Book Title: Nemirangratnakar Chand
Author(s): Shivlal Jesalpura
Publisher: L D Indology Ahmedabad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/032757/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Lalbhai Dalpatbhai Series No. 8 KAVI LAVANYASAMAYA'S Nemirangaratnakara Chanda Edited by Dr. Shiylal Jesalpura M. A, Ph. D. bhAratIya BAIGTAS LALBHAI DALPATBHAI BHARATIYA SANSKRITI VIDYAMANDIRA AHMEDABAD-9. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Lalbhai Dalpatbhai Series General Editors: Dalsukh Malvania Ambalal P., Shah No. 8 KAVI LAVANYASAMAYA'S Nemirangaratnakara Chanda Edited by Dr. Shivlal Jesalpura M. A, Ph. D. 102 STA LALBHAI DALPATBHAI BHARATIYA SANSKRITI VIDYAMANDIRA AHMEDABAD-9 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ First Edition : 500 copies Kankaria Road, Ahmedabad and Published by Dalsukh Malvania. Director, L. D. Institute of Indology, Ahmedabad-9 Price Rupees 6/= Copies can be trad of L. D. Institute of Indology Ahmedabad-9. Gurjar Grantha Ratna Karyalaya Gandhi Road, Ahmedabad-1. Motilal Banarasidas Variasi, Patna, Delhi. Sarasvati Pugtak Bhaader Matbikchagia, Ratanpople. Mamabal. Munshi Ram Manoharalal Nai Sarak, Delhi. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavi lAyasavaracita nemiraMgaratnAkara chaMda [upodghAta ane zabdakoza sahita] saMpAdaka DA. zivalAla jesalapurA ema. e. pIeca. DI. HRC ASTE lAlamA ahamadAbAda pada:25) prakAzaka: lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira amadAvAda-9 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA viSaya 1 upodghAta 1. prataparicaya ane saMpAdanapaddhati 2. kavi lAvaNyasamaya - jIvana 3. kavi lAvaNyasamaya - kavana 1. siddhAMta copAI 2. gautamapRcchA caupai 3. sthUlibhadra ekavIso 4. navapazavapAzrvanAtha-stavana AloyaNa vinati 6. nemanAtha hamacaDI 7. serIsApArzvanAtha-stavana 8. rAvaNamandodarIsaMvAda vairAgya vinati 10. surapriyakevalI rAsa 11. vimalaprabaMdha 12. karasaMvAda 13. antarIka pArzvanAtha chanda 11. sUryadIpa-vAda chaMda 15. devarAja-vaccharAja rAsa 16. sumatisAdhusUri vivAhalo 17. caturviMzati jinastavana 18. khimaRSi (bohA), balibhadra-yazobhadra rAsa 19. prakIrNa 1. nemiraMgaratnAkara chanda - samAlocanA 1. racanAsamaya 2. kAvyasvarUpa 3. padyabandha 1. kavipratibhA 5. samAjacitra 6. bhASAsvarUpa 2 nemiraMgaratnAkara chaMda -kAvya 1. prathama adhikAra . 2. dvitIya adhikAra zabdakoza 85-108 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAstAvika soLamI zatAbdImAM zrayelA jaina kaviomAM kavi zrI. lAvaNyasamayanuM sthAna ghaNuM UMcuM che. trIza jeTalI kRtiomAM temaNe gujarAtI kavitAnA prabaMdha, rAsa, chanda, saMvAda, hamacaDI, vinati, stavana, vivAhalo vagere vividha prakAro kheDyA che ane e dvArA potAnI sarvatomukhI pratibhAno paricaya karAvyo che. A kRtiomAM temaNe dharma, samAja, kalA, utsava, rItarivAja, paheraveza, yuddha, viraha, milana vagere viSayo upara mArmika ane vedhaka prakAza ApatAM citrAtmaka varNano AlekhyAM che. temAM emanA kavitvanAM, temaja bhASA-prabhutva, zabdabhaMDoLa, alaMkArasaundarya tathA chaMda ane prAsanI pAsAdAra zailInAM darzana thAya che. kavi lAvaNyasamaya vize zrI. kanaiyAlAla munazIe 'narasiMhayuganA kavio' mAM ane DaoN0 dhIrajalAla dhanajIbhAI zAhe temanA pIec. DI. nI padavI mATe lakhelA 'vimalaprabaMdha'nA nibaMdhamAM ApaNane ghaNI hakIkato jANavA maLe che, tethI temane vize vadhu kahevu ucita nathI. kavi lAvaNyasamaye 'nemiraMgaratnAkachanda' nAmanI A nAnI kRtimAM paNa varNyaviSayanI rasika saMkalanA, prasaMga citro ane bhAvacitro tathA samRddha alaMkAro dvArA potAnI pratibhA batAvI che ane AvegabharI chaTAdAra zailI apanAvI che. kavie A viSayatuM eka 'neminAtha hamacaDI' nAme kAvya racyuM che. baMne kRtiono viSaya eka hovA chatAM enI rajUAtamAM navInatA jovAya che. kyAMya paNa varNyaviSaya bevaDAya nahIM ane rasakSati thAya nahIM enI teo cIvaTa rAkhatA hoya ema paNa jaNAI Ave che.. . AvI sundara kRtinuM saMpAdana karavAnuM DaoN0 jesalapurAe pasaMda' kayu e emanI A viSayanI vidvattAno khyAla karAve che. temaNe kAvya ane bhASAnA lagabhaga badhA viSayonI upodghAtamAM saMkSepamAM sArI chaNAvaTa karI che. zabdakozamAM emano ThIka ThIka parizrama paNa varatAya che. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidvAn saMpAdake cAra prationo upayoga karI mULa pAThane zuddha karavAno prayatna kayoM che. ekaMdare A saMpAdana badhI rIte jUnI gujarAtI sAhityanA abhyAsIo-vidyArthIone upayogI thAya evaM che. vidvAna saMpAdaka AvAM sundara saMpAdano vadhu ne vadhu ApatA rahe evI AzA ame rAkhIe. aMbAlAla premacaMda zAha lA. da. bhAratIya saMskRti vidyAmandira amadAvAda-9 4-11-1965 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpAdakIya nivedana neminAtha- rAjimatI vize gujarAtI bhASAmA vividha prakAranI kRtio I. sa. nI teramI sadIthI racAtI AvI che. temAM kavi lAvaNyasamayakRta ' nemiraMgaratnAkara chanda ' madhyakAlIna gujarAtI sAhitya, bhASA ane saMskRtinA abhyAsa mATe mahattvanI kRti che, tethI tenuM A saMpAdana taiyAra kayu che. narasiMhayuganA temaja samagra madhyayuganA gujarAtI kaviomAM lAvaNyasamayanI sAhityasevA ucca paMktinI che, tethI temanAM jIvana ane kavana vize upayogI mAhitI paNa upodghAtamAM vistArathI ApI che. kRtinI hastaprato sadbhAvapUrvaka meLavI ApI, AkhIye vAcanA vAMcI jaI upayogI sUcano karavA mATe pUjya munizrI puNyavijayajIno hu~ atyanta RNI chaM. DaoN0 harivallabha bhAyANI, DA0 bhogIlAla sAMDesarA tathA mu. adhyA0 zrI. ke. kA. zAstrIe Adyaye pustaka vAMcI jaI upayogI sUcano karyA che te badala e vidvAnono AbhArI chu. mArA A kArya aMge ghaNI hastaprato jovAnI mAre jarUra paDI hatI. te sulabha karI ApavA badala ane A pustakanA prakAzananI javAbadArI uThAvavA badala zrI lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmandiranA saMcAlaka zrI. dalasukhabhAI mAlavaNiyAno AbhAra mAnavAnI A taka laDaM chu. bIjI keTalIka mudrita kRtiono paNa mAre upayoga karavo paDyo che, jeno ullekha pustakamAM yathAsthAne koM che. e sau lekhakaprakAzakono paNa AbhAra mAnuM chu. desAI candulAla maNilAla zivalAla jesalapurA ArTsa ane kaoNmarsa kaoNleja, viramagAma. tA0 15-11-1965 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mudraNadoSo ane anupUrti paMkti 14 chellI paMkti 18 26 ANI paNe 10...::.::::..... azuddha bacce goLa vacce goLa amadAbAda amadAvAda olakhato oLakhato byAvahArika vyAvahArika (umero) lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdiramAM A kRtinI naM. 4389, 4544 ane 5082 nI hastaprato che. lagra A kAvya haju A kAvya 'buddhiprakAza' nA * aprasiddha che. AkTobara, 1931nA aMkamAM chapAyuM che. saMpAdaka sva0 zrI. mohanalAla dalIcaMda desAI che. ANA vimalatI vimalanI paNa samAnya sAmAnya tamAM temAM jeTala jeTalA kacoLano kacoLAMno (1-30), (1-30). jasu jasa jasu, jasa anibAra anivAra dhikArA dhikkArA viracia jamA viracia jaMgA valI mAMDa mAMDai divaja divasa beTI aMaH aMH 98 jhakhai? 98 sAlai. sallai. B sallai AC sAlai tuhima tumi valA traTI jhakhai? boju kAlama Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A saMjJaka prati prthmptr| pAzrIgomAyAmAgrInAradAnemAbaMdonivi varipabaMdhabaMdhurakA raMgaranAkAnamAradamAra dyaaraadiiumnnykmlvimlvaayaamaamumtimdaanshdvaarmniraadhikaanaadvii||2 divazIbAla midImAyAkaviyaNaDaNAkarImAyA|buUgaMAMBaMgimamAyA ashynnavranNtgmaayaa| uka mammAdaUUlakaMtInimAvizadAyarikalakaMtIANyaghaghaghuzcamakatIsagamaNivAlazcamakA t||4vaal camakaMtrAUgijayAvINApataka parAkarikamalakamaMmalAkAnakaMmalAravina ulayarikatikarazahAyamitiyANImuNikavANAyakabahAmAnahAniyA dinAnimiNadazanamavadizaka kIpidivAkAinadIjamAtA gasaramanibanazamujhanaraniraganavAraNI lakadIvilavANavANIdihI dAvA mihIkihImazriyAsivamAgaramanivAthAnA hAvAkarivAkavitAmAbAlazkaviyAmugine saviyAkaniatiANAninavaganigAyumudigatigininimijiedAUna nAsammatikimimikavitAvAvAdhIbudhigAzmaraNAnamImakAyAzimunAviztAva Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A saMjJaka prati antimapatra / divanAza zrImomaUgarubhaesayAmumatimAburANagharA zrI nareimavivApiyaramadAphalAyamaMmayA mariyarujayumadAyalivivalA| garAjimaMmitapavaraktisamanamodhonamuyAyAmIsImanAmIsmidina yAya nAzvAnAmamadAna ApakAyevitiyAasnAmAyAsavAniyakovAdivirisadAzilA/vimAnavANIni]i mANIvanajANIvakAmAramAvavAmizvaramanA bhimAdamAmamAnAmayogayogividhimayogivAravAradipAyagemacaMda kiyapavividha majisamaznavidhiyAmAyAmayI dhAkalpavadhIkarivaDIvaradhikAmAtIkisAgIdimaminonita vApadAlagIema manApAgaroganAgadizva hana jaUgaDipAsadAmukakaganaminayarodiyA / mAnamAyaramamidivAyamimArigayaNagaNanakamA mumunazcamaka samuramuranagaMgAjAraprativana varaUlAvalAyanizzulajhAMlagamazina miDigAva savariyAviramAgitAlagAdhakalAma davijayakulakamalliAvimalajagimodavaDAvabharakavalalagI vahimanAmazvarisamAvAhakammanirajalI vAsanAvi naMjA avivalapadizravariyAnamAra gajayA avasauravaNyAyazvarita UsavAdavanakozvarAlAdaNyamamaya nivrnnaashnyujgdhijiiksskmpaarnnkaa156ninminaaybodhgNgaanaakraamaadhaadaatiiyopbNdhH| salAraMgavahanala taashunaabaashriiraamaashrii| zrA mAga Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ||ngolgIdhItarAgAyanama:||samacI zrImAradAmA donirvAvadhabaMdhuraMdhIraMganAkaganidhArAmArakSamAradayAkaradevIkRipayA kamavizvadevAmAgUsunisahAnadevAdaranirikInavasAhivaha bolI mehattImAyAka cIyAjaNakarajImAyAvahAusa | BsaMjJaka prti| ganamAyApravaguNa anngmaayaa||3||AUMnmaapktaa pUnimazazirapariphalakanApayaghamaghamaghugharaghamakatAhamagamazinAsaracama kanApAcAvayacakanIAMARHamkaravaragharakArakamakhiEAPAkAnausamanvayArakanikarahiAgIsAMil. vAlA153.karamAnAmaniyA232badarakahapArivIkonamadhazatavasAsarasAnebAnAsuranArakiragaaiil nadIcIaviravAMEnasnANadahAparAvasahAkahAsuparipArAnavasAgaratarivApAtakahAravAkAvahAramabArakaciyAkaka yAnaviyarAmamanipratiyAdezAninanavanavaganagA savigatanapane mijidH|| 2vIsarasAnamanasudezakA hisukavitA |3cAradirAgasulanAmAmArakerAApoSimanAnAsArApaEnkavitakAtaka hosahavAgAkaritaamgNalAbanajAgazasozkakniji samanovijanalAgUERSNAdevIvaraca kAgaharapazavamapizaripariSAkavAkavitAbarana cAhAsAikavina kahAnI gAyikarisakavinanesya ihomiDAsivAkovinatanosizahivamUtravazspUAlasAmiNAyaNamA vAmaekAvanataDAvAlA yohAiekadinamAhihI kahIdAnamasUrIramAreraNAdvArikAmAyAkaMsadhAvihAraharayAjirAsidhunAyayAdava karayAvAgagayArayaNayAranAmasahAyatAanaanisAtimApadekIcacarabohAyAvaharanahAkAra gharakaraNAmArIsuravaravarAsaMgArAmamaMdiraponigArAnagiyugatAnihAjanavihArAAuparikanakakalasAvakArA maradAnAsAkivicaranaragAnaMgAsAparighApakaraniyArAtiniyariiMnijayarakArArimAsamuhavijayajaya / dharaNAmAsAhayagayapAyakaharavAgAasanarsaradArAsamaparalIyapasArAAmavAdavisAhajarasavicArAtiparatnakarAvaNa zAdhamAdhamapramaapArAnAsaUyAraritravanAzAcaUdamapanaspakhAmihamArAcinavanamohacaDAvahArAjinamyAdhana2nAmakumAra |20||urejnmpaacnjinsaamsrn namijamAranAradaghasiyAgArInArAsavisavicAramaMgalabamadhurasatavamaravarAvadA 20 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ C saMkSaka pratiH zrI.ainamAsvAzAzAradAnAmadanivivizvibidhabaMdhurakariMmaranAkagatidhAzzAradamAzyAeradevAca maNyakamalavimalavAdavAmAgasamatimadAnadevADaramatimaradhikI niMdA rAhavada bAlamelImAyAkaviya raMgarAmAgara pracaNDakerAmATAbajayaNamaNiugisamAyAzvayuvaraznatagamAyA|umatatamAhazDAlakaMtIprini mamasiharaNyakalakaMtApayazamayamadhArayAghamakatIhiMsamamaNivAlazcamakatAmadhavAlazcamakaMtIgiDayA viMtIvINAmakaevarakSarazakArakamalakamamalakAne UMDalaravimaMDalaparikatakarazaDiyAhitAgAsa NimajhadANAjhaOMumabar3amAna ladalamanA bANedaznamijhievaMdanavaradakavitakada devIkAznaItakhaDalezatavanatImAramatibu . lazasustarakiMnararADipAraNItiumadIkSa varalavANInizvANIdIcAhavipamikSAkihI suriyazara.tadamAgaratariokAravAkavitanadAra pAtagaDa mabAlazkadizAmuNiyAnaviNamajayaniti AdAnivanavazyAganigAyamagini laganine haravA miDiradAyitImaramanimanazakSikAdamuktidhAbuziMgAsusuganimAsakegA aighisunAvaInAva nalagAkavitazkadImakadavANazakaviNAghAnAvanaDANa-zamAzkavitAsAgamA manamazakAvida unamanilAgasamAraNdezavaMdavakArAharapizavavizadhiyA rershkaarmaaditddvrnaa| vAha zasAzkavitakahAzrayAmAhAkArasavitatanamahosizarAsilIgAkAvidaDalaDomiza Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upodghAta prataparicaya ane saMpAdanapaddhati kavi lAvaNyasamaya narasiMha yuganA samartha kavi che ane prathama paMktinA jaina kaviomAM ghaj UMcuM sthAna dharAve che. emaNe nAnI-moTI trIseka kRtio racI che. emAMthI keTalIka kRtio prasiddha thaI cUkI che, paNa moTA bhAganI kRtio aprasiddha che. kavino nemiraMgaratnAkara chaMda' guNavattAvALI kRti che ane e haju aprasiddha che. madhyakAlIna gujarAtI bhASA, sAhitya ane sAMskRtika itihAsanA abhyAsamAM e upayogI thaI paDe ema che. enA saMpAdana mATe nIcenI hastapratono upayoga karavAmAM Avyo che. 1. A prata -sAgaragacchanA jaina jJAnabhaMDAranI A hastaprata pATaNanA zrIhemacandrAcArya jaina jJAnamaMdiramAthI prApta thaI che. tyAMnA graMthabhaMDAramA eno kramAMka 9726 (DA. 210) che. emAM kula 9 patra che. patranuM mApa 10.5"x 4.4" che. patra 1 ane 2 nI AgaLapAchaLa dareka pRSTha para 11 lITI che, patra 3 thI 8 nI AgaLapAchaLa dareka pRSTha para 13 lITI che, jyAre chellA patramA AgaLanI bAjue 13 ane pAchaLa 12 lITI che. dareka pAnanI pAchaLanI jamaNI bAjue hAMsiyAmAM nIce patrAMka 1 thI 8 kALI zAhImAM ane patrAMka 9 lAla zAhImAM lakhela che. dareka pRSThanI DAbI ane jamaNI bAjue lAla zAhIthI Azare 0.6" no hAMsiyo pADelo che ane dareka pRSThanI uparanIce paNa 0.6" jagyA korI rAkhelI che. dareka pRSThanI vacce kalazAkRti che ane emAM lAla goLa vartula mUkela che, temaja saMkhyAMkavALAM pRSThonI DAbI ane jamaNI bAjue paNaM hAMsiyAmAM bacce goLa vartuLa mUkelAM che. AkhIye prata eka ja hAthe devanAgarI lipimA lakhAyelI che, temaja akhaMDa ane suvAcya che. pratano moTo bhAga paDImAtrAmAM che, paNa koI koI sthaLe khaDI mAtrA maLe che. akSaro kALI zAhImAM lakhAyelA che, paNa zarUAtamAM " // eda0 shriigautmaay||" eTalA akSaro, daMDa ane kaDIonI saMkhyA ( pahelA adhikAramA 1 thI 66 ane bIjA adhikAramA 1 thI 115) lAla zAhImAM che. pratamAM puSpikA ke lekhanasaMvata nathI. