa rAjadhAnI banAvI. moharAjA durgati nAmanI yuvatIne paraNyo. eka zyAmavarNI paNa mohakarSaka vikArI dRSTivALI mAyA nAmanI enAthI ene jate divase cha saMtAno thayAM. kAma, rAga ane dveSa e navayauvanA rAjAnI najare caDhI. paramahaMsa rAjA e mAyA strImAM traNa kuMvaro ane nidrA, adhRti ane mAri e traNa kuMvarIno e labdha thayA. cetanA rANIe rAjAne ghaNuM pitA banyo. samajAvyA paNa patinI mAyAvazatA AgaLa [A rUpakakathAno mULa AdhArasrota che jena have dezavaTo pAmela mAtAcetanA phAvI nahIM. cetanAe tyAra pachI sAdhu kavi zrI jayaze kharasUrie saMskRta ane viveka bhamatAM bhamatAM pravacanapurI nagarI paramahaMsane maLavAnuM baMdha karyuM. mAyAne to e bhASAmAM padyamAM raceluM rUpakakAvya 'prabodha pAse nA AtmArAma vanamAM vasatA 4 ..nI pAnInI cittAmaNi.' enuM racanAvarSa che vi. saM. vimalabodhane tyAM jaI caDhyAM. vimalabodhe rANI thaI beThI. 146 2 (I. sa. 1406). A kavie emane rahevAnI vyavasthA karI ApI. eTaluM mI jALamAM phasAye lA rAjA e navI emanI ja racelI saMskRta kRtino AdhAra ja nahIM, vivekanAM uttama lakSaNo joI sumati kAyAnagarI vasAvI. mana nAmanA amAtyane laI saMkSe pathI prAcIna gujarAtI bhASAmAM nAmanI kanyAne viveka sAthe paraNAvI. pachI rAjyano saghaLo kArobAra soMpI rAjA mAyA 'tribhuvanadIpaka prabaMdha' nAmanA mAtA nivRtti, putra viveka ane putravadhU sAthe satata bhogavilAsamAM rata banI gayo. rUpakakAvyanI racanA karI. kAvya copAI ane sumati e traNe najIkanI pravacanapurImAM jaI bhAna bhUlelA rAjAne khabara na rahI ke mana duhA chaMdamAM 442 kaDImAM racAyuM che. vasyA. vive ke tyAMnA arihaMta rAyanA amAtya ane mAyA rANI eka thaI gayAM che. pustaka : 1, 'paMdaramA zatakanAM prAcIna darabAramAM jaI pravRttiputra moharAjAnA te baMnee maLIne paramahaMsane pApanI beDIe garjara kAvya'. saMpA. ke. ha. dhruva, prakA. atyAcAronI vAta karI. arihate vivekane bAMdhIne kedamAM nAMkho. have mana amAtye pote ga jarAta vanA hya lara sosAyaTI, salAha ApI ke je loko mohatrasta thayA hoya ja rAjamugaTa paherI lIdho. have mananI IcchAe amadAvAda . I. sa. 192 7. te mane laI AvIne ApaNA pradezamAM rAjya cAlavA lAgyuM. pustaka : 2. "mahAkavi zrI jayazekharasuri muktipurI vasAvavI. viveke supere eno amala have A mana rAjA be rANIone paraNyo : , , , , , , ,ii ja0 karatAM arihaMta rAya taraphathI puNyaraMgapaTTaNanI pravRtti ane nivRtti. pravRttithI moha putrano nA mokSaguNAzrIjI, makA. Arya jayakalyANa jAgAra mA ja che, jAgIra prApta thaI. janma thayo, nivRttie viveka putrane janma Tara kendra, muMbaI, I. sa. 1991. viveka have puNyaraMgapaTTaNamAM rAjya karavA Apyo. pravRttine nivRtti AMkhanA kaNAnI lAgyo. tyAM eka divasa moharAjAnA traNa (DaoN. ramaNalAla cI. zAhanA mArgadarzana jema khUMcatI. zokyanuM sAla kADhavA te patinA na jAsUso daMbha, kadAgraha ane pAkhaMDa ahIM AvI heThaLa taiyAra thayela, muMbaI yuni.nI , kAna bhaMbheravA lAgI. pravRttinI caDhavaNIthI pahoMcyA. jJAna nAmanA koTavALe emane videzI mana rAjAe nivRtti rANI ane putra vivekane pI. e caDI. nI padavI mATenA A mahA ' jANI nagarImAM pesavA dIdhA nahi. eTale dezavaTo ApI dIdho. zokyanuM sAla dUra thatAM nibaMdhanA bhA-2mAM nibaMdhalekhikA dvArA ) kadAgraha ane pAkhaMDa pAchA vaLI gayA. paNa pravRttie patine phosalAvIne putra mohane 'tribhuvanadIpaka prabaMdha' kAvyanI saMpUrNa daMbha vezapalaTo karI nagarImAM pravezI gayo. rAjagAdIe besADyo. vAcanA saMpAdita thayelI che.) ahIM eNe vivekarAyano pratApa nihALyo. daMbhe
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 chUpI jAsUsI karI e jANI lIdhuM ke vivekarAya moharAjAne jItavA mATe samakita nAmanA maMtrI sAthe masalata karI rahyA che. daMbha jAsUse parata AvI moharAjAne badhI vAta nivedita karI. moharAjA bhaya pAmI gayo. vivekane dezavaTe jIvato javA devA mATe saMtApa pAmyo. enA traNa kuMvaro paikInA moTA kuMvara kArya pitAne dhIraja ApatAM kahyuM ke 'ciMtA na karo. vasaMta AvatA huM digvijayanI savArIe nIkaLuM chuM, e samaye huM vivekano parAjaya karIza.' pachI pATavIkuMvara kAma yuvatIonI savArI laIne vijayayAtrAe nIkaLyo. teNe brahmalokamAM brahmarSione jItyA, bhUlokamAM kAliMdIne kAMThe soLa sahasa gopIonI phojathI kRSNane dhairyA, uttaramAM kailAsa parvate pahoMcI zaMkara pAse pArvatInuM pANigrahaNa karAvyuM. A sarvanA anusaraNamAM visa ane vizvAmitra jevA tapasvIoe kAmanA zAsanane mAna ApI cUkAsthAzrama svIkAryo. Ama dezadozAMta2 jItIne kAmakumAra vivekanI rAjadhAnI puNyaraMgapaTTaNa tarapha jaI rahyo hato. eka bAjuthI kAma A tarapha AvI rahyAnA samAcAra maLyA, to bIjI bAjue arihaMta prabhuno saMdezo maLyo ke viveke jhaDapathI puNyaraMgathI nIkaLI pravacanapurI pahoMcI javuM. viveka pravacanapurI javA nIkaLyo. eno mitra vastuvicAra puchyaraMga nagarInI saghaLI prajAne paNa pravacanapurI laI gayo. kAmakumAra ane enA sainye nagarImAM dAkhala thaIne joyuM to nagarI khAlIkhama. kAmakumAre mAnyuM ke viveka bIkano mAryo nAsI gayo, eTale pote garvathI phulAI gayo. tyAM je thoDAghaNA pramAdI loko rahI gayA hatA temane baMdIvAna karI avidyA nagarImAM kAma pAcho pharyo. pitA moha ane mAtA durgatie kAmane vadhAvyo. prabuddha jIvana: jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka moharAjAnA manamAM viveka chaTakI gayAno khaTako hato. evAmAM dvArapALe AvIne kahyuM ke koI sazakta poho Apane maLavA mArge che. moharAjAe ene aMdara bolAvyo, paricaya mAgatAM AgaMtu dhArApura nAme nagara hatuM. emAM dharavI. nAme rAjA rAjya kare. enI AjJA koI uthApI na zake. A rAjA zUravIra, baLavAna ane vikrama rAjA jevo dAnI hato. A nagaramAM kubera nAme eka vepArI raheto hato. enI pAse lakSmInI to koI maNA ja nahotI. paNa te evo to kaMjUsa ke enA hAthathI dhana chUTe ja niha. vaLI dekhAve to dho ja kadarUpo hato. enI vANI atyaMta ja karkaza hatI. ane hradayano paNa tevo ja kaThora hato. koI tenuM mana pArakhI zakatuM nahIM. ogasTa-sapTembara, 2011 kahyuM ke 'huM tamArA zatruono kALa chuM. mane sau kaLikALa kahe che. huM vivekane haNI nAkhIza. ane pravacanapurIne ujADI nAkhIza.' moharAjAe ene rokI lIdho. moharAjAnA kiMkara kaLikALe kaMIka ne lUMTyA, kaMIkane baMdIvAna karyAM, keTalAMya gAmo ne Azramo ujADyA. moharAjAnA kiMkare vartAvelA keranA samAcAra pravacanapurI pahoMcyA. te samaye pravacanapurImAM saMyamazrI kanyAnA svayaMvaranI dhAmadhUma cAlatI hatI. tyAM bharI rAjasabhAmAM arihaMtarAya samakSa viveke pAMca apUrva parAkramo karI batAvyAM. eTale saMyamazrIe vivekanA kaMThamAM varamALA AropI pachI tarata ja arihaMta prabhuno Adeza laIne viveka saMyamazrIne sAthe laIne, mohane jItavA sainya sahita nIkaLyo. vivekane Avato jANI moha rAjA paNa moTuM lazkara laI medAne paDyo. banne pakSo jIvasaTosaTanI laDAI laDatA hatA. viveke AgaLa AvI mohane AMtaryo. banne vacce yuddha jAmyuM. chevaTe viveke brahmAstra choDI mohane haNyo. moha haNAtAM enI mAtA pravRtti jhurI marI. pitA manarAjA paNa du:khI thayo. tyAre viveke pitAne kaSAyo tyajIne zamarasanA pUramAM snAna karavAne pratibaMdhita karyA. manarAjAe putranI vAta svIkArIne aMte zukaladhyAnamAM magna banyA. A badho samaya paramahaMsanI rANI cetanA, patideva mAyAnagarImAM lubdha thavAne kAraNe, ajJAtavAsamAM cAlI gaI hatI. te mAyAno pakSa tUTI rahyAnuM jANI paramahaMsa pAse AvI ane patidevane vinaMtI karavA lAgI, ke svAmI, A aneka upadravothI bharelI kAyAnagarImAM have tamAro vAsa zobhe nahIM. tame tamAruM parama aizvarya pragaTa karo, tamAruM mahAna teja prakAzo.' have mAyAnA baMdhanamAMthI mukta thayelA paramahaMsa rAjAnA hRdayane caitanA rANInA vacano sparzI gayAM. temaNe kAyAnagarIno tyAga karyo ane punaH paramahaMse paramAtmapadane siddha karyuM. jIbhe gaLyuM dAMta daLyuM ne A kathA jaina sAdhukavi zrI harajI munikRta 'vinodacotrIsI' nAmanI padyavArtAmAM maLe che. madhyakAlIna gujarAtI bhASAmAM A kRtinI racanA vi. sa. 1641 (I. sa. 1585mAM thaI che. pustaka : 'zvara munivRta vinodaaisI', saMzo.-saMpA. kAntibhAI bI. zAha, prakA. gujarAtI sAhitya pariSada, amadAvAda-9 ane sAM. ke, kAkAjI jaina phio. enDa liTararI risarca senTara, muMbaI-86, I sa. 2005. ne kaMjUsAInA kAraNe te koIpaNa prakAranAM sukhothI dUra ja raheto. potAnA zarIranuM jatana paNa sarakhI rIte karato nahIM. sarakhuM snAna karavAnuM TALe, bIje gAma gayo hoya ne bhUkha lAgI hoya toye koDI paNa kharace nahIM ne bhUkha veThI le. ene AMgaNe koI atithi-abhyAgatapaNa AvatA nahIM. kadAca koI bhikSuka AvI gayo hoya to dUrathI ja ene pAchI kADhe. Ama rakhene enuM dhana ochuM thaI jAya ema badhA saMbaMdho TALe ne bhUkhatarasanA duHkha veThI le.
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara, 2011 prabuddha jIvanaH jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka eka divasa A kaMjUsa vepArIne evo vicAra Avyo ke meM je pharyo ane saMtoSapUrvaka sUI gayo. dhana bheguM karyuM che te eka carumAM bharIne jaMgalamAM jaI saMtADI dauM. vepArInA cAlyA gayA pachI pelo sAdhu Ubho thayo ne je jyAre ghaDapaNa Avaze tyAre e saMtADI rAkheluM dhana mArA khapamAM dizAmAMthI dhabadhaba avAja Avato eNe sAMbhaLyo hato e dizAmAM Avaze. bhaviSyamAM koI mane pANI paNa na pAya e pahelAM gayo. kaMjUsa kubere jyAM dhana dATyAnI eMdhANI karI hatI te eNe buddhipUrvaka agAthathI ja mAruM dhAryuM karuM. pArakhI kADhI. pachI jamIna khodIne maNi-mANeka-ratnothI bharelo Ama vicArIne eka divasa koI jANe nahi tema maNi-mANeka- caru eNe bahAra kADhyo. enA to harakhano pAra ja na rahyo. caru ratno sahitanuM sAruM evuM dhana eka carumAM bharyuM. pachI rAtane samaye laIne e koI bIje ja sthaLe cAlyo gayo. emAMnuM keTaluMka dravya e caru mAthe caDAvI te nagara bahAra gayo. vanamAM jaIne caru potAnI pAse rAkhyuM ane bAkInuM gupta rIte saMtADI dIdhuM. carune chupAvavA mATenI eka jagA eNe pasaMda karI. e jagAne khodIne chupAvIne eNe te sthAne nizAnI karI lIdhI. dhana bharelo caru emAM saMtADI dIdho. pachI e jagAne oLakhavA dhana prApta thatAM A sAdhu gaNikAgRhe gayo ne tyAM rahIne mATe eNe eMdhANI karI. nirAMtano dama letAM thayuM "meM rAtane samaye bhogavilAsa karavA lAgyo. A raMgarAga mANavAmAM rAtadivasa kyAre gupta rIte A kAma karyuM che eTale bhAgye ja koIne enI jANa thaI pasAra thAya che enI paNa ene kAMI khabara rahetI nathI. Ama karatAM hoya.' paNa A to mAnavInuM mana! ane emAMye A kaMjUsa vepArInuM. keTaloka samaya pasAra thayo. enuM mana vaLI pAchuM aneka zaMkA-kuzaMkA karavA lAgI gayuM. ene A sAdhue carumAMthI je keTaluMka dravya mojazokha arthe kADhI lIdhuM evI bhrAMti thaI ke "pote jamIna khodato hato tyAre thoDo dhabadhaba hatuM emAM e vepArInI eka vIMTI paNa hatI. e vIMTI upara e avAja thato. jamIna khodavAno A avAja koIe sAMbhaLyo to vepArInuM nAma aMkita kareluM hatuM jenI e sAdhune kAMI sarata rahI nahi hoya? huM ahIMthI ghera jAuM ne koI chAnuMmAnuM AvI A caru nahotI. kADhIne laI jAya to ?' Ama zaMkA karatA e kubera zeThe ATalAmAM sAdhu eka divasa nagaramAM AvI jhaverInI dukAne e vIMTI vecavA koI che to nahi ne? e jovA mATe cAre bAju najara nAkhavA mAMDI. gayo. jhaverIne kahe, "A vIMTInuM mUla karo.' ema karatAM najIkamAM ja eka devasthAna enI najare paDyuMya have banyuM evuM ke e jhaverInI dUkAne e ja samaye vIMTIno asala have banyuM evuM ke A devasthAnamAM anya pradezamAMthI pharato pharato mAlika pelo kaMjUsa vepArI tyAM beTho hato. eNe pelI vIMTI joI. eka sAdhu tyAM Avelo hato. AvIne te ahIM ja rahI paDyo hato. e vIMTI potAnA jevI lAgatAM eNe e jovA mAgI. hAthamAM laI divase te nagaramAM jaI bhikSA mAgI lAvato ne rAtre A nirjana Amatema vIMTIne jotAM enA upara potAnuM nAma aMkita thayeluM evA devasthAnamAM sUI jato. A sAdhu kevaLa vezadhArI ja hato. joIne te camakI gayo. ene khAtarI thaI ke A te ja sAdhu che jenAM sAdhuvezamAM te moTo dhUrta hato. pelo vepArI jyAre caru saMtADI meM nAka-kAna chedI nAkhyAM hatAM. manomana ene badhI gaDa besI rahyo hato tyAre te jAgato hato ane jamIna khodAtI hatI eno gaI. 