________________
ઓગસ્ટ-સપ્ટેમ્બર, ૨૦૧૧
અથડાવાથી એણે પકડી રાખેલો બાળકનો હાથ છૂટી ગયો. બાળક પાણીમાં તણાવા લાગ્યો. પોતે પણ તણાવા લાગી. તણાતો બાળક નદીના પ્રવાહ સામે ઝીંક ઝીલી ન શકવાથી છેવટે નશાઈને મૃત્યુ પામ્યો. સામે કાંઠે રહેલો બાળક, માતા-બાળકને નદીના પ્રવાહમાં તણાતાં જોઈ એમને મળવા અધીરો થઈને નદીમાં કૂદી પડ્યો. અને તે પણ મૃત્યુ પામ્યો.
સાવ એકલી રહેલી વસુદત્તા તણાતી હતી ત્યાં એક આડા પડેલા વૃક્ષનો સહારો મળતાં તણાતી અટકી ગઈ. પાણીનો વેગ ઓછો થતાં ધીમે ધીમે સામે કાંઠે પહોંચી હવે એ તદ્દન નિઃસહાય હતી. પતિ, બે બાળકો અને નવજાત શિશુ-બધાં જ મરણને શરણ થયાં હતાં.
એકલી-અટૂલી ચાલી જતી વસુદત્તાને રસ્તામાં ચોોકો મળ્યા. તેમણે વસુદત્તાને પકડી લીધી પછી ચોરો એને પોતાના સ્વામી પાસે નજીકની પલ્લીમાં લઈ ગયા. સ્વામીને આ યુવાન સ્ત્રીની ભેટ ધી
પ્રબુદ્ધ જીવનઃ જૈન સાહિત્ય કથા વિશ્વ વિશેષાંક
ચોરોના સ્વામીનું નામ કાલદંડ હતું. એ તો વસુદત્તાનું રૂપ જોઈને આશ્ચર્યચકિત બની ગયો. એણે વસુદત્તાને પોતાની પટરાણી બનાવી. વસુદત્તાને આ પરિસ્થિતિનો સ્વીકાર કર્યા વિના છૂટકો જ ન હતો. કાલદંડ આ વસુદત્તામાં એવો તો આસક્ત બન્યો કે એની બીજી પત્નીઓની તને અવગણના કરવા લાગ્યો. આથી એ બધી પત્નીઓ વસુદત્તાની ઈર્ષ્યા કરવા લાગી અને વિચારવા લાગી કે આ નવી શોક્યનું કોઈક છિદ્ર હાથ લાગે તો આપણું કામ થાય,
આમ કરતાં વરસ ઉપરનો સમય વીતી ગયો. વસુદત્તાએ એક કાલદંડથી થયેલા એક પુત્રને જન્મ આપ્યો. વસુદત્તા સોંદર્યવતી હતી એટલે એનો પુત્ર પણ રૂપ રૂપનો અંબાર હતો. કાલદંડની અન્ય સ્ત્રીઓને પતિની કાનભંભેરણી કરવાનું એક મઝાનું નિમિત્તે મળી ગયું. એ બધીએ ભેગી થઈને કાલદંડને કહ્યું કે “પુત્ર હંમેશાં પિતા સરખો હોય અને પુત્રી માતા સરખી હોય. એટલે આ નવજાત પુત્ર તમારો નથી લાગતો. આ પુત્રના રૂપ ઉપરથી લાગે છે કે આ સ્ત્રી કોઈ અન્ય પુરુષને છાનીછપની ભોગવનારી છે.” કાલદંડ પોર્ન કાર્યો ને કદરૂપી હતી. એટલે એના મનમાં શંકાનું વિષ રેડાયું. અન્ય પત્નીઓની વાત એને ઠસી ગઈ. એ વસુદત્તા ઉપર ક્રોધે ભરાયો. પુત્રને જોવા માટે એ ખુલ્લી તલવારે વસુદત્તા પાસે દોડી ગર્યા. પુત્રને એણે જોયો. ચળકતી તલવારમાં પોતાનું શ્યામ મુખ
૫૩
એને દેખાયું અને બાળકનું ધવલ ચંદ્રમા જેવું મુખ દેખાયું. પછી એણે બાળકના હાથ, પગ, અન્ય અંગો જોયાં. ઊગતા સૂર્ય સમાં એ અંગો કેવાં કુમકુમવર્યાં હતાં. જ્યારે પોતાનો દેહ! કેવો શ્યામવર્ણ! કેવી કુરૂપ! ઉગામેલી તલવારના એક જ પ્રહારે એણે નવજાત બાળકને હણી નાખ્યો.