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. B prata-zrI saMghanA jaina jJAnabhaMDAranI A hastaprata paNa pATaNanA zrIhemacandrAcArya jaina jJAnamaMdiramAMthI prApta thaI che. tyAMnA granthabhaMDAramA eno kramAMka 3140 (DA. 114) che. emAM kula 5 patra che. patranuM mApa 10x4.3" che. patra 1, 2 ane 6 nI AgaLapAchaLa dareka pRSTha upara 17 lITI, jyAre patra 3 ane 4nI AgaLapAchaLa dareka pRSTha upara 18 lITI lakhelI che. dareka pRSThanI DAbI ane jamaNI bAjue 0.5" no kALI zAhIthI hAMsiyo dorelo che, temaja uparanIce 0.3"thI 0.4" jagyA korI rAkhelI che. pRSThAMka 1 thI 5 dareka patranI pAchaLanI jamaNI bAjue nIce hAMsiyAmAM kALI zAhIthI lakhela che. AkhIye prata eka ja hAthe devanAgarI lipimAM, khaDI mAtrAmAM, kALI zAhImAM saLaMga lakhAyelI ane akhaMDa che. daMDa ane kaDIonI saMkhyA (pahelA adhikAramA 1 thI 70 ane bIjA adhikAramA 1 thI 113 ) paNa kALI zAhImAM che. vacce kalazAkRti ke svastika nathI. akSaro nAnA chatAM suvAcya che. A pratamAM paNa puSpikA ke lekhanasaMvata nathI. 3. C prata-laheru vakIla jaina jJAnabhaMDAranI A hastaprata paNa pATaNanA zrIhemacandrAcArya jaina jJAnamaMdiramAthI prApta thaI che. tyAMnA granthabhaMDAramA eno kramAMka.10813 (DA. 230) che. emAM kula 10 patra che. patranuM mApa 10.2"x4.4" che. dareka patranI AgaLapAchaLa dareka pRSTha upara 13 lITI lakhelI che, paNa pahelaM patra pAchaLanI bAjue koraM che. dareka pRSThanI DAbI ane jamaNI bAjue 0.7"thI0.8" no kALI zAhIthI hAMsiyo dorelo che, temaja uparanIce *4" thI .5" jagyA korI rAkhelI che. pRSThAMka 1 prathama patranI AgaLanI jamaNI bAjue, jyAre pRSThAMka 2 thI 10 patranI pAchaLanI jamaNI bAjue nIce hAMsiyAmAM kALI zAhIthI lakhela che. A pRSThAMkavALAM patranI DAbI bAjue hAMsiyAmAM mathALe paNa 'raMgaratnAkaraprabaMdha' e zabda pachI pRSThAMka lakhelA che. AkhIye prata eka ja hAthe devanAgarI lipimAM, khaDI mAtrAmAM (pahelA pRSThanI pahelI be lITImAM paDImAtrAno upayoga thayelo che), kALI zAhImAM lakhAyelI, akhaMDa ane suvAcya che. daMDa ane kaDIonI saMkhyA ( pahelA adhikAramA 1 thI 70 ane bIjA adhikAramA 1thI 116) paNa kALI zAhImAM che. dareka pRSThanI vacce kalazAkRti che. A pratamAM paNa puSpikA ke lekhanasaMvata nathI / 4. A uparAMta A kRtinI eka hastaprata amadAvAdanA lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdiranA graMthabhaMDAramAthI maLI hatI. e pratanI puSpikA A pramANe cha : Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " zrIrastuH // lekhakapAThakayozciraM jIyAt // saMvat 1600 varSe jeSTha sudi 1 rakhau lakhitaM zrImati gajapAThake // zrIrastu kalyANamastu // dIrghAyu // iti zreya // " paNa A prata azuddha hovAthI, temaja emAM ghaNe sthaLe akSaro ghasAI gayA hoI, saMpAdanamA eno pratyakSa upayoga ko nathI. traNe pratomA lekhanasaMvata nathI, paNa prAcInatAnI dRSTie C ane A nuM sthAna prathama Ave che, tyArapachI B nuM sthAna Ave che. lA. da. bhA. saM. vidyAmaMdiranI vi. saM. 1600mAM lakhAyelI pratanI tulanAe temaja bhASAsvarUpa ane lipinI dRSTie A ane C prato vi. saM. 1600 pahelAM ane B prata e pachIthI thoDAM varSamAM lakhAyelI hovI joIe. traNe pratamAM lekhanasaMvata nahi hovAthI, temaja koI prata artha ane chaMdadRSTie saMpUrNa zuddha nahi lAgavAthI, koI eka pratane mukhya prata tarIke svIkArI A kRtinI vAcanA taiyAra karavAnuM yogya mAnyu nathI. paNa traNemAMthI arthadRSTie, chaMdadRSTie ane bhASAdRSTie je pATha svIkAravA jevA lAgyA te svIkArI bAkInA pATha nIce pAdaTIpamAM noMdhyA che. e rIte pAThAntaronI pasaMdagIpUrvaka thayelI ( eclectic ) vAcanA ApavAno ahIM prayatna karyo che. eka paNa zabda hastapratonI bahArano lIdho nathI ke emAM pheraphAra karyo nathI. mULanI joDaNI ane lekhana( uccAraNa )bheda yathAtatha jALavI rAkhyAM che, zabdanA sauthI jUnA svarUpane apanAvavAnuM valaNa rAkhyuM che, ane e rIte kartAnA ke emanA najIkamAM najIkanA samayanI bhASAne jALavavAno prayatna karyo che. ema chatAM saMpAdanamAM mULanA daMDane sthAne arvAcIna arthAnusArI virAmacihno mUkyAM che. hastapratomAM koI vAra traNa ke cAra lITInI kaDIne saMkhyAMka apAyo che. saMpAdanamAM sAmAnyataH be lITInI kaDI gaNI navesarathI kramAMka ApyA che. kavi lAvaNyasamaya jIvana sAmAnya rIte prAcIna-madhyakAlIna kRtionA kartAnA jIvana vizenI mAhitI emanI potAnI temaja samakAlIna-anugAmI kavionI kRtio sivAya bhAgye ja bIjethI maLe che. lAvaNyasamaye pote ja vimalaprabandha'nI prazastimA jaNAvyuM che te mujaba 'navaraMga gUrjara deza'nA suprasiddha pATaNa nagaramAM maMga nAmano zrImALI vaNika raheto hato. pATaNamAM dAnI tarIke enI khyAti hatI. koI kAraNe e kuTumba pATaNa choDI amadAvAda AvI vasyu. maMgane A vakhate traNa putro hatA. sauthI moTA putranuM Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAma zrIdhara hatuM. amadAbAda zaherane A vakhate ghaNAM parAM hatAM. emAMnA 'ajadara purA'mAM A kuTumba rahetuM hatuM. A zrIdhara vaNikane emanI patnI jhamakaladevIthI cAra putro vastupAla, jinadAsa, maMgaladAsa ane lahurAja ane eka putrI lIlAvatI hatA.' A lahurAja (lahujI>lavajI ) te ja ApaNA kavi lAvaNyasamaya, emano janma vi. saM. 1521 = I. sa. 1465 mAM poSa vadi trIjanA roja thayo hato. A vakhate amadAvAdamAM jainonuM prabhutva hatuM. ('gujarAtarnu pATanagara : amadAvAda'-ratnamaNirAva bhImarAva-pR. 400 ). ajadarapura parAmAM paNa jainonI vastI hatI. ( 'gujarAta, pATanagaraH amadAvAda'-ratnamaNirAva bhImarAva-pR. 226 ). jainonA lattAmAM jaina mandira ane pAse dharmazALA ( upAzraya ) hatAM. A upAzrayamAM cAturmAsa rahelA muni samayaratnane zrIdhara vaNike lahurAjanA janmAkSara dekhADyA. janmAkSara joIne samayaratne kayuM, ke 'A bALaka mahAna tapasvI, moTo yati, mahA vidvAna ke bahu tIrthayAtrA karanAro thaze... 1. gUjara desa desa navaraMga, paTTaNa nagara prasiddhauM caMga, saMgha mukhya zrImAlI maMga, karai puNya jagi moTA jaMga. 31 dIi dAMna vyavahArI vAdi, tihAMthA AvyA amadAvAdi; triNi putra tasa kulazRMgAra, prathama putra zIdhara suvicAra. 32 ajadarapuri kIdhA AvAsa, jhamakaladevI gharuNI tAsa; cyAri putra tehanai jinamati, paMcama putrI lIlAvatI. 33 vastupAla jamali jiNadAsa, trIju baMdhava maMgaladAsa, catura caMga cauthau laharAja, tehanaI puNya sarisuM kAja. 34 ('vimalaprabandha'-saM. maNilAla ba. vyAsa, saM. 1970) dharmazAla jinamandira pAzi, samairatnaguru tihAM cumAzi, janamayoga deSADiu jazai, sahiguru hRdaya vimAMsai tigai. 35 saMvata 1521 dhina, zake tera chayAzIu prasanna, poSa vadI dina trIja pavitra, Aviu azleSA nakSatra. 36 ghaDI pAchilI java nava rAti, janma arka UgIu prabhAti, tulA lagna sarisu saMketa, mUrati maMgala jamalu keta; 37 vRzcika budha ravi vIjau rahiu, zukra makari te cauthai kahiu, guru zani kuMbhi rahyA pAMcamai, meSi rAhu sohai sAtamai. 38 dasamai canda rahiu nija ghare, janmayoga joiu sahigure; hRdayasthali ravi nakSatra vaziuM, sahiguri vacana prakAsiuM izaMH 39 suNau zreSTi hozi tapadhaNI, kai e jAzai tIratha bhaNI; kai e thAzai modana yatI, vara vidyA hozai dIpatI. 40 ('vimalaprabandha') Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muni samayaratnanA kahevAthI mAtApitAne page lAgIne bALaka lahurAja vairAgI thayo. navame varSe, vi. saM. 1529 nA jeTha sudi dasamanA divase pATaNamAM pAlaNapurI upAzrayamA tapagacchazAkhAnA adhipati lakSmIsAgarasUrie ene dIkSA ApI, ane enuM muni tarIkenuM nAma lAvaNyasamaya rAkhavAmAM Avyu. dIkSAno A utsava khUba dhAmadhUmathI thayo hato. lAvaNyasamaye / vimalaprabandha 'nI prazastimA kahyaM che te mujaba muni samayaratne emane aneka viSayo, adhyayana karAvyuM hatuM ane soLamA varSathI emaNe kavitA racavI zarU karI hatI. rAsa, chanda, kavita, copAI, prabandha, saMvAda, vividha prakAranAM gIta (stavana, sajjhAya, Adi) ema aneka prakAro emaNe kheDyA hatA. vividha prakAranI kAvyaracanA sAthe ThekaThekANe emaNe dharmopadeza ko hato. vidvattA ane kavitvazaktine pariNAme emanA upadezathI moTA moTA mantrIo ane rAjAo prasanna thayA hatA. rAjyakartA musalamAna saradAroe emanI AjJAne mAna ApyuM hatuM ane bhakta zrAvakoe sthaLe sthaLe derAsaro ane upAzrayo baMdhAvyAM hatAM . emanA upadezathI mevADanA mahArANA ratnasiMhanA mantrI karmAzAhe saurASTramAM Avela za-jaya tIrthano sAtamo uddhAra ko hato.' emanI A zaktione kAraNe emane vi. saM. 1555mAM paNDitapada ApavAmAM AvyuM hatuM. 3. guruvacane vairAgI thayu, mAtatAta-paya lAgI rahiu; jeTha zudi dina dasamI taNau, ugaNatrIsai ucchava ghaNau. 41 pATaNi pAlhaNapurI posAla, jaMga hui caupaTa cusAla, dii dIkSA ati ANaMdapUri, gacchapati lakhamIsAgarasUri . 42 saMgha sajana sahU sAkho samai, nAma ThaviuM muni lAvaNyasamai : (vimalaprabandha') navamai varasi dISa vara lIdha, samayaratnaguri vidyA dIdha. 43 sarasati mAta mayA tava laho, varasa solamai vAMNo hui3; raciA rAsa suMdara saMbaMdha, chanda kavita caupaI prabandha. 44 vividha gIta bahu kariyA vivAda, racIyA dIpa surasa saMvAda; sarasa kathana nahoM Ali karai, moTA maMtrIrAya raMjavai. 45 jasa upadesa havu suvizAla, bahu thAnaki deharAM posAla; mIra malika te mAMDai vinai. paMDitapada te paMcAvanai. 46 (vimalaprabandha') pUjya paM. samayaratna-ziSya paM0 lAvaNyasamayastrisaMdhyaM zrIAdidevasya praNamatIti bhadraM... lAvaNya samayAkhyena paMDitena mahAtmanA / saptamoddhArasaktA ca prazastiH prakaTIkRtA // ('prAcIna jaina lekhasaMgraha' bhA. 2-saM. jinavijaya ) Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAvaNyasamayanI kRtio uparathI jaNAya che ke cAturmAsane kAraNe temaja yAtrAnimitte aoe saurASTra , gujarAta ane rajaputAnAmAM jude jude sthaLe vihAra ko hato ane tyAM rahI judI judI kRtio racI hatI . A rIte emaNe vi. saM. 1558 mAM navapallava pArzvanAthanI yAtrA karI hatI. vi. saM. 1562 mA vAmaja nagaramAM 'AloyaNa vinati , e ja varSamAM serIsAmAM 'serIsA pArzvanAthastavana ,' vi. saM. 1567 mAM khambhAta( traMbAvato )mAM 'surapriya kevalIrAsa, vi. saM. 1568 mAM pATaNa pAse mAlasamudramAM -- vimalaprabandha, 10 vi. saM. 1575 mAM zAMtija(sAtI)nagaramAM 'karasaMvAda'," e ja varSamAM katapuramA 'devarAja- vaccharAja copAI 15 ane vi. saM. 1589 mAM amadAvAdanA parA buhAdInapurAmA 'balibhadra - yazobhadra rAsa' emaNe racyAM hatA. giranAranI yAtrA paNa eoe karI hatI." 6. saMvata pannara aThAvani re caitraha vadi causAla, e tu muni lAvaNyasamaya navapallava kIdhI yAtra rasAla. ('navapallava pArzvanAthastavana-ha. pra. lA. da. saM. maM. naM. 6995) 7. saMvata panara bAsiThaI Adizvara re alavesara sASa tu, vAmija mAMhi vInavyo sImaMdhara re, deva darzana dASi tu. ('jana gUrjara kavio bhAga 1'-mohanalAla dalIcanda desAI) 8. saMvata pannara bAsaThi prasAda serIsA taNo, lAvaNyasameM ima Adi boleM namo namo tribhuvanadhaNI. ('jai. gU. kavio-bhAga 1) 9. saMvata panara satasaThai Aso sudi ravivAra, raciuM caritra sohAmaNuM traMbAvatI majhAri. (jai. gu. ka.-1) 10. aNahilavADA paTTaNa pAzi, mAlasamudri rahiA caumAsi, bola sakala saMghii binaviu, vimala rAsa teNai kAraNi kaviu. 48 (vimalaprabaMdha) 11. jihAM poDhAM jiNahara posAla, vasai loka dIpatA dayAla, zAMtija(sAtI) nagara maMDi suvizAla, gAyu karasaMvAda rasAla. saMvata panara paMcihutarai. muni lAvaNyasamai ucarai, pAmI candraprabha jinarAya, be kara saMpii pUjjai pAya. (jai. gU. ka. 1) 12. ziSya tAsa payatali namIe nayara kataparimAhi. saMbhavanAtha pasAuleM e rAsa racio uchAhi. (jai. gU. ka. 1) 13. saMvata panara navyAsIiM mAgha mAsi ravivAri. ahimadAvAda vizeSIiM puru buhAdIna majhAri, saMgha suguru AdesaDaiM jihvA karI pavitra, bohA balibhadra kinha rasi jasabhadra raciuM caritra. (jai. gU. ka. 1) 14. sohai gaNa tapagaccha zaNagAra, desavidezii karai vihAra, soraThadezi rahI giranAri, puhatA gujjara desa majhAri. 47 (vimalaprabandha) Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 7 lAvaNyasamayanA ziSyasamudAya vize kazI mAhitI maLatI nathI. lAvaNyasamaya potAnI kRtiomAM lakSmIsAgarasUri ane samayaratnasUrine potAnA guru tarIke gaNAve che, paNa e be uparAMta sumatisAdhusUri, somasundara, somajaya, somaguNa, rAjapriya, indranaMdi vagereno paNa eo potAnA guru tarIke ullekha kare che. vi. saM. 1543mAM racAyela 'siddhAMta copAI'ne ante ao kahe che : "amha guru zrIsomasundarasUri, jAsu pasAiM duriAM dUri, tapagacchanAyaka suguNanidhAna lakSmIsAgarasUri pradhAna, zrIsomajayasUrIMda surIMda sujANa, jasu mahimA jagi meru samANa, ahanisi haraSi praNamu pAya, sumatisAdhu sUri tapagacharAya; guNamaMDita paMDita jayavaMta samayaratna girUA guNavaMta." vi. saM. 1546mAM racAyela 'nemiraMgaratnAkara chanda 'mAM A uparAMta somaguNa ane rAjapriyano ullekha maLe chaH "zrImatsomaguNavyoma somasaubhAgyasundaraH . prajJAvajJAtamatsUriH sUrizrI somasundaraH zrIsomasundara labdhisAyara somadevamunIzvarAH zrIsomajaya guNadharagirUA sumatisAdhu guNezvarAH zrIiMdranaMdisuriMda rAjapriyasUri sadAphalA, tapagacchamaMDaNa save sahiguru jayu mahIyali avicalA. guNarAjimaNDita pavara paMDita samayaratna munIzvaro, tasu pAya pAmI sIsa nAmI staviu tUM nemIzvaro. 