'Ane meM marelo jANIne javA dIdho hato paNa nakkI e jAgato avAja eNe sAMbhaLyo hato. zvAsa rUMdhIne paDI rahyo haze. ane lobhane vaza thaIne nAka-kAna pelo vepArI dhIme pagale cAlato devasthAnamAM Avyo. pelA dhUrta sAdhue chedAvAnI pIDA paNa sahI lIdhI haze." A vepArIne ahIM Avato joyo. eTale ene pAkI khAtarI thaI gaI ke vepArIe e Thagane tyAM ja pakaDI lIdho. pachI tene nagaranA A mANase ja ahIM najIkamAM dhana saMtADyuM lAge che. rAjA pAse laI jaIne khaDo karyo. pachI e vepArIe atyAra sudhInI vepArIne potAnI tarapha Avato joIne e sAdhu potAnA zvAsa banelI ghaTanA phariyAda rUpe rAjAne kahI saMbhaLAvI. rUMdhIne halanacalana karyA vagara paDI rahyo. bALapaNathI ja eNe rAjAe jyAre e vIMTI joI tyAre emane paNa A sAdhu cora pavanasAdhanAno abhyAsa karelo hato. eNe potAnI kAyAne jANe hovAnI pAkI khAtarI thaI. rAjAe e sAdhune prazna karyo ke "teM ke zabavat banAvI dIdhI. vepArIe sUtelA sAdhu pAse AvI enI corI zA mATe ne kevI rIte karI?" tyAre pelo sAdhu kahevA lAgyo, nADI pakaDIne tapAsI to te sAdhu ene marI gayelA samo jaNAyo. "he rAjA! huM kahuM te dhyAnathI sAMbhaLo. je mANasa potAnI toye e vepArIne pUrato vizvAsa beTho nahIM. eTale e mRtyu pAmyo vastu ApIne sAmAnI vastu le e cora kevI rIte kahevAya?' che enI khAtarI karavA eNe sAdhunuM nAka chedI nAMkhyuM. pachI baMne tyAre rAjAe paDyuM, "zuM tame mAMhomAMhe koI vastunI ApakAna chedI nAkhyA. topaNa pelo sAdhu jarIkeya hAlyo nahIM. ane le karI che?' javAbamAM sAdhu kahe, 'huM paradezI avadhUta chuM. bhamato zvAsa rUMdhIne paDyo ja rahyo. tyAre vepArIne pUrato vizvAsa beTho ke bhamato A nagaramAM Avyo. nagaramAM divase bhikSA mAMgIne rAtre e sAdhu mRtyu pAmyo che. eTale hAza anubhavIne te ghera pAcho nagara bahAra maMdiramAM sUI jato. eka divasa madhyarAtrie A zeTha
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 prabuddha jIvanaH jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka maMdiramAM AvyA. huM bharagraMthamAM hato tyAre emaNe mArca nAka-kAna chedI nAMkhIne mane bhAre pIDA upajAvI. zeTha emane ghera gayA. te pachI meM zeThe chupAveluM dhana jamInamAMthI kADhIne laI lIdhuM. have e zeTha mane cora kahe che. to Apa sAco nyAya toLaja, mAre Apane e kahevuM che ke teo mane mArI vastu (cheThelAM nAka-kAna) pAchA Ape ane huM emane emanI vastu saMbhALIne pAchI ApuM. sAdhunI A vAta sAMbhaLI AkhI rAjasabhA hasI paDI. rAjAe ogasTa-sapTembara, 2011 paNa e ja nyAya toLyo. eTale pelA kaMjUsa vepArInuM moM kALuM meMza thaI gayuM. kemake sAdhunAM chedelAM nAka-kAna to e kyAM parata karI zake ema ja hato! pelo Thaga sAdhu harSabhera cAlato thayo. rAjasabhAmAM beThelA sau mAMhomAMhe A kaMjUsa vepArInuM TIkhaLa karatAM kahevA lAgyA, 'A to dAMte daLyuM ne jIbhe gaLyuM enA jevo ghATa thayo. uMdare khodI khodIne dara banAvyuM ne sApa emAM pravezIne darane bhogavavA lAgyo. kaMjUsanA dhananA AvA hAla thAya." ** ApamatilApaNAnuM duSpariNAma 1. aridamana rAjAnI kapA traMbAvatI nagarImAM ariMdamana nAme rAjA hato. ene prItimatI nAme rANI hatI. rAjA potAnI A rANI pratye apAra prema dharAvato hato. rAjAne dhanapati nAme zreSThI nAnapaNano mitra hato, A dhanapati zreSThIne dhanavasu nAme putra hato. A dhanapatinA ghare eka garIba chokaro raheto hato. enA mAbApa enI bALavayamAM ja mRtyu pAmyAM hatAM. A chokaro cokhA khAMDavAnI kAmagIrI saMbhALato. A kAma karatAM e cokhAnA kukasA khAto. ethI badhA ane kokAsa kahIne bolAvatA. zreSThIputra dhanavasuno paNa e samAna vayane kAraNe mitra jevo banI gayo hato. karI hatI. eTale kokAsa have potAnA alaga paramAM rahevA gayo. eNe vicAryuM ke have mArI kaLAno evo camatkAra batAvuM ke nagarano rAjA paNa khuza thaI jAya. eNe kASThanAM be kabUtara banAvyAM. emAM evA kaLa-saMca goThavyAM jethI e kabUtara AkAzamAM UDavA lAgyAM. e kabUtaro rAjAnA mahelanI agAzImAM sUkhavelA cokhA paNa ekatra karI letAM. e ja rIte khetaro ane khaLAmAMthI paNa anAja harI letAM. dhIme dhIme kheDUtonI phariyAda rAjAne kAne pahoMcI. rAjAe maMtrIne AnI tapAsa karavA hukama karyo. tapAsa karatAM jANavA maLyuM ke kokArsa banAvelAM kASTha-kabUtaro mahelanI agAzImAMthI ane khetaramAMthI dhAnya harI jAya che. rAjA to A vAta sAMbhaLI Azcarya pAmyo. lAkaDAnAM kabUtaro AkAzamAM UDe e kevI kaLA ! rAjAe kIkAsane bolAvI enI kaLAnI prazaMsA karI. pachI rAjA e kokAsane kahyuM, 'tuM evuM yaMtra banAva jemAM huM ane tuM AkAzamAM UDI zakIe.' rAjAe ene prasanna thaI vastrAdinI bheTa dharI. eka vakhata zreSThaputra dhanavasu vepAra arthe yavanadvIpa javA nIko tyAre eko kAMkAsane paNa sAthe lIdho. keTalAka divasa pachI emanA mAla bharelAM vahANa yavanadvIpanA bArAmAM pahoMcyAM. dhanavasu tyAM vepAra arthe keTalAka divasa rokAyo. te gALAmAM kokAsa A nagaranA eka rakSakAranA paricayamAM Avyo. A rakSakAra ghaNI kathAono jANakAra hato. kokAsa enI pAse kASThakAmanI kaLA zIkhavA lAgyo ane pote emAM pAraMgata banI gayo. emAM A kalAmarmane rajU karatI baMne kathAo eka ajabanI kaLA e zIkhyo. lAkaDAnA 5. vIra vijayakRta 'dhampilakumAra hAthI, ghoDA, mAchalI ema judA judA rAsanA khaMDa-4nI DhALa 6-7mAM maLe che. AkAranuM nAnuM vimAna banAvI emAM evI rAsanI bhASA madhyakAlIna gujarAtI che kaLa goThave ke jethI e kASTha-sAdhana AkAzamAM ane racanA varSa vi. saM. 1896 (I. sa. viharavA lAge. 1 = 404 che. hatAM. kaukAse thoDA divasamAM be jaNA besI zake evuM kAvimAna taiyAra karyuM, vimAna nAva AkAranuM hatuM ane emA kaLa-saMca goThavyAM taiyAra thayeluM vimAna eNe rAjAne batAvyuM. pachI rAjA ane kokAsa emAM goThavAyA ane banne vidyAdharanI mAphaka gaganamAM viharavA lAgyA. laTAra mArIne banne pAchA rAjamahele AvI gayA. A rIte roja banne AkAzanI sola karIne AnaMda mANavA lAgyA. thoDAka divasa pachI ekavAra rANI dhanavasu jyAre mAlanuM kharIda-vecANa karI, aDhaLaka dhana kamAI vatanamAM pAchA pharavAne taiyAra thayo tyAre kokAsa paNa enA kalAva takalpA, sahasapA, sa, ra kInimatI rAjAne kahe, "he svAmI, tame roja gurunI AjJA laI mitranI sAthe pAcho AvavA nIkaLyo. banne hemakhema traMbAvatI nagarI parata AvI gayA. kokAse paNa A gALAmAM enI kalAkArIgarIthI thoDuMghaNuM dhana upArjita karyuM hatuM. dhanavasue paNa ene keTalIka dhanasahAya pustaka : 'dharmilakumAra rAsa' (gadyAnuvAda sahita), saMpA. sAdhvIjIzrI virAgarasArTI navAM navAM sthAnoe AkAzamAM UDIne karavA ane sA. zrI dhairyasAzrIjI, makA. zrI deva-kamala jAo cho, to ame zo aparAdha karyo che?' rANInAM A vacano sAMbhaLIne rAjAne pA svAdhyAya maMdira, pAlaDI, amadAvAda-7. I. sa. 2009.] thayuM ke mAre rANIne paNa AkAzagamanano AnaMda karAvavA jaIe.
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara, 2011 A vAta rAjAe kokAsane kahI, 'kokAsa! rANIne paNa AkAza-udhananI majhA mANavI che. to Aje ApaNI sAthe rANI paNa Avaze.' prabuddha jIvana: jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka ja kAkAsa kahe, "rAjAjI A kASThanAvamAM mAtra beno ja samAveza thaI zake ema che. vaLI bhAra paNa e be jaNano ja sahI zake ema che. jo traNa jaNa besavA jAya to te vadhu vajanathI tUTI jaze. paNa rANI pratyenA anurAgathI ane vizeSa to ApamanilA svabhAvane kAraNe rAjAe rANIne sAthe laI javAnI jIda cAlu rAkhI. paNa rAjAne koNa samajAve ne manAve! kemeya karyuM A haThIluM daMpatI mAnyuM ja nahIM. koMkAsanI salAhane gAMThyA vinA rAjya-rANI kASThanAvamAM saMkaDAIne besI gayAM. rAjAnI AjJA thatAM kokAse vimAna calAvyuM. vimAna pakSInI jema AkAzamArge UDavA lAgyuM. te eka hajAra koza pahoMcyuM haze ne vimAnamAM kIlikA, kaLa, saMca vagere dhIme dhIme ghasAvA lAgyAM. ane chevaTe vimAna nIce paDyuM. nIce sarovara hatuM. enI madhyamAM kASThanAva khAbakyuM. mahAmahenate traNe jaNAM sarovaranI bahAra nIkaLyAM. have kokAsa rAjAne kahe, 'Apa banne ahIM beso. huM najIkanA gAme koI suthArane zodhI kADhuM chuM. samArakAma mATe nAnAMmoTAM sAdhana joIe te laIne AvuM chuM." rAjA-rANI sarovarapALe beThAM. koMkAsa bAjunA salIpura nagaramAM pahoMcyo. eka suthArane zodhI kADhyo. enI pAse keTalAMka jarUrI sAdhano mAMgyAM. te suthAra kahe, 'huM hamaNAM mArAM sAdhano ApI zukaM ema nathI. kemake ahIMnA rAjAno ratha sajja karavAmAM huM vyasta chuM.' kokAsa kahe, 'mane ratha batAvo. e sajja karavAmAM huM tamane madada karIza.' pachI kokArsa enI kAryadakSatAthI thoDA ja samayamAM rathane taiyAra karI dIdho. kokAsanI kaLA joI pelo suthAra paNa Azcarya pAmyo. pachI ene zaMkA paDI ke Avo kAnipuNa A paradezI kokAsa ja hovo joIe. koMkAsanI khyAtithI e paricita hato. pUchatAcha karatAM khAtarI thaI ke e kaoNkAsa ja che. e suthAra kAMkAsane kahe, 'tame ahIM beso, huM ghera jaIne vadhu sArAM ojAro laI AvuM." Ama kahIne e suthAra kharekhara ghera javAne badale rAjA pAse pahoMcyo ane kahyuM ke 'traMbAvatIno kokAsa ahIM Avyo che.' pachI eko badho vRttAMta kahI saMbhaLAvyo. kAkajaMgha rAjAe subhaTo mokalIne kokAsane rAjadarabAre bolAvyo. kaukAsane kAkabaMdhe pUchyuM, 'tAro rAjA kyAM che? mane khAtarI che ke tAro rAjA paNa ATale dUra tArI sAthe Avyo haze jI.' koMkAsane khabara nathI ke A rAjA aridamana vize. kema pUche che? eTale eNe to sahaja bhAve kahI dIdhuM ke e sarovaranI pALe 51 beThA che. hakIkatamAM A kAkajaMla rAjAne aridamana sAthe jUnI adAvata hatI. eTale eNe subhaTone sauvarapALe mokalyA. A subho aridamanane ane rANIne keda karI potAnA rAjA pAse laI AvyA. eNe aridamanane kedakhAnAmAM dhakelyo ane enI rANIne aMtaHpuramAM mokalI ApI. pachI kAkarz2argha kokAsane vinaMtI karI ke tArI apUrva kaLA mAza rAjakuMvarone zIkhava.' tyAre kokAsa kahe, 'rAjakuMvarane suthArIkAma zIkhavuM ucita nathI.' paNa rAjAe baLajabarIthI kokAsane ema karavA pharaja pADI. eTale kokArsa rAjAnA kuMvarone kaLA zIkhavavA mAMDI. ema karatAM eNe suMdara majhAnA be ghoDA banAvyA. emAM yaMtro goThavyAM. kaLa goThavAI gaI. paNa hajI kaLa pheravavAnI saMpUrNa kaLA zIkhavAnI kuMvarone bAkI hatI. eka rAte koMkAsa nirAMte sUto hato. eNe taiyAra karelA be ghoDA enI najIkamAM ja hatA. tyAre rAjAnA be kumAro UThIne pelA be ghoDA hatA tenI upara savAra thayA. kaLathI ene cAlu karyA ne gaganamArge UDavA lAgyA. UMgha pUrI thatAM kokAsa jAgyo. bAkInA kuMvarone pUchyuM ke ahIM rAkhelA be ghoDA kyAM gayA ? tyAre temaze kahyuM ke 'amArA bhAIo azva upara besIne AkAzamAM gayA.' kokAsa kahe, 'bhAre bhUMDuM thayuM, tamArA e bhAIo jIvatA pAchAM Avaze nahIM. kemake ghoDAnA yaMtranI kaLa hareka paristhitimAM kema calAvavI tenuM mULa teo jANatA nathI. kumAro vimAsAmAM paDyA. A vAta pitA jANaze tyAre zuM thaze ? nakkI pitA gusse thaze. ane A kokAsane paNa zULIe caDhAvaze. A vAtacIta kokArsa sAMbhaLI. eNe paNa eka yukti karI. eka cakrayaMtra taiyAra kareluM hatuM emAM bAkInA kuMvarone besADyA. ane kahyuM ke pote zaMkhadhvani kare tyAre cakranI madhyamAM rahelI khIlI Thoko eTaluM cakra tamane gaganamaMDaLamAM laI jaze. have rAjAne khabara paDI ke anya upara uDIne gayelA potAnA kuMvarI pAchA pharavAnA nathI tyAre kodhe bharAyelA kAkardI koMkAsane zULIe caDhAvavAno hukama karyo. rAjasevakoe AvI kokAsane pakaDo ane vadhasthAne laI javAno rAjAno hukama saMbhaLAvyo. tyAre kokAse zaMkhanAda karyo eTale e sAMbhaLI cakrayaMtramAM beThelA kuMvaroe madhyanI khIlI kIkI tarata ja yaMtra AkAzamAM UDyuM. emAM rahelI zUlathI sarva bhedAyA ane tyAM ja mRtyu pAmyA. ahIM rokAsane vadhastaMbhe caDAvAyo ane mArI naMkhAyo. rAjakuMvaro paNa sarve marAyA. rAjA putronA maraNanI vAta jANI
