Page Text
________________
ઓગસ્ટ-સપ્ટેમ્બર, ૨૦૧૧
મહાવીરના ગણધરો વિશે બહુ જ ઓછી માહિતી છે. તેમણે આ અઘરા વિષયની બહોળા શ્રોતાવર્ગ સમક્ષ સરળતાથી રજૂઆત કરી. છે. વળી તેમની ગણધરવાદની આલેખન શૈલી વિશિષ્ટ પ્રકારની છે. સામાન્ય રીતે ગુરુ શિષ્ય પાસે તત્ત્વ સંબંધી પોતાનો પ્રશ્ન કરે અને ગુરુ તેનો ઉત્તર આપી તેની જિજ્ઞાસા સંતોષે. કથાનકો અને દર્શનસાહિત્ય દ્વારા જાણવા મળે છે કે સોક્રેટીસ અને પ્લેટો, આનંદ અને ભગવાન બુદ્ધ, શ્રીકૃષ્ણ અને અર્જુનની વચ્ચે આવી પ્રશ્નોત્તરી થઈ હતી. જ્યારે ગણધરવાદમાં શંકા અને સમાધાન બન્ને ભગવાન મહાવીર બતાવે છે કામણ પંડિતોના ચિત્તમાં રહેલા સંશયને પ્રથમ સ્વયં પ્રગટ કરે છે અને પછી તેના ઉત્તર દ્વારા સમાધાન કરે છે.
પ્રબુદ્ધ વનઃ જૈન સાહિત્ય ક્યા વિશ્વ વિશેષાંક
ભારત વર્ષની દાર્શનિક પરંપરામાં તે વખતે વિરોધીઓનું ખંડન સ્વમતનું ખંડન કરી પોતાના મતની સ્થાપના કરાતી જ્યારે ભગવાને વિરોધી મતની ક્યાંય ટીકા નથી કરી જ્યારે અનેકાંતને અનુસરતી, તત્ત્વદૃષ્ટિ કે સમન્વયાત્મક દૃષ્ટિ ગણધરવાદમાં જોવા મળે છે.
ભગવાન મહાવીરે ગૌતમસ્વામીને સંકેત આપ્યો કે મોહના અનેઅંશથી ભરેલી નાની સ૨ખી ગાંઠ છૂટી જશે એટલે તમારો નિસ્તાર થશે. એ પછી ભગવાન મહાવીરના મહાનિર્વાણની રાત્રિની ઘટનાનું વર્ણન કર્યું કે શ્રોતાજનોની આંખો આંસુભીની થાય એ રીતે કર્યું. ગૌતમસ્વામીના મિલાપના કરૂણ વર્ણનને અંતે ાંતમાંથી જ્યોત પ્રગટે તેમ મહાવીર નિર્વાણ ગૌતમ સ્વામીના કેવળજ્ઞાનનું નિમિત્ત બને છે અને સર્વજ્ઞ અને સર્વદર્શી બને છે તેનું સાદ્દશ્ય ચિત્ર ખડું થયું. તેમનો આત્મા નિર્મળ થતાં દેવોએ દુદુભિ વગાડ્યા અને માનવીઓએ મહોત્સવ રચ્યો. વિક્રમ સ. પૂર્વે ૪૭૦ વર્ષે આસોવદી અમાવાસ્ય રાત્રિના પાછલા પહોરે બનેલી આ ઘટના દીપાવલીએ પ્રભુ મહાવીરના નિર્વાણનું સ્મરણ કરાવે છે અને ગૌતમ સ્વામીના કેવળજ્ઞાનની સ્મૃતિ જગાવે છે.
તીર્થંકર મહાવીર પછી જૈન પરંપરામાં જે કોઈ છવાયેલી વિભૂતિ હોય તો તે ગણધર ગૌતમસ્વામી છે.
આ ત્રણ દિવસની ગૌતમ કથામાં શ્રોતાઓએ અધ્યાત્મરસનું કુંડા ભરીને પાન કર્યું.
પ્રથમ વાર આવી ગૌતમકથા તત્ત્વચિંતન સભર અને હૃદયસ્પર્શી, લોકભોગ્ય વાણીમાં સાંભળવાનો આનંદ મળ્યો.
મહાવીર અને ગૌતમના ભાવ સંબંધો ભવોભવી હતા. મહાવીરના ત્રીજા મરીચીના ભવમાં એમનો મેળાપ થયો હતો. છેલ્લા ભવમાં તીર્થંકર અને ગણધર તરીકે રહેલ ગૌતમને પ્રભુ કહે છે.
‘હૈ ગૌતમ આ ભવ પુરી કરીને ઉપર મોક્ષમાં જઈને પણ આપણે સદાને માટે બન્ને સરખા થઈ જશે અને સદા સાથે જ રહીશું.'
ડૉ. કુમારપાળ દેસાઈએ ગૌતમ કથામાં એ સુપેરે ચરિતાર્થ કર્યું કે ગૌતમ એક મહાન જિજ્ઞાસુ અને પાત્ર શિષ્ય હતા. અધ્યાત્મ જગતનું એ
એવા પ્રતીક હતા કે અનેક વિષયમાં જિજ્ઞાસા પ્રગટ કરી ભગવાન પાસેથી જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરતા એટલે જ ભગવતી સૂત્ર, ગૌતમ સ્વામી અને ભગવાનના પ્રશ્નોત્તરીના જ્ઞાન સાગરથી પૂર્ણ બન્યું. કુલ છવ્વીસ હજાર પ્રશ્નોના સમાધાનનો વિપુલ જ્ઞાનભંડાર સર્જાયો.