'gautamapRcchA caupai' (vi. saM. 1545)mA indranaMdi ane rAjapriyasUrino ullekha maLe cha : "tapagacchanAyaka ANaMdapUri, vaMdaM zrIsomasundarasUri, tAsa avanai sohai gurucaMda, siri lakSmIsAgarasUriMda. sira sirisomadevasUri soma samAna, somajayasUri saMpradhAna, tapagacchanAyaka nayaNAnaMda guru sumatisAdhu suriMda. zrIiMdranaMdisUri gaNadhara, kiri abhinava goyama-avatAra, tapagachi upai avicala bhANa zrIrAjapriyasUri sujANa, samayarana jayavaMta muNIMda, ima jaMpai jagi tehanau sIsa." Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __ A uparathI lAvaNyasamayanA guru koNa evI zaMkA thavA saMbhava che, parantu sumatisAdhu, somasundara, somaguNa, indranaMdi, rAjapriya, zubharatna, sudhAnandana, ratnamaNDana, jinahaMsa Adi dasa munione lakSmIsAgarasUrie AcAryapada ApyAno ullekha maLe che." somavimaLa nAmanA sAdhue vi. saM. 1602mAM racela 'gacchanAyaka paTTAvalI sajjhAya'mAM paNa A agiyAra munione lakSmIsAgarasUrie AcAryapada ApyAno ullekha che." eTale e sarve lAvaNyasamayanA gurubhAI samajAya che. tapAgacchanI paTTAvalI mujaba lakSmIsAgarasUrinI pATe sumatisAdhusUri AvyA che. emane vize lAvaNyasamayane atyanta mAna che ane 'sumatisAdhusUrivivAhalA'mAM sumatisAdhunA dIkSAnA prasaMgane emaNe rasikatAthI varNavyo che. lAvaNyasamaye guru tarIke lakSmIsAgarasUri ane samayaratnasUri baneno ullekha ko che, eno artha kaI rIte ghaTAvavo e prazna rahe che. parantu lAvaNyasamayane dIkSita thavA taiyAra karanAra samayaratna hatA. lakSmIsAgarasUri pAse dIkSA lIdhA pachI aneka . viSayonuM adhyayana paNa emane samayaratne karAvyu che. lakSmImAgarasUrino svargavAsa vi. saM. 1537mAM thayelo."e pachI lAvaNyasamayanA preraka samayaratnasUri hoya e svAbhAvika che. Ama pahelA guru samayaratnasUri che, jyAre dIkSAguru lakSmIsAgarasUri che. zajaya-prazastimAM "pUjya paM. samayaratna-ziSya paM.lAvaNyasamaya" evo ullekha che. e parathI bhaktasamudAya paNa lAvaNyasamayane samayaratnanA ziSya tarIke olakhato lAge che. lAvaNyasamaye samayaratnane mATe 'girUA guNavaMta', 'gururAya', 'munIzvaro' jevA vizeSaNono upayoga ko che. vaLI eka ja guruno ullekha kare che tyAM eo samayaratnano ja ullekha kare che. A uparathI potAnA gurubhAI pratye lAvaNyasamayane mAna che, emane potAnA guru samAna gaNe che, dIkSAgurune paNa eo atyanta mAna Ape che, paNa guru tarIke sauthI vadhu mAna to samayaratnane Ape che, e spaSTa che. lAvaNyasamaya, avasAna kyAM ane kyAre thayu e vize kazI mAhitI maLatI nathI, paraMtu eTaluM cokasa kahI zakAya ke vi. saM. 1589 sudhI eo hayAta 15. "aitihAsika rAsasaMgraha bhAga 2-saM. zrI vijayadharmasUri, saM. 1978 -prastAvanA 16. "aitihAsika sajjhAyamAlA'' bhAga 1 17. jaina gUrjara kavio, bhAga 2 18. jaina gurjara kavio, bhAga 1 . 19. kyAre svargastha thayA e jANavA kaI sAdhana upalabdha thayuM nathI." (jai. gU. ka. 1-pR. 70) "tapAsa karavA chatAM kavino dehotsarga kAhAM ane kayA samaye thayo te kAI jANavAmAM Avyu nathI.'' ('aitihAsika rAsasaMgraha bhA. 2-saM. zrIvijayadharmasUri-prastAvanA, pR.16) Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatA. A varSamAM amadAvAdamAM zAhaAlamanA rojA pAse AvelA buhAddInapurAmAM rahI emaNe * khemaRSi( bohA )rAsa-yazobhadrasUrirAsa 'nI racanA karI che. Ama kavinI 68 varSanI umara ( vi. saM. 1521 thI 1589 ) nizcita che. ___ lAvaNyasamayanI prathama dIrghakRti * siddhAMtacopAI' vi. saM. 1543mAM ane chellI kRti 'yazobhadrasUrirAsa' saM. 1589mAM racAI che. vaccenA gALAmAM nAnI-moTI trIseka kRtio racI che. emAM emaNe jaina dharmanAM tIrthakSetro, utsavo, AcAravicAra, vrataniyamo ityAdino mahimA gAyo che ne e dharmanA siddhAMtonuM pratipAdana kayu che. 'gautamapRcchA,' 'AloyaNa sajjhAya, ' ' puNyaphala sajjhAya, ' 'Atmabodha sajjhAya,' 'caturviMzatijinastavana' vagere kRtiomA emano aMtaHkaraNano vairAgya ane bhaktibhAva UbharAi jato jaNAya che. aimanI badhI kRtio sAMpradAyika che, chatAM taka maLatAM sAmAjika rItarivAjo, jJAtio, deza, nagara, vana, sAmudrika lakSaNo, astrazastro, AbhUSaNo, paheraveza, zukana-apazukana, azvaprakAra, puruSanI kalA, strInI kalA ityAdinAM varNano emaNe karelA che. kahevato ane sAmAnya vidhAno-arthAntaranyAsano bahoLo upayoga karyo che ne byAvahArika upadeza Apyo che. vividha chando ane rAgarAgaNIno upayoga karI padyaracanA ane bhASA para UMcA prakAra- prabhutva darzAvyuM che. 'karasaMvAda ' ane keTalIka hariyALIomA cAturya ane vinoda jovA maLe che. varNana karavAnI ane rasa jamAvavAnI zakti emaNe sthaLe sthaLe dAvI che. emanI 'siddhAMta copAI' emanA svabhAva- sundara darzana karAve che. e vakhate " loMkA nAmanA amadAvAdanA eka zrAvake jinadharmanI cAlatI paramparA viruddha navo paMtha cAlato karyo hato. paristhiti evI anukULa hatI ke navo pantha cAlatI AvelI mAnyatAonI viruddha hovA chatAM paNa zrAvakone e gamyo ane eka pachI eka, hajAro zrAvako e panthamAM bhaLI javA lAgyA. x x A pantha Ubho thatAM jaina saMghane ane khAsa karIne zvetAMbara jainasaMghane evo Akaro dhakko lAgyo ke enAM eke koDamAM UchaLatA hatA.""emaNe lokAzAnA matano pratIkAra karatI 'siddhAMta copAI' racI; paNa "emAM nathI sAmA pakSane halako pADavAnI halakI yuktio, nathI kAMI AkSepo 20. A saMbandhamA zrI. ka. mA. munazI 'narasiMhayuganA kavio'mAM lakhe che : "chapAyelA 'aitihA sika rAsasaMgraha'mAM A graMtha racyAno saM. 1589 Apyo che, paNa mArI pAsenI pratimAM saM 1582 nI sAla lakhI che, ane te ja sAla kharI lAge che." 21. 'narasiMhayuganA kavio?-ka. mA. munazI Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke nathI kazo dhUMdhavATa; mAtra sUtro TAMkIne gujarAtImA eno artha samajAvyo che. kAvyane cheDe emaNe A pramANe kayuM che : "krodha nathI poSiu mai rati, vAta kahI chai saghalI chatI, boliu zrI siddhAMtavicAra, niMdAnu siu adhikAra. 73 je jima jANau te tima karau, paNa jinadharma kharau Adarau."3174 ___ A uparathI spaSTa kahI zakAya ema che ke lAvaNyasamaya mAtra dharmarata ke dharmacusta sAdhu nahi, paNa svastha, bahuzruta ane rasika vidvAna hatA. dharma jeTalo ja samAjamAM emane rasa hato. emanuM vyaktitva vidvattA ane rasikatAthI mAna meLave tevU che, to nirmaLa sAdhutAthI pUjAya tevaM che. kavana lAvaNyasamaye prabandha, rAsa, copAI, chanda, saMvAda, hariyALI, hamacI, sajjhAya, stavana, ema aneka prakAranI kRtio racI che. emAMthI keTalIka kRtio jaina gRhasthonA jIvanaprasaMgane lagatI che, keTalIka kRtio jaina sAdhupuruSo vize che, to keTalIkamAM jaina tIrthaMkarotuM guNAnudarzana che. 'vimalaprabandha' jevI kRtimA itihAsane to 'devarAjavaccharAja copAI 'mAM lokakathAne gUMthI devAmAM Avela che. keTalIka kRtio AThadasa kaDInI che, to keTalIka sArI rIte moTI che. AmAMnI keTalIka kRtio sAmayikomA ane pustakAkAre prasiddha thayela cha, parantu moTA bhAganI aprasiddha che. moTA bhAMganI kRtiomAM racanAsamaya maLI rahe che. .. 1. siddhAMta copAI A kRtinI racanA vi. saM. 1543nA kArtika sudi 8 ne ravivAre thaI che. emAM 181 kaDI che : 'e caupai racI abhirAma, luMkaTa-vadana-capeTA nAma. 179 saMvatsara daha paMca vizAla, tritAlA varaSe causAla, kAtI zudi AThamI zubha (ravi)vAra, racI caupai bahuta vicAra. 180 // 181 // iti zrIsiddhAMta catuSpadI / lukaTavadane capeTA vidhAnA / likhitA paropakArAya // 29 22. janayuga', pustaka 5, aMka 9-10 (vi. saM. 1986)mA prakAzita. 23. 'jainayuga', pu. 5 ane 'jaina gurjara kavio'-1 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikramanI soLamI sadInI zarUAtamAM amadAvAdanA lokAzAha (vi. saM. 1508) nAmanA sAdhue jaina zvetAmbara mUrtipUjaka saMpradAyanA pracalita rItarivAjo ane jainonI Avazyaka kriyAo, pratimApUjA vagaireno virodha karI navo pantha sthApyo hato. lokAzAhanA A navA mata--siddhAMto- 'siddhAMta copAI (luMkAvadana-capeTA) mAM khaNDana temaja potAnA matanuM pratipAdana che. kavinI bAvIsa varSanI yuvAnavaye A kRtinI racanA thaI che chatAM emAM lagAra paNa krodha ke niMdAno bhAva nathI. mAtra zAstranA siddhAMta batAvIne potAno prazna kharo che ane sAmo pakSa khoTo che ema siddha karavAno emAM prayatna karavAmAM Avyo che." dRSTAMto dvArA viSayane asarakAraka banAvavAnI kavinI zaktinuM paNa emAM darzana thAya che : 'madi jhiratu mayagala kihA~, kihAM AraDatUM UMTa, puNyavaMta mAnava kihAM, kihA~ adhamAdhama khUTa. 152 rAjahaMsa vAyasa kihAM, (kihAM) bhUpati kihAM dAsa, sapatabhUmi maMdira kihAM, kihAM uDavase vAsa. 153 madhurA modaka kihAM lavaNa, kihAM sonUM kihAM loha, kihAM surataru kihAM kayaraDu, kihAM upazama kihAM koha. 154 kihAM TaMkAuli hAra vara, kihAM kaNayaranI mAla, zItala vimala kamala kihAM, kihAM dAvAnala jhAla. 155 bhogI bhikSAcara kihAM, kihAM lahivU kihAM hANi, jinamata lukA-mata pratiiM eva9 aMtari jANi."" A kRtinI hastalikhita aneka nakalo thaI che, e eno jaina samAjamAM thayelo pracAra batAve che. 2. gautamapRcchA caupai A kRti sAMpradAyika ane upadezapradhAna che. prAkRta 'gautamapRcchA' prakIrNakane AdhAre enI racanA thaI che. bhagavAna mahAvIranA prathama ziSya gautama gaNadharanA manamAM jaina siddhAMto aMge keTalAka saMzaya thayelA, tenA nivAraNArthe emaNe keTalAka prazno mahAvIrane pUchelA. A prazno temaja enA uttaranI gUMthaNI A 'caupai'mAM che. emAM kavinA aMtaHkaraNanAM vairAgya ane bhaktibhAva UbharAI jatAM jaNAya che :28 24. 'aitihAsika rAsasaMgraha' -bhAga 2-prastAvanA. 25. 'narasiMhayuganA kavio' 26. 'janayuga', pustaka 5, aMka 9-10 27. A kRti 'sajjhAyamAlA' (zA. bhImazI mANeka prakAzita) mAM prasiddha thaI che. 28. 'narasiMhayuganA kavio,' Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'dharma karu citu mama mAhi, Alasa vairI Agali thAi; pApI parahu karI na sakAi, rAtidivasa ima Ali jAi. 16 Arati na TalI eku vAra, janama maraNa vaci eka lagAra, bhavasAgari hUM bhamiu apAra, tujha viNa sAmI kuhu kuNa tArai. 17 gharagharaNIni bhAriiM jUtu , Agai janama dhaNAi vigUtu, mahiAM mohanidrAbhari sUtu, pApakarami kali-kAdami khUtu. 18 bAlapaNai krIDArasi hUMtu, yauvanavaya yuvatImukhi jUtu, vaDapaNi vyAdhi ghaNI jogavatu, dharmahINa bhava ima bhogavatu.' 19 eno racanAsamaya vi. saM. 1545 caitra sudi 11 ne guruvAra che. kAvyamAM eno ullekha camatkRtipUrvaka thayo cha : 'pahilu tithinI saMkhyA jANa, saMvata jANu iNi ahinANa, bANaveda jau vAMcau vAma, jAMNau varaSa taNo tume nAma. 117 vAsupUjya jiNavara bAramu, caitra thako mAsa jine namo, ajuAlI igyArazi sAra, tahII suraguru giruu vAra. 1118 koI hastapratamAM A kRtinI 119, to koI hastapratamAM 121-122 kaDIo maLe che. 3. sthUlibhadra ekavIso A kAvyanI racanA vi. saM. 1553nA divALInA divasomAM thaI cha : 'saMvata paMnara tripanai, saMvatsare divasa dIvAlI taNau, thUlibhadra gAyu maya suNAyu ekavIsu e bhaNau.'' emAM ekavIsa kaDIo che. sthUlibhadra eka moTA jaina AcArya thaI gayA. eo pUrvAzramamAM pATaliputramA nandarAjAnA mantrI zakaTAlanA putra hatA. pATaliputranI kozA nAmanI eka prasiddha gaNikAnA premamAM paDIne eo enA gharamAM bAra varSa sudhI rahyA hatA. pitAnA mRtyu pachI rAjyakhaTapaTa joIne emane saMsAra upara vairAgya thayo ane emaNe turata ja saMbhUtivijaya guru pAse jaIne dIkSA lIdhI. dIkSA lIdhA pachI emanA vairAgyanI kasoTI karavA gurue emane pahelo 29. lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmandira, amadAbAda-ha. pra. naM. 1669 30. aprasiddha. 31. 'jaina gUrjara kavio'-bhAga 1 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAturmAsa kozAne ghera gALavAno Adeza Apyo. potAnA premAne pAcho Avato joIne kozAne Ananda thayo, ene caLAvavA eNe khUba prayatna karyA, parantu sthUlibhadre to have kAma upara vijaya meLavyo hato. kozAnA badhA prayatno sAme aDaga rahI, niyata samaya sudhI enA gharamAM rahI, ene pratibodha pamADI, eo guru pAse AvyA. A rasika prasaMgane A kAvyamAM gUMthavAmAM Avyo che. Aye kAvya zabdalAlityathI bharapUra che. emAMnI varNasagAI, aMtaryamaka tathA prAsanI temaja agAunI kaDInI chellI lITInA zabdane pachInI kaDInI zarUAtamAM sAMkaLI levAnI yojanA kavi- chaMdaprabhutva ane bhASAprabhutva dadhei che. kavinI A prakAranI varNana karavAnI ane rasa jamAvavAnI zakti kAvyamAM sthaLe sthaLe dekhAya che. sthUlibhadrane caLAvavA mATe zaNagAra sajI kozA prayatna kare che enuM varNana sarasa che : 'kavi kahai ketI-pari jetI, lahai kozA kAminI, pahiraMti caraNA cIra colI bhAvabholI bhAminI; kara cUDi khalake, neura raNake, pAya dhamake ghUgharI, jhava jhAli abake jhUmaNAM ne khIMTalI khalake kharI. bholAvayA re bhAva bhalA dekhADatI, ___ marakalaDai re mAnavanAM mana pADatI; prIya-pAe re lADe sIsa lagADatI, vara veNA re vaMsa vizeSa vajADatI. vara veNA vAi, gIta gAi, bhera bhUgala vajae; doMdI kiM saddhai, nivala mahai, vaMza-sahe vajae; cacapaTTa cUpaTa, tAla melati, karati alavi thinagani, dhidhikaTi paragaTi, pAya pADi, pAya parataI padaminI.22 kozAnA prayatna niSphaLa jAya che. sthUlibhadrano upadeza enA antaramAM khUpI jAya che. enuM varNana paNa sacoTa cha : . 'e to tRSA re, sAyara paritRpti nahIM e to jIvIya re, saMdhyA-rAga jisyuM lahI; 32-33. 'gujarAtI sAhitvanA svarUpo'-DA, maMjulAla ra. mAmUdAra Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suNi sundari re, jovvaNa jalabudabuda samo, ima jANi re, Ali kaho kima nIMgamo ? kima nIMgamuM dina AliM mATe, eNi vATe jaga jayoM; rasabhoga kerAM, ati bhalerAM, bhogavi thira kuNa rahyo ? saMsAra paDIyo, viSaya naDIyo, jIva jo cete nahIM, AvIo ThAlo, gayo bhUlo, dharama viNa nara bhava vahI.' 4. navapallavapArzvanAtha-stavana kavie vi. saM. 1558mAM navapallavapArzvanAthanI yAtrA karI hatI te prasaMge A kAvya racAyelaM che : 'saMvata pannara aThAvanni re, caitra vadi causAla, e tu muni lAvaNyasamaya navapallava kIdhI jAtra rasAla." A nAnakaDA kAvyamA jainonA trevIsamA tIrthaMkara pArzvanAthanuM stavana che. kavino bhaktibhAva emAM UbharAya che. 5. AloyaNa vinati karelAM pAponI AlocanA jainonA prathama tIrthaMkara AdIzvara samakSa emAM karavAmAM AvI che. emAM 57 kaDI che. enI racanA vi. saM. 1562mA vAmajanagaramAM thayelI che. : 'saMvata paMnara bAsaThai AdIsara re alavesara sASi tu, vAmaja mAhe vInavai sImaMdhara re deva dariSaNa dApi tu.1 54 emAM kavinI jhaLahaLatI sAdhutA ane UbharAI jato bhaktibhAva mAlUma paDI Ave che. 6. nemanAtha hamacaDI A kRtino racanAsamaya vi. saM. 1562 che : 'saMvata panara bAsaThe re gAyu nemikumAro, muni lAvaNyasamaya ima bolai, varatiu jayajayakAro'. paNa keTalIka hastapratamAM racanAsamaya vi. saM. 1564 cha : 'saMvata panara causaThai re gAyA nemikumAro, muni lAvaNyasamai ima bolai, varatiu jayajayakAro'. 