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 2 prabuddha jIvanaH jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka ogasTa-sapTembara, 2011 mUrjIvaza banyo. pachI mUrchA vaLatAM bebAkaLA banelA rAjAe vasudattAe vicAryuM ke jhaDapathI cAlIne e kAphalAnI sAthe joDAI ApaghAta karI lIdho. aridamana rAjA kArAgRhamAM ja mRtyu pAmyo. jaIza. pachI cAlatAM cAlatAM AgaLa upara be mArga AvyA. bhUlathI Ama, kokAsanI spaSTa nA chatAM aridamana rAjAnI jIda ane ujjayinIno mArga levAne badale bIjA mArga upara te caDI gaI. svacchaMdI ApamatilApaNAnuM kevuM bhayaMkara duSpariNAma AvyuM! ane pariNAme bhUlI paDI. 2. vasudattAnI kathA A bAju dhanadeva paradezathI ghera Avyo. patnI ane be putrone | ujjayinI nagarImAM vasumitra nAme eka dhanADhya purohita raheto na jotAM mAtApitAne pUchavA lAgyo. tyAre emaNe kahyuM, 'beTA ! hato. enI patnInuM nAma dhanazrI hatuM. saMsArasukha bhogavatAM A ame vahune ghaNuM samajAvI. paNa eNe amArI koI vAta mAnI nahi daMpatIne eka putra ane eka putrInI prApti thaI. putranuM nAma ane be bALakone laIne haTha karIne piyara javA nIkaLI gaI che. je dhanavasu, putrInuM nAma vasudattA. vasudattA rUpe to jANe raMbhAnA ajANyA samUha sAthe javAnI hatI eno ene bheTo thayo ke kema avatAra samI. vasudattA yuvAna vayamAM AvI hatI. enI paNa khabara nathI." kosaMbI nagarIthI dhanadeva nAmano eka vepArI vepAra arthe A sAMbhaLIne dhanadeve tarata ja ujjayinInI vATa pakaDI. e ujjayinI Avyo. vasumitra sAthe eno paricaya hovAthI ene ghera mArge to kyAMya vasudattA maLI nahi. eTale eNe bIjA verAna AvIne rahyo. dhanadeva ane vasudattA sarakhesarakhI vayanAM hovAthI pradezano mArga lIdho. e raste AgaLa jatAM chevaTe ene vasudattA ane nikaTanA sahavAsathI banne snehanI gAThathI baMdhAI gayAM. vasumitre ane be bALakono bheTo thayo. vanavagaDAno pradeza hato. badhAM A banne vacce prema pAMgarelo joIne emanAM lagna karI ApyAM. bhUkhyA-tarasyAM hatAM. bALako raDatAM hatAM. chevaTe eka vRkSa nIce dhanadeva vepAranuM kAma patAvI navoDhA vasudattAne laIne kosaMbI badhAM rokAyAM. ahIM rAtavAso karIne savAre AgaLa javAnuM dhanadeve nagarI potAne ghera Avyo. dhanadevanA mAtApitA paNa A navapariNItAne vicAryuM. vasudattAne patinuM milana thatAM AnaMda to thayo paNa joIne khUba harSa pAmyAM. Aphatoe emano pIcho choDyo nahoto. samaya pasAra thato gayo. dAMpatyasukha bhogavatAM vasudattAne be vasudattAne peTamAM sakhata pIDA UpaDI. dhanadeve AmatemathI pAMdaDAM putranI prApti thaI. ane trIjI vakhata e sagarbhA banI. bhegAM karI patnIne enA upara suvADI. hakIkatamAM e pIDA A gALAmAM pati dhanadevane vepAra arthe paradeza javAnuM thayuM. prasavapIDA hatI. darda vadhatuM gayuM ne chevaTe vasudattAe A vanapradezamAM AvI viyogAvasthAmAM ane sagarbhAvasthAmAM ene piyaranI yAda ja putrane janma Apyo. pANI vinA prasavazuddhi paNa na thaI zakI. AvI gaI. mAtApitAne maLavA mATe te khUba adhIrI banI gaI. tAjI prasUtinA rudhiranI gaMdha mRgalAnA mAMsa jevI hoya che. paNa javuM kevI rIte A prazna hato. evAmAM ene jANavA maLyuM ke AvI gaMdha comera vyApI gaI. AvI gaMdhathI kheMcAIne eka vAgha nagara bahAra koI samudAya Utarelo che ane te ujjayinI jaI rahyo tyAM AvI caDyo. vAghanI garjanAthI bhayagrasta banelAM patipatnI che. vasudattAe A samudAya sAthe piyara javA manamAM vicAryuM. sAsu- kAMIpaNa vicAre e pahelAM to vAgha dhanadevane upADIne tyAMthI bhAgI sasarAne A aMge vAta karatAM emaNe vasudattAne taddana ajANyA gayo. vasudattA kAMI paNa karavA nirupAya ane lAcAra hatI. vilApa samUha sAthe javuM yogya nathI evI salAha ApI. pachI kahyuM ke koI karavA lAgI. mUrchAvaza banI gaI. mUccha TaLI, paNa bhayagrasta thaI kAraNe e lokothI chUTI paDI jaIza to muzkelImAM mukAI jaIza. javAthI deha evo tapta thaI gayo hato ke stananuM dUdha paNa baLI enA karatAM dhanadeva pAcho AvI jAya e pachI tuM enI sAthe jAya gayuM. navajAta zizune dUdha na maLavAthI e paNa mRtyu pAmyo. te yogya raheze.' raDatI-kakaLatI vasudattAe jematema karI tyAM rAta vItAvI. pachI vasudattA kahe, "sasarAjI, mArA pati kyAre Ave ne zo nirNaya savAra thatAM banne bALakone laIne AgaLa cAlavA lAgI. adhUrAmAM kare enI zI khabara paDe? mane mAtApitAne maLavAnI khUba ja pUruM varasAde paNa dhodhamAra varasavAnuM zarU karyuM. AgaLa jatAM eka utsukatA che." nadI AvI. khUba varasAda varasI javAthI nadI banne kAMThe vahetI thaI sasarAe ene ghaNI samajAvI paNa ApamatilI vasudattA hatI. vasudattA vimAsaNamAM paDI ke nadI oLaMgI sAme kAMThe bALakone vaDIlanI salAha-samajAvaTane avagaNIne banne putrone laIne piyara laIne pahoMcavuM zI rIte ? thoDoka samaya to zUnyamanaska samI beThI javA gherathI nIkaLI gaI. nagara bahAra pahoMcIne ujjayinI janArA ja rahI. pachI nadInA jaLa saheja ochAM thatAM te eka putrane sAme samudAyanI tapAsa karI to jANavA maLyuM ke e samudAya to ahIMthI kAMThe mUkIne pAchI AvI. pachI bIjA bALakane laIne nadI oLaMgavA vidAya thaI gayo che ne cAreka kosa jeTale dUra pahoMcyo che. lAgI. nadInI madhyamAM AvI tyAM nadIpaTanI vacce rahelo eka paththara
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara, 2011 athaDAvAthI eNe pakaDI rAkhelo bALakano hAtha chUTI gayo. bALaka pANImAM taNAvA lAgyo. pote paNa taNAvA lAgI. taNAto bALaka nadInA pravAha sAme jhIMka jhIlI na zakavAthI chevaTe nazAIne mRtyu pAmyo. sAme kAMThe rahelo bALaka, mAtA-bALakane nadInA pravAhamAM taNAtAM joI emane maLavA adhIro thaIne nadImAM kUdI paDyo. ane te paNa mRtyu pAmyo. sAva ekalI rahelI vasudattA taNAtI hatI tyAM eka ADA paDelA vRkSano sahAro maLatAM taNAtI aTakI gaI. pANIno vega ocho thatAM dhIme dhIme sAme kAMThe pahoMcI have e taddana niHsahAya hatI. pati, be bALako ane navajAta zizu-badhAM ja maraNane zaraNa thayAM hatAM. ekalI-aTUlI cAlI jatI vasudattAne rastAmAM cooko maLyA. temaNe vasudattAne pakaDI lIdhI pachI coro ene potAnA svAmI pAse najIkanI pallImAM laI gayA. svAmIne A yuvAna strInI bheTa dhI prabuddha jIvanaH jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka coronA svAmInuM nAma kAladaMDa hatuM. e to vasudattAnuM rUpa joIne Azcaryacakita banI gayo. eNe vasudattAne potAnI paTarANI banAvI. vasudattAne A paristhitino svIkAra karyA vinA chUTako ja na hato. kAladaMDa A vasudattAmAM evo to Asakta banyo ke enI bIjI patnIonI tane avagaNanA karavA lAgyo. AthI e badhI patnIo vasudattAnI IrSyA karavA lAgI ane vicAravA lAgI ke A navI zokyanuM koIka chidra hAtha lAge to ApaNuM kAma thAya, Ama karatAM varasa uparano samaya vItI gayo. vasudattAe eka kAladaMDathI thayelA eka putrane janma Apyo. vasudattA soMdaryavatI hatI eTale eno putra paNa rUpa rUpano aMbAra hato. kAladaMDanI anya strIone patinI kAnabhaMbheraNI karavAnuM eka majhAnuM nimitte maLI gayuM. e badhIe bhegI thaIne kAladaMDane kahyuM ke "putra haMmezAM pitA sarakho hoya ane putrI mAtA sarakhI hoya. eTale A navajAta putra tamAro nathI lAgato. A putranA rUpa uparathI lAge che ke A strI koI anya puruSane chAnIchapanI bhogavanArI che." kAladaMDa porna kAryo ne kadarUpI hatI. eTale enA manamAM zaMkAnuM viSa reDAyuM. anya patnIonI vAta ene ThasI gaI. e vasudattA upara krodhe bharAyo. putrane jovA mATe e khullI talavAre vasudattA pAse doDI garyA. putrane eNe joyo. caLakatI talavAramAM potAnuM zyAma mukha 53 ene dekhAyuM ane bALakanuM dhavala caMdramA jevuM mukha dekhAyuM. pachI eNe bALakanA hAtha, paga, anya aMgo joyAM. UgatA sUrya samAM e aMgo kevAM kumakumavaryAM hatAM. jyAre potAno deha! kevo zyAmavarNa! kevI kurUpa! ugAmelI talavAranA eka ja prahAre eNe navajAta bALakane haNI nAkhyo. je vasudattA A kAladaMDane sauthI mAnItI hatI e have aLakhAmaNI banI gaI. mAthuM muMDAvI, pallIthI dUra koI vRkSanI zAkhAe vasudattAne bAMdhI devAnI eNe AjJA pharamAvI. enA sAgarItoe svAmInI AjJAno amala karyo. vasudattA vicAre caDhI. kevA karmanA khela! pote zuM hatI ane Aje kevI dazAmAM mukAI gaI! potAnI bhUla paNa ene samajAI. vaDIlanI salAhane avagaNIne e gherathI nIkaLI gaI hatI. Ama atyaMta kheda karatI e vRkSanI DALIe laTakI rahI che. e samartha koI zreSThInA vizALa kAryalAe tyAM paDAva nAMkhyo. A samUha ujjayinI ta2pha ja jaI rahyo hato. e lokoe vasudattAne vRkSanI DALIe bAMdhelI joI. eTale dayA AvavAthI baMdhano choDIne ene nIce utArI. pachI badhA ene emanA zreSThI pAse laI AvyA. zreSThIne vasudattAne AzvAsana ApyuM. jamADI. pachI e thoDIka svastha thatAM zreSThIe vasUdattAne enI AvI dazA thavAnuM kAraNa pUchyuM. vasudattAe raDatAM raDatAM potAno saghaLo vRttAMta saMkSepamAM kahI batAvyo. zreSThIe ene AzvAsana ApatAM kahyuM ke, 'bahena, tuM jarA paNa bhaya pAmIza nahi. ahIM tuM nirbhaya che. mane tAro bhAI ja samajaje.' pachI kAphalo tyAMthI ravAnA thayo. vasudattA paNa emAM zAmela thaI. A samudAyamAM keTalAMka sAdhvIjIo paNa hatAM, teo sarva ujjayinImAM prabhudarzanArthe A kAphalAmAM joDAyAM hatAM. A sAdhvIjI mahArAjano saMga vasudattAne thayo. emanI pAse vasudattA saMsAranI asAratAno bodha pAmI. pachI vasudattAe kAphalAnA zreSThIbaMdhunI anumati laIne sAdhvIvRMdanA guruthrIjI suratA sAdhvIjI pAse dIkSA aMgIkAra karI Akho samudAya ujjayinI pahoMcyo. tyAM navadIkSitA vasudattA guruNInI AjJA laine saMsArI mAtA-pitA-bAMdhava Adine maLI. potAnI AtmakathanI kahI saMbhaLAvI. enAthI pratibodhita thaIne so phuTabIjanoe paNa dharmanuM zaraNuM svIkAryuM. khAtara pADavAnuM pApakarma karanAra cora jema pakaDAI jAya che ane potAnA karmanA phaLa bhogave che, tema pApa karanAra jIva A lokamAM ke paralokamAM tenuM ja bhogave che. karelAM karmanA ja bhogavyA vinA chUTakAro nathI * jo koI eka mANasane samRddhithI pUrNa evo Akho loka ApI devAmAM Ave to paNa tene enAthI saMtoSa thaze nahi. jIvanI tuja AvI ne saMtoSavI dha kAuna che. jevI rIte jaMgalamAM vicaranAra haraNa vagere nAnAM pazuo bhayanI zaMkAthI siMhathI dUra rahe che, tevI rIte medhAvI puruSe dharmanA tattvanI samIkSA karIne pApa karavAthI dUra rahevuM joIe.
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 prabuddha jIvanaH jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka vRddhajananI koThAsUjha caMdrAvatI nAme nagarImAM ratnokhara nAme rAjA rAjya karato hato. ene madanasena nAme eka putra hato. rAjA jyAre vRddha thayo tyAre enne putrane rAjagAdIe besADyo, ane pote tApasa banIne rAjamahela choDI vanamAM cAlyo gayo. have rAjyamAM yuvAna madanasenanI ANa vartavA lAgI. paNa madanasena rAjakAjano pUrato anubhavI nahi hoI, maMtrI, purohita vagere tenA salAhakAro hatA. eka divasa maMtrI yuvAna rAjAne kahe che, te rAjA, ahIM je vRddha puruSo ApanI ane rAjyavahIvaTanI sevAmAM Ave che te ghaNuMja ayogya che. kemake e vRddhajanonI AMkho nisteja banI che, emanA moDhAmAMthI lALa caLe che, gaLAmAMthI kare nIkaLe che ane teo satata nAka chIMkyA kare che. emanA zarIra zithila thayAM che ane moM phikkAM paDI gayAM che. AvA gharaDerAothI ApaNI rAjasabhA zobhatI nathI. mATe emane have sevAmAMthI chUTA karavA joIe.' ogasTa-sapTembara, 2011 pasAra karato hato. have eka divasa banyuM evuM ke yuvAna rAjA madanasena ane enI rANI emanA aMtaHpuramAM sogaThAMbAjI ramatAM hatAM. tyAre rANIe mastI-AvezamAM AvIne rAjAne caraNaprahAra karyAM. rAjAne mATe A navAIbharyuM hatuM. A ghaTanA banyA pachI rAjA rAtrinA pAchalA pahore vicArataraMge caDhI gayo. rANIe mArca prati caraNaprahAranI ceSTA kema karI? Ano sAco javAba mane koNa ApI zake? e vize vicAra karatAM karatAM rAjyamAM eze rAjasabhAmAMthI saghaLA vRddhone dUra karavAno karelo amala yAda Avyo. ene thayuM ke "mArA darabAramAM badhA yuvAno ja che. have devavazAt mAre mAthe koI duzmananuM saMkaTa AvI paDe to. e saMkaTamAMthI mArga krama kADhavo ? sAco mArga koNa batAvI zake ?' bIje divase savAre manasena sabhA bharIne beTho. eNe Arthi rAjasabhAne saMbodhIne prazna karyo ke 'koI vyakti mane caraNaprahAra kare to tene mAre zo daMDa karavo? tame vicArIne mane kaho.' badhA juvAniyA kahevA lAgyA, 'are svAmI! je vyakti Apane caraNaprahAra kare enA caraNanA no TukaDeTukaDA karI nAkhavA joIe.' paNa rAjAe A vAta mAnI nahIM. te kahe, je koI vicAra karIne mane sAco javAba Apaze tene huM rAjyano mukhyamaMtrI banAvIza.' sabhA vikharAI. sau potapotAne ghera gayA. badhA ja manomana ekasarakhuM vicAravA lAgyA ke vRddhajana sivAya Ano javAba koI kahI zake nahIM. eka sadasya potAne ghera Avyo tyAre enI rAha joIne beThelA enA vRddha pitA kahe, 'dIkarA! Aje tAre sabhAmAMthI AvatAM moDuM kema thayuM ? jamavAnI veLA paNa vItI gaI. tArI sAthe ja huM jamuM chuM e to tuM jANe che ne? A mAro rojano niyama che. paNa jo tuM binaanubhavI yuvAna rAjAne maMtrInI A salAha gaLe UtarI Ama moDuM kare to pachI mAro niyama paNa tUTe.' gaI, ane eNe tarata ja eno amala paNa karI dIdho. pharamAna kADhIne je je vRddha sevako hatA temane dUra karI dIdhA. ane pratihArane sUcanA ApI ke vRddhone rAjadA2bArane bAraNe AvavA devA nahIM. have rAjadarabAramAM kevaLa yuvAno ja najare paDatA hatA. rAjA paNa enA divaso sukhethI A kathAno AdhArota che A. haribhadrasUriSkRta 'upadezapada' paranI A. municaMdrasUrinI 'sukha saMbodhanI vRtti.' mULarmaja prAkRttA, vRttinI bhASA saMskRta. pA vRttikAre emAM ApelI kathA bahudhA prAkRtamAM. vRttinI racanA I.sa. 1174mAM. zrI managirita 'naMdaadhyayanavRtti (saMskRta)mAM, A zAMtisUriSkRta dharmaratna prakaranI svoyajJa vRtti' (saMskRta)mAM tathA harajI munikRta 'vinodacotrIsI' (madhyakAlIna gujarAtImAM paNa A kathA maLe che. pustaka : 'vinoda esIsI (harajA murnikRta, saMzo.