Prabuddha Jivan 2011 08

SR No.: 526037
Original Sutra Author: N/A
Author: Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 2011
Total Pages: 68
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 2 MB

Page 60

૬૦
પ્રબુદ્ધ જીવનઃ જૈન સાહિત્ય કથા વિશ્વ વિશેષાંક
બે
લઘુ દૃષ્ટાંતકથાઓ
૧. તુંબડાની કથા
૨. કડવી તુંબડીની કથા
[આ દષ્ટાંત કથા આગમગ્રંથ ‘જ્ઞાતાધર્મકથાંગ’ના છઠ્ઠા તુંબક [આ દૃષ્ટાંત કથા આ. વિજયલક્ષ્મીસૂરિ-વિરચિત ‘ઉપદેશ પ્રાસાદ ગ્રંથમાં વ્યાખ્યાનમાં છે. ગ્રંથની ભાષા સંસ્કૃત, રચના વર્ષ સં
૧૮૪૩.
અધ્યયનમાં મળે છે. ભાજા કુંત પુસ્તક : 'શ્રી શાતાધર્મકથાગ સૂત્ર’ (ગુજરાતી અનુવાદ, અનુ. ૧. સાધ્વીજી શ્રી વિનિતાબાઈ, સંપા. પં. ભાચંદ ભારા, પ્રકા. પ્રેમ-જિનાગમ પ્ર. સમિતિ, મુંબઈ, સં. ૨૦૩૭ (ઈ. સ. ૧ ૮ ૮ ૧ .]
એક વખત ભગવાન મહાવીરના અંતેવાસી એવા જ્યેષ્ઠ શિષ્ય ઈન્દ્રભૂતિ અકાગારે (ગૌતમ) ભગવાનને પ્રશ્ન કર્યો કે ક્યા કારણે જીવ ભારેખમપણાને કે હળવાપણાને પ્રાપ્ત કરી શકે ?
પ્રત્યુત્તરમાં ભગવાન મહાવીરે ગૌતમને આ દૃષ્ટાંત કહ્યું. એક મોટું સુકાયેલું છિદ્રરહિત તુંબડું હોય. એને કોઈ માણસ ઘાસથી લપેટે, તુંબડાના ફરતો બધી બાજુએ માટીનો લેપ કરે. એને સુકવવા મૂકે. પછી ફરીથી ઘાસથી લપેટી માટીનો લેપ કરે. પછી સૂકવે. આમ ફરી ફરી આઠ વાર તુંબડાને ઘાસ-માટીથી લપેટી પછી એ તુંબડાને ઊંડાં જળમાં નાખે ત્યારે એ તુંબડું જે મૂળમાં તદ્દન હળવું હતું તે વારંવારના માટીના લેપને કારણે ભારે થઈ જવાથી તરી શકે નહીં. અને જળાશયના ઊંડા પાણીમાં છેક તળિયે બિન થઈ જાય.
ઓગસ્ટ-સપ્ટેમ્બર, ૨૦૧૧
હવે તે તુંબડાનો ઉપરનો માટીનો લેપ ભીનો થઈ જેમ જેમ ઓગળતો જાય તેમ તેમ તુંબડું વજનમાં હળવું થતું જઈ જળમાં ઉપર આવતું જાય. ક્રમશઃ આઠેય ઘાસ-માટીના લેપ દૂર થતા જાય અને છેવટે માટીના લેપથી તદ્દન બંધનમુક્ત થયેલું તુંબડું પુનઃ જલસપાટી પર આવી તરતું થઈ જાય.
આ પ્રમાણે શુદ્ધ આત્મા ઉપર અસંખ્ય પાપકર્મોના સેવનથી આઠ પ્રકારની કર્મપ્રકૃતિઓનો લેપ ચડ્યા કરે. પરિણામે એના ભારેખમપણાને લઈને જીવ નરકતલમાં પહોંચી જાય. પછી જ્યારે મનુષ્ય એનાં કર્મોનો ક્ષય કરી હળવો બને છે અને આત્માને સંપૂર્ણ કર્મમુકત કરે છે ત્યારે આ સંસારસાગરને તરી જાય છે. *