34. aitihAsika rAsasaMgraha' bhAga 2; lA.da.bhA.saM.maMdira-ha. pra. naM. 6995. A kAvya aprasiddha che. 35. jaina gUrjara kavio'-bhAga 1; lA.da.bhA.saM.maMdira-ha. pra. naM. 3351 36. 'marasiMhayugamA kavio.' A kAvya aprasiddha che. 37. 'jaina gUrjara kavio'-bhAga 1. 38. lA. da. bhA. saM. maMdira -ha. pra. naM. 6211. A kAvya aprasiddha che, Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ enA be adhikAra( vibhAga)mAM maLIne 84 kaDIo che. keTalIka hastapratomA 83 ke 85 kaDI paNa che. yAdava rAjA samudravijaya ane emanI patnI zivAdevInA putra, jainonA bAvIsamA tIrthakara neminAtha lagna karavA icchatA nahotA, paNa emanA kAkAnA dIkarA tathA vayamAM emanAthI moTA zrIkRSNanI patnIoe emane vasaMtakhela karIne mAMDa lagna karavA mATe manAvyA. rAjA ugrasenanI rUpavatI putrI rAjimatI kiMvA rAjula sAthe emarnu lagna nakkI karavAmAM AvyuM; paNa neminAthanI jAna lagnamaMDapa pAse AvI tyAre jAnaiyAonA jamaNa mATe ekatra karavAmAM AvelAM aneka pazuone emaNe joyAM. A rIte thanAra hiMsAnI kalpanA AvatAM neminAthane vairAgya utpanna thayo ane lagna karyA vinA ja, valavalatI rAjimatIne mUkIne eo pAchA pharyA. mAMDavethI pAchA pharyA bAda giranAra para jaI tapa dvArA emaNe mukti prApta karI ane rAjimatIe paNa neminAthanI pAchaLa jaI AtmasAdhanA dvArA jJAna prApta kayu. A prasaMgarnu aneka jaina kavioe umaLakAthI varNana karyu che. lAvaNyasamaye paNa enuM rasika varNana karyu che. AkhI kRti zabdalAlityathI bharapUra che ane emAM sarasa zabdacitronuM sarjana thayu che. kavituM chandaprabhutva ane samAjadarzana paNa emAM dekhAI Ave che. 'raMbhA rUpi kalaMkI,' 'adhara suvi druma colA,' 'mayaNacI vATaDI,' 'karaNa jisyA hIDolA' jevI paMktiomAM kavinI maulika ne manohara alaMkAra yojavAnI zakti dhyAna kheMce evI che. vasaMtakhela karatI gopIonuM varNana kavi A pramANe kare cha : 'sola sahasa anteurI zrIpati savi bolAvI, kari adbhuta ziNagAraDu re gopI goraDI AvI. 16 kasakA caraNA colamajIThI, kasakA ghuggharIAlA, kasake chAyali chayali su chalIA, kasakA caraNA kAlA. 17 kasake pahiraNi pIta paTulI, kasake rAtA raMgA, kasake pahiraNi seta ziNagArA, kasake cIra sucaMgA. 18 kasake ura-vari navasara hArA, jhAli taNA jhabakArA, raMgi rUDAlA sovina cUDalA, pAe jhAMjhara jhamakArA. 19 kAlA kAMcU kamala-sa-kUalA kasakA yaja lASINA, mANaka motI cUDala baiThA kasakA kamaSA jhINA. 20 pINa payohara amIya ghaDalA, adhara suvi druma colA, daMtAvalI dADimakulI re muSi tAjA taMbolA. 21 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niramala nAzA sarala tISAlI, bhumahi bhuaMgama-kAlI, AMjI do AMSaDI, mastaki rASaDI, veNi sUM phUMmatIAlI. 22 parI tUM pITalI, hAthi vITalI, hariSI hariNAlaMkI, jaMghA jualI kadalIyaMbhA, raMbhA rUpi kalaMkI. 23 tapai sUM troTaDI kAMne moTaDI, koTaDI koDi siMgArU, uDhaNi ghATaDI raMgacI mATaDI, mayaNacI vATaDI vArU. 24 pIyali panutI kuMkumalolA sahaji suraMgA rolA, pAye pADagalAM, kaMciNi kaDalAM, karaNa jisyA hIDolA. 25 ziri saiMthA sIMdUrIA ri, sonAnAM mAdalIAM, avalAsavalA bahiraSA re bAhUMDalI bihUM valI. 26 nalavaTi canda su cahuTIu re, kAne nAga valAyA, pAye lagADyA vIMchIA re surapati seva manAyA. 27 kasake hAthi kamalacA nAlA, kasake caMpakamAlA, kasake kari chai caMdana-sIpA, kasake kAlA vAlA. 28 haMsalAgamaNI caMdalAvayaNI mRgalAnayaNI nArI, ramijhami neurI amara anteurI gopI savi siNagArI. 29 * rAjimatInA virahanuM varNana paNa hRdayasparzI che : 'dei dAna caDiu girinArI, jhUrai rAjali nArI. 67 kaMkaNa phoDai haiDaM moDai, troDai navasara hAro, SiNi SiNi loDai, bi kara joDai, jaMpaI nemikumAro. 68 AdhIpAchI thAi mAchI java jala deSai thyoDu, 'sAmalIA, kAM valIA vegiM ? navabhava-neha ma choDu.' 69 vATai loTaI, UbhI uTai nemikumaranaiM koDe, sUnai hIiDai sAda karai re rahI rahI UbhI ToDai : 70 'caMdrA viNa sI cAMdaNI re ? pAsA viNa sI sAri ? mayagala vaNa sI hAthiNI re ? prIyaDA viNa sI nAri re ? 71 39. lA. da. bhA. saM. maMdira-ha. pra. naM. 6211. traNa patranI A hastapratano lalyAsaMvata 1635 che. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haMsa vihUNI hAMsalI re ? mAMDavaDA viNa velyo ? kaMta vihUNI goraDI re kisiuM karesi gelo re ? 72 kai maI moDayA kara kasA re ? kai maI molyA maramo ? kai maI sADI jhATakI re ? kIdhAM kUDAM karamo ? 73 kai maI raSi saMtApIA re ? mAya vichohiAM bAlo ? kai maI ratana viNAsI re ? dIdhAM ajugatAM Alo ? 74 kai maI draha phoDAvIA re ? kai mai paradhana lIdhAM ? kai maiM kAma ko hINA kIdhA ? aNagala pANI pIdhAM ? 75 kai saMSArA UlaTiA re ? sarovara phoDI pAlo ? sIla pAliAM sAM cilAM re ? moDI taruara-DAlo ? 76 sahiguru-guruNI navi saMtoSyA ? sAtai kSetra na poSyAM ? saMpatisA sUM dAna na dIdhAM? thapiNi-mosA kIdhA ?' 77 aDavaDatI paDatI ASaDatI caDatI gaDha girinArI, nemi jiNesara nayaNe deSI raMjI rAjali nArI re., 78 7. serIsApArzvanAtha-stavana kavie vi. saM. 1562mAM zerIsAnI yAtrA karI jaNAya che. e prasaMge racAyelI paMdara kaDInI A kRti cha : _ 'saMvata pannara bAsaThi prasAda serIsA taNo, lAvaNyasameM ima Adi boleM namo namo tribhuvanadhaNI'." emAM jainonA travIsamA tIrthaMkara pArzvanAthanI stuti che. kAvya chandobaddha ane zabdalAlityathI bhareluM che.42 8. rAvaNamandodarIsaMvAda sItArnu haraNa karIne rAvaNa ene laMkA laI gayo, tyArapachI maMdodarI ane rAvaNa vacce thayela kAlpanika saMvAda A kAvyamAM che. 63 kaDInuM A nAnuM kAvya rasabharyu che. saMvAdanI zarUAta kavi maMdodarI pAse, jANe sUtelA siMhane jagAvyo hoya e rIte, vegathI karAve che : 'sUtelo sIMha jagAvIu, naDIo vAsaga nAga re, sIta harI tiM syu kayu, rUThA rAmanA pAga re. 1 40 lA. da. bhA. saM. maMdira-ha. pra. naM. 6211 41. jaina gUrjara kavio'-bhAga 1. 42. 'narasiMhayuganA kavio.' A kAvya aprasiddha che. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMbhali rAvaNa rAjIyA, jAse mahiyali mAma re satI sItA taiM kA harI, virI vaMkaDo rAma re.' 2 enI racanA vi. saM. 1562mA thaI cha : 'saMvata paMnara bAsaThi racyo rAsa saMvAda re.'47 59 9. vairAgya vinati jainonA prathama tIrthaMkara AdIzvaranI A prArthanA che. 'AdinAtha vinati' ne nAme paNa e maLe che. enI racanA vi. saM. 1562nA Aso sudi 10 nA roja thaI cha : 'paMnara bAsaThai Adijina tui, karI vInatI UlaTi ghaNaie, Aso masavADai dasamI dihADai, muni lAvaNyasamai bhaNai e. 47 47 kaDInI A kRtimAM kavi, chanda ane prAsa uparanuM prabhutva jaNAI Ave che. 10. surapriyakevalI rAsa jainonA covIsamA tIrthaMkara mahAvIranA ziSya zreNikanA samayamAM thaI gayelA surapriya nAmanA jaina saMtanuM caritra A kAvyamAM che. enI racanA khaMbhAtamAM thayelI che ne eno racanAsamaya vi. saM. 1567 nA Aso sudi 6 ne ravivAra cha : 'saMvata paMnara sata(Da)saThai Aso sudi ravivAra, raciuM caritra sohAmaNuM traMbAvati majhAri.' A rAsamA 201 kaDIo che. 11. vimalaprabaMdha kavinI A eka sudIrgha ane zreSTha kRti che. enI racanA pATaNa pAse AvelA mAlasamudramA vi. saM. 1568 mAM thaI che : 'saMvata paMnara aThasaThai vaDDu rAsa vistAra, te pramANi pUraM caDiuM mAlasamudra mujhAri.' kavie ene 'rAsa' ane 'prabaMdha' ema bane nAme oLakhAvyo che. e nava khaMDa ane eka cUlikAmAM vaheMcAyelo che. kavie gaNAvyA mujaba emAM 1356 kaDIo che ne mukhyatve copAI temaja duhA, vastu, kavita chanda ane judA judA DhALono upayoga karelo che. 13. "jaina gUrjara kavio'-bhAga 1 A kAvya haju aprasiddha che. 44. 'jana gUrjara kavio'- bhAga 1. A kRti haju aprasiddha che. 45. 'jaina gUrjara kavio'-bhAga 1. aitihAsika rAsasaMgraha'-bhAga 1. A rAsa haju aprasiddha che. 46. ena be saMpAdana ApaNe tyAM prakaTa thayAM che : (1) 'vimalaprabaMdha' (saM. maNilAla ba. vyAsa) ane (2) 'vimalaprabaMdhaH eka adhyayana (DA. dhIrajalAla dha. zAha) Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pATaNanA pahelA bhIbhadeva solaMkInA vIra, mutsaddI ane kalApremI mantrI vimalazAnuM caritra emAM vistArathI AlekhavAmAM AvyuM che. prathama traNa khaMDamAM vimalanA pUrvajo, emanAM parAkramo tathA zrImALI osavALa ane poravADa vaNikonI utpattinu varNana karavAmAM AvyuM che. cothA khaMDamAM vimalanA janma, bALapaNa ane vidyAbhyAsanuM temaja pAMcamA kheDamAM zrIdevI sAthe enA lagnanuM varNana karavAmAM AvyuM che. chaThA khaMDamAM vimale pATaNanA rAjA bhImadevane potAnI bANavidyAthI prasanna karI daMDanAyakanI padavI prApta karyA, temaja duzmanonI kAnabhaMbheraNIthI bhImadeve vimalanu kAsaLa kADhavA karelI yuktio ane emAM vimale meLavela vijayanuM varNana karavAmAM AvyuM che. sAtamA khaMDamAM pATaNa choDI vimale candrAvatInagarInu rAjya meLavI, tyAM sthira thaI, romanagaranA sulatAna para vijaya meLavyAnu, tathA AThamA khaMDamAM vimale ThaThAnagaranA rAjAne harAvI gurjaranareza bhImadevanI bheTa meLavyAnuM ane candrAvatIne navesarathI vasAvyAnuM varNana che. chellA navamA khaMDamAM vimale muzkelIono sAmano karI Abu upara 'vimalavasahI'nAM prakhyAta derAsara baMdhAvyAnI vigata che. ___Ama, vimalanuM samagra caritra A prabaMdhamAM AlekhavAmAM AvyuM che, paNa "jaina kavioe lakhelAM anya jIvanacaritronI jema sAMpradAyika ane dhArmika varNanothI te mukta nathI. Abu parvata upara baMdhAvelAM jagaprasiddha 'vimalavasahI'nAM mandirone kAraNe vimaLa jainomAM AdaraNIya ane anukaraNIya vyakti tarIke prazaMsAyela che; Aje paNa prazaMsA pAme che. AthI enA pratyeka kAryamAM lAvaNyasamayane adbhutatA jovA maLe athavA A iSTa vyakti vize evAM evAM kAryono ullekha thAya jenAthI jaina dharmanI pratiSThA vadhe, e A caritanA Alekhana pAchaLanI kavinI dRSTi che....AthI 'vimalaprabaMdha'nA sudIrdha vistAramA kathAo, varNano, dhArmika utsavo, lAMbA upadezo vagere vizeSapaNe jovA maLe cheitihAsatattva oLu.540 A rIte jaina dharmano pratApa vadhAravAno kavino uddeza hoI, A prabaMdha sAMpradAyikatAthI raMgAyelo che. ema chatAM taka maLatAM kavie emAM aDhAra varNa, vidyAbhyAsanI paddhati, sAmudrika lakSaNo, lagnanA rItarivAja, bhojana, kaliyuganAM lakSaNo, astrazastra, azvaprakAra, strInI cosaTha kalA, zukana-apazukana, nagararacanA, rAgarAgaNI, judA judA deza, bhASAnA bheda ityAdi vize sArI mAhitI pIrasI che. tatkAlIna samAjajIvananA adhyayana mATe e upayogI sAmagrI pUrI pADe che, paNa ernu ya pramANa eTalaM moTuM che ke tethI vastuno pravAha zithila lAge che ane rasakSati thAya che. tethI ja to 15. 'vimalaprabandha-eka adhyayana'-DaoN. dhIrajalAla dha. zAha Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNA eka suprasiddha vivecake kA che : " itihAsa ane kavitA lekhe A prabaMdhanuM mUlya eTaluM nathI, jeTalaM e yuganI samAjasthiti ane lokAcAra para parokSa prakAza pADanAra kRti tarIke che."48 Ama chatAM guNapakSe A kRtimAM ghaNuM che. lAvaNyasamayanI AvI zaktimA emanI varNanazakti khAsa dhyAna kheMce che. zrI. kanaiyAlAla munazI A zaktine biradAvatAM kahe che : " kavinI varNana karavAnI zakti UMcA prakAranI che. varNanano viSaya game teTalo zuSka hoya paNa e evI chaTAthI varNana kare che ke vAMcavAnuM adhUraM mUkIne UThavAnuM mana na thAya."49 vimalanA janma vakhate kaliyuga hato. kaliyuganAM mANasonAM svabhAvacitro kavi sarasa Alekhe che. ucchRkhala strI enA patine kahe che : 'chorU ghari kuMArA sAta, kahinu tAta ni kahinI mAta, ralai tUMha nite ghara bharai, te khAi sahU ThAlU karai. 10 ApaNa be jaNa keru varu, mAMnu bola amhAru kharu, mAyabApathI thAu juA, dhana melIni bharIi kUA. 11 rAtidivasa ralakhU ghara bhaNI, kizI vAta mAvitraha taNI, rAchapIcha majha pIhara taNAM, aann| ghara bharezRM ghaNAM.' 12 (khaMDa 3) vahunuM mAnIne chokaro judo rahe che. mAbApa vicAre cha: 'jojyo kalayuga karaNI izAM, mAyabApi duSa sahIAM kizAM. 16 devadevADe mAMnyA bhoga, mAyatAya milayA saMyoga. 17 dasa masavADA dohila dhariu, jaNiu putra ni poDhau kariu. 18 mAyatAta tava haraSiiM bhariyAM, dhana vecI ghara ThAlAM kariyAM, jojyo te beTAnAM heja, mAyabApa bihu alagI zeja. 21 beTAnAM dhoyAM malamUtra, jAMNiuM rASezi gharasUtra, 22 mastaki TopI madaghaNI, kari kaDalI te phaiara taNI. 23 48. 'gujarAtI sAhitya' (bhAga pahelo)-zrI, anantarAya ma. rAvaka 49, 'narasiMhayuganA kavio.' Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moTAM mAdalIAM vAMkaDI, mAya taNi mAMni mojaDI, alajaiAM ANyAM aMgalAM, kAne kanaka taNAM veTalAM. 24 pAye ghUdharaDI ghamaghamai, bAlUaDu te aMgaNi ramai, . sAhAmUM joi karatI kAma, mADI haiaDi dharatI hAma. 25 karai kAma hAlaraDAM gAi, mAtA haiaDi harSa na mAi, poDhau thAtu pagalAM bharai, paMca varasa java vulyAM parai.' 25 - ( khaMDa 3) pachI ene bhaNAvyo, paraNAvyo, tyAre chevaTe 'Aja amhArU vaDapaNa izRM, beTai e te boliuM kizau, balatai bolai sAhAmu dhazau, jai beTau aneSiiM vazauM. 41 vahUaranA tava mAgyA paDyA, manavaMchita manoratha phalyA. 42 (khaMDa 3) AvAM prasaMgacitra ane svabhAvacitra sAthe kavi kaliyuganI lokasthitinAM citro paNa vegathI sarje cha : 'jou kaliyuga keru apAya, lobhii vAdhai raMkaha rAya. 77 yauvana mATai moDai aMga, paranArIzU jhAjhA raMga, gharagharaNIzU nAvi ghATi, karai veThi nara phokaTa mATi. 78 mani mila nitu karai sanAMna, vadhai jIva ni Api dAMna, dhana UdhAri karaNi karai, viNa Alai raNiu thai marai. 79 je jANai je mAhAru mitra. jAte dini te thAi zatra. 