-saMpA. krAntibhAI bI. zAha, prA. gujarAtI sAhitya pariSada, amadAvAda- 9 ane sau. ke. mAjaguru jena philo, enDa liTararI risarca senTara, muMbaI-86, I. sa. 2005.] putra kahe, 'pitAjI, sabhAmAM Aje eka vAta banI te sAMbhaLo.' pachI eNe rAjasabhAmAM je kAMI banyuM hatuM te pitAne kahI saMbhaLAvyuM. pitA hasIne kahe, 'tuM kazI ciMtA karIza nahIM. ApaNe pahelAM bhojana karI laIe. savAre huM sabhAmAM jaIne rAjAne kaheje ke ApanA praznano javAba mArA pitA Apaze. jo rAjA saMmata thAya to mane sabhAmAM teDAvI leje.' putra AnaMda pAmyo. bIje divase savAre rAjasabhAmAM jaIne teNe rAjAne kahyuM ke, ApanA praznano javAba mArA pitA kaheze.' rAjya pahelAM to thoDI avaDhavamAM paDI gayo. kemake eNe ja vRddhajanone rAjasabhAnA bAraNe paNa phUMkavAno pratibaMdha lAdyo hato. chatAM ene thayuM ke A vRddhajananI parIkSA to karyuM, eTale rAjAe e yuvAna sadasyanA pitAne sabhAmAM teDAvI maMgAvyA. sabhAmAM AvelA vRddha pitA kahe, 'Apano Adeza hoya to huM mAruM maMtavya jaNAvuM.' rAjAe Adeza Apyo. vRddha pitA kahe, 'he rAjA! Apane je vyakti cAprahAra kare enuM to mUlyavAna mizamANeka-ratna ane vastrAlaMkArothI bahumAna
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara, 2011 prabuddha jIvanaH jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka karavuM.' rAjAe vRddhanI vAta mAnya rAkhI. A vRddhanuM to sanmAna karyuM rAjAe pUchyuM, "ema zA mATe ?' tyAre vRddha kahe, "he rAjA! ja, paNa pote vRddhajanone rAjasabhAmAMthI dUra karavAno lAdelo amala Apane caraNaprahAra karavAnI hiMmata koNa kare ? je Apane khUba rada karyo. rAjasabhAmAM punaH vRddhajano praveza pAmyA. priya hoya e ja. ane premALa patnI vinA AvuM koNa kare? rAjAne paNa pratIta thayuM ke vRddhajanonuM anubhavajJAna ane ratikalahanI veLAe ke mojamastInA samayamAM patnI ja A ceSTA koThAsUjha gajabanAM hoya che. tethI karIne yuvAnoe vRddhajanonI kare. ane AvI ceSTA e to pati pratyenA premanI abhivyakti che.' saMgati TALavI joIe nahIM. vRddhA-kathA. 1. lobhane thobha nahIM ene varadAna mAgavA kahyuM. siddhi kahe, "he deva! tame mArI sakhI tilakanagaramAM be DozIo rahetI hatI. ekanuM nAma buddhi, buddhine je ApyuM tenAthI bamaNuM mane Apo.' yakSa kahe, 'bhale. tuM bIjInuM nAma siddhi, baMne vacce gADha sakhI paNAM hatAM. paNa baMnenA dararoja ahIM AvIne be dInAra laI jaje.' Ama jate divase siddhi gharamAM apAra garIbI. baMnene manamAM garIbInuM duHkha rahyA kare. buddhithI paNa bevaDI samRddhi bhogavavA lAgI. nagara bahAra bholaka yakSa nAme eka deva hatA. te gAmanA buddhi DozIe siddhinuM A parivartana joyuM. Ama kema banyuM adhiSThAyaka (rakSaka tarIke sthApelA) deva gaNAtA. emanI ArAdhanA haze eno bheda ene samajAI gayo. pachI buddhi yakSamaMdire jaIne karavAthI saghaLI Apatti TaLI jAya che evI vAta sAMbhaLI eka divasa vaLI pAchI yakSanI sevA-pUjA karavA lAgI. yakSa buddhi para prasanna buddhi DozI ekalI bholaka yakSanA sthAnake pahoMcI ane temanI bhakti thayA eTale buddhie yakSa pAse siddhithIye bevaDuM dhana mAgyuM. karavA lAgI. pachI to roja tyAM jaIne yakSanI trikALapujA kare, siddhine A vAtanI jANa thaI eTale eNe paNa vaLI pAchI yakSanI stutipATha kare ane naivedya dharAve. ArAdhanA zarU karI. yakSa pharI siddhi upara prasanna thayA, ne je joIe buddhinI AvI bhaktithI yakSa prasanna thayA. ane ene je joIe te mAgavA kahyuM. te mAgI levA kahyuM. buddhi kahe, "he deva, jo tame prasanna thayA ho to siddhi DozIne vicAra Avyo ke "huM je mAgIza enAthI buddhi mane dhanasaMpattinuM sukha ApI mArI garIbI dUra karo." bamaNuM mAgaze. mArI harIphAI te jarUra karaze. eTale have to evuM yakSa kahe, 'tuM dararoja AvIne ekeka dInAra laI jaje." kaMIka mAguM ke jethI buddhi khUba ja duHkha pAme. mArAthI bamaNuM mAgavA pachI to A buddhi dararoja yakSanA sthAnake jaIne dInAra meLavavA jatAM e duHkhI duHkhI thaI jAya." lAgI. enI garIbI dUra thaI ne te sukhasamRddhi bhogavavA lAgI. Ama vicArIne siddhie yakSane kahyuM, "he deva! mArI eka AMkha suMdara vastro, svAdiSTa bhojana, rahevAne majhAnuM - kANI karI nAkho. yakSe 'tathAstu' kahIne ghara. koI vAte maNA ja na rahI. agAu daLaNAM- [vRddha strIonI A traNakathAo jena siddhinI eka AMkha kANI karI nAkhI. khAMDaNAM karanArI A buddhi DozI gharamAM kAma sAdhu kavi zrI harajI yunikRta siddhie punaH yakSanI ArAdhanA zarU karI arthe cAkarANI rAkhatI thaI gaI. 'vinodacotrIsI' nAmanI padyavArtAmAM che evI khabara paDatAM ja buddhi DozI satvare buddhinI A samRddhi joIne siddhi DozIne maLe che. madyakAlIna gujarAtI bhASAmAM A yakSa pAse pahoMcI. buddhinI bhaktithI prasanna IrSA thaI. eka vAra lAga joIe siddhie kRtinI racanA vi. saM. 1641 (I. sa. thaIne yakSe ene varadAna mAgavA kahyuM. buddhi baddhine umaLako ANIne pUchayuM, "alI buddhi! 1 585)mAM thaI che. AmAMnI 1lI kathA kahe, "he deva! siddhie je mAgyuM enAthI mane kahe to kharI ke evo to teM zo kamiyo karyo upA. yazovijayajIkata 'jaMbusvAmI rAsa' bamaNuM Apo.' ke tuM A vaibhava pAmI zakI?' nI 25mI DhALamAM paNa maLe che. - yakSe to buddhi mAgyA pramANe ja karyuM. buddhi dilanI thoDI bhoLI hatI. eNe to 00, pariNAma e AvyuM ke siddhinI to eka pustaka : 'harajI munikRta 'vinodacotrIsI' yakSadevanI bhakti-upAsanAnI badhI vAta mAMDIne ? saMzo.-saMpA. kAntibhAI bI. zAha, prakA. - AMkha gaI hatI, paNa buddhinI baMne AMkho siddhine kahI saMbhaLAvI. buddhinI samRddhinuM A * cAlI gaI. ane atilobhamAM te sAva gujarAtI sAhitya pariSada, amadAvAda-9 rahasya jANIne siddhi potAne ghera gaI. e paNa AMdhaLI banI gaI. have yakSanI bhakti karavA mATe utsuka banI. ane so. ke. prANaguru jena philo. enDa 2.mAgyA meha varase nahIM. siddhi DozI yakSanI pUjA-bhakti karavA * liTararI risarca senTara, muMbaI-86, I. sa. vairATapura nAme nagara hatuM. tyAM arimardana lAgI. yakSadeva siddhine paNa prasanna thayA, ane | 2005.] nAme rAjA rAjya karato hato. rAjA ane prajA
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ prabuddha jIvanaH jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka 5 sukhamAM divaso pasAra karatAM hatAM. e nagaramAM dhanAvaha nAme eka rika hato. eka divasa e viSAkane ghera zrI mahAvIra svAmI pAraNe karavA padhAyuiM. dhanAvaze atyaMta bhAvapUrvaka prabhune pAraNuM karAvyuM. e avasare e vaNikane tyAM sADA bAra karoDa sonaiyAnI vRSTi thaI, duMdubhinAda thayo ane suravoe AkAzamAMthI puSpavRddhi karI sarvatra jayajayakAra pravarto. pachI prabhu mahAvIra tyAMthI anyatra vihAra karI gayA. A dhanAvaha vaNikanI najIkamAM ja eka DozI rahetI hatI. ghaDapaNane laIne enI kAyA sAva kRza thaI gaI hatI. dhanAvahane tyAM prabhujIe karelA pAraNAno prasaMga eNe najare joyo. viNakane tyAM thayelI suvarNavRSTi joIne A DozIne paNa lobha lAgyo. eNe vicAryuM ke 'eka divasa mAre tyAM paNa koI sAdhumahAtmAne pAraNuM karAyuM, to mane paNa pelA kinI jema aDhaLaka dhananI prApti thAya.' A vAtane dasa-bAra divasa thayA haze. evAmAM A DozIe eka sAdhune joyo. e sAdhu vezadhArI hato. zarIre hRSTapuSTa hato. A sAdhune joI DozI to AnaMdamAM AvI gaI. e to ema ja mAnatI hatI ke badhA tApaso eka sarakhA ja hoya. eTale DozIe pelA sAdhune potAne AMgaNe noMtarIne miSTAnna-bhojana karAvavAnuM nakkI karyuM. DozI e sAdhu pAse pahoMcI ane potAne ghera bhojana mATe padhAravA AmaMtraNa ApyuM. pelo sAdhu to AvI taka zAnI jatI kare ? DozI ene potAne ghera teDI lAvI ane sAdhune bhAvatAM bhojana jamADyAM. sAdhu paNa khUba saMtuSTa thayo. sAdhu jamI rahyo eTale DozI vAraMvAra AkAza tarapha mITa mAMDIne jovA lAgI sAdhu sAthe kAMIka vAta karatI jAya ne vaLI pAchI AkAza tarapha UMcI Doka karIne najara nAkhatI jAya. tyAre pelA sAdhue pUchyuM ke, 'mAjI, vAre vAre tame AkAzamAM zuM juo cho ?' DozI kahe, "huM e joyA karuM chuM ke AkAzamAMthI mArA AMgaNAmAM hajI suvarNavRSTi kema thatI nathI?' Ama kahIne enne dhanAvaha viNakane tyAM mahAvIra prabhunA pAraNAno je prasaMga banelo enI mAMDIne badhI vAta karI. A sAMbhaLIne A jaTAdhArI sAdhune mAjIe bhojana mATe ApelA notarAnuM rahasya samajAI gayuM. te DozInA manane barAbara pAmI gayo. e sAdhu DozIne kahevA lAgyo, 'mA, mAruM mAno to tame ahIM AMgaNAmAM UbhA rahevAne badale gharamAM jatA raho. tamArI je 'zraddhA' che, ane mAruM je 'tapa' che enAthI to ahIM AkAzamAMthI varasaze to patharA ne aMgArAno varasAda varasaze, sonaiyAno nahIM.' A marmavANI uccArIne sAdhu cAlato thayo. DozInuM moM jhaMkhavAI gayuM. ogasTa-sapTembara, 2011 3. hAthe ne ja sAthe kanakapura nAme nagaramAMeka vRddhA strI hetI hatI. ane cAra dIkA. cAre dIkarAne vahuo. kuTuMba sukhamAM divaso pasAra karatuM hatuM. eka divasa gharaDI sAsue cAreya vahuone potAnI pAse bolAvI. darekane sonAnI eka eka vastu sAcavavA ApI. pahelI vahune suvarNasAMkaLI ApI. bIjI vahune sonAnI aMgUthalI (vIMTI) ApI. trIjI vahune sAMkaLuM ApyuM ane cothI vahune traNaso sonaiyA ApyA. pachI cAreya vahuone kahevA lAgI, 'jyAre mAre kAma paDaze tyAre tamane ApelI vastu huM pAchI mAgI laIza.' paNa cAreya vahuonuM citta sonuM joIne calita thayuM. temaNe nizcaya karyo ke sAsue sAcavI rAkhavA ApeluM ghareNuM pAchuM ApavuM nahIM. Ama karatAM ghaNo samaya vItI gayo. gharaDI sAsu rogamAM paTakAI. zarIre ghaNI ja pIDA upaDI. vaidya AvI vRddhAnI nADI tapAsI. pachI kahyuM ke 'bhAjIno roga asAdhya che. eTale have kaMIka dharma auSadha karo.' pachI DozI thoDIka bhAnamAM AvI tyAre ene thayuM ke have mAre kAMIka dAna-puNya karI levuM joIe. meM vahuone je dravya sAcavavA ApyuM che te pAchuM meLavIne eno have dAna rUpe sadyaya karuM. Ama vicArIne mAjAe ati maMda svare moTI vahune potAnI pAse bolAvI ne ene soMpelI suvarNasAMkaLI mAgI. mAnI Akhara avasthA jANIne khabara kADhavA AvelAM sagAMvahAlAM tyAM beThelAM hatAM. te sau pelI moTI vahune pUchavA lAgyAM ke 'mAjI tArI pAse kAMIka mAgatAM lAge che. e zuM mAge che?' eTale moTI vahu kahevA lAgI, 'sAsujI 'sAMgarI' mAge che je emane pahelAM khUba bhAvatI hatI.' Ama vahue 'sAMkaLI'ne sthAne 'sAMgarI'nuM jUTha calAvyuM. pachI bIjI vahune bolAvIne sAsue aMgUthalI mAgI. badhAMe A bIjI vahune pUchyuM ke 'mAjI zuM mAge che?' bIjI vahu kahe 'sAsumA ema kahe che ke have jIva javAnI veLAe mAruM aMga UthalI' paDe che. Ama bIjI vahue paNa uccArasAthI vAta palaTAvI nAkhI. vRddhAe trIjI vahune bolAvI ene ApI rAkheluM sAMkaLuM mAgyuM. tyAre e trIjI vahu sau sagAMvahAlAMne kahevA lAgI ke 'sAsumA kahe che ke ahIM mane 'sAMkaDuM' lAge che." cothI varlDa pAse sAsue traNaso saunaiyA mAgyA tyAre e vahue badhAne kahyuM ke 'mA 'TIMDAM zAka' mArga che. Ama cAreya vahuoe maLIne vRddha sAsunI dAna-puNyanI AzA phaLavA dIdhI nahi. vRddhAvasthAmAM dravyano sarvyaya karI puNyaupArjanano mAjIno manoratha manamAM ne manamAM ja rahI gayo. chevaTe mAjI thoDA samayamAM mRtyu pAmyAM. jAte je khAdhuM ne vAparyuM te ja gAMThe bAMdhyuM ema mAnavuM. hAthe te ja sAthe.