જે વસુદત્તા આ કાલદંડને સૌથી માનીતી હતી એ હવે અળખામણી બની ગઈ. માથું મુંડાવી, પલ્લીથી દૂર કોઈ વૃક્ષની શાખાએ વસુદત્તાને બાંધી દેવાની એણે આજ્ઞા ફરમાવી. એના સાગરીતોએ સ્વામીની આજ્ઞાનો અમલ કર્યો.
વસુદત્તા વિચારે ચઢી. કેવા કર્મના ખેલ! પોતે શું હતી અને આજે કેવી દશામાં મુકાઈ ગઈ! પોતાની ભૂલ પણ એને સમજાઈ. વડીલની સલાહને અવગણીને એ ઘેરથી નીકળી ગઈ હતી.
આમ અત્યંત ખેદ કરતી એ વૃક્ષની ડાળીએ લટકી રહી છે. એ સમર્થ કોઈ શ્રેષ્ઠીના વિશાળ કાર્યલાએ ત્યાં પડાવ નાંખ્યો. આ સમૂહ ઉજ્જયિની ત૨ફ જ જઈ રહ્યો હતો. એ લોકોએ વસુદત્તાને વૃક્ષની ડાળીએ બાંધેલી જોઈ. એટલે દયા આવવાથી બંધનો છોડીને એને નીચે ઉતારી. પછી બધા એને એમના શ્રેષ્ઠી પાસે લઈ આવ્યા. શ્રેષ્ઠીને વસુદત્તાને આશ્વાસન આપ્યું. જમાડી. પછી એ થોડીક સ્વસ્થ થતાં શ્રેષ્ઠીએ વસૂદત્તાને એની આવી દશા થવાનું કારણ પૂછ્યું. વસુદત્તાએ રડતાં રડતાં પોતાનો સઘળો વૃત્તાંત સંક્ષેપમાં કહી બતાવ્યો. શ્રેષ્ઠીએ એને આશ્વાસન આપતાં કહ્યું કે, 'બહેન, તું જરા પણ ભય પામીશ નહિ. અહીં તું નિર્ભય છે. મને તારો ભાઈ જ સમજજે.’
પછી કાફલો ત્યાંથી રવાના થયો. વસુદત્તા પણ એમાં શામેલ થઈ. આ સમુદાયમાં કેટલાંક સાધ્વીજીઓ પણ હતાં, તેઓ સર્વ ઉજ્જયિનીમાં પ્રભુદર્શનાર્થે આ કાફલામાં જોડાયાં હતાં. આ સાધ્વીજી મહારાજનો સંગ વસુદત્તાને થયો. એમની પાસે વસુદત્તા સંસારની અસારતાનો બોધ પામી. પછી વસુદત્તાએ કાફલાના શ્રેષ્ઠીબંધુની અનુમતિ લઈને સાધ્વીવૃંદના ગુરુથ્રીજી સુરતા સાધ્વીજી પાસે દીક્ષા અંગીકાર કરી
આખો સમુદાય ઉજ્જયિની પહોંચ્યો. ત્યાં નવદીક્ષિતા વસુદત્તા ગુરુણીની આજ્ઞા લઇને સંસારી માતા-પિતા-બાંધવ આદિને મળી. પોતાની આત્મકથની કહી સંભળાવી. એનાથી પ્રતિબોધિત થઈને સો ફુટબીજનોએ પણ ધર્મનું શરણું સ્વીકાર્યું.
ખાતર પાડવાનું પાપકર્મ કરનાર ચોર જેમ પકડાઈ જાય છે અને પોતાના કર્મના ફળ ભોગવે છે, તેમ પાપ કરનાર જીવ આ લોકમાં કે પરલોકમાં તેનું જ ભોગવે છે. કરેલાં કર્મના જ ભોગવ્યા વિના છૂટકારો નથી
• જો કોઈ એક માણસને સમૃદ્ધિથી પૂર્ણ એવો આખો લોક આપી દેવામાં આવે તો પણ તેને એનાથી સંતોષ થશે નહિ. જીવની તુજ આવી ને સંતોષવી ધ કાઉન છે.
જેવી રીતે જંગલમાં વિચરનાર હરણ વગેરે નાનાં પશુઓ ભયની શંકાથી સિંહથી દૂર રહે છે, તેવી રીતે મેધાવી પુરુષે ધર્મના તત્ત્વની સમીક્ષા કરીને પાપ કરવાથી દૂર રહેવું જોઈએ.