81 vasudhAM hazi ghaNA viSavAda, sAgara melhe zi maryAda. 83 ko kahinai navi mAMnai gaNai, sahU cAlai chaMdii ApaNai. 85 vinaya gayu vAdhiuM abhimAna, lakhapari lobhiI mAMDai kAna. 86 hATa ghATa te mAMDyAM jAla, karai kUDa te nAnhAM bAla, .. moTAM nagara gayAM te ghaThI, rA lobhI kara mAgai haThI.' 87 ( khaMDa 3) lagnotsuka zrIdevInuM karNamadhura zabdomA karavAmAM AveluM varNana paNa noMdhapAtra che; Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'kuMari aMga karai mAMjaNauM, siMgArI sohAvI ghaNUM, pahilU AMjyAM AchAM netra, paTaulU pahirai pAnetra. 85 laMba vINi lahaki gophiNau, rUaDU raMga rASaDI taNau, mane raMgiiM mAtA pUriu, zari sahithau te siMdUriu. 86 nIlavaTi TIlI vyutapati ghaNI, jhAli jhabUki sonA taNI, mAdalIyAM valIyAM veDhalAM, kaMcU kasaNa kasi te bhalA. 87 kari cUDI kaMkaNa khalakatI, zari bAvanacandana bahikatI, rimijhimi payala kari jhAMjharAM, jAMNe mayaNa taNAM pAMjarAM. 88 muSa joi ArisA mAMhi, vIjaNaDe vIjAvi vAi, sahIyara sahIyara sarasI milai, Tolai ToDara ghAli galai. 89 uDhI ghUgharIAlI ghATa, vegi' joi varanI vATa.' 90 (khaMDa 4) nagaraThadvAnA rAjA sAme vimale karelA yuddhanuM jussAdAra ne jhaDajhamakathI bharapUra bhASAmA kareluM vegabharyu varNana A badhAM varNanomAM judI ja bhAta pADe che : 'jhUjhAlA jhUjhai vIra vaDA, raNi rosi bharyA bhaya bhIma bhaDA. 44 nava khaMDa akhaMDa ti SaMDa karai, bhaDa ghele pAMDe paMti dharai. 46 ghaNa golA gophigi phAra phirai, raNasAgari saMdhyA vIra tarai, siri bAji guraja te suraja samI, pala khUTate khUTa te jAi namI. 47 madabhIbhala gaja garjita bhamai, asavAra rasi samari ramai, daMtUsali mUsali sUMThi muDai, bhaDa caMpyA kaMpyA puhavi paDai. 49 tapa tapatA tapatA pragaTa paDyA, kari kAtI rAtI ke vikaTA, bhaDatAM bhaDatAM laTakaMti DhalyA, jaNa jANe jhUbi vRkSa vaTA. 50 ghaNa ghUmyA dUmyA ghAya vaDi, bhayabhItA jItA rAni raDai, gayaNe uDatI aMgi aDi, samalI jamalI jama lIjata paDai. 51 sura kiMnara koTI loka laSA, raNa joI hoi paMca paSA, kaTa kaTTari kaTTa vikaTa kaTA, gaDha kUTI kIdhA loTavaTA. 52 haya vAlyA DhAlyA vIra tapai, raNajhAli phAli Topa Tapai, davi pakkhara pakkhara paMSa pirai, tima sakkhara sakkhara lakkha varai. 53 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haba haba haba habaDI hAka paDai, jhaba jhaba jhaba vIja SaDAga viDhai, dhaba dhaba dhaba dhIMgaDa dhIra dhasai, kamakamatA kAyara SeTi pisai. 54 raNa raNa raNakAhala raNakI calai, Dama Dama Dama DamarU DamakI calai, Dhama Dhama Dhama Dhola DhamakkI calai, cama cama cama caMga camakkI calai. 55 bhaDa bhISaNa rISaNa rUpi thayA, bAlApaNa ApaNA Aja bhayA, jaNa dhUjI mUMjI mAMhi milyA, dharaNIdhara dhorI dhuri DhalyA. 56 bhaDa uTThI aMgoaMgi izu, taDa taDa taDa trUTai kasaNa kasu, sIha aggali jaMbUka jIva yazu, vimalaggali paMDIu rAu tizu. 57 tara tara taraDI dRSTi karI, muhi maraDI mANai mUchi bharI, kaDa kaDa kaDa karaDI daMtakulI, bhaDa dhAyu paMDI puThi valI. 58 raNaghaMghala maMgala tUra ravA, naphpherI bherI nAda navA, jagi vimalamaMtri jayalacchi varai, baMdIjana jayajayakAra karai.' 61 __(khaMDa 8) A dareka sthAne kavi chanda upara prabhutva darzAve che. sarvatra yogya zabda kRtrimatA vagara padyamAM goThavAI jAya che. prasaMgopAtta bhASAmAM mAdhurya ane ojasa sarjAya che. jhaDajhamaka uparAMta alaMkArono paNa bahoLo upayoga kavi kare che. ene lIdhe yAdI jevAM varNano rasika thaI paDe che. e rIte kanyA zrIdevInAM sAmudrika lakSaNonuM varNana jovA jevaM che : 'caMdavadani caMpaka vanI, nirmala hRdaya vizAla, rAmA rAtA adhara jasa, saMpatti sukhkha rasAla. 3 mRganayaNI mRgakaMgharI, mRgapeTI sukumAla, haMsagamaNi sA sundarI, bhUpatini ghari bhAli. 7 kRSNa sarIkhI sAMmalI, gorI caMpaka vAMni, aMga vadana kara komalA, jhIlai raMga nidhAna. 10 kanaka kamala pahi piMgalI, dehakaMti jhalakaMti, maNimANikasovana taNAM ghara AbharaNa lahaMti. 11 satthala kadalIthaMbha jasa, karacaraNe nahIM roma, vipula guhya maNi gUDha jasa nIlavaTi laddhau soma.' 15 (khaMDa 5) Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ romanagara para vimale caDAI karI te vakhate enI senAnA hAthIonuM varNana paNa A prakAraceM. che : aMgi raMgi rUDA citrAMma, ke mayagala jayamaMgala nAma, phUMkaphoDa ke sAMkalatroDa, ke viSachoDa mahAmadamoDa. 48 ' parvataDhola dharaNidhaMdhola, paradalabola ki virIrola, ekatAla ke durjanasAla, ke viSakAla camarabaMbAla. 49 gaDhagaMjaNa bhaMjaNa vaDa ThAma, siMghalIyAlA sAcA nAma, vATa mayagala madakallola, cihu pAze cAli cakaDola.' 50 (khaMDa 7) kyAreka to varganane tAdRza banAvavA kavi uparAuparI alaMkAro prayoje che. bhImadevanI sabhAnuM varNana ejeM sundara udAharaNa cha : ' tAM caMdA ni tAM cAMdriNI, dIpai dIpa-jhalAmala ghaNI, tArA teja taNAM tAM pUra, jaM navi UAi ambari sUra, 41 sohi sabhA maddhi suri ghaNI, visahara vikaTa zeSa jima phaNI, taruari kalpavRkSa uyama sIma, maNimAhiiM ciMtAmaNi jima, 42 bhUpati mAMhi rahyA jyama rAMma, rUpavaMta zari sohi kAma, dAtAriiM avatariu karNa, upai sakala sabhA AbharNa; 43 sAhasi sUru vikrama vIra, meru sarISu mahIali dhIra, na khami teja bhIma te bhayu, majha matthA Upaharu thayu. 44 sabhA sarovara sohai kamala, bhIma hazI bolAvi vimala.' 45 (khaMDa 6) kavinA moTA bhAganA alaMkAro rUDha che, chatAM emAM koI koI vAra maulikatA ane pratibhAnA camakArA dekhAya che. u. ta., bhImadeve vimalatI samRddhi joi tyAre 'java dIDauM gharanUM bAraNauM, svargavimAna kariuM pAraNauM.' (6-49) zrIdevInA jhAMjhara mATenI utprekSA paNa camakRtibharI che : ' rimijhimi payala kari jhAMjharAM, jAMNe mayaNataNAM pAMjarAM.' (5-88) bhImanI sabhAmAM beThelA vimala mATenI upamA paNa manohara cha : 'sabhAsarovara sohai kamala, bhIma hazI bolAvi vimala.' (6-45) A dIrgha kAvyamAM kavi prasaMgavazAt arthAntaranyAsa-sAmAnya vidhAna ane kahevato paNa prayoje che. u. ta., Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arthAntaranyAsaH' rahi rAni mRgalA tRNa carai, mAchI nIra viNAsi kari, sajjana sukhiiM rahi ghara mAMhi, trihu nikAraNi virI thAi.' (6-35) 'dhana viNa mANasanu mada Talai, dhana viNa moTAi savi galai, dhana viNa koi na mAMni bola, dhana viNa thAzi raMka nirola, dhana lIvU tu lIdhA prANa, nIra vIiNauM jazU nivAMNa.' (khaMDa 7) kahevato: bAinAM phUla bAinai caDai. (1-88) mAgaNa maraNa samANau joi. (2-9) aNateDiu je paraghari jAi, mAna mahuta navi pAmai rAya. (2-11) gAjavIja ghaNa thoDA meha. (3-63) gulai marai je mAnavI, teha visa dIjai kIma. (6-66) AmAMnI keTalIka kahevato atyAre paNa pracalita che.. A badhI vastuone pariNAme DaoN. dhIrajalAla zAhe kA che tema, kAvyano vizALa paTa aneka cAMdaraNAMthI AkAza dIpI UThe tema dopI UThe che.50 lAMbI musApharI paNa mArgamAM AvatI aneka hariyALIothI Anandajanaka thaI paDe che, tema A badhAM tattvone lIdhe A sudIrgha kRti rasika nIvaDe che. 'vimalaprabandha' racAyA pachI daza varSe, vi. saM. 1578 mAM sAmA pakSanA gacchapati saubhAgyanandIsUrie e- saMskRtamAM bhASAntara kayu hatuM ane kavinA kALa pachI 70-80 varSe koI gRhasthe enI saMkhyAbandha nakalo karAvI e vakhatanA badhA bhaMDAromAM mokalI ApI hatI, e hakIkata A kRtino prabhAva e jamAnAmAM keTalo badho hato eno purAvo che. 12. karasaMvAda jainonA prathama tIrthaGkara RSabhadeva varasI tapanA pAraNe zreyAMsakumArane tyAM padhAre che. zreyAMsakumAra pote RSabhadevane vahorAve che. A prasaMge zreyAMsakumAranA jamaNA ane DAbA hAtha vacce thato kalpita vivAda A kRtimAM ApavAmAM Apyo che. banne hAtha potapotAnI mahattA batAvavA dalIlo kare che." 50. 'vimala prabandha-eka adhyayana' 51. lA. da. bhA. saM. vidyAmandira-ha. pra. naM. 6147. A kAvya haju aprasiddha che. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jamaNo hAtha kahe che ke jozI mArAmAM paDelI rekhAo joIne vidyA, dhana ane AyuSanuM pramANa kahe che. tyAre DAbo hAtha kahe cha : 'kahai DAbu, josI savi lahai, te lakSaNa apalakSaNa kahai, Apa vaSANai UchAMchalu, te mANasa nahI bhArajhalu'. 29 AgaLa jatAM jamaNo hAtha dalIla kare che : 'dakSaNa mAragi bisai paMti, dakSaNa kara prIsai ekaMti, dakSaNa kara savi lahai dakSaNA, kahai dakSaNa kara amha guNa ghaNA.' 40 tyAre DAbo hAtha javAba Ape che : 'dakSaNa disithI DAbu mera, dakSaNa DAbI vAjai bhera, dakSaNa DAbI pAMti i rahai, kahai DAbu, parAbhava kA sahai.' 41 A rIte banne hAtha keTalA upayogI che e darzAvavAmAM AvyuM che. emAM kavinA vinoda ane cAturyano paricaya maLe che. madhyakAlIna gujarAtI sAhityamAM A prakAranA keTalAMka kalpita saMvAdakAvyo che temAM A kAvya mahattva- sthAna prApta kare evaM che. nayasundare vi. saM. 1665 mAM ane samayasundare vi. saM. 1673 mAM 'naladavadantI rAsa' lakhela che temAM davadantIno tyAga karatI vakhate naLa vastra cIravAno vicAra kare che tyAre evaM pApakarma na karavA mATe enA DAbA ane jamaNA hAtha vacce saMvAda yojavAmAM Avyo che, enI paNa e yAda ApI jAya che. 69 kaDInuM A kAvya zAMtija(sAtI)nagaramAM vi. saM. 1575mAM racAyuM che : 'jihAM poDhAM jiNahara posAla, vasai loka dIpatA dayAla, zAMtija(sAtI)nagara maMDi suvizAla, gAyu karasaMvAda rasAla. 68 saMvata panara paMcahuttarai, muni lAvaNyasamaya uccarai.169 13. antarIka pArzvanAtha chanda copana kaDInuM A sAMpradAyika kAvya vi. saM. 1585 ke 86 mA racAyuM che : 'saMvata panara paMcyAsIyA (pAThA. chayAsIu) vaSAMNa, .. sudi vaisASa taNo dina jANa, ulaTa ASAtrIje thayo, gAyo pAsa jiNesara jayo." 53 52. 'jaina gUrjara kavioM'-bhA. 1., lA. da. bhA. saM. vidyAmandira- ha. pra. naM. 6147 53. jaina gurjara kavio-bhAga 1 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koI hastapratamA racanAsamaya vi. saM. 1550 paNa maLe cha : 'pannara pacAseM varaSa pramANa, sUda vaisASa taNo dinamAna, jAMNi ulaTa ASAtrija gayo, gAyo pAsa jinezvara jayo.54 50 laMkAno rAjA kharadUSaNa eka vAra derAsara javAnuM bhUlI gayo, tethI ene koDha thayo, enuM varNana emAM karavAmAM AvyuM che. kAvya sAmAnya prakAracaM che. 14. sUryadIpa-vAda chaMda sUrya ane dIpaka potapotAnI mahattA darzAvavA vivAda kare che e chappaya chandanI trIsa kaDIonI A nAnI kRtimAM kavie sundara rIte rajU karela che. emAM bannenuM mahattva darzAvavAmAM Avyu cha : 'prahi Ugami avatAra, dIpa dinakaraNa bhaNijjai, jeha-siuM jehavAM kAma, tAma loke bahu kijjai; . dIpaka dei sAkhi, deva deharAsari namIi, bhojana kUra kapUra, bhANa-ajUAlai jimIi. lAvaNyasamaya kahai bhAva suNi, jau rahiu tu rAkhu kimai; tapa tapai teja dIpaka taNuM, jo jAi sUra saMdhyA-samai. 11 rayaNI-dIpaka caMda, divasa-dIpaka jo diNayara, kAmiNI-dIpaka kaMta, desa-dIpaka rAjezvara. tribhuvana-dIpaka dAna, jJAna-dIpaka guru bhaNIi, vaMza-dIpaka suputta, vinaya-dIpaka suNIi. dIpaka dinakara dekhi kari, aNaprIchii kAM taDaphaDa ? lAvaNyasamaya kahai, sUrathI jo dIpaka--guNa dIpai vaDu.23 kAvyamAM kavinI vinodazakti jhaLakI UThe che. upadezanuM tattva paNa emAM gUMthAyelu che. kavi, chandaprabhutva paNe emAM dekhAI Ave che. A kRti haju aprasiddha che. eno racanAsamaya maLato nathI." 15. devarAja-baccharAja rAsa ___ A rAsanI racanA katapuramA thayelI che, ane vi. saM. 1572 mAM e lakhAyo hovAno saMbhava cha : 54. lA. da. bhA. saM. vidyAmaMdira-ha. pra. naM. 7155 55-56 gujarAtI sAhityanAM svarUpo-DaoN. maMjulAla ra. majamUdAra 57 jaina gUrjara kavio-bhAga 1. A rAsa 'AnandakAvyamahodadhi mauktika 3 (saM. jIvaNacanda sAkaracanda jhaverI, I. sa. 1914)mA pragaTa thayelo che, Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'pahelo akSara lAbhano e, mA0 bIjo bhavano jANI, trIjo puNyavanta bIjalaM e, mA0 Agali samaya Thavei.' siMdhu dezanA caMdrAvatInagarInA vIrasena rAjA ane enI rANI dhAriNInA be putro devarAja ane vaccharAjamAMthI moTo putra devarAja pitAnA mRtyu pachI gAdIe AvatAM nAnA bhAI vaccharAjane mArI nAkhavA- kAvataraM kare che. e jANatAM ja vaccharAja mAtA ane bahenanI sAthe nAsI chUTe che ane mALavAmAM ujeNInagarImAM somadatta vaNikane tyAM rahI, adbhuta parAkramo karI zrIdattA, ratnAvatI ane kanakavatI e traNa rAjakuMvarIone paraNI, moTA bhAIne yuddhamA harAvI siMdhudezanuM rAjya meLave che ernu emAM cha khaMDamAM ane copAI, duhA, gAthA temaja vastu chandamAM ane pavADAnI dezImAM vistArathI varNana karavAmAM AvyuM che. rAsamAM kavie prasaMgopAtta zRGgAra, vIra ane adbhuta rasa jamAvyo che ane taka maLatAM samAjacitro AlekhyAM che. e rIte khaMDa pahelAnuM jJAtionuM tathA khaMDa cothArnu bhojanasAmagrIceM varNana tatkAlIna samAjajIvana para prakAza pADe evaM che. kavinI dRSTAMtakalA ane samAnya vidhAno yojavAnI zaktino paNa A rAsa vAMcatAM vAraMvAra paricaya thAya che. vIrasena rAjA ane dhAriNIdevInI prItinuM varNana karatAM kavi kahe che : 'jisI prIti gaurI ne zaMbhu, jisI prIti mAchalaDI-aMbu, jisI prIti madhukara-ketakI, jisI prIti gayavara-sallakI, jisI prIti iMdrANI-iMdra, jisI prIti kamalinI-diNaMda. jisI prIti caMdA-cAMdraNI, tisI prIti rAjA-dhAraNI.' (khaMDa 1) vaccharAjanA guNonuM varNana karatI vakhate paNa kavi A ja kalA ajamAve che : 'guNe karIne ati abhirAma, lahuo vaccharAja tasa nAma: rAjA padavI ehane hoya, manaha manoratha pUje to ya. lahua lage vacharAja vinIta, catura taNAM camakAve citta; . avaguNa aMga thIko parihare, lahua lage lakSaNa Adare lahuo ravi sohe atighaNo, daza dizi teja tape jeha taNo; lahuo mRgapati mayagala bhiDe, lahua dIpa timaraneM naDe; Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lahua caMpaka parimala AvAsa, lahu ciMtAmaNi pUre Aza; lahuo paNa pote guNa bahu, eha rAje hue sukhIAM sahu.' (khaMDa 1) vaccharAja ujeNImAM somadatta vaNikanuM ghara bhADe laI rahe che tyAre kavi karmanI gahanatA A rIte rajU kare che : 'somadatta-ghara iNa pare rahyAM, karama-vase dukhiyArAM thayAM; karama kare te na kare koya, rAja kare te raLatA joya. Age karameM ghaNA roLavyA, naMdiSeNa sarakhA bhoLavyA; karameM rAvaNa paDIo cUka, sItAharaNa raNa kIdho bhUka. kIcaka paDIA paMDava pAsa, paMDava paMca gayA vanavAsa; karama taNI zI kIje vAta, raviratha hayavara sarajyA sAta. karameM pekha kalaMkita caMda, maraNa lahe bhAlaDI mukuMda; karamavipAka kIsuM huM bha', naLa rAMdhe para ghara rAMdhaNuM. karameM kadarathI caMdana bAla, naraga gayo zreNika bhUpAla; karameM bali ghAlyo pAtAla, duHkha sahyAM tima gaya sukumALa.' (khaMDa 2). kavinAM A dRSTAMto emanA paurANika jJAnanI sAkSI pUre che. devarAja ane vaccharAja vacce thayelA yuddhanuM jussAdAra bhASAmAM AveluM vegabhayu varNana kavinI varNanazaktino sAro namUno cha : 'bihu daLa ghAva vaNyA nIsANe, ne raNa vAgAM tUra; koha karaMtA be daLa jhujhe, zUrameM caDhiyA zUra. ghoDe ghoDA ratha rathIA-zu, gayavara gayavara sAthi; khaDagayadhara khaDagayadhara sAthi, pAyaka pAyaka sAthi. hAkabUka mukha ahaniza jaMpe, mehele khaDagaprahAraH vIra vaDA jhUjhatA dekhI kAyara chaMDe thahAra. bihuM daLe bhATa saraMgami caDiya bole bahuvidha chaMda; bhAsa dUhavItA gayaMvara atihiM kare AkraMda. rayaNa dIsanI vigatI na lAbhe, Apa-para navi sUjhe; rose caDyA raNa rAuta kerA mastaka viNa dhaDa jhUjhe. tava vacharAja mUke siMhanAda, suhaDa chaMDAvyA chIka; mahavaDI pesI saDasaDa sUDe, vahe rudhiranI nIka. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 moDodhA maMkaDa jima khele, raDavaDiyA revaMta; maMDalika mAna mUkAvyA, kiyo paradaLano anta.' (khaMDa 6) A lokakathAnaka vize madhyakALamAM ApaNe tyAM ghaNAM kAvya lakhAyAM che, temAM A kAvya enA sAMpradAyika raMgone lIdhe viziSTa sthAna dharAve che. 16. sumatisAdhusUri vivAhalo lAvaNyasamaya potAnI kRtiomAM potAnA guru tarIke jemano vAraMvAra ullekha kare che te sumatisAdhunI dIkSAno prasaMga 92 kaDInA A kAvyamAM 'vivAhalA'nA jeTala umaMgathI ane gauravathI varNavavAmAM Avyo che. zabdalAlitya ane pravAhI chandane kAraNe e cittane prasanna karI jAya evo che. dIkSAnA varaghoDAnuM varNana tAdRza che : 'caurI gUDara tADiA e, taliyA toraNa caMga tu, mAhAjana sahU jImADIi e, maMdari moTau jaMga tu. kuMvara hiva siNagArIi e, mastaki bharIu khUpa tu, bAMhe sovana-bahirakhA e, dIsai rUalaDauM rUpa tu. kaDiM navaraMga pachevaDau e, oDhaNi AchauM cIra tu, sAra turaMgama ANiu e, caDiu bAvanavIra tu. kAmiNi mukhi maMgala bhaNaiM e, bhaTTa bhaNai bahu chaMda tu, lUNa utAraI bahinaDI e, kuMara ati ANaMda tu. vara posAlaI Aviu e, duria gayAM savi dUri tu, zrIratnazekharasUri vaMdiA e, manaha manoratha pUri tu.' evI ja rIte mAtra thoDI ja lITIomAM gurjara nArInu surekha citra kavie sajyu cha : 'jJAli jhabUkaI gAli re, jANe sasi nai sUra re; rAgavasiI sevA karaI e, atighaNa tejanauM pUra re. mastaki sohai rASaDI, AMkhaDI ati aNiAlI re, oDhaNi AchI cUnaDI, pahiraNi navaraMga phAli re. sAva sulakSaNa sAria, sAria kAjalareSa re, rUpiI raMbhA avatAria, dIsai rUaDalau vesa re.' A kRtino racanAsamaya upalabdha nathI.18 58. A kAvya 'aitihAsika rAsasaMgraha bhAga 1' mAM prasiddha thayeLaM che. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17. caturvizati jinastavana __ A kRti vi. saM. 1587 pahelA racAI hovAno saMbhava che, kAraNa ke A kRtinI zarUAtamAM 'AdinAtha bhAsa saM. 1587' evo ullekha che.51 28 kaDInI A kRtimA prathamanI 24 kaDImAM jainonA covIsa tIrthaMkaronI, dareka kaDImAM ekeka tIrthakaranI, stuti che. emAMnI prathama 27 kaDIo mAlinI chandanI ane chellI cAra lITInI kaDI harigIta chandanI che. kavituM chanda prabhutva ucca koTinuM che. prAcIna madhyakAlIna gujarAtI sAhityamA akSarameLa vRttono prayoga ocho maLe che ane akSarameLa vRttomAM racAyelI saLaMga kRti to gaNIgAMThI che." e rIte temaja tatkAlIna gujarAtI bhASAnA abhyAsanI dRSTie upayogI hovAthI A AkhIye kRti ahIM ApI che." varNasagAI, antaryamaka tathA prAsanI yojanA, temaja cAra ja lITImAM dareka tIrthakaranuM vyaktitva sarjavAnI kavinI zaktine kAraNe paNa A kRti noMdhapAtra che. - mAlinI chaMda kanakatilaka bhAle, hAra hIi nihAle, RSabhapaya paSAle, pApanA paMka TAle. araci nava rasAle phUTaDI phUlamAle, nara bhava ajUAle, rAga naI roga TAle. 1 ajita kiNi na jItu, jehanaI mAna vItu, avanivara vadItu mAnIi mAnavI tu. lahasi sukha nicItu, pUji re mAnavI tu... ju jina mani cItau mukIi mAna-vItu. 2 59. jaina gUrjara kavio-bhAga 3, khaMDa 1 60. 'prAcIna gujarAtI sAhityamAM vRttaracanA'-DaoN. bhogIlAla ja. sAMDesarA (I. 1941) 61. A kRti 'janayuga' pu. 1 (pR. 178-79, saM. mohanalAla dalIcanda desAI) mAM prasiddha thaI che paNa lA. da. bhA. saM. vidyAmaMdiranA graMthabhaMDAramAMthI vadhAre zuddha ane jUnI hastaprato naM. 5253 (traNa patranI) ane 4143 (be patranI) maLI hovAthI, e parathI ahIM ernu saMpAdana karavAmAM Avyu che, ane e hastapratane anukrame A ane B saMjJA ApIne pAThameda noMdhyA che. koI pratamAM lakhyAsaMvata nathI paNa lipi (paDImAtrA ane khaDImAtrA baneno upayoga emAM thayo che e) uparathI vi. saM. 1600 lagabhaga e lakhAyAnA saMbhava che. banemAM A prata vadhAre jUnI che. 1. A riSabha AB pAya. 2. A kaNi. B lahesi. A mati. B cItiu. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavasaraNi baiThA cIta morai paIThA. asukha ati arIThA upaDyA te ubIThA. supari kari garIThA saukhya pAmyAM anIThA. bhava hUa majha mIThA, saMbhavasvAmi dIThA. 3 lahaka siri dhajAnu, jJAna keru khajAnu, jinavara nahIM nAhnau, sAmi sAcau prajAnau, jasa jagi vara-vAnau chaila mAMhiM na chAnu suta samaratha mAnau mAta siddhAra-pAnau. 4 viSama viSayagAmI kevalajJAna pAmI duragati dukha dAmI je huA siddhigAmI, hRdaya dhari na dhAmI, pUravai puNyakAmI, sakala sumati sAmI sevIi sIsa nAmI. 5 ma kari aratha mAharu, lobhanA loDha vAru; bhavika ! bhava ma hAru, piMDa pApiiM ma bhAra. narayagati nivAru, cIti cetesa vAru. padamaprabha juhAru; sAMbhalau bola sAru. 6 kiya zivapura vAso sAmi lIlAvilAso, jaya jagati supAso, jehanaI deva dAso. dalia karamapAso rAga nAThau nirAso, gurua-guNa nivAso doSa doSii na jAso. 7 madana-mada namAyA, krodha-yodhA namAyA, bhavabhamara bhamAyA, roga-sogA gamAyA, sakala guNa samAyA, lakSmaNA jAsa mAyA, praNamisu jina-pAyA caMga candraprabhAyA. 8 3. B cIti. A sokhya. BhaA. 4. B lahika A dhajA tu. B sAcu; prajAnu. B varavAnu. A mAhe. B mAnu; sidhAraSAnu. 5. B hUu; sidhi. 6. A mhAru. B cIti; vahAru. A narayagati vAru. B sAMbhalu. 7 A gurUa. 8. A naDAyA. A bhavabharama. Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muvidhi suvidhi mAMDI, pApanAM pUra chAMDI, mayaNa-mada namAMDI, cIta cokhU lagADI, kugati mati zamADI, muktikanyA ramADI, suNi-na-suNi namADI deSavA te ruhADI. 9 kanakavaraNi pIlA jeNi jItI pramIlA, siri dharia suzIlA, dUri kIdhI kuzIlA, pragaTita tapazIlA, zItala svAmi zIlA, ma karasi avahIlA, jehanI lIla lIlA. 10 bhavika nara ! bhaNIjai, siuM bhamu mAga bIjai ? ahanizi samarIjai, seva zreyAMsa kIjai, vividha sukha varIjai, puNyapIyUSa pIjai, . anudina praNamIjai, lAchinu lAha lIjai. 11 jasa mukha-araviMdo UgIu kai diNaMdo, kiri abhinava caMdo punnimAnau amaMdo, nayaNa amiabiMdo jAsu sevaI suriMdo, paya namia nariMdo vAsupujjo jiNaMdo. 12 asukha-sukha haNevA, saukhyanAM lakSa levA, bhavajaladhi tarevA, puNya potUM bharevA, mugati-vahU varevA, durgatiiM dAha devA, vimala vimala sevA citta cItii karevA. 13 akala navi kalAyu, pAra keNai na pAyu, tribhuvani na samAyu, jehanaiM jJAna mAyu, jasa jagi vara jAyu, roganau aMta Ayu, hRdayakamali dhyAyu te anaMtu suhAyu. 14 9. A cIta. 10. A siri dhari suzIlA. A karisi. 11. cothI lITI-B tima tima yama pIjai. A lAhu. 12. A aravaMdo. A kari. B punnimAnu; vAsupujje. 13. A asukha gati. A sokhyanAM laqhya. A cItai karevA. 14. A kalAvyu trI nI. loTo-A java jinavara jAyu. B roganu. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharama dharama bhASai, muktinau mArga dASai, jagi jinavara pASai pApa jAi na pASai. varasa divasa pASai je prabho citti rASai, puruSa aNia ASai saukhya te caMga cASai. 15 mayagala ghara bArI nAri siMgAri bhArI, rayaNa kanaka sArI koDi keti vicArI, prabhu tasu parihArI jJAnacAritradhArI tribhuvani jayakArI sAMti sevu sadhArI. 16 vara kanaki ghaDAyA hAra hIre jaDAyA, mugaTa siri aDAyA sUra tejiiM naDAyA, tivala taDataDAyA pApa pUMThiI paDAyA, kusumacaya caDAyA kuMthu pUjaMti rAyA. 17 karama marama jAlI, puNyanI nIMka vAlI, . rati-avirati rAlI, kevalajJAna pAlI, akhaya-sukha rasAlI sidhi pAmI suMhAlI, ara araci sumAlI Api re phUla TAlI. 18 suNi-na suNi-na hallI puNyaniI pUri ghallI, ghara taruara-vallI puttaputtehiM bhallI, nitu navala-navallI bhUri bhogehiM phullI, praNamai jiNa-mallI, tAsu kallANavallI. 19 vigata-kali-kuraMgA pAmIA puNya tuMgA, navili gavila jaMgA dUSa doSA duraMgA, java hUa jina saMgA suvratasvAmi caMgA, kiri tarala-taraMgA AlasU mAMhiM gaMgA. 20 15. B muktinu. A sokhya. 16. A aMgAri. B saMti. A sevu juhArI. 17. B kanaka. A mukuTa; tejeI; tivila. 18. A karamarama. 19. B suNi na thallI. A jina. 20. A vigatikalikuraMgA. B navala givala jaMgA. A dokhyA. B huA. A mAhi. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nami naraya nivArai, mAna-mAyA viDArai, bhavajaladhi apArai heli helAM UtArai, bhagata-jana sadhArai, lobha nANai lagArai, jina jugati juhArai, te save kAja sArai. 21 kugati kumati choDI, pApanI pAli phoDI, Talia sayala SoDI, mohanI veli moDI, jiNi zivavahu loDI, ko nahI nemi joDI, praNamai lakSa koDI nAtha bi hAtha joDI. 22 jala jalaNa viyogA, nAga saMgrAma sogA, hari mayagala mogA, vAta corAri rogA, savi bhayahara logA, pAmIAM pAsa jogA, nara nahI kahi jogA, pUjatAM bhUri bhogA. 23 kaThina karama melhI kAThIA tera ThelI, vimala vinayavelI bhAvi bholai gahelI, nisuNi haraSi helI, bheTi pAmI duhelI, savisavihUM pahelI vIra vadU vahelI. 24 durita dala dukAlA, puNya pANI sugAlA, jasu guNavara bAlA raMgi gAi rasAlA, bhavika nara trikAlA, bhAvi vaMduM mayAlA jaya jinavara mAlA, nAmi lacchI vizAlA. 25 amiarasa samANI devadeve vaSANI, vayaNarayaNakhANI, pApavallI-kRpANI, suNi-na suNi-na, prANI ! puNyacI paTTarANI jagi jinavara-vANI sevIi sAra jANI. 26 rimijhimi jhamakArA neurIcA udArA, kaTi-taTi palakArA meSalIcA apArA, 22. A praNamai sura koDI; be. 24. B mehalI. A bhorai gahelI. 25. A jasa guNavara; lachI. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 kamali-ramali-sArA deha lAvaNyadhArA, sarasati jayakArA hou me nANadharA. 27 tapagacchi diNayara labdhisAyara somadevasUrIsarA, zrIsomajaya gaNadhAra sevIya samayaratna muNIsarA; mAlinIchaMdiI jhamakabaMdhiiM stavyA jina UlaTi ghaNai, miI lahiu lAbha anaMta sukhamaya, muni lAvaNyasamaya bhaNai. 28 18. khimaRSi (bohA), balibhadra-yazobhadra rAsa A rAsanI racanA vi. saM. 1589mAM amadAvAdamAM buhAddInaparAmA pUrNa 'saMvata panara navyAsIiM, mAgha mAsi ravivAri, ahimadAvAda vizeSII, purU buhAdIna majhAri.' emAM yazobhadra ane emanA ziSya khimaRSi ane balibhadra, e traNa jaina muniornu carita che. Ama to rAsa traNa khaNDamAM vaheMcAyelo che; duhA ane copAI chandanI pahelA rAsamA 213, bIjA rAsamA 126 ane trIjA rAsamAM 173 kaDIo che chatAM guruziSyanA saMbandhane kAraNe saLaGgasUtratA jaLavAI rahe che. khimaRSinA kaThina abhigraho tathA balibhadra ane yazobhadrasUrinA camatkAro, emAM vistArathI varNana karavAmAM Avyu che, je kaMTALAjanaka thaI paDe che, chatAM jhaDajhamakabharI zailI ane viSayane vizada. banAvavAnI kavinI dRSTAMtakalAthI koI koI bhAga AkarSaka nIvaDe che : 'bhamatAM cakra bharaiM kuMbhAra, bhamatAM bhUpa bharaI bhaMDAra, bhamatu yogI bhikSA lahaiM, bhamatI nArI nija kula dahaI. + + + vRkSa na lei phala taNau savAda, vINa arathi na AvaI nAda; sUra sadA ajuAlU karai, uttama para-upagArI siraI. nadI na pIiM nIra lagAra, kUrama kAMi dharaI bhuiM bhAra; mahIali meha sarovara bharaI, uttama para-upagArI siraI. 27. B ramajhama. 28. A lachisAyara. A sevibha; munIsarA. A malinI, B mAlinIya A yamakabaMdhii, B tavyA. A maI. A lAvaNyasamaya sadA bhaNai. 62. A kRti 'aitihAsika rAsasaMgraha bhAga 2' mA pragaTa thayelI che. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 pAna padArathanI velaDI, dUdha dahIM dIsaI selaDI, . sAkara sarasa sara sarasa jharaiM, uttama para-upagArI saraiM.' (khaMDa 3) 19. prakIrNa A uparAMta lAvaNyasamaye keTalIka nAnI kRtio racI che, temAMthI nIcenI kRtio vize -- aitihAsika rAsasaMgraha 'nI prastAvanAmA noMdha cha : 1. gautamarAsa, 2. gautamachanda, 3. jIrAulA pArzvanAtha vinati, 4. paMcatIrthastavana, 5. rAjimatIgIta, 6. dRDhaprahArInI sajjhAya, 7. karmAzAhe karAvelA uddhAranI prazasti, 8. paMcaviSaya svAdhyAya, 9. AThamanI sajjhAya, 10. sAta vAranI sajjhAya, 11. puNyaphalanI sajjhAya, 12. Atmabodha sajjhAya 13. cauda svapnanI sajjhAya, 14. dAnanI sajjhAya, 15. zrAvakavidhi sajjhAya, ane 16. ogaNatrIsa bhAvanA. 'jaina gUrjara kavio' bhAga 1mAM A sivAya bIjI keTalIka kRtimaonI noMdha chaH 1. manamAMkaDa sajjhAya, 2. hitazikSA sajjhAya, 3. pArzvanAthajinastavana prabhAtI, 4. Atmaprabodha, 5. nemarAjula bAramAso, ane 6. vairAgyopadeza". e ja pustakanA bhAga 3 khaMDa 1mAM 1. garbhavelI-(114 kaDI) ane 2. gaurIsAMvalI gItavivAda e be kRtiono ullekha che. A badhI kRtiomA kavino dharmaprema, vairAgya ane bhaktibhAva jovA maLe che. __ A uparAMta kavinAM keTalAMka gIta ane hariyALIo hastapratomAM maLe che. kavinI hariyALIno namUno jovA jevo cha : 'bIja viNa vadhai keli, keli nahI ujalavantau, UjalavantauM haMsa, haMsa nahI jali upannauM, jali UpanauM kamala, kamala nahI jali sIdAi, jali sIdAi agni, agni nahI sahU ko khAi, sahU ko khAi anna, na phala tasu ko kahai; lAvaNyasamaya munivara bhaNai. jANa puruSa lIlAM karai." 