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara, 2011 agnipraveza karIne baLI marI have je strI pahelI karI hatI te bIjA bhavamAM eka gAmamAM koInA putra tarIke janmI. jyAre pati anaMgasene mRtyu pAmIne, je kuTuMbamAM enI patnI putra tarIke janmI hatI enI ja bahena tarIke janma lIdho. Ama vasaMtapura nAme nagaramAM anaMgasena nAme eka suvarNakAra raheto hato. e atyaMta strIlaMpaTa hato. tene pAMcaso patnIo hatI. anaMgasena evo vahemI ke ekeya strIne kadI gharanI bahAra nIkaLavA na de. eka vakhata anaMgasenanA eka mitre koIka avasara nimitte A badhI strIone potAne tyAM AvavAnuM nimaMtraNa ApyuM. anaMgasenanI badhI strIo snAna-vilepana karI, mUlyavAna vastrAlaMkArothI sajja thavA lAgI, hAthamAM darpadA dharI rAkhIne sau potapotAno zaNagAra nIrakhatI hatI. evAmAM ja A strIono pati ghera Avyo. strIone A rIte sajja thatI joIne gusse bharAyelA eNe eka strI upara jorathI ghAtaka prahAra karIne enI hatyA karI nAkhI. eTale bIjI patnIo patinA AvA duSkRtyathI eTalI bhayaMIta banI gaI ke emI svabacAvamAM hAthamAM dharI rAkhelAM darpaNo patinI sAme pheMkyAM. A darSonA prahArothI anaMgasena tatkAla mRtyu pAmyo. patinI hatyA ane lokApavAdanA DaranI mArI A saghaLIye strIo patinI pAchaLa pAchalA janmanAM pati-patnI navA bhavamAM anukrame bahena ane bhAI tarIke janmyA. jyAre baLI marelI bAkInI strIo ekasAthe eka nAnA gAmamAM coronA samudAyarUpe janma pAmI. prabuddha jIvana: jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka pUrvabhavamAM pelA anaMgasenane strI pratyenI eTalI tIvra Asakti hatI ke e AsaktinA kusaMskArathI A bhavamAM putrI tarIke janmelI te satata rudana karavA lAgI. kemeya karatAM chAnI rahe nahIM. paNa eka vAra sagA bhAI (pUrvabhavanI anaMgasenanI patnI)nA hAthano bahenanA guhya sthAne jA sA sA sA 57 sparza thatAM ja bahena (pUrvabhavano anaMgasena) tarata ja raDatI chAnI rahI gaI. bhAIe bahenane raDatI chAnI rAkhavAno A upAya jANI lIdho, eTale jyAre jyAre bahena raDe tyAre te bahenanA guhya bhAge hAthano sparza karI bahenane chAnI rAkhe. mAtApitA potAnA putranI vAraMvAranI AvI kuceSTA joIne lajjA pAmyAM ane putrane gharamAMthI kADhI mUkyo. bahena paNa thoDI moTI thatAM ghara choDIne kyAMka cAlI gaI. mAtApitAe gharamAMthI kADhI mUkelo putra A kathAnAM ArasamAMta ya che. rakhaDato pelA pAMcaso coro (anaMgasenanI dharmadAsa-viracita 'upadezamALA' graMtha pUrvabhavanI patnIo)nA gAmamAM pahoMcyo paranAM zrI siddharSiyaktino helo pAdeyA ane coronA samudAyamAM bhaLI gayo, pachI TIkA-jhaM. 'upadezamAlA muLa graMtha prAkRta te e samudAyano agresara-pallIpati banI bhASAnI 543 (44) gAthAomAM racAyo gayo. che. enA paranI dhaMpAdeyA TIkA' saMskRtamAM eka divasa A coro dhADa pADavA mATe racAI che. enuM racanAvarSa vi. saM. 974 che. gayA. e coroe je sthaLe dhADa pADI te sthaLe emAM A kathA saMkSipta svarUpe maLe che. va. sa. temaNe eka vanaprApta kanyAne joI. teo 1055mAM A. vardhamAnasUrie heopAdeyA e kanyAne potAnI pallImAM laIne AvyA. TIkA' ne svIkArIne enA kathAnakone prAkRtamAM thoDA samayamAM te kanyA pachIpati sameta vistRta svarUpe AlekhyuM che. pAMcaso coronI patnI banIne emanI sAthe rahevA lAgI. thoDA samaya pachI A corI eka bI strIne dayAbhAvathI A sthAne laIne AvyA. paNa agAu dhADa pADIne AzailI potAnI ati tIvra rAgavRttine laIne A bIjI strInA Agamanane sahana karI zakI A uparAMta A. haribhadrasUriracita upadezada' paranI A. municaMdrasUrinI sukha saMbodhanI vRtti' (racanA varSa 1174)mAM tathA kalikAla sasa hemacaMdrAcAryanA 'niSadiAlAkApuruSacaritra nAmA parvamAM pa4 A kathA samAviSTa che. pustaka : 1. 'upadezamAlA (heopAdeyAvRtti nahIM. ene thayuM ke A bIjI AgaMtuka strI sahitA)', saMpA. AcAryazrI pradyumnasUrijI mArA ratisukhamAM vighnarUpa thaze. pariNAme mahArASTra, sahayogI sAdhvI caMdanabAlAzrI, pahelI strIe eka divasa A bIjI strIne prA. zrI zrutajJAna prasAraka sabhA, amadAvAda- bhoLavIne kUvAmAM pheMkI dIdhI. 14, 2. sa. 202 (I 4 2006) 2. 'pApadanAM gUrjara anuvAda', saMpA.-anu, A. hemasAgarasUri, sahasaMpA. bhAInA cittamAM vicAra sphUryo ke 'zuM A puM. lAlacaMdra bhagavAna gAMdhI prakA. Ananda- kanyA e mArI nAnapaNanI bahena to nathI ? hema-graMthamAlA vatI caMdrakAMta sAkaracaMda jhaverI, kemake nAnI hatI tyAre enA guhya sthAne muMbaI-2, vi. saM. 2028. (I. sa. thatA potAnA karasparzathI e raDatI chAnI 1972).] pelI prathama ALelI povanAno Avo utkaTa rAmAvega joIne pakSIpati banelA rahI jatI hatI. A pallIpatinA cittamAM AvuM maMthana
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 prabuddha jIvanaH jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka ogasTa-sapTembara, 2011 cAlatuM hatuM tevAmAM ja bhagavAna mahAvIra najIkamAM padhAryA che te AgaMtuke saMketathI tamane zuM pUchyuM? tyAre prabhujIe enA uttararUpe jANIne e pallIpati prabhu mahAvIranA samavasaraNamAM jaI pahoMcyo. pallIpatinI enA pUrvabhava sahitanI kathanI kahI. pelI kanyAnI oLakha aMgenI jijJAsA tIvra hatI, ane prabhu sarvajJa A AkhI kathA ApaNA marma sthAnane sparzI jAya evI che. che ema jANIne bhagavAnane sAMketika vANImAM ja prazna karyo 'yA(jA) pallImAM ANelI kanyA je potAnI bahena ja hatI tenI sA sA sA ?' arthAt "je e che ke te ja che?' eTaleke "utkaTa sAthe pote kareluM sahazayana e pallIpatinA jIvanamAM rAmAvega dharAvatI je strI te zuM mArI bahena che?' tyAre prabhue AcarAyeluM evuM adhama pApakarma hatuM ke e potAnA doSa prabhujI paNa e praznano evo ja sAMketika pratyuttara ApatAM kahyuM, "yA sA AgaLa prakAzI paNa na zakyo ane kevaLa sAMketika prazna karIne sA sA." arthAt "hA, je e che ke te ja che." eTale ke "e strI je che ja aTakI gayo. te tArI bahena ja che." pachI pratibodhita thayelo te pallIpati jIvanamAM evAM adhama pApakRtyo mAnavI karI bese che je pragaTa tyAMthI vidAya thayo. vAcAsvarUpe kahI zakAya evAM paNa nathI hotAM, e A dRSTAMtakathAno tyAM beThelA gautamasvAmIe bhagavAnane prazna karyo ke pelA marmabodha che. ( pIDA vaheMcAya to pApa vaheMcAya rAjagRhI nagarImAM kAlasaurika nAme eka kasAI raheto hato. masa na thayo ane pharI pharIne parivArane kahevA lAgyo ke "abola e haMmezAM pAMcaso pADAno vadha karato. eka vAra zreNika rAjAe prANIvalanuM AvuM ghora pApakRtya huM nahIM ja karuM.' ene kUvAmAM nAkhyo to tyAM paNa AdatathI majabUra evo te kasAI tyAre sulasane bhegA thayelAM sagAM kahevA lAgyAM, "jo mATInA pAMcaso pADA banAvI teno vadha karato. AvAM jIvahiMsAnAM bApadAdAno A vyavasAya cAlu rAkhavAmAM tane pApano Dara lAgato pApakarmothI e jyAre rogagrasta thayo tyAre AkhA zarIre atyaMta hoya to ame badhAM tAruM pApa thoDuM thoDuM vaheMcI laIzuM.' Ama dAha ane baLatarAno anubhava karavA lAgyo. kahIne sulasanAM sagAMoe sulasanA hAthamAM kuhADI pakaDAvI, A kAlasIrika kasAIne sulasa nAme putra hato. eNe pitAne ane kahyuM ke "tuM pahelo ghA kara pachI ame badhAM ema karIzuM.' sAjA karavA mATe aneka upacAro karyA paNa sulase kuhADI upADI. paNa e upADelI kAlasorika rogamukta thayo nahIM. chevaTe te [A kathAno AdhArasrota graMtha che kuhADIthI abola prANI upara ghA karavAne mRtyu pAmyo ane enAM pApakarmone laIne dharmadAsagaNi-viracita 'upadezamAlA'. badale eNe potAnA paga upara ghA karyo. narakamAM gayo. graMtha padyabaddha ane prAkRta bhASAmAM che. A pagamAMthI lohI vahevA lAgyuM. sagAMo coMkI A kasAIputra sulasane abhayakumAra maMtrI graMtha paranI zrI siddharSi gaNinI UThayAM. kahevA lAgyAM, "are mUrakha ! A teM sAthe maitrI hatI. abhayakumAranI sobatathI 'heyopAdeya TIkA' (bhASA saMskRta, racanA zuM karyuM?' sulasa kahe, "mane khUba ja pIDA sulasamAM jIvadayAnA saMskAro dRDha thayA hatA. vi. saM. 974) mAM A kathA maLe che. thaI rahI che. tame badhAM mArA page thaI rahelI - have pitAnA mRtyu pachI sulasanA tamAma AcArya somasuMdarasUrikRta 'upadezamAlA A pIDA thoDI thoDI vaheMcI lo." sagAM kahe, kuTuMbIjano ekaThAM thaIne sulasane samajAvavA bAlAvabo dha' (bhASA madhyakAlIna "are tulasa! kevI gAMDI vAta kare che! tane lAgyAM, "pitAno vyavasAya putrae saMbhALI gujarAtI, racanA vi. saM. 1485)mAM thatI pIDA ame zI rIte laI zakavAnA? levo joIe. e rIte he sulasa! tuM paNa tArA tathA AcArya vijayalakSmIsa riphata 'upadeza koInI pIDA bIjA koIthI levAya nahIM.' pitAno khATakIno vyavasAya saMbhALI le ane prAsAda' (bhASA saMskRta, racanA vi. saM. tyAre sulase javAbamAM kahyuM, 'jo koInI pitAnA mRtyunA zokamAMthI bahAra Ava." 1843)mAM paNa A kathA upalabdha che. pIDA bIjAone nathI vaheMcI zakAtI, to kuTuMbIo kahevA lAgyAM, "IcchA-anicchAnI pustaka : 'zrI upadezaprAsAda-bhASAMtara' koIe kareluM pApa paNa bIjAone zI rIte ahIM vAta ja nathI. bApano vyavasAya saMbhALI ane anu. zrI kuMvarajIbhAI ANaMdajIbhAI vaheMcI zakAya " levAnI ane ene cAlu rAkhavAnI putra tarIke prakA. zrI jaina dharma prasAraka sabhA, A bhegAM thayelAM kuTuMbIjano pAse Ano tArI javAbadArI che." paNa abhayakumAra bhAvanagara, punaH prakAzana zrI jaina bUka koI uttara nahoto. ApaNA koInI pAse paNa sAthenI maitrIne kAraNe enAmAM jIvadayAnA DIpo. amadAvAda, I. sa. 2001.] che kharo? saMskAro evA baLavattara thayA hatA ke e Tasano * * *
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara, 2011 prabuddha jIvanaH jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka ( munivara kema hasyA?] thaze." nAgadatta zeTha nagaramAM jANItA zreSThI hatA. | 'bhale.' zeTha sAvadha thaI gayA. [A kathA AcAryazrI premaprabhasAgarajIsukhathI jIve. potAnA mATe suMdara mahelanuM muni "zeTha savAre tame raMgArAne sUcanA 'vAtsalyadIpa'kRta 'preraka jaina kathAo' nirmANa karAvI rahyA hatA. raMgArAne e sUcanA ApatA hatA ke raMga kadI javo na joIe.' pustakamAMthI lIdhI che. kathAlekhana yathAvat ApI rahyA hatA ke, evo raMga thavo joIe ke | ' rAkhyuM che. prakA. zrI vAtsalyadIpa varSo sudhI jhAMkho na paDe. muniH "zeTha, bhAgyanI karAmata akaLa hoya phAunDezana, amadAvAda-1 3, I. sa. raMgAro kahe, 'ciMtA na karo zeTha, ema ja.' che. tamAruM AyuSya have mAtra sAta ja divasanuM 2001] bAkI che." e vakhate tyAMthI eka tapasvI munirAja pasAra thayA. emaNe A 'hai !' joyuM ne sAMbhaLyuM. e hasI paDyA. muniH baporanA bALakanI laghuzaMkAnA chAMTA paNa tamane nAgadatta zeThane manamAM vicAra to thayo ja ke e saMsAratyAgI bhojanamAM aNagamo preratA nahotA.' munivara hasyA kema haze ? kiMtu emaNe jhAjhuM mahattva na ApyuM. "kharuM.' baporanI veLA hatI. nAgadatta zeTha jamavA beThelA. pAraNAmAM muniH bALaka e ja jIva che ke je tamArI patnIno jAra hato ne emano putra jhUle. eNe laghuzaMkA karI ne zeThanI thALImAM thoDA tame marAvI nAkhelo. e tamAre tyAM putra rUpe janmyo che.' chAMTA UDyA. zeThe paravA na karI. jamavAnuM cAlu rAkhyuM. e ja munirAja tyAre tyAM vahoravA AvelA. emaNe A joyuM. muni : "sAMjanA bokaDAne tame parANe dukAnamAMthI bahAra kaDhAvatA e hasI paDyA. hatA. e tamArA pitAno jIva hato. dukAna joI, tamane joyA ne zeTha vaLI camakyA. e jIvane jAtismaraNa (pUrvabhavanuM) jJAna thayuM. tamAre tyAM Azraya nAgadatta zeTha dukAne beThelA. gharAkI cAlu hatI te samaye eka arthe AvI caDyo. tIvra AsaktinA kAraNe e mRtyu pAmIne tiryaMca bokaDo dukAnamAM caDI gayo. zeThe tene bahAra kaDhAvyo. nokare mAryo. banyo. jAtismaraNathI jANIne tamAre tyAM Avyo paNa....' kasAI tene parANe upADI gayo. bokaDAnI AMkhamAMthI pANI vahe! "hai?' zeTha UbhA thaI gayA. 'huM pahelAM ene kasAIne tyAMthI pelA munivarane e ja vakhate vaLI tyAMthI pasAra thavAnuM thayuM. emaNe choDAvI lAvuM." zeTha doDyA. kasAIne tyAM pahoMcyA. tyAre e bokaDAne A joyuM. e hasI paDyA! vadherIne hAtha lUchato hato. nAgadatta zeTha camakyA. A munirAja hasyA kema? koI kAraNa nAgadatta zeTha haiyAphATa raDI rahyA. re! kevo che A saMsAra! e haze ja. punaH upAzraye AvyA. tyAgI sAdhujananA caraNa jhAlyA. 'he gurudeva, zeTha pahoMcyA upAzraye. sAMja DhaLI gayelI. munivarane vidhivat have mAruM zuM thaze? mAro uddhAra karo. mAruM kalyANa karo." vaMdIne zeThe je manamAM hatuM te pUchyuM, 'Aja Apa traNa vAra hasyA. muni : "zeTha, je jIva karma bAMdhe, e ja jIva puruSArtha karIne tenuM kAraNa zuM haze?' mukta paNa thAya. tame moha-mAyAno tyAga karIne dharmanA, tyAganA, muni mahArAja gaMbhIra thaI gayA. kahe, "zeTha, saMsAranI asAratA sadgurunA zaraNe jAva. tamAruM zreya thaze ja .eka dinanuM zuddha cAritra joI hasI javAyuM hatuM.' paNa jIvane sadgati Ape. tamAre to sAta dina bAkI che." mane kahevA kRpA karazo?' saMsAranI asAratA pArakhI gayela nAgadatta zeThe dIkSA lIdhI. jI, paNa chAtI majabUta rAkhajo.' vairAgyanA paMthe emane sadgati ApI. * * * * du:kha AvI paDe tyAre manuSya te ekalo ja bhogave che. mRtyu Ave tyAre jIva ekalo ja parabhavamAM jAya che. eTalA mATe jJAnI mANaso koI paNa vastune potAnA zaraNarUpa mAnatA nathI. utsAhI mANasa dhana ke bIjA kazA svArthanI AzAmAM loDhAnA kAMTA (khIlA) sahana karI zake che, paraMtu koI paNa jAtanI AzA rAkhyA vagara vacanarUpI kAMTA je sahana kare che te pUjya che. bIjAono tiraskAra na karavo tathA potAnuM caDiyAtApaNuM na batAvavuM. potAnAM zrutajJAna, lAbha, jAti, tapa ane buddhinuM abhimAna na karavuM.