પુસ્તક : ‘શ્રી ઉપદેશપ્રાસાદ-ભાષાંતર', અનુ. શ્રી કુંવરજીભાઈ આણંદનભાઈ કા. શ્રી જૈન ધર્મ . સભા, ભાવનગર, પુનઃ પ્રકા. જૈન બૂક ડીપો. અમદાવાદ-૧, ઈ. સ. ૨૦૦૧.]
વિષ્ણુસ્થળ નગરમાં એક શેઠ રહેતા હતા. પત્નીનું નામ ગોમતી. એમને ગોવિંદ નામનો પુત્ર હતો. એ પુત્ર કેવળ દંભ અને બાહ્યાચારમાં નિપુણ હતો. અન્યોને યાત્રાપ્રવાસે જતા જોઈને એને પણ તીર્થયાત્રાએ જવાની અને સરિતાનાનની ઈચ્છા થઈ. યાત્રાએ જતા પુત્રને માતાએ કહ્યું કે ગંગા, ગોદાવરી, ત્રિવેણી સંગમ જેવાં સરિતા સ્થાનોમાં કેવળ સ્નાન કરવાથી બંધાયેલાં પાપોનો નાશ થતો નથી. પણ પુત્રે પોતાનો આગ્રહ ત્યજ્યો નહીં. એટલે માતાએ એને બોધ પમાડવા એક કડવી તુંબડી આપીને કહ્યું કે તું જે જે સ્થળોએ સ્નાન કરે ત્યાં આ તુંબડીને પણ સ્નાન કરાવજે.
માતાનું આટલું વચન સ્વીકારીને પુત્ર તીર્થયાત્રાએ ગર્યો. જ્યાં જ્યાં સરિતાસ્નાન કર્યું ત્યાં ત્યાં તુંબડીને પણ સ્નાન કરાવતો હતો. થોડાક દિવસે પુત્ર પાછો આવ્યો. જમવા બેઠો. માતાએ પેલી તુંબડીનું શાક પીરસ્યું. પુત્રે એ શાક મોઢામાં મૂક્યું કે તરત જ બોલી ઊઠ્યો, ‘અરે, આ તો કડવું ઝેર છે. ખાઈ શકાય એમ જ નથી.' માતા કહે, ‘જે તુંબડીને તેં સ્નાન કરાવ્યાં છે તે તુંબડીમાં કડવાશ ક્યાંથી?' ત્યારે ગોવિંદ બોલ્યો, ‘માતા, જળમાં સ્નાન કરાવવાથી તુંબડીની અંદરની કડવાશ શી રીતે દૂર થયા?' ત્યારે માતા કહે, ‘દીકરા, મારે તને એ જ તો સમજણ આપવી હતી. જેમ પવિત્ર ગણાતી નદીઓમાં નાન કરાવ્યા છતાં આ તુંબડીનો કટ્ટુર્દોષ ગયો નહીં, એમ હિંસા, અસત્ય, ચોરી, મૈથુન જેવાં પાપકર્મોનો સમૂહ કેવળ સરિતાસ્નાન કરવાથી દૂર થાય નહીં. કષાયોની મલિનતા નિવાર્યા સિવાય જીવની શુદ્ધિ થતી નથી.’
જ
જે પાછળ બીજાની નિંદા ની કરતા. જે કોઈની હાજરીમાં વિધવાળાં વાન ની માનતા, જે નિશ્ચયકારી (આગ્રહ) અથવા અપ્રિયકારી ભાષા નથી બોલતા તે સદા પૂજ્ય છે.
• સામેથી આવતા વચનરૂપી મહારો કાનમાં વાગે છે ત્યારે તે મનમાં ખેદ ઉત્પન કરે છે, પરંતુ જેઓ ધર્મમાર્ગમાં શૂરવીર છે અને જિતેન્દ્રિય છે તથા “આ મારો ધર્મ છે એમ માનીને તે સહન કરે છે તેઓ પૂજ્ય છે.
બાળક તૈય કે મોટા માસ, સ્ત્રી હોય કે પુરુષ, દર્શિત હોય કે ગૃહસ્થ, ગમે તે હોય, પરંતુ જેઓ કોઈની નિંદા કરતા ન કે તિરસ્કાર કરતા નથી, તેમ જ જેઓ ક્રોધ કે માનનો ત્યાગ કરે છે તેઓ પૂજ્જ છે,