63. A ullekhamAMnI kRti naM. 4, 5, 6 zA. bhImazI mANeka prakAzita 'sajjhAyamAlA'mAM maLe che. 64. lA, da bhA. saM. vidyAmandira-ha. pra. naM. 8460 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavituM jIbhalaDInuM gIta prItamadAsanA e ja prakAranA gItanI yAda Ape evaM che : 'jIva bhaNai, suNi jIbhaDalI, pApai piMDa bharAvai; ApasavAratha AghI thAi, amhacai kAji na Avai, bhai. bApaDalI re jIbhaDalI, DhAli paDI tuM ehavai, . khATAkhArA SaTarasa sevai, arihaMta nAma na levai, bhai. dhyAna dharUM java sAmI kelaM, tava tuM sahIa bolAvai, japamAlA kara thikI paDAvai, majhanaI mAMDa DolAvai, bhai. kAyA pura paTTaNa, hUM chauM rAjA, tuM thApI paTarAMNI, Aja lagai guruvacana vihUNI, mai isI abhagati jANI, bhai. tuhai nIlajapaNauM na chAMDai, bolai chaMdAcArA, bhai. tuM baMdhAvai, tuM choDAvai, tujha jAmali kuNa Avai, nAri bhalI jeha ja prIa bhagatI, gharanU sUtra calAvai, bhai. sAvaa-lakSaNa bahu guNavaMtI, ghaNauM kisyauM tujha kahIi, jIva bhaNai, sanamAragi cAlau, tima rUDai niravahIi, bhai. jIva-sIkhAmaNa jihvA lAgI, jinaguNa gAvA lAgI, kahai lAvaNyasamaya vairAgI, pApabhraMti sahU bhAgI. bhai". Ama lAvaNyasamaya- sAhityasarjana ThIka ThIka vipula che. chanda ane bhASA para eo ghaNo kAbU dharAve che. chandamAM zabdone to eo dhAryA pramANe ramADe che ne prasaMgopAtta mAdhurya ke ojasa prayoje che. alaMkAro, dRSTAnto ane sAmAnya vidhAnothI koI paNa viSayane teo dIptivanta banAvI mUke che. emanuM pAMDitya ane sAmAjika jIvanaUMDe jJAna emanI kavitAmA vAraMvAra pragaTa thAya che. koI paNa prasaMga, pAtra ke bhAvanA varNanane rasamaya banAvavAnI kaLA emane sahaja che. e rIte lAvaNyasamaya madhyakALanA pratibhAzALI kavi che. zrI. kanaiyAlAla munazI kahe che tema prathama paMktinA jaina kaviomAM emanuM sthAna ghaNuM UMcuM che". 65. lA. da. bhA. saM. vidyAmandira-ha. pra. naM. 533 649, 1595 66. 'narasiMhayuganA kavio.' Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nemiraMgaratnAkara chanda samAlocanA lAvaNyasamayaracita 'nemiraMgaratnAkara chanda' madhyakAlIna gujarAtI sAhityamAM viziSTa sthAna dharAve evI, aneka dRSTie mahattvanI, kRti che. 1. racanAsamaya sAmAnya rIte prAcIna-madhyakAlIna sAhityakRtinA ante racanAsaMvatanI saMkhyA ApavAAM Ave che. paNa keTalIka vAra jenI saMkhyA nizcita hoya tevI vastuono ullekha karI racanAsAla sUcavavAmAM Ave che. u. ta., jainakavi jIvaNajIe potAnI covIsIne ante tenI racanAsAla nIce pramANe jaNAvI cha : zazi muni zaMkara locana, paravana varSa sohAyA; bhAdo mAsanI vadi AdyA guru, pUrNa maMgala varatAyA re. ahIM zazi=1, muni=7, zaMkaralocana=3 ane paravata=8 e pramANe sIdhA kramamA saMkhyA letAM covIsInI racanA saM. 1738mAM thayAnuM samajAya che. keTalIka vAra AvI rIte sUcavAyelI saMkhyA UlaTA kramamA levAnI hoya che. u. ta., yazovijayajIkRta 'jaMbUsvAmI rAsa'mAM racanAsAla A pramANe ApI che : naMda tattva muni uDupati saMkhyA varasa taNI e dhAro jI, khaMbhanayara mAMhiM rahia comAsu, rAsa racyo chai sAro jI. ahIM naMda-9, tattva=3, muni-7 ane uDupati-1, e rIte 9371nI saMkhyA Ave che, paNa teno svIkAra thaI zake ema nahi hovAthI ene UlaTA kramamA levI paDe che ane e rIte racyAsamaya saM. 1739 samajAya che. lAvaNyasamaye paNa AvI ja yuktipUrvaka 'nemiraMgaratnAkara chanda'nA racyAsamayano ullekha karyo che : tithimAna ANI tiNi pramANI, saMvata jANI suhakaro, rasaveda vAmiI varasa nAmiI mAha mAsa manoharo. (adhikAra 2-kaDI 154) ahIM rasa-6 ane veda=4, vAmiiM eTale DAbI taraphathI-UlaTA kramamAM. lAvaNyasamayano janma vi. saM. 1521mAM thayo hato ane vi. saM. 1589mAM emaNe Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 . chellI kRti racI hatI. e rIte vi. saM. 1546mAM, kavinI pacIsa varSanI juvAnavayamAM, 'nemiraMgaratnAkara chanda'nI racanA thayelI che. 2. kAvyasvarUpa ___ A kAvyanI keTalIka hastapratonI puSpikAmAM (A B, ane D hastapratomAM prathama adhikArane aMte ane B hastapratamAM bIjA adhikArane aMte paNa) ene 'chaMda' tarIke oLakhAvela che. A rIte madhyakALamAM jhaDajhamakavALI bhASAmAM ane eka ke judA judA chandamAM lakhAyela kAvyane 'chanda'nI saMjJA ApavAmAM AvI che. u. ta., raNamalla chanda, mayaNa chanda, guNaratnAkara chanda vagere. parantu kavie kAvyamAM ja spaSTapaNe eno 'prabandha' tarIke paNa ullekha kayoM che. (juo prathama adhikArano AraMbhano zloka ane bIjA adhikAranI kaDI 155). saMskRta sAhityakRtiomA 'prabandha'no artha susaMkalita, suvyavasthita sAhityaracanA eTalo ja che.' kAlidAse 'mAlavikAgnimitra'nA prAraMbhanA prAstAvika bhAgamAM 'prabandha'no artha 'kAvyanATakAdika racanA' evo ko che. vAsavadattAnA praNetA subandhue 'kathAtmaka racanA'ne mATe 'prabandha' zabdano prayoga ko che. vikramanI caudamIthI soLamI sadImAM saMskRtamA keTalAka prabaMdho racAyA che. temAMnA 'kumArapAlaprabandha' jevA prabaMdho padyamAM, to merutuMgano 'prabandhacintAmaNi' ane rAjazekharano 'caturviMzatiprabandha' gadyamAM che. ballAlano 'bhojaprabandha' gadyapadyamizrita che. AmAMthI keTalAkamAM eka ja aitihAsika vyaktinuM caritra vigate AlekhavAmAM AvyuM che, to 'prabandhacintAmaNi' ke 'caturviMzatiprabandha'mAM judI judI aitihAsika vyaktionA prasaMgo nirUpavAmAM AvyA che. prAcIna-madhyakAlIna gujarAtI sAhityamAM paNa keTalAka prabaMdho racAyA che. temAMnA padmanAbharacita 'kAnhaDade prabandha' (vi. saM. 1512) ane lAvaNyasamayaracita 'vimalaprabandha' (vi. saM. 1568) nuM vastu caritrAtmaka ane aitihAsika che. emAM bIjA raso sAthe mukhya rasa vIra che. AkhyAnamAM kaDavAM paDavAmAM AvatAM tene badale temAM lAMbA vibhAga ke khaMDa pADavAmAM AvyA che, ane dUhA, copAI jevA mAtrAmeLa chandono mukhyatve upayoga karavAmAM Avyo che. 1. anujjhitArthasaMbandhaH prabandho durudAharaH-zizupAlavadha 2-73 * 2. prathitayazasA bhAsasomillakaviputrAdInA prabandhAnatikramya vartamAnakaveH kAlidAsasya kriyA yAM kathaM. pariSado bahamAnaH-mAlavikAgnimitra, aMka 1 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . A uparathI aitihAsika vyaktinA caritrane nirUpatA subaddha, sudIrgha ane saLaMga vIrarasakAvyane 'prabandha' tarIke oLakhavAmAM AvatuM ema lAge che.' * nemiraMgaratnAkara chanda ' mAM ApaNI dRSTie paurANika paNa jaina dharmanI dRSTie aitihAsika evo udAtta prasaMga AlekhavAmAM Avyo che. jainonA tIrthaMkara neminAthanuM caritra vigate temAM varNavavAmAM AvyuM che. bIjA rasanI sAthe eno mukhya rasa dharmavIra che. enA be khaMDamAM bahudhA mAtrAmeLa chaMdano upayoga karavAmAM Avyo che. enI racanA saLaMga, susaMkalita ane suvyavasthita che. A rIte emAM prabandhanAM lakSaNo jaLavAyAM che. 3. padyabandha 'nemiraMgaratnAkara chanda 'mAM nIce pramANe chando vaparAyA che. 1. anuSTupa-pahelA adhikAranA ArambhanA zlokamAM ane bIjA adhikAranI 149 mI kaDImAM A chanda prayojAyo che. emAM ATha akSaranAM cAra caraNomAMno pAMcamo akSara laghu ane chaThTho akSara guru hoya che, temaja pahelA ane trIjA caraNano sAtamo akSara guru ane bIjA tathA cothA caraNano sAtamo akSara laghu hoya che. dareka caraNano AThamo akSara guru hoya che. 2. duhA-bIjA adhikAranI kaDI 1 thI 6, 11 thI 15, 20 thI 25, 30 thI 41, 45 thI 50 temaja 66 ane 67mAM A chanda prayojAyo che. __ duhAmA pahelA tathA trIjA caraNamA 13 temaja bIjA ane cothA caraNamA 11 mAtrA, 13 mI mAtrA guru ane paMktine ante anukrame gurulaghu akSara hoya che. koI vAra paMktinA chellA akSara guru paNa hoya che. tenAM udAharaNa bIjA adhikAranI 20 mI ane 33 mI kaDImAM maLe che. 3. roLA ane chappA-pahelA adhikAranI kaDI 88, 89 ane 90 maLIne chappo bane che. evI rIte bIjA adhikAranI kaDI 97 thI 120-dareka traNa kaDI maLIne chappo bane che. 160, 161 ane 162 kaDIno paNa chappo che. 3. prAcIna-madhyakAlIna gujarAto sAhityamA sAhasa ane premanAM kathAkAvyane paNa prabandhanuM nAma ApavAmAM Avyu che. u. ta., bhomano 'sadayavatsavIra prabandha' (vi. saM. 1466) ane gaNapatino 'mAdhavAnala-kAmakandalA prabandha' (vi. saM. 1574). A parathI lAge che ke koI paNa prakAranI sudIrgha ane subaddha racanAne prabandhanu nAma ApavAmAM ApatuM. bIjo taraphathI nAlhakavikRta 'visalade rAso' (vi. saM. 1272), aMbadevasUrikRta 'samarArAsu' (vi. saM. 1371 pachI) vagerenuM vastu aitihAsika hovA chatAM temane 'rAsa' tarIke oLakhAvavArmA Avela che. A parathI lAge che ke rAsa ane prabandhano meda bahu kaDaka nahoto. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 chappAmA pahelI be kaDI-cAra lITI roLAnI ane chellI be lITI ullALA chandanI hoya che. roLAnI paMktimAM kula 24 mAtrA ane 11 mI mAtrA pachI yati Ave che. ullALAnI paMktimA kula 28 mAtrA ane 14mI mAtrA pachI yati Ave che. 4. harigIta-bIjA adhikAranI kaDI 150 thI 159 harigIta (harigItikA) chandanI che. emAM dareka paMktimA 28 mAtrA Ave che ane chello akSara guru hoya che. 5. AryA-pahelA adhikAranI 55mI kaDI ane bIjA adhikAranI 148 mI kaDI AryAnI che. emAM pahelI lITImA 30 ane bIjI lITImA 27 mAtrA hoya che. dareka lITImAM 12 mAtrA pachI yati Ave che. 6. caraNAkuLa-kAvyamA sauthI vadhAre upayoga A chandano thayo che. nIcenI kaDIomAM e prayojoyo che. pahelA adhikAranI kaDI 1, 2, 3, 6, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 23, 26, 37, 38, 45, 51, 54, 55, 56, 58, 59, 60, 63, 66, 69, 72, 73, 74, 75, 76, 77, 80, 81, 82, 85 bIjA adhikAranI kaDI 71, 72, 75, 76, 77, 80, 81, 82, 83, 84, 85, 87, 91, 93, 94, 121, 122, 123, 126, 127, 129, 130, 131, 132, 133, 134, 135, 138, 141, 142, 143, 144, 145 caraNAkuLamA dareka caraNamAM soLa mAtrA ane chellA be akSara guru Ave che. uparAMta 1, 5, 9 ane 13 mAtrA upara tAla Ave che. 7. padmAvatI-AmAM dareka paMktimA 32 mAtrA temaja 10, 8 ane 14 mAtrA pachI yati Ave che. chello akSara guru temaja trIjI mAtrAe ane pachI dara cAra cAra mAtrAe tAla Ave che. prathama be yatikhaMDo vacce prAsa yojavAmAM Ave che.' 5. daza AThe khAsA, dhari anuprAsA, upara kaLA caude Ave, padmAvati nAme, chaMda sukAme, guNavaMtA kavijana gAve; lIlAvati jevA, tALa ja levA, komaLa pada racaze kavitA, usaLo jaza jAme saghaLe ThAme, te zome jevo savitA. 'dalapata piMgaLa' pR. 21 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nIcenI kaDIomAM A chanda prayojAyo che. pahelA adhikAranI kaDI 4, 5, 21, 22, 24, 25, 27, 31, 32, 35, 36, 39, 40, 43 ane 44. bIjA adhikAranI kaDI 95, 96 ane 146 8. tribhaMgI-A chanda padmAvatIne maLato cha, paNa padmAvatIthI AgaLa jaI emAM ATha mAtrAe eka yati vadhAre hoya che ane ethI thayelA traNeya yatikhaMDo eka ja prAsathI sAMdhelA hoya che. pahelA adhikAranI kaDI 28 mA ane bIjA adhikAranI kaDI 73, 74, 78, 79, 88, 89, 124, 125, 136, 137, 139, 140 ane 147 mAM A chanda prayojAyo che. 9. dumila-AmAM dareka paMktimA 32 mAtrA, 16 mAtrA pachI yati, ane dareka caraNano chello akSara guru che. babbe caraNanA prAsa maLelA che. 'dalapata piMgaLa'nA dumilA ane DiMgaLanA dumelane ghaNe aMze e maLato Ave che. pahelA adhikAranI kaDI 29, 30, 33, 34, 41, 42, 48 ane 57mAM tathA bIjA adhikAranI kaDI 86, 90, 92 ane 128mAM e prayojAyo che. 10. marahaTThA-A chanda padmAvatIne bahu ja maLato che. pharaka eTalo ja che ke padmAvatIno aMtya khaMDa 14 mAtrAno che ene badale AmAM aMtya khaMDa 11 mAtrAno, doharAnA uttara padano Ave che.' pahelA adhikAranI kaDI 7, 8, 46, 47, 49, 50, 52, 53, 61,62, 64, 65, 67, 68, 70, 71,78, 79, 83, 84, 86 ane 87mAM A chanda prayojAyo che. 5. mAtrA daza ANo, ATha pramANo, vaLi vasu jANo, rasa dIje, aMte guru Ave, sarasa suhAve, bhaNatAM bhAve, tyama kIje; lIlAvati jevA, tALa ja devA, tribhagi tevA, chanda karo, jati para anuprAsA, dhariye khAsA, sarasa tamAsA, zodhi dharo. 'dalapata piMgaLa' , pR. 19 6. mAtrA daza AThe, dhara jati pAThe, upara kaLA agiyAra, marahaTThA nAme, kavitA kAme, chanda banAvo sAra: che guru laghu chello, ema ja melo, khelo lAvI khAMta, taji be caccAre,, tALa ja dhAre, tyAre thAya nirAMta. 'dalapata piMgaLa Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11. hanumaMta padhaDI-dalapatarAme jene 'paddharI' kahyo che te ja A hanumaMta padhaDI che. emAM dareka caraNamA 16 mAtrA ane caraNane ante jagaNa hoya che. dalapatarAma pramANe dareka caraNanI 3, 6, 11 ane 14 mAtrA para, jyAre hemacandranI rIte 1, 5, 9, 13 mAtrA para tAla Ave che. bIjA adhikAranI kaDI 68 thI 70mAM A chaMda prayojAyo che. 12. padhaDI-bIjA adhikAranI 56thI 65 kaDI A chandanI che. emAM dareka caraNamAM bAra mAtrA che ane ante gurulaghu akSara che. 13. prakIrNa-bIjA adhikAranI kaDI 7, 8, 9, 1., 16, 17, 18, 19, 26, 27, 28, 29, 42, 43, 44, 51, 52, 53 ane 54 mAM koI dezono upayoga thayelo che.. 4. kavipratibhA jainonA bAvIsamA tIrthaMkara neminAthanA caritre saMkhyAbaMdha kavione AkA che ane temaNe e vize vividha prakAranAM nAnAMmoTAM kAvyo racyAM che. vi. saM. 1289mAM pAlhaNa nAmanA kavie ' AburAsa ' ke ' nemijinano rAsa ' racyo che. tyArapachI vi. saM. 1596mAM puNyaratne ' nemirAsa' racyo che. neminAthaviSayaka saMkhyAbaMdha phAgukAvyo paNa racAyAM che. temAM rAjazekharasUrikRta -- neminAtha phAgu' (saM. 1405), jayasiMhasUrikRta 'neminAtha phAgu' (saM. 1422 AsapAsa ), samudharakRta ' neminAtha phAgu' (saM. 1437 pUrve ), jayazekharasUrikRta * neminAtha phAgu' ( saM. 1450 najIka), mANikyacaMdrasUrikRta -- nemi phAga ' (saM. 1478), samarakRta 'neminAtha phAgu' (saM. 1493 pUrve), padmakRta 'neminAtha phAgu' (saM. 1493 pUrve ), somasundarakRta 'raMgasAgara neminAtha phAgu' (saM. 1496 AsapAsa), dhanadevagaNikRta 'suraMgAbhidha nemi phAga' (saM. 1502) ane vinayavijayakRta ' neminAtha bhramaragItA' (saM. 1706) prasiddha che. neminAthaviSayaka bAramAsI kAvyomAM vinayacandranI ' neminAtha catuSpadikA' (saM. 1305) samayadRSTie prathama Ave che. tyArabAda saM. 1549 AsapAsa kAhana kavie, saM. 1581 pUrve cAritrakalaze, saM. 1662mAM lAlavijaye, saM. 1706mAM vinayavijaye. saM. 1709 AsapAsa jayavantasUrie, 7. praticaraNa soLa mAtrA pramANa, te caraNa aMta jo jagaNa ANa; traNa cakra rudra ratne ja tALa, paddharI chandano e ja DhALa. 