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60 prabuddha jIvanaH jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka be laghu dRSTAMtakathAo 1. tuMbaDAnI kathA 2. kaDavI tuMbaDInI kathA [A daSTAMta kathA AgamagraMtha 'jJAtAdharmakathAMga'nA chaThThA tuMbaka [A dRSTAMta kathA A. vijayalakSmIsUri-viracita 'upadeza prAsAda graMthamAM vyAkhyAnamAM che. graMthanI bhASA saMskRta, racanA varSa saM 1843. adhyayanamAM maLe che. bhAjA kuMta pustaka : 'zrI zAtAdharmakathAga sUtra' (gujarAtI anuvAda, anu. 1. sAdhvIjI zrI vinitAbAI, saMpA. paM. bhAcaMda bhArA, prakA. prema-jinAgama pra. samiti, muMbaI, saM. 2037 (I. sa. 1 8 8 1 .] eka vakhata bhagavAna mahAvIranA aMtevAsI evA jyeSTha ziSya IndrabhUti akAgAre (gautama) bhagavAnane prazna karyo ke kyA kAraNe jIva bhArekhamapaNAne ke haLavApaNAne prApta karI zake ? pratyuttaramAM bhagavAna mahAvIre gautamane A dRSTAMta kahyuM. eka moTuM sukAyeluM chidrarahita tuMbaDuM hoya. ene koI mANasa ghAsathI lapeTe, tuMbaDAnA pharato badhI bAjue mATIno lepa kare. ene sukavavA mUke. pachI pharIthI ghAsathI lapeTI mATIno lepa kare. pachI sUkave. Ama pharI pharI ATha vAra tuMbaDAne ghAsa-mATIthI lapeTI pachI e tuMbaDAne UMDAM jaLamAM nAkhe tyAre e tuMbaDuM je mULamAM taddana haLavuM hatuM te vAraMvAranA mATInA lepane kAraNe bhAre thaI javAthI tarI zake nahIM. ane jaLAzayanA UMDA pANImAM cheka taLiye bina thaI jAya. ogasTa-sapTembara, 2011 have te tuMbaDAno uparano mATIno lepa bhIno thaI jema jema ogaLato jAya tema tema tuMbaDuM vajanamAM haLavuM thatuM jaI jaLamAM upara AvatuM jAya. kramazaH ATheya ghAsa-mATInA lepa dUra thatA jAya ane chevaTe mATInA lepathI taddana baMdhanamukta thayeluM tuMbaDuM punaH jalasapATI para AvI taratuM thaI jAya. A pramANe zuddha AtmA upara asaMkhya pApakarmonA sevanathI ATha prakAranI karmaprakRtiono lepa caDyA kare. pariNAme enA bhArekhamapaNAne laIne jIva narakatalamAM pahoMcI jAya. pachI jyAre manuSya enAM karmono kSaya karI haLavo bane che ane AtmAne saMpUrNa karmamukata kare che tyAre A saMsArasAgarane tarI jAya che. * pustaka : 'zrI upadezaprAsAda-bhASAMtara', anu. zrI kuMvarajIbhAI ANaMdanabhAI kA. zrI jaina dharma . sabhA, bhAvanagara, punaH prakA. jaina bUka DIpo. amadAvAda-1, I. sa. 2001.] viSNusthaLa nagaramAM eka zeTha rahetA hatA. patnInuM nAma gomatI. emane goviMda nAmano putra hato. e putra kevaLa daMbha ane bAhyAcAramAM nipuNa hato. anyone yAtrApravAse jatA joIne ene paNa tIrthayAtrAe javAnI ane saritAnAnanI IcchA thaI. yAtrAe jatA putrane mAtAe kahyuM ke gaMgA, godAvarI, triveNI saMgama jevAM saritA sthAnomAM kevaLa snAna karavAthI baMdhAyelAM pApono nAza thato nathI. paNa putre potAno Agraha tyajyo nahIM. eTale mAtAe ene bodha pamADavA eka kaDavI tuMbaDI ApIne kahyuM ke tuM je je sthaLoe snAna kare tyAM A tuMbaDIne paNa snAna karAvaje. mAtAnuM ATaluM vacana svIkArIne putra tIrthayAtrAe garyo. jyAM jyAM saritAsnAna karyuM tyAM tyAM tuMbaDIne paNa snAna karAvato hato. thoDAka divase putra pAcho Avyo. jamavA beTho. mAtAe pelI tuMbaDInuM zAka pIrasyuM. putre e zAka moDhAmAM mUkyuM ke tarata ja bolI UThyo, 'are, A to kaDavuM jhera che. khAI zakAya ema ja nathI.' mAtA kahe, 'je tuMbaDIne teM snAna karAvyAM che te tuMbaDImAM kaDavAza kyAMthI?' tyAre goviMda bolyo, 'mAtA, jaLamAM snAna karAvavAthI tuMbaDInI aMdaranI kaDavAza zI rIte dUra thayA?' tyAre mAtA kahe, 'dIkarA, mAre tane e ja to samajaNa ApavI hatI. jema pavitra gaNAtI nadIomAM nAna karAvyA chatAM A tuMbaDIno kaTTurdoSa gayo nahIM, ema hiMsA, asatya, corI, maithuna jevAM pApakarmono samUha kevaLa saritAsnAna karavAthI dUra thAya nahIM. kaSAyonI malinatA nivAryA sivAya jIvanI zuddhi thatI nathI.' ja je pAchaLa bIjAnI niMdA nI karatA. je koInI hAjarImAM vidhavALAM vAna nI mAnatA, je nizcayakArI (Agraha) athavA apriyakArI bhASA nathI bolatA te sadA pUjya che. * sAmethI AvatA vacanarUpI mahAro kAnamAM vAge che tyAre te manamAM kheda utpana kare che, paraMtu jeo dharmamArgamAM zUravIra che ane jitendriya che tathA "A mAro dharma che ema mAnIne te sahana kare che teo pUjya che. bALaka taiya ke moTA mAsa, strI hoya ke puruSa, darzita hoya ke gRhastha, game te hoya, paraMtu jeo koInI niMdA karatA na ke tiraskAra karatA nathI, tema ja jeo krodha ke mAnano tyAga kare che teo pUjja che,
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara, 2011 prabuddha jIvanaH jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka E ( UMgha vecI ujAgaro nArI sanmAna saMdarbhe eka madhyakAlIna daSTAMtakathA nAnakaDuM eka nagara hatuM. e nagarano eka Ai kathAno AdhAra che 5. vIravijayajIkRta te A vachero mane brAhmaNane dAnamAM Apo. Ama rAjA hato. rAjAnA mahelamAM eka majAno ' nA 'caMdrazekhara rAjAno rAsa." rAsa padyabaddha che ? na karavAthI Apane aDhaLaka puNya maLaze.' vachero hato. e vachero khaccara ane ghoDInA ane madhyakAlIna gujarAtI bhASAmAM vi... AnA javAbamAM rAjakuMvare brAhmaNane kahyuM, samAgamathI pedA thayelo hato. e vacherAnuM : 'jo tame tamArI bheMsa mane Apo to badalAmAM che saM. 1902 mAM enI racanA thaI che. dIrgha nAma ujAgaro hatuM. huM tamane mAro vachero ApuM." A ja nagaramAM madhu bhaTa karIne eka brAhmaNa A rAsanA trIjA khaMDanI 11mI DhALamAM A brAhmaNe lobhavaza thaIne potAnI bheMsa hato. ene tyAM eka bheMsa hatI. e bheMsa evI dRSTAMtakathA AlekhAI che. (UMgha) kuMvarane ApI ane badalAmAM kuMvarano taMdurasta hatI ke eka TaMke eka maNa dudha ApatI pustaka : 'zrI caMdrazo khara rAjAno rAsa', vachero (ujAgaro) pote lIdho. hatI e dhamAMthI ghI banAvIne madha bhaTa ena anu.-saMpA. sAdhvIjI zrI jitakalyAzrIjI, ghera jaIne brAhmaNe vacherAnI khUba ja vecANa karato hato. e rIte enI AjIvikA prakA. zrI vaDA cauTA saMvegI jena moTA sArasaMbhALa levA mAMDI. ane niyamita rIte cAlatI hatI. A bheMsanuM nAma UMgha rAkhavAmAM upAzraya, surata-3, I. sa. 2004.] khUba dANA nIravA lAgyo. ane pratIkSA karavA AvyuM hatuM. lAgyo ke vacherAnI lAdamAMthI sikkA kyAre eka divasa A brAhmaNa ghI vecavA mATe rAjamahele gayo. maLe che. paNa pelA vacherAnI lAda ema kaMI nANuM Ape ? vachero rAjamahelamAM rAjAnA kuMvara hAjara hato. e rAjakuMvarane ghI vecIne A brAhmaNane kAMI upayogano ja na rahyo. ne bheMsa ApI devAne brAhmaNe enA dAma mAgyA. jeTalI rakama ApavAnI thatI hatI eTalI kAraNe UlaTAnI enI AjIvikA samULI chInavAI gaI. A rIte rakamanA sikkA rAjakuMvare upalI meDIethI nIce pheMkyA.e sikkA A maMdamati brAhmaNe UMgha vecIne ujAgaro lIdho. ene tyAM bAMdhelA pelA vacherAnI lAdamAM paDyA. eTale kaMvare nIce A dRSTAMtakathAnI vizeSatA e che ke kavie enuM Alekhana AvI lAdamAMthI sikkA vINIne pelA brAhmaNane ApyA. e brAhmaNe nArIsanmAnanA saMdarbhamAM karyuM che. sikkA nIce pheMkAtA joyelA nahIM. eTale kuMvarane lAdamAMthI sikkA nArI gharanI lakSmI che. je puruSa gharanI strI pratye dAkSiNya ane ekaThA karato brAhmaNe joyo tyAre ene kutUhala thayuM ke 'lAdamAMthI sanmAna jALavavAne badale enI upekSA kare, enI sAthe kaleza kare sikkA !' brAhmaNo potAnuM kutUhala zamAvavA rAjakuMvarane pUchatAcha ane rIsa karI gharanI bahAra tyajI de che ane parastrImAM ramaNA karI. eTale kuMvare kahyuM ke "amArA A azvanI lAda lakSmImaya che. karavAnI vRtti rAkhe che enI sthiti pelA brAhmaNanI peThe UMgha vecIne A vacherAnA bhAgyathI amArI dhanasaMpatti vadhI che." ujAgaro lIdhA jevI thAya che. brAhmaNe lAlacamAM AvI jaI rAjakuMvarane AjIjI karI, 'Apa * * * adhyAtma rasanuM kuMDA bharI pAna karAvatI gautamakathA | DguNavaMta baravALiyA zrI muMbaI jaina yuvaka saMgha sAhitya, adhyAtma ane janakalyANa dharmanuM ane sAhitya kSetranuM saMvardhana karanArA ane sAmAjika kSetre kSetranI saphaLa prayogazALA che. punaH gautamakathAno saphaLa prayoga kalyANanuM kAraNa banI gayA che. karavA badala prayogavIra DaoN. dhanavaMta zAha ApaNA saunA AMtararASTrIya khyAti prApta sarjaka ane ciMtaka padmazrI DaoN. abhinaMdananA adhikArI banyA che. kumArapALa desAIe tridivasIya gautamakathA dvArA ApaNane anupama saMdhe, sAhityakSetre utkRSTa sAhityasvAmIonI kRtinA rasadarzana jJAnAnaMdanI anubhUti karAvI. mahAvIra kathAnI zaMkhalAmAM traNa karAvatAM parisaMvAdo ke pravacanonuM Ayojana, jaina hastaprata vidyA divasanI gautamakathA ApaNA saunA mATe avismaraNIya banI gaI. lipi vAMcana aMgenI zibira, adhyAtmakSetre vyAkhyAnamALA ane padmazrI DaoN. kumArapALa desAIe kathAnI pUrvabhUmikAmAM te samayanI adhyAtma graMthonuM prakAzana, janakalyANa kSetre jarUriyAtavALI vaidika ane zramaNa saMskRtinI dhArAno Acho citAra Apyo hato. gujarAtanI aneka zaikSaNika saMsthAo mATe dAna ekatra karI karoDo vikrama saMvata pUrva 550mAM mAtA pRthvIdevInI kUkhe janmelA rUpiyAnuM anudAna pahoMcADyuM che. zrI yuvaka saMghanA A saphaLa prayogo Indra jevuM rUpa ane teja dharAvatA hovAthI enuM nAma indrabhUti
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ prabuddha jIvanaH jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka ogasTa-sapTembara, 2011 rAkhavAmAM AvyuM. nAnI vaye ja magadha dezanA samartha paMDitomAM murkha nathI kahetA paraMtu vedavAkyanuM viziSTa arthaghaTana karIne saMzaya IndrabhUti gaNadharanI gaNanA thavA lAgI. vAdavidyAmAM pAraMgata pAmelA IndrabhUtine parama satya tarapha laI jAya che hovAne kAraNe temanI sAthe vAda karavA AvelA parAjita thaIne "vijJAnadhana parva taio bhUtega: samutyAya, pAchA jatA. te kevA hatA? sAta hAtha jeTalI UMcI kAyA, majabUta tAnyavAnu vinazyati, na Btyasa jJAstiI." zarIra, mohaka dekhAva, tejasvI vadana ane jIbha para sarasvatIno Ano artha e che ke AtmA kALAMtare vividha deha dhAraNa kare che vAsa. DaoN. kumArapALa desAIe gautamasvAmInI virATa pratibhAnuM je je viziSTa saMjJAthI oLakhAya che paNa AtmA kadI nAza pAmato zabdacitra khaDuM karyuM tenAthI prekSakone jANe sAkSAt gautamasvAmInA pAvana nathI. AtmA dhruva ane nitya ja rahe che. darzananI anubhUti thaI. sarvajJane dekhAya che mATe mAnavuM joIe. AtmA pratyakSa dekhAya je samaye somila brAhmaNe mahAyajJa AraMbhyo e ja samaye nahi paNa prakriyAthI jANI zakAya. buddhine kADhIne nathI batAvI apApApurImAM kevaLajJAnI prabhu mahAvIra upadeza ApI rahyA hatA. zakAtI chatAM buddhizALIne mAnIe chIe. dAMta du:khe tyAre je vedanA bhagavAna mahAvIrane mahAsena vanamAM parAjita karavA jatA IndrabhUti thAya te batAvI zakatI nathI chatAM vedanA che ja. jIvaMta ane mRtadehamAM gautama vicAre che ke A jagata para mArA jevo mahAjJAnI hoya tyAM bheda zo. mRtyu pachI halanacalana nathI to zuM gayuM? AtmA. sarvajJa koI hoI zake ja nahi. zuM AkAzamAM be sUrya, eka guphAmAM IndrabhUti gautamano zaMkAno kIDo dUra thayo. emanA hAtha joDAI be siMha ke eka myAnamAM be talavAra rahI zake ? nA, A koI lokone gayA ane bolyA, "Apa kharekhara sarvajJa cho. Apa ApanA ziSya ThaganAro lAge che. emaNe pAMcaso ziSyo sAthe paDakAra pheMkavAnI tarIke mane ane mArA pAMcaso ziSyono svIkAra karazo ?" IcchA sAthe samavasaraNamAM praveza karyo. paNa ahIM to zAMtinuM bhagavAna kahe che, "he! IndrabhUti gautama! A badhAmAM huM bhAvi sAmrAjya patharAyeluM hatuM. mahAvIranI AMkhomAM karuNA hatI. gAya zubha yoganuM ane dharmazAsananA prabhAvanuM darzana karuM chuM. tamArI ane siMha eka sAthe upadezanuM pAna karatAM hatAM. mahAvIranuM prazAMta rUpa, RjutAne kAraNe tamArA e jJAnano vizeSa upayoga thaze. ApaNe aDhaLaka Atmavaibhava ane divya teja joyuM. koIpaNane parama zAMti pamADe sAthe rahIne dharma tIrthanI prabhAvanA karIzuM." tevI somya kAMti joI. DaoN. kumArapALe A AkhAye vAtsalya nItaratI vANImAM 11 gautamakathA 11 prasaMganuM eTalI bhAvavAhI ane mahAvIre kahyuM, "he gautama! gautamakathA D.V.D. rasayukta zailImAM nirUpaNa karI padhAro. tamAruM svAgata che.' zrotAone maMtramugdha karI dIdhA. | DaoN. kumArapALa desAInI prabhAvaka ane hRdaya sparzI vANImAM traNe potAnuM nAma sAMbhaLIne IndrabhUti gautama pAchA na IndrabhUtine vismaya thayuM, sAce ja divasanI gautama kathAne jIvaMta mahANo traNa DI.vI.DI.mAM. AvatA temanA bhAI agnibhUti A sarvajJa lAge che. vaLI manamAM pratyeka DI.vI.DI. kathA-ciMtana-gIta-saMgIta aDhI kalAka mahAvIrane jItavA cAlyA. bhagavAne vicAryuM ke mArA jevA mahA paMDitane traNe DI.vI.DI. eka sAthe eka AkarSaka pekiMgamAM agnibhUtinI karma vizenI zaMkAnuM badhA ja oLakhatA hoya. nAmathI | eka seTa rUA. 300/ nivAraNa karyuM. vAyubhUti, sudharmA, bolAvyo. emAM kazuM ja Azcarya zrI muMbaI jaina yuvaka saMghanA AjIvana sabhyo ane peTrano moryaputra aMkapita, acalabhrAtA, pAmavA jevuM nathI. pachI Asanapara temaja chAtrAlayo ane pustakAlayo, derAsara ane upAzrayone rUA. metArya, prabhAsa vigerenI vividha birAjamAna thatAM vicAre che ke, 270/- eka sAthe daza DI.vI.DI. seTa lenArane eka DI.vI.DI. zaMkAonuM samAdhAna karyuM. A mArA manamAM je saMzaya che te prazna seTa prabhAvanA svarUpe. tamAma paMDito 441 1 ziSyo pUchI huM tene muMjhavIza. tyAM to beMka opha InDiyAnI bhAratanI koI paNa zAkhAmAM zrI muMbaI sAthe bhagavAna mahAvIrano upadeza mahAvIre kahyuM: jaina yuvaka saMghanA CD A/C No. 003920100020260 mAM svIkAratAM dharmakSe 2 camatkArarUpa 'AtmA che ke nahi evo saMzaya rakama bharI amane e slIpa sAthe ApanuM nAma, saranAmuM jaNAvo ghaTanA banI. ane bhagavAna tamane thayo che ane vedapadonuM eTale Apane ghera beThA A DI.vI.DI. prApta thaze. mahAvIrano agiyAra paMDito ayogya artha ghaTana karavAthI mitro ane parivArone A jJAnanI bheTa arpaNa karI sAthe no A vAtolApa AtmA nathI' evI tamArI jJAnakarmanuM puNya prApta karo. parivAra ane mitro sAthe besIne 'gaNadharavAda' nAme jANIto banyo. mAnyatA dRDha thaI che.' A A DI.vI.DI. dvArA gautamakathAnuM darzana- zravaNa karI samaha rI vI. DA. kumArapALabhAIe eka sAMbhaLatAM IndrabhUtinA cittamAM svAdhyAya ane sAmAyikanuM puNya karma prApta karo. khUNAno ane agharo viSaya pasaMda mahAvisphoTa sarjAyo. | vastu karatA vicAradAna zreSTha che-amUlya che-zAzvata che. karyo che. jaina Agamono abhyAsa mahAvIra svAmI ene mithyA ke karatAM jaNAze ke bhagavAna