ગુરુ ગૌતમસ્વામી જ્ઞાન અને શરીરથી પ્રભાવશાળી હતા માટે ભગવાન મહાવીર ધર્મકાર્ય તરીકે સંદેશવાહક મોકલવાની જરૂર પડે ત્યારે ગૌતમસ્વામીને મોકલતા.
ગૌતમસ્વામીની સાધનાને કારણે તેનામાં સ્વલબ્ધિ પ્રગટી તે અઠ્યાવીશ લબ્ધિની નોંધ આગમ સૂક્તમાંથી જાણવા મળે છે.
ગાંતમસ્વામી ચરણલબ્ધિથી વાયુવેગે સૂર્યના કિરણો પકડી અષ્ટાપદ તીર્થ પર ચડી ગયા હતા ત્યાં એમણે જગચિંતામણી સૂત્રની રચના કરી. વળતા પંદરસોત્રણ તાપસોને એક પાત્રમાં ખીર લઈ અંગૂઠો પાત્રમાં રાખી પારણું કરાવ્યું. રસ્તામાં ગુરુ ભગવાનનું વર્ણન સાંભળતા ૫૦૧ તાપોને કેવળજ્ઞાન થયું. ૫૦૧ને સમવસરણની શોભા જોઈ અને ૫૦૧ને મહાવીરના મુખારવિંદના દર્શન કરીને કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્ત થયું.
૬૩
જે આહાર મળે તેને પ્રસન્નતાપૂર્વક સ્વીકારતાં. સાધુ સમાજમાં આજે પણ ગોચરી વાપરતાં ગૌતમ ગણધરનું સ્મરણ કરાય છે તેનો મુખ્ય હેતુ આહાર સંજ્ઞા તોડવાનો છે.
ગોચરી માટે ઉતાવળ નહીં. રસ્તામાં આર્દ્રકુમાર કે અતિમુક્ત મળે, સમ્રાટ કે ભિખારી મળે સર્વને ભગવાન મહાવીરનો સંદેશો કહે.
પાર્શ્વ પરંપરાના કેશીકુમાર અને ગૌતમસ્વામીની મુલાકાતના પ્રસંગનું ડૉ. કુમારપાળે સુંદર નિરૂપણ કર્યું,
ગાધર ગૌતમ સર્વોચ્ચ સ્થાને બિરાજમાન થતાં જાતે પાતાં લઈને પારકાના દિવસે સ્વયં પ્રભુની આજ્ઞા લઈને ગોચરી માટે જતાં. ગોચરી માટે એક પ્રહરથી વધુ સમય ન લેતા, લુખ્ખો સુક્કો
ગૌતમ કથાનું શ્રવણ કરતાં આવા એકમેવ અદ્વિતીય અને અનુપમ ગૌતમસ્વામીનું શ્રતાની કલ્પનાસૃષ્ટિમાં સ્મરણ સ્થિર થઈ જાય. હાલિક, સાલ-મહાસાલ અને આનંદ શ્રાવકના જીવનની ઘટનાના પ્રસંગો સાંભળતા શ્રોતાજનોના હૃદય દ્રવી ઉઠે.
અત્યાર સુધી આપણે દિવાળીમાં ચોપડા પૂજન કરતી વખતે ગૌતમ સ્વામીની લબ્ધિ હજો'થી સ્મરણ કરતાં ગણધરવાદ અને ગૌતમપૃછા શબ્દથી જ માત્ર પરિચિત હતા. પરંતુ આ કથા દ્વારા વિશેષ જાણકારી મળી. વળી આ કથાની વિશિષ્ટતા ગૌતમ સ્વામીના જીવનના વણસ્પર્ણા પાસાનું દર્શન કરાવવાની હતી.
ડિટોરિયમ અને સ્ટેજની સજાવટ એ ગૌતમ કથાની ભવ્યતા હતી તો ડૉ. કુમારપાળભાઈનું સચોટ વક્તવ્ય, ડૉ. ધનવંતભાઈનું પ્રાકથનઅને મહાવીર શાહનું ભક્તિ સંગીત આ કથાની દિવ્યતા હતી.
હવે, આ ક્ષેત્રના નિષ્ણાત રાજેશ પટેલની DVD કાચ ગૌતમ કથાને માણવાનો લ્હાવો મળી શકશે.
આવા સુંદર આયોજન બદલ શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘના અધિકારીઓ અને સહયોગીઓ સૌની અભિવંદના કરું છું કે ૬૦૧, સ્મિત ઍપાર્ટમેન્ટ, ઉપાશ્રય લેન, ઘાટકોપર (ઈ.) મો: ૦૯૮૨૦૨૧૫૫૪૨
| SR No. | 526037 |
| Book Title | Prabuddha Jivan 2011 08 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dhanvant Shah |
| Publisher | Mumbai Jain Yuvak Sangh |
| Publication Year | 2011 |
| Total Pages | 68 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India |
| File Size | 2 MB |