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara, 2011 mahAvIranA gaNadharo vize bahu ja ochI mAhitI che. temaNe A agharA viSayanI bahoLA zrotAvarga samakSa saraLatAthI rajUAta karI. che. vaLI temanI gaNadharavAdanI Alekhana zailI viziSTa prakAranI che. sAmAnya rIte guru ziSya pAse tattva saMbaMdhI potAno prazna kare ane guru teno uttara ApI tenI jijJAsA saMtoSe. kathAnako ane darzanasAhitya dvArA jANavA maLe che ke sokreTIsa ane pleTo, AnaMda ane bhagavAna buddha, zrIkRSNa ane arjunanI vacce AvI praznottarI thaI hatI. jyAre gaNadharavAdamAM zaMkA ane samAdhAna banne bhagavAna mahAvIra batAve che kAmaNa paMDitonA cittamAM rahelA saMzayane prathama svayaM pragaTa kare che ane pachI tenA uttara dvArA samAdhAna kare che. prabuddha vanaH jaina sAhitya kyA vizva vizeSAMka bhArata varSanI dArzanika paraMparAmAM te vakhate virodhIonuM khaMDana svamatanuM khaMDana karI potAnA matanI sthApanA karAtI jyAre bhagavAne virodhI matanI kyAMya TIkA nathI karI jyAre anekAMtane anusaratI, tattvadRSTi ke samanvayAtmaka dRSTi gaNadharavAdamAM jovA maLe che. bhagavAna mahAvIre gautamasvAmIne saMketa Apyo ke mohanA aneaMzathI bharelI nAnI sa2khI gAMTha chUTI jaze eTale tamAro nistAra thaze. e pachI bhagavAna mahAvIranA mahAnirvANanI rAtrinI ghaTanAnuM varNana karyuM ke zrotAjanonI AMkho AMsubhInI thAya e rIte karyuM. gautamasvAmInA milApanA karUNa varNanane aMte AMtamAMthI jyota pragaTe tema mahAvIra nirvANa gautama svAmInA kevaLajJAnanuM nimitta bane che ane sarvajJa ane sarvadarzI bane che tenuM sAddazya citra khaDuM thayuM. temano AtmA nirmaLa thatAM devoe dudubhi vagADyA ane mAnavIoe mahotsava racyo. vikrama sa. pUrve 470 varSe AsovadI amAvAsya rAtrinA pAchalA pahore banelI A ghaTanA dIpAvalIe prabhu mahAvIranA nirvANanuM smaraNa karAve che ane gautama svAmInA kevaLajJAnanI smRti jagAve che. tIrthaMkara mahAvIra pachI jaina paraMparAmAM je koI chavAyelI vibhUti hoya to te gaNadhara gautamasvAmI che. A traNa divasanI gautama kathAmAM zrotAoe adhyAtmarasanuM kuMDA bharIne pAna karyuM. prathama vAra AvI gautamakathA tattvaciMtana sabhara ane hRdayasparzI, lokabhogya vANImAM sAMbhaLavAno AnaMda maLyo. mahAvIra ane gautamanA bhAva saMbaMdho bhavobhavI hatA. mahAvIranA trIjA marIcInA bhavamAM emano meLApa thayo hato. chellA bhavamAM tIrthaMkara ane gaNadhara tarIke rahela gautamane prabhu kahe che. 'hai gautama A bhava purI karIne upara mokSamAM jaIne paNa ApaNe sadAne mATe banne sarakhA thaI jaze ane sadA sAthe ja rahIzuM.' DaoN. kumArapALa desAIe gautama kathAmAM e supere caritArtha karyuM ke gautama eka mahAna jijJAsu ane pAtra ziSya hatA. adhyAtma jagatanuM e evA pratIka hatA ke aneka viSayamAM jijJAsA pragaTa karI bhagavAna pAsethI jJAna prApta karatA eTale ja bhagavatI sUtra, gautama svAmI ane bhagavAnanA praznottarInA jJAna sAgarathI pUrNa banyuM. kula chavvIsa hajAra praznonA samAdhAnano vipula jJAnabhaMDAra sarjAyo. guru gautamasvAmI jJAna ane zarIrathI prabhAvazALI hatA mATe bhagavAna mahAvIra dharmakArya tarIke saMdezavAhaka mokalavAnI jarUra paDe tyAre gautamasvAmIne mokalatA. gautamasvAmInI sAdhanAne kAraNe tenAmAM svalabdhi pragaTI te aThyAvIza labdhinI noMdha Agama sUktamAMthI jANavA maLe che. gAMtamasvAmI caraNalabdhithI vAyuvege sUryanA kiraNo pakaDI aSTApada tIrtha para caDI gayA hatA tyAM emaNe jagaciMtAmaNI sUtranI racanA karI. vaLatA paMdarasotraNa tApasone eka pAtramAM khIra laI aMgUTho pAtramAM rAkhI pAraNuM karAvyuM. rastAmAM guru bhagavAnanuM varNana sAMbhaLatA 501 tApone kevaLajJAna thayuM. 501ne samavasaraNanI zobhA joI ane 501ne mahAvIranA mukhAraviMdanA darzana karIne kevaLajJAna prApta thayuM. 63 je AhAra maLe tene prasannatApUrvaka svIkAratAM. sAdhu samAjamAM Aje paNa gocarI vAparatAM gautama gaNadharanuM smaraNa karAya che teno mukhya hetu AhAra saMjJA toDavAno che. gocarI mATe utAvaLa nahIM. rastAmAM ArdrakumAra ke atimukta maLe, samrATa ke bhikhArI maLe sarvane bhagavAna mahAvIrano saMdezo kahe. pArzva paraMparAnA kezIkumAra ane gautamasvAmInI mulAkAtanA prasaMganuM DaoN. kumArapALe suMdara nirUpaNa karyuM, gAdhara gautama sarvocca sthAne birAjamAna thatAM jAte pAtAM laIne pArakAnA divase svayaM prabhunI AjJA laIne gocarI mATe jatAM. gocarI mATe eka praharathI vadhu samaya na letA, lukhkho sukko gautama kathAnuM zravaNa karatAM AvA ekameva advitIya ane anupama gautamasvAmInuM zratAnI kalpanAsRSTimAM smaraNa sthira thaI jAya. hAlika, sAla-mahAsAla ane AnaMda zrAvakanA jIvananI ghaTanAnA prasaMgo sAMbhaLatA zrotAjanonA hRdaya dravI uThe. atyAra sudhI ApaNe divALImAM copaDA pUjana karatI vakhate gautama svAmInI labdhi hajo'thI smaraNa karatAM gaNadharavAda ane gautamapRchA zabdathI ja mAtra paricita hatA. paraMtu A kathA dvArA vizeSa jANakArI maLI. vaLI A kathAnI viziSTatA gautama svAmInA jIvananA vaNasparNA pAsAnuM darzana karAvavAnI hatI. DiToriyama ane sTejanI sajAvaTa e gautama kathAnI bhavyatA hatI to DaoN. kumArapALabhAInuM sacoTa vaktavya, DaoN. dhanavaMtabhAInuM prAkathanaane mahAvIra zAhanuM bhakti saMgIta A kathAnI divyatA hatI. have, A kSetranA niSNAta rAjeza paTelanI DVD kAca gautama kathAne mANavAno lhAvo maLI zakaze. AvA suMdara Ayojana badala zrI muMbaI jaina yuvaka saMghanA adhikArIo ane sahayogIo saunI abhivaMdanA karuM chuM ke 601, smita eNpArTamenTa, upAzraya lena, ghATakopara (I.) mo: 09820215542
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ prabuddha jIvanaH jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka ogasTa-sapTembara, 2011 jayabhikhkhuM jIvanadhArA H 31 || DaoN. kumArapALa desAI [sarjakanA jIvanamAM apAra saMgharSo AvatA hoya che ane emAM paNa sarjakano udAra svabhAva, emanAM saMvedanazIla hRdaya ane paragaju vRtti kvacit Arthika saMkaDAmaNa UbhI karatAM hoya che. gujarAtI sAhityanA sarjaka jayabhikhkhuM citrapaTajagatanI eka bhinna duniyAmAM praveze che. enI anubhavakathA joIe A ekatrIsamA prakaraNamAM.] calacitranI duniyAmAM DokiyuM cAlo tyAre, A aphavAnI ujavaNI karIe." tathA sAbu jevI jarUriyAtone mATe eka TaMka jamavAnI ane eka TaMka gAMdhI roDa para AvelA zAradA presamAM jayabhikhkha, guNavaMtarAya bhUkhyA rahevAnI prakriyA zarU karI. vidyApITha taraphathI chAtravRtti maLatI AcArya, dhUmaketu, manubhAI jodhANI, gUrjaranA goviMdabhAI ane hatI, paraMtu e ghaNI ochI hatI. e samaye kalakattAmAM rahetA zaMbhubhAI tathA bIjA mitronI maMDaLI jAmI hatI. najIkamAM AvelI "navacetana'nA AdyataMtrI murabbI zrI cAMpazIbhAI udezIe emane caMdravilAsa haoNTalamAMthI phAphaDA ane jalebInI mijabAnI sAthe eka madada karI. kalAkAronA kadaradAna ane AzrayadAtA cAMpazIbhAIe khAsa prakAranI cAnA ghUMTa sahu bharI rahyA hatA. e samaye emane avanIndranAtha TAgora, naMdalAla bojha ane tyAMthI kavivara caMdravilAsanA cA-ukALo-miksa khUba jANItA hatA ane A ravIndranAtha TAgora sudhInA mahAnubhAvono meLApa karAvyo. A maMDaLInuM e priya pINuM hatuM. samaye kanubhAI pAse eka oDhavAnuM ane eka pAtharavAnuM hatuM. aphavAnI ujavaNI eTale zuM? vAta ema banelI ke e samaye bahu ThaMDI paDe tyAre jADuM pAtharaNuM oDhavAnuM banI jAya! eka dhotI amadAvAdamAM evI cotarapha aphavA phelAI hatI ke prasiddha citrakAra ane eka kuratuM ane mAthe sutI vakhate pustakono takiyo. paraMtu zrI kanubhAI desAI punarlagna karavAnA che! jayabhikhue hasatA kanubhAIne e tapa phaLyuM ane dezanA mahAna citrakAra banyA. A hasatA potAnA hetALa mitrane A aphavAnI vAta karI. manubhAI vAta jayabhikhkhae 'vidyArthI' sAptAhikamAM lakhI hatI. baMne sUryaprakAza jodhANIe emanA dhIra-gaMbhIra avAjamAM kahyuM, "hA, meM paNa AvI presamAM maLyA ane emanI dostI jAmI gaI. kanubhAI A maitrIne vAta sAMbhaLI che." ane goviMdabhAI ane zaMbhubhAI dhImuM dhImuM dilojAnI kahetA. hasI rahyA! e pachI to dara ravivAre amadAvAdamAM kanubhAInA nivAsasthAna tyAM potAnI pAtaLI muThThI pachADIne kanu desAIe kahyuM ke A 'dIpikA'mAM mitrono meLo jAmato ane tyAre jayabhikhkhuM kyAreka aphavA hoya to bhale aphavA rahI, paNa enI ujavaNI karIe. pharI sAhityanI vAta karatA to kyAreka potAnA zokhanA viSaya calacitranI cA-ukALo-miksa maMgAvIne A kAlpanika prasaMganI hAsyasabhara vAta karatA. ujavaNI karavAmAM AvI. kanu desAInA patnI bhadrAbahena jayabhikhunI kalamanA cAhaka sAhityakAranI maitrI sAhityakAra sAthe hoya te svAbhAvika che, hatA. AthI jayabhikhkhano lekha hAtha caDe ke tarata ja ene vAMcI jyAre sAhityakAra ane kalAkAranI maitrI virala hoya che. jayabhikhkhuM letAM; eTaluM ja nahIM paNa e vizeno potAno nikhAlasa abhiprAya ane kanu desAInI maitrI atyaMta gADha hatI. pahelAM kanubhAIne ne pachI ravivAre jayabhikhkha Ave tyAre emane emanI pahelI mulAkAta 1941-42mAM amadAvAdanA sUryaprakAza kahetAM. samaya jatAM A DAyarAnuM sthaLa zAradA presa banyuM. 1946nI presamAM thaI hatI. e samaye jayabhikhkhuM 'vidyArthI' sAptAhikanuM aDhAramI phebruArIe paMDita bhagavAnadAsabhAInI bhAgIdArImAM saMpAdana karatA hatA. A sAptAhikamAM emaNe kanu desAInI kalA zAradA presanuM muhUrta thayuM ane tyAre e muhUrtamAM jayabhikhkhanI vize lakhyuM ane vizeSa to kanubhAInI kalAsAdhanAnA prAraMbhakALanI sAthe citrakAra kanu desAI paNa AvyA hatA. saMgharSagAthA lakhI hatI. mAtA hIrAbahenanuM avasAna thatAM kanu 19mI phebruArInA roja jayabhikhkhuM amadAvAdamAM maLelI desAI amadAvAda AvyA. mAmAne ghare rahyA ane gharakAmathI mAMDIne mahAkavi nhAnAlAlanA smAraka aMgenI sabhAmAM gayA. zivapurImAM bahAranI kharIdI sudhInA badhAM kAma upADI lIdhAM. loTa daLyo, vAsIdAM abhyAsa karatA hatA, tyArathI mahAkavi nhAnAlAlanI kavitAnuM vALyAM; zrama karavAmAM zarama na rAkhI. AvA kanubhAI proprAyaTarI emaNe AkaMTha pAna karyuM hatuM. A sabhAmAM mahAkavinuM kaI rIte hAIskUlamAM bhaNyA ane tyAMthI zAMtiniketana gayA. A zAMtiniketana smAraka racavuM enI carcA cAlI. emAM je vicAro vyakta thayA, emane jIvananI AkAMkSAo vistAravAnI mukta bhomakA samuM enAthI jayabhikhkhanuM hRdaya dubhAyuM. gujarAtanA AvA samartha kavinA lAgyuM. e Arthika saMkaDAza bhUlI gayA ane pustako, DroIMga-pepara smAraka aMge je umaMga ane UlaTa hovAM joIe, eno abhAva
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara, 2011 prabuddha jIvanaH jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka dekhAyo. koI smArakanI vAta para ThaMDuM pANI reDatA hoya ema lAgyuM, che, te emanI preraka vANIne AbhArI che. zrI jayabhikhunI preraka to koI kavi sAthenA kaDavAzabharyA saMbaMdhone kAraNe nIrasa lAgyA. prastAvanAne pratApe A citrasaMpuTo AdaraNIya thayA che.' keTalIye vAra jemanI kavikalpanAnI pAMkhe uDDayana karyuM hatuM ane A rIte lekhaka ane citrakAranI A maitrI satata vRddhi pAmatI gujarAta kaoNlejanA relave-krosiMga pAse pharavA jatAM jemanA AdarapUrvaka rahI. jayabhikhkhae kanu desAInA kalAsaMpuTa vize AkarSaka darzana karyA hatAM, emanA smAraka aMgenI sabhAmAM Ayojanano zailImAM rasaprada Amukha lakhyuM to jayabhikhkhae lakhelI abhAva lAgyo. paNa ethIye vizeSa sAhityakAronA gamA-aNagamA "premabhakta kavi jayadeva' navalakathAne kanu desAIe e "kavi ATalA badhA tIvra hoya che eno pahelI vAra khyAla Avyo. jayadeva' nAme citrapaTa rUpe rajU karavAno nirNaya karyo. A zivapurInI dharatI para govardhanarAmanuM "sarasvatIcaMdra' vAMcanArA citrapaTanuM nirmANa kanu desAI proDakzana heThaLa thayuM ane tenuM jayabhikhkhanA hRdayamAM sArasvato mATe agAdha Adara hato, paraMtu digdarzana rAmacaMdra ThAkure karyuM. saMgIta jJAna datte ApyuM ane e A sabhAmAM je rIte carcA-vicAraNA thaI, enAthI emane AghAta 1947mAM chabIgharomAM pradarzita thayuM. thayo. teo potAnI rojanIzImAM mArmika rIte noMdhe che, A nimitte jayabhikhkhane citrapaTanI duniyAnI jhAMkhI karavAnI "mahAkavi nhAnAlAlanuM smAraka karavA mATe maLelI sabhAmAM taka maLI. 1946nI ogaNIsamI sapTembare jayabhikhu A navI gayA. ardhA to "mana vinAnuM khAvuM ne rAga vinAnuM gAvuM' jevuM duniyA nihALe che. "kavi jayadeva' citrapaTa nimitte e muMbaI jAya karatA hatA.' che ane muMbaImAM emanA parama mitra kanu desAI sAthe dAdaramAM A jayabhikhkhane sAhityasarjana mATenI tAlAvelI parezAna kare AvelA amara suDiyomAM jAya che. A amara suDiyomAM jayadeva che. madhyapradezanA zivapurImAM hatA, tyAre jayabhikhkhae emanI pahelI citrapaTanA be gItonuM 'TeIka' hatuM ane philmanA zokhIna yuvAna navalikA "samAja sAme satyAgraha' lakhI hatI. e samaye "vIsamI sadI' jayabhikhkhane A duniyAno tAdRza anubhava thAya che. kanu desAI sAptAhikamAM mokalI hatI ane te 24-1-1932nA aMkamAM pragaTa sAthe je TrenamAM gayA, tyAM emane prema adIba nAmanA kalAkArano thaI hatI. jayabhikhUnI A pahelI navalikA hatI. e pachI lekhanakArya paricaya thayo. emano suMdara cahero, saumya vartana ane kAzmIrI to cAlyuM ane 1946nI pahelI mArce jayabhikhkhae eka mahinA deha jayabhikhkhane AkarSI gayA. tera varSe calacitrajagatamAM padArpaNa mATe goviMdabhAI ane zaMbhubhAInA snehane vaza thaIne zAradA karanAra prema adIbe 'ghU ghaTavAlI', 'bhole bhAle' jevI philmomAM presamAM javAnuM nakkI karyuM ane ghaNAM varSe emane punaH presanI jiMdagI abhinaya karyo hato ane traNeka citrapaTonuM nirmANa karyuM hatuM. e maLI. pachI amara suDiyomAM gayA tyAre cinubhAI desAI, cImanalAla A zAradA presamAM dhIre dhIre sAhityakArono DAyaro jAmavA desAI, surendra, abhinetrI nalinI jayavaMtanA pati vIrendra desAI lAgyo. mitra kanubhAI desAI e pachI amadAvAda choDIne muMbaI vagerene maLyA. ahIM emaNe lIlA desAI ane amIrabAIne paNa gayA ane muMbaImAM philmaudyogakSetre kalAnirdezaka tarIke joDAyA. joyA. "ratana' philmanA abhinetA karaNa dIvAna paNa maLyA ane kanu desAIe gujarAtanI kalASTimAM eka AgavuM parivartana ApyuM mULa IDaranA evA rAmacaMdra ThAkura sAthe vArtAlApa thayo. A badhA ane emaNe paMdara hajArathI vadhAre citro ane trIsa jeTalA saMpuTo kalAkArone jayabhikhkhuM jue che, maLe che. emanI sAthe vAtacIta ApyA. A kanu desAI amadAvAdamAM be-traNa divasanI mulAkAte kare che ane navIna sRSTino anubhava meLave che. AvyA hoya topaNa sAMje zAradA presamAM Ave ane dhUmaketu, kanu desAIe cunIbhAI desAIne 'premabhakta kavi jayadeva" jayabhikhkhuM ane guNavaMtarAya AcAryanI hAjarImAM DAyarAmAM navakathAnA lekhaka jayabhikhkhano paricaya karAvyo. A pustakanA calacitrajagatanI khATI-mIThI vAto kare. dhIre dhIre jayabhikhkhanA kathAnakano upayoga karavA mATe cunIbhAIe jayabhikhkhane pAMcaso bahoLA mitravargamAM kanu desAI ekarUpa banI gayA. e pachI to rUpiyAno puraskAra Apyo. eka lekhaka koI judI ja duniyAmAM AvyA kanubhAIno Agraha raheto ke emanA citrasaMpuTomAM jayabhikhyuM hoya evo emane anubhava thAya che ane sAthosAtha jIvanamUlyo prastAvanA lakhe. potAnA A mitra vize emanA SaSTipUrtinA prasaMge dharAvatA A sarjakane A rUperI duniyAnA rUpanI pAchaLanI kurUpatA kanu desAIe lakhyuM: paNa dekhAya che. A anubhava pachI teo noMdhe che, "TuDiyonI duniyA 'emanA (jayabhikhkhanA) mitravargamAM mAtra sAhityakAro nathI, adbhuta che. ahIM paiso e prema che. prema e lagna che. lagnane ane paNa vividha zreNInA mANaso che. temAM citrakAro sAtheno temano vyabhicArane athavA lagnamAM vyabhicArane kaMI cheTuM nathI." saMbaMdha ati gADha che. teo citrakaLAnA khUba ja rasiyA che, e pachIne divase 'premabhakta kavi jayadeva' pustakanA philma-adhikAra mArga sUcanathI ane potAnI AgavI kaLAsUjhathI zrI jayabhikhkhae kanu desAI proDakzanane ApavAno karAra paNa karyo ane pharI dAdaranA aneka citrakAronI pIMchImAM prANa pUryA che. "maMgalamaMdira', amara TuDiyomAM gayA. ahIM emaNe je sRSTi joI ene vize teo 'zRMgArikA', praNayamAdhurI' jevA mArAM citrasaMpuTonuM mUlya je vadhyuM lakhe che.
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ prabuddha jIvanaH jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka ogasTa-sapTembara, 2011 'eka bAju pataMgiyAM jevAM banIne AvyAM. ahIM cAre tarapha vecavA ne pAchaLanAnuM poSaNa karavuM. (6) mArA pitAnI milakatamAM pataMgiyAM ja UDyAM kare che. bhamarA paNa pharatA ja hoya che. mAro lAgabhAga nathI. (7) metAraja sthUlibhadra sivAya badhA bIjI bAju philma nirmANanI TaeNknaoNlojI vize A yuvAnane pustakonA kaoNpIrAITa mArA che. AnAthI viruddha vartavA IcchanArane ema thAya che ke A kaeNmerAe to sAmAnyamAMthI asAmAnya sRSTi cAra hatyAnuM pApa che! sarjI dIdhI che. mAtra eTaluM ke sAunDamupha kemerAthI khUba garamI lAge A lakhyA pachIne divase ja emane jANavA maLyuM ke soLamI che. emAM sudhAro karavo joIe. amara suDiyonA eka seTa para oNgasTe kalakattAmAM zarU thayelA komI ramakhANamAM pAMcathI sAta 'sarAI kI bahAra' nAmanI philmanA zaoNTsa joyA ane zamazAda hajAra loko mRtyu pAmyA che ane daseka hajAra ghAyala thayA che. begama ane rAjakumArInAM gAyano sAMbhaLyAM. komI ramakhANanI A ghaTanAoe jayabhikhkhanA cittane UMDo Ama citrakAranI maitrI jayabhikhkhane eka judA jagatamAM laI AghAta Apyo. eka bAju rASTrapremanI kathAo AlekhatuM "mAdare jAya che ane ene pariNAme e pachI calacitranI duniyAnI vatana' taiyAra thatuM hatuM ane bIjI bAju mAdare vatananI A duHkhada jhAkajhamALa aMge jayabhikhkhae keTalAMka kaoNlama lakhyAM ane keTalIka sthati hRdayane korI khAtI hatI. AvatI kAle zuM thaze enI ciMtA navalikAo paNa sarjI. - mAthA para jhaLuMbatI hatI ane enAthIya vadhAre moTI ciMtA to e jayabhikhkhanA pustakanuM mukhapRSTha kanu desAInuM ja hoya. Ama A hatI ke sarjanakArya mATe je ekAMta joIe, e ekAMta sAMpaDatuM kalAkAra ane sarjakano meLApa eka navI keDI kaMDAre che. A baMnee nahotuM. vAraMvAra nizcaya karatA ke amuka samaya sudhImAM A sarjano potAnI kalA mATe AkarAM tapa karyA hatAM. kanu desAIno AnaMdI pUrNa karavA che, paraMtu bIjI bAju emanA svabhAvanuM paragajupaNuM svabhAva emanA patromAM paNa pragaTa thAya che. 1958nI tevIsamI emane paga vALIne besavA detuM nahotuM. gharamAM atithionI vaNajAra julAIe jayabhikhkhane lakhelA patranA prAraMbhamAM lakhe cheH cAlu rahetI ane kuTuMbIjano paNa IcchatA ke emanI muzkelImAM 'ho ! zrImAnajI ! ITa ora ImArata banAnevAle ! thoDA yAda jayabhikhkhanuM mArgadarzana sAMpaDe. kharco vadhato jato hato. enI to kara bhalA. ciMtAne pariNAme mana ati vyAkuLa rahetuM hatuM ane ene pariNAme | varSo thayAM lAge che ke Apano patra nathI ! bhUlI to gayA ja gharamAM lekhanayogya vAtAvaraNa maLatuM nahotuM. "paiso pAse nathI, hazo tema chatAM smRtipaTa yAda karazo, bApalA ! tamane have koI avaLa-savaLa cAle che. ema vicAratA A yuvAna lekhakane ema kAmanA nahIM eTale khokhalA paMDyA jevA ame zenA yAda AvIe ?- thAya che ke have karavuM zuM? 1946nI tevIsamI phebruArIe potAnI bhale bApA-bhale ! enI yAda karAvavA have-pote-jAte--paMDe- A aMtaravyathA AlekhatAM lakhe cheH ravivAre nIkaLI somavAre Apane tyAM lAMghaNa karanAra chIe te A zaMbhumeLAmAM sAhitya sarjananI kalpanA, he Izvara! manane jANazo.' thAka caDhAve che, paNa tananeya durbaLa banAve che. vAha re samAja ! A rIte patrano prAraMbha kare che ane emAM emanI gADha maitrI AvatI kAle kaMTALIne lekhanakArya choDI dauM to ATalA jovA maLe che. badhAmAMthI koIne aphasosa nahIM thAya. paisA mAtranA A pUjArIo 1946mAM A samaye muMbaImAM komI ramakhANa phATI nIkaLyAM. che. koIne ucca dhyeya, UMcA vicAra sAthe lezamAtra levAdevA nathI. hiMdu ane musalamAna vaccenA vaimanasya vikarALa svarUpa dhAraNa karyuM. peTa bharanArAonuM peDuM (ToLuM) che. keTalIka vAra to evI IcchA cotarapha dahezata hatI ane tyAre koNa hullaDanA sapATAmAM AvI thAya che ke Izvara AyuSyano dora ATalAthI kApIne navesara navI jaze enI kalpanA karavI muzkela hatI. aMdhAdhUMdhI ane arAjakatAno jiMdagI Ape, jemAM khUba sAhityasAdhanA karI zakAya.' samaya hato. A samaye kaparI paristhitinI vacce gherAyelA jayabhikhu A rIte eka bAjuthI Arthika mUMjhavaNa ane bIjI bAjuthI hullaDanA sapATAmAM AvI jAya to potAnA svajanoe zuM karavuM sAhityasarjananI prabaLa IcchA vacce avirata saMgharSa cAlato rahyo. enI ciMtA thatAM noMdha kare che. A noMdha lakhavAno uddeza eTalo udAra svabhAva, paragajuvRtti ane bahoLA mitra-samudAyane kAraNe hato ke potAnA aNadhAryA mRtyu pachI kuTuMbIjanone koI muzkelI A Arthika ciMtA vadhu bhIMsa UbhI karatI. paraMtu e Arthika ciMtA Ave nahIM. emanA AnaMdI svabhAvane ocho karI zakatI nahIM. emanA vyavahAra 1946nI ogaNIsamI oNgasTe bapore eka vAgye potAno parathI bhAgye ja koIne khyAla Ave ke teo AvI kaparI parasthiti aMtima saMdeza AlekhatA hoya e rIte jayabhikhkhuM potAne kaMI vacce saMgharSamaya jIvana jIvI rahyA che. thAya to zuM karavuM e vize A pramANe sAta muddA noMdhe cheH (1) (kramaza:) rokakaLa na karavI. (2) zAMtithI dharmapravRtti karavI. (3) mArA nimitte 13/bI, caMdranagara sosAyaTI, jayabhikhkhuM mArga, pAlaDI, vidhavAveza na paherAvavo. (4) khUNAnI prathA baMdha rAkhIne raDavuM-kUTavuM amadAvAda-380 007. Teliphona : 079-26602575. nahIM. (5) mArA pustako, mArA lakhANo saMgrahita karI chapAvavA- mobAIla : 09824019925
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ ogasTa-sapTembara, 2011 'prabuddha jIvanaH jaina sAhitya kathA vizva vizeSAMka kamata rUA. l () l 220 240 34 3 5 100 150 150 ; 'n che 320 ln che * " te = 320 40. h = che ke = h ' IIIIIITTTTTTTTTTTT 100 43 = huM je = 11 h = = je h 12 paryuSaNa parva nimitte kula rUA. ekahajAranA pustako kharIdanArane rUA. pa00nuM DiskAunTa, eTale rUA. pa00mAM rUA. 1000nA pustako zrI muMbaI jaina yuvaka saMghanA prakAzano pustakanA nAma kiMmata rUma pustakanA nAma DaoN. ramaNalAla cI. zAha likhita ane saMpAdita graMtho jJAnasAra jaina dharma darzana pAsaporTanI pAMkhe bhAga-1 jena AcAra darzana pAsaporTanI pAMkhe bhAga-2 caritra darzana 220 36 pAsaporTanI pAMkhe bhAga-3 sAhitya darzana nyU jhIlenDa (pustikA) pravAsa darzana 260 38 berarathI brigeDiyara sAMprata samAja darzana 270 39 oNsTreliyA zruta upAsaka DaoN. ramaNabhAI zAha sAMprata sahaciMtana bhAga-2 jaina AcAra darzana 300 4 1 sAMprata sahaciMtana bhAga-4 jaina dharma darzana 300 sAMprata sahaciMtana bhAga-5 gurjara phAgu sAhitya sAMprata sahaciMtana bhAga-6 jina vacana sAMprata sahaciMtana bhAga-3 jina tava bhAga-1 sAMprata sahaciMtana bhAga-8 13 jina tattva bhAga-2 sAMprata sahaciMtana bhAga-9 jina tatva bhAga-4 47 sAMprata sahaciMtana bhAga-1) jina tattva bhAga-5 sAMprata sahaciMtana bhAga-11 jina tatva bhAga-6 sAMprata sahacitana bhAga-12 jina tattva bhAga-7 sAMprata sahaciMtana bhAga-13 jina tatva bhAga-8 sAMprata sahaciMtana bhAga-14 19 jina tattva bhAga-1 thI 5 300 52 sAMprata sahaciMtana bhAga-15 jina tattva bhAga-6 thI 9 pro. tArAbena 2. zAha likhita vIra prabhunA vacano bhA. 1 80 zrImad rAjacaMdra (pustikA) vaMdaniya hRdayasparza - 54 prabuddha caraNe 23 vaMdaniya hRdayasparza (olIva) 250 Arya vajusvAmI zAzvata navakAra maMtra 150 ApaNA tIrthaMkaro prabhAvaka sthaviro bhAga-1 thI 5 saMskRta nATakonI kathA bhA. 1 prabhAvaka sthaviro bhAga-1 thI 6 prabhAvaka sthaviro bhAga-1 | DaoN. kalAbena zAha likhita prabhAvaka sthaviro bhAga-2 caMdra rAjAno rAsa prabhAvaka sthaviro bhAga-3 DaoN. bipinacandra ha. zAha likhita prabhAvaka sthaviro bhAga-4 prabhAvaka sthaviro bhAga-5 jaina dharmanA puSpa guccha. nama nityarasa jaina dharmanA svAdhyAya sumana OM $ $ $ 6. = ja - ^ ne = i ?' - = >> - o - pa0 - - 20 240 22 pa0 24. 1Q 25 1pa0 100 28 8 8 8 8 8 8 8 IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII 100 109 100 LE SEFUS Ess IST Bes to n ullLTLLILLLLLTLTLTLTLTLTLTLTLTLTLTLTLTLTLTLTLTTI
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ Regd. With Registrar of Newspapers for India No. R.N.I.6067/57 Posted at Patrika Channel sorting office Mumbai-400 001 On 16th of every month PAGE No. 68 PRABUDHHA JIVAN Regd. No. MH/MR / SOUTH-146 / 2009-11 AUGUST-SEPTEMBER 2011 paryuSaNa vyAkhyAnamALA - 2016 Arthika sahayoga : sevaMtIlAla kAntilAla sTa zrI muMbaI jena yuvaka saMdha taraphathI pratyeka varSe yojAtI vyAkhyAnamALA mA varSe 77mA varSamAM praveze che. guruvAra, 25-8-2011 thI gurUvAra tA. 01-9-2011 sudhI roja be vyAkhyAno. sthaLa : pATakara hola, nyu marIna lAInsa, muMbaI-400 020. prathama vyAkhyAna : savAre 8-30 thI 9-15, dvitIya vyAkhyAna : savAre 9-30 thI 10-15 pramukha sthAna : DaoN. dhanavaMta zAha divarA tArIkha : samaye vyAkhyAtAnuM nAma viSaya gurUvAra 2 5-8-2011 | 8-30 thI 9-15 | zrI zazIkAMta mahetA kAyotsarga : muktinI cAvI 9-30 thI 14-15 | papU. A. amodhakIrti sAgarajI ma. sA. mAnAvau karma yAtrA | zukravAre 26-8-2011 | 8-30 thI 9-15 | zrImati aMjanAbena rAha prAdhyAna ane kaSAya vijaya 9-30 thI 10-15 | zrI kuNAcaMda coraDiyA jaina dharma meM nayavAda-vyavahAra naya-nizcayanaya zanivAra 278-2016 8-30 thI 9-15 | DaoN. je. je. rAvala ImAra nathI ? 9-30 thI 10-15 | DaoN. rAmajI siMga jaina darzana kI pRSTa bhUmi meM gAMdhI jIvana darzana | ravivAra 28-8-2011 8-30 thI 9-15 zrI vallabhabhAI "zAlI vyavasAya, anAsakti ane saMpannatA 9-30 thI 10-15 | Do. guNavaMta zAha biTaku roTalo bIjA mATe somavAra, 29-8-2011 | 8-30 thI 9-15 | zrI avaMda paravejha pajAna jarathoti dharma 9-30 thI 10-15 | DaoN. nareza veda brahma sUtra (maharSi bAdarAyaNa) maMgaLavAra 30-8-2011 | 8-30 thI 9-1 5 | DaoN. mohanabhAI paTela bapAre vasati vidyA 9-30thI 10-15 | DaoN. mahebUba desAI gItA ane kurAna | budhavAra 31-8-2011 | 8-30 thI 9-15 | zrI dinakara joSI buddha zaraNaM gacchAmi 9-30 thI 10-15 | zrI bhAgyeza jahAM tamaso mA jyotirgamaya gurUvAre 1-9- 2011 | 8-30 thI 9-15 | DaoN. razmikAMta jhaverI bhagavAna mahAvIranuM vasiyatanAmuM 9-30 thI 10-15 | zrImatI chAyAbena zAha mokAnuM svarUpa samajIe bhajano savAre 7-30 thI 8-25. saMcAlana : zrImatI nIrUbena esa. zAha, bhajano rajU karaze anukrame (1) lalitabhAI damaNiyA (2) ku. dhvani paMDyA (3) zrI gautama kAmata (4) zrImatI jharaNA vyAsa (5) ku. vaizAlI kelakara (6) DaoN. zarada zAha (7) ku. zarmilA zAha ane (8) zrImatI gAyatrI kAmata. pratyeka divasanA banne vyAkhyAno tema ja bhakita saMgItanI sI. DI. zrI kAMtilAla ramaNalAla parIkha (di%IvALA) taraphathI bIje divase padhAranAra sarva zrotAone prabhAvanA svarUpe arpaNa karavAmAM Avaze. A sarve vyAkhyAno yuvaka saMghanI veba sAITa upara Apa sAMbhaLI zakazo. A vyAkhyAnono lAbha levA saMghanA sarva zubherachako ane mitrone bha 'nimaMtraNa che.) bhupendra DAhyAbhAI javerI caMdrakAnta dIpacaMda zAha rasikalAla laheracaMda zAha nirubena esa. zAha varSAbahena rajajubhAI zAha koSAdhyakSa upapramukha dhanavaMta TI. zAha sahamaMtrI maMtrIo + paryuSaNa parva daramyAna dara varSe saMpanI kAryavAThaka samitie nakkI karelI saMsthA mATe anudAna karavAnI vinaMti karavAmAM Ave che. * A varSe saMze vicaratA samudAya samarthana paMcane Arthika sahAya karavI ema TharAvyuM che tenA mATe Tahela nAkhavAmAM Ave che. + saMdha tarakkI 1985 thI A prathA zarU karI, 26 saMsthAone Aja sudhI Azare rUA, 360 karoDa jevI mAtabara rakama sAhAya tarIke meLavI ApI che. * dAna ApanArane AvakaverAnI kalama 80 G anvaye karamuktinuM pramANapatra ApavAmAM Ave che. | mamukha Postal Authority Please Note: Undelivered Return To Sender Al 33. Mohamadi Minar, 14th Khetwadi Mumbai-400004. Printed & Published by Nirooben Subhodbhai Shah on behalf of Shri Mumbai Jain Yuvak Sangh and Printed at Fakhri Printing Works, 312/A, Byculla Service Industrial Estate, Dadaji Konddey Cross Rd, Byculla, Mumbai 400 027. And Published at 385, SVP Rd. Mumbai-400004. Temporary Add. :33, Mohamadi Minar, 14th Khetwadi. Mumbal-400004. TeL: 23820296. Editar. Dharwant T. Shah Tekaro ja . jAka RE! llllllllllllllLTITIllu|||||IITTILITTLTLTLTLTIllul||||I II TIMLI LIT