'dalapata piMgaLa,' pR. 14 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saM. 1742mAM mANikyavijaye, saM. 1744mAM nayavijaye, saM. 1755mAM vinayacandre, saM. 1729 thI 1762 daramyAna jinaharSe, saM. 1795mAM udayaratne, saM. 1795mAM devavijaye, saM. 1845mAM mahAnande--ema keTalAya kavioe A viSayanAM bAramAsIkAvyo racyAM che. A uparAMta saM. 1524mAM matizekhare -- neminAtha vasantaphUlaDAM', saM. 1562mAM lAvaNyasamaye ' neminAtha hamacaDI' ane soLamA zatakanA antabhAgamAM vinayadevasUrie ' neminAtha dhavalavivAhalu ' racyAM che. A badhAM kAvyomA 'nemiraMgaratnAkara chanda ' viziSTa bhAta pADe che. neminAthanA janmathI mAMDIne temanA kizoravayanAM parAkrama, lagna karavA mATeno temano inkAra, ugrasena rAjA ane zivAdevInI putrI rAjimatI sAthe neminAthanA lagna karAvavA mATe kRSNano prayatna, vasaMtakhela dvArA gopIonI vinavaNI, emanA Agrahano neminAthe karelo svIkAra, lagnanI taiyArI, lAnaprasaMge thanAra jIvahatyAthI neminAthane utpanna thayela nirveda ane temaNe karela saMsAratyAga, AzAbhaMga rAjimatInI virahavyathA, giranAra para jaIne neminAthe lIdhela dIkSA ane karelI kevalajJAnanI prApti, rAjimatIne ane saMsArIone neminAthe Apela upadeza--- e prasaMgo temAM lAvaNyasamaye vistArathI ane umaLakAthI AlekhyA che. A darake sthaLe temanI ucca varNanazaktino paricaya thAya che. gopIo nemikumArane lagna karavA vInave che, tenI sAme dalIla karatAM strIo patine kevI rIte herAna kare che tenu nemikumAra varNana kare che. (adhikAra 1, kaDI 59 -76). gRhajIvananuM ane strIsvabhAvanuM A tAdRza citra lAvaNyasamayanuM maulika sarjana che. neminAthaviSayaka anya kAvyamAM te maLatuM nathI. tene lIdhe kAvyamAM hAsyanI chAMTa utpanna thAya che ane kAvyanA uddezane asarakAraka banAvavAmAM te upayogI nIvaDe che. ___ lagnane aMge thanAra pazuonI hatyAnI kalpanA AvatAM ja nemikumAra lagna karyA vinA lAnanA mAMDavethI pAchA phare che. . tyAre rAjimatInuM mana bhAMgIne bhUkA thaI jAya che. tenI A virahAvasthAnuM varNana lAvaNyasamaye bIjA kavio karatAM vistArathI karyu che. (adhikAra 2, kaDI 83 thI 111 ). 'kavyAM kavIzvari avirala Agai' e paMktimAM kavie pote jaNAvyuM che tema vi. saM. nA paMdaramA zatakamAM Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ racAyela 'mayaNa chanda' jevI kRtinI spaSTa asara temAM varatAya che.* chatAM camatkRtibharyA prAsAnuprAsa ane AMtargamakathI temaja anubhAvonA tAdRza AlekhanathI e hRdayasparzI thaI paDe che ane vipralaMbha zRMgArano anubhava karAvI jAya che. kAvyane ante kaDI 121 thI 140 mAM Avelo neminAthano upadeza paNa lAvaNyasamayano umero che. kAvyane sAMpradAyika raMga ApI zAMta rasanI niSpatti karavAmAM te mahattvano phALo Ape che. Aye kAvya zabdalAlityathI bharapUra che. svAbhAvika rIte ja prayojAyelA prAsAnuprAsa ane AMtaryamaka temAM sthaLe sthaLe jovA maLe che. samAna uccAranA zabdo dvArA judA judA artha vyakta karavAnuM kavituM cAturya dhyAna kheMce evaM che / prathama adhikAranI kaDI 36 ane 38 temaja bIjA adhikAranI kaDI 85, 86, 87, 90 ane 92mAM tenAM udAharaNo prApta thAya che. kavi, bhASAprabhutva ucca koTinuM che. bhASAnI jema kavituM chaMdaprabhutva paNa AkarSaka che. sarvatra yogya zabda kRtrimatA vagara chaMdamAM goThavAtA jAya che ne mAdhurya sarjatA jAya che. temAM ye caraNAkuLa, marahadA, padmAvatI ane tribhaMgIno pravAha ati vegavanta che. upamA, utprekSA, rUpaka, atyukti, dRSTAnta ane vyatireka jevA arthAlaMkAro kavie A kAvyamA prayojyA che. temAMnA keTalAka alaMkAro rUDha che, paNa keTalAkamAM maulikatA ane kavipratibhAnA camakArA dekhAya che. u. ta., _ 'alagI nAMSai sovanatroTI, jima javaroTI kAgaI boTI' (2-94) ane 'thUka jima alagI lAMSai' (2-104) e paMktionI upamA sacoTa che. bIjA adhikAranI kaDI 15, 16, 17, 18, 19, 20 ane 21mAM rahelA vyatireka ke pratIpa alaMkAra camatkArabharyA che. * A varNanamAMno kaDo 97, 98 ane 99 sAthe sarakhAvo mayaNa chanda'no nIceno chappoH " bahina tuhina hAra, gali dharUM ki ? ahaM ahaM : maNimaya maMdira kusuma-seji paccharuM ki ? ahaM ahaM : koila keki kapota, kora kahi prahUM ki ? ahaM ahaM : kAma kutUhala karaNa kathA, sakhi ! kahU ki ? ahaM ahaM : sAraMga-jyoti sAmI Talata, avara kiMpi mani na na sahaiH tiNi kAraNi sahI paDuttaru, aNakhi abala 'ahaM ahaM' karai." (' gujarAtI sAhityanAM svarUpo : padyavibhAga,' pR. 115-DaoN. maMjulAla ra. majamUdAra) Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 bIjA adhikAranI kaDI 92nI nIcenI paMktimA atyukti alaMkAramA paNa kavinI manohara kalpanAnAM darzana thAya che. 'je sira vari sovana rASaDI e, jhAlai soi karI rASaDI e.' kathanane sacoTa banAvavA lAvaNyasamaya kahevatono paNa subhaga prayoga kare che. temanI A zaktino paricaya pahelA adhikAranI 70mI kaDImAM maLe che. patnInA trAsathI kaMTALI gayela pati daivane phariyAda karatAM kahe che : 'e bharIya aNatthiI taI mujha masthiI bhAgI kAi kuhADi.' kuhADI to khUba vaparAyA pachI, potArnu baLa na cAle tyAre bhAMge. patnInA trAsanI atizayatAnuM ane tenI sAme patinI niHsahAyatArnu AmAM sarasa sUcana thayuM che. 'gula galiu nai sAkara bhelI' (1-54), 'zANA Agali suMDala mAMDaI' (176), e kahevato paNa dhyAnapAtra che. 5. samAjacitra lAvaNyasamayanI anya kAvyakRtionI jema A kAvyamAM paNa tatkAlIna samAjajIvananAM keTalAMka surekha citro jovA maLe che.. nemikumAranA janmaprasaMganA varNana parathI lAge che ke e jamAnAmAM putrajanma vakhate rAjadarabAramA utsava UjavAto. te prasaMge muMgaLa, bherI, Dhola vagere vAjiMtro vAgatAM. bhATa, cAraNo ane baMdIjano rAjAonA guNagAna karatA ne naTa loko khela karatA. zerIone zaNagAravAmAM AvatI. rAjamahela ane rAjamArgoM para AsopAlavanAM toraNa bAMdhavAmAM AvatAM. strIo navAM bastro paherIne ekaThI thatI ne madhura svare gIto gAtI. rAjamahelamAM AvanAra lokono pAnanAM bIDAMthI satkAra karavAmAM Avato. brAhmaNo ane bhATacAraNone rAjA taraphathI dAna apAtuM. bALa nemikumAranAM AbhUSaNo ane paheravezanA ullekho paNa kAvyamAM maLe che. te parathI jaNAya che ke rAjakuMvarane nAnI vayamAM hAthamAM kaDalI, keDe sonAno kaMdoro, gaLAmAM ratnajaDita hAra ane mAthe TopI paherAvavAmAM AvatAM. pozAka ane AbhUSaNonA ullekha paNa kAvyamAM maLe che. te mujaba strIo cIra, kamakhA ane ghATa ke ghATaDI e vastro paheratI temaja mAthe rAkhaDI, aMboDe gophaNo, kAnamAM jhAla, gaLAmAM sonAno hAra ane troTI, kAMDe cUDo ne kaMkaNa tathA pagamAM nUpura e AbhUSaNo dhAraNa karatI. puruSo mAthe sonAnI khIMTalI, kAnamAM kuMDaLa, gaLAmAM hAra ane bAhu para baherakhAM e AbhUSaNa dhAraNa karatA. temAM mANekamotIno upayoga thato. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 nemikuMvara ane gopIonA vasaMtavihAranA varNana parathI lAge che ke e samayamAM vAvanA pANIne kastUrI, kapUra, kesara, caMdana ane puSpothI suvAsita karavAmAM AvatuM ane yuvAna strIpuruSo temAM snAna karatAM. kRSNanI AyudhazALAmAM nemikumAre dAvela parAkramathI pRthvI para macelA khaLabhaLATanuM kAvyamA varNana karavAmAM AvyuM che. te parathI lAge che ke e vakhate vastuo sAcavavA mATe gharamAM utareDa ane sIkAM pracalita hatA. kaLI gAya ane bhesane doraDA vaDe khIle bAMdhavAmAM AvatI ane goLImAM dahIM valovavAmAM AvatuM. gopIo nemikumArane lagna karavA vInave che, tenI sAme dalIla karatAM nemikumAra lagna karyA pachInI musIbato varNave che. temAMthI tatkAlIna gRhajIvana- samRddha citra prApta thAya che. te mujaba lAge che ke saMyukta kuTumbamAM jeThANI derANIne duHkha ApatI. derAgIe jeThANIne page paDavU paDatuM. kharAba svabhAvanI strIo kImatI vastro ne AbhUSaNo mAgIne patine pajavatI. ghI, tela, baLataNa, mIThaM, maracuM, pAna, kaMku vagere cIjo bajAramAMthI patie kharIdI lAvavI paDatI ne temAM moDaM thatAM AvI strI risAI jatI, ke rokakaLa karatI ne sAro saMgAtha maLatAM piyara paNa jatI rahetI. ghara choDIne jatI rahetI strInI ghera ghera vAta thatI ne piyaramAM tenI sakhIo tene Thapako ApatI. pati paNa pachIthI kAyara thaIne tene teDAvI leto ne kahyAgaro banI jato. puruSa kAyarapaNuM batAvato tema tema strI tene vadhAre dabAvatI. mAthAbhAre strIo patine mAratI. AvI patnIthI pati Darato. te samayanI lagnavidhinI mAhitI paNa nemikumAranA lagnaprasaMgamAMthI maLe che. e uparathI jaNAya che ke e kALe mAguM laIne kanyAne tyAM koI vaDIla sagAsnehIne mokalavAno rivAja hato. lAnasambandha jJAtimAM ja pasanda karavAmAM Avato. lagnasambandha bAMdhatI vakhate sagAMsambandhIo ane strIo ekaThAM thatAM. strIo gIta gAtI. phUla ane pAnasopArIthI e badhAMnuM sanmAna karavAmAM AvatuM. lagnanuM muhUrta jyotiSI pAse kaDhAvavAmAM AvatuM. pachI lagnanI taiyArIo thatI. pakavAna ane vaDI banAvavAmAM AvatAM. lagnamaMDapa bAMdhavAmAM Avato. temAM cAkaLA ane caMdaravA baMdhAtA. cokamAM corInI vidhi thatI. mAMDI, murakI, hesamI, galapApaDI, lADu, khAjAM, dALa, bhAta, kUra ( dahImizrita bhAta), dahI, athANAM e jamavAnI vAnagIo hatI. jamyA pachI mahemAnone pAna, sopArI ne laviMga ApavAmAM AvatAM. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' vararAjA ghoDA para savAra thaIne kanyAne ghera paraNavA jato. tene mAthe mugaTa ane te para khUpa ( puSpano zaNagAra ) paherAvavAmAM Avato. te uparAMta mAthe khIMTalI, kAnamAM kuMDaLa, gaLAmAM sonAno hAra ane hAtha para baherakhAM te dhAraNa karato. tenI pAchaLa pAna cAvatA jAnaiyA ane tenI pAchaLa maMgaLa gIta gAtI strIo cAlatAM. lagnaprasaMge sugandhI jaLa ane dravyono upayoga thato. jAnanI AgaLa Dhola ane vAjiMtro vAgatAM, varane toraNe pokhavAmAM Avato. besavAnAM sAdhana tarIke pATalA ane jAjama (cAuri)no tathA jamavAnAM sAdhana tarIke bhANAM ane kacoLaMno ullekha kAvyamAM thayo che. ___ lAnotsuka rAjimatI zaNagAra saje che tyAre bhAvi aniSTanuM sUcana A rIte karavAmAM AvyuM che : 'kSiNi pharakiuM dakSiNa aMga tAma.' (2-70). tethI rAjimatI -- mukhi ghUghUkAra karai apAra.' A vigata e samayanA lokonI zukanaapazukanamAM zraddhA vyakta kare che. Ama lAvaNyasamayanI varNanazakti ane alaMkArazakti, chanda ane bhASA paranuM temanuM ucca prakAracaM prabhutva temaja temAM AlekhAyekheM tatkAlIna samAjacitra 'nemiraMgaratnAkara chanda 'ne madhyakAlIna gujarAtI sAhityamAM viziSTa sthAnano adhikArI banAve che. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhASAsvarUpa ' nemiraMgaratnAkara chanda' bhASAnI dRSTie mahattvanI kRti che. tenI dhvanimAlAmAM R ke La dekhAtA nathI. tadbhava zabdomA antya ke upAntya svarayugmoM ai ke au mAMthI haju ai ke au saMyukta svaro vikasyA nathI, jo ke enuM uccAraNa thatuM haze. ai ane au saMskRta tatsama zabdomAM sacavAyA che. u. ta., daiva (2-104), saubhAgya (2-149) R bahudhA ri mAM rUpAntarita thayo che. u. ta., ridaya (1- 77, 1-78), ridhi (2-106) caraNAnta prAsamAM koI vAra i ane ya no prAsa sadhAyo che. u. ta., pAya ........ suhAi (2-69), je i - pratisaMprasAraNa sUcave che. kvacit laghuprayatna ya maLe che. u. ta., desyU (1-55), suNijyo (2-5), cyAri (2-65), jAjyo (2-71) - hanuM uccAraNa svarasahita jueM maLe che. u. ta., nAnhaDalI (1-27), ehavI (1-78), sAhamA (2-10), tumhArau (2-130) kvacit tvarita uccAraNane kAraNe zabdonA varNonuM saMkocana thayuM che. u. ta., lyAvai (1-74), nApu (1-84) kvacit ra no prakSepa thayo che. u. ta., troDI (1-37), trUTai (1-40) keTalAka ardha-tatsama zabdomAM viprakarSa maLe che. u. ta., duramati (1-1), bhagatiiM (1-8), sirivachcha (1-29), kIrati (2-137) mULa saMskRta na no prA. apa. dvArA madhya. gujarAtImAM Na cAlu rahyo che, tema ahIM paNa kaviyaNajaNa (1 -2), haMsagamaNi (1-3), padamiNi (1-48), desaNa (2--143) maLe che. tevI rIte mULa saMskRta ra no prAkRta dvArA cAlu rahelo la maLe che. u. ta., sukumAla (2-98), sukamAlA (2-140) bahudhA tadbhava zabdomAM ane kvacit tatsama zabdomAM jyAM Sa Ave che tyAM kha nA lekhanapratIka tarIke te vaparAyelo che. u. ta., coSI (1-9), vaSANai (1-10), pAraSi parapaI (1-11), zaMSa (1-31), muSi (1-42), diSADai (1-45), daSa (2-132), rASaje (2-153) Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavacit kSa no kha thayA pachI Sa rUpe lakhAyelo che. u. ta., SiNi (1-52,2-85, 2--87), aSaya (2-162), laSa (2--132) saMskRta tatsama zabdonA za ane pa ne badale koI koI sthaLe sa vaparAyo che. u. ta., Asa (1-60), solaha (1-80), desa-videsi (2-6), sasisUramaMDala (2-58), dosa (2-109), upadesa (2-120) A uparAMta (1) dusamana (1-10), tivila (1-23) jevA phArasIarabI zabdono, (2) soi (1-11, 2-92), bahuta (2-40), hai (2-111), bhayaM (2-147) jevA vraja-hindI zabdono, (3) torI (2-27), moraM (2-102) jevA rAjasthAnI zabdono, temaja (4) haricI (1-30), suNillA-dhuNillA (2-75) jevA marAThI dhATInA zabdono temA prayoga thayo che. vyAkaraNa nAma, vizeSaNa, sarvanAma, kriyApada ane avyaya e saMskRta vyAkaraNanAM pAMce zabdasvarUpa A kRtinI bhASAmAM UtarI AvyAM che. (1) nAma : jAti-saMskRta-pAli-prAkRta-apabhraMza jema nAmo traNe jAtimAM maLe che. ___ narajAtimAM a A i I kArAnta nAmo maLe che. u. ta., janama, kuMara, dhUpa, pagara, hAra, vararAjA, hari, pati, maNi, svAmI. A uparAnta narajAtimAM u ane o pratyayAnta nAmo maLe che. u. ta., kaMdorau, pATalau, vAlu, gophaNu, jIvaDau, marUu, neminAho, diNayaro, nemijiNesaro. ___ nArIjAtimAM a A i I u kArAnta nAmo maLe che. u. ta., bhUgala, vATa, vAta, Teva, jAna, vedana, mAyA, vINA, gadA, puhavi, lAchi, kuhADi, bhamahi, sUi, kaMtI, vANI, serI, tAlI, vastu. nAnyatarajAtimAM a, i, I, u kArAnta nAmo maLe che. u. ta., kavita, cIra, aMgaNa, lagana, ThAi, pAni, motI, tanu. A uparAMta nAnyatarajAtimA uM-UM pratyayAnta nAmo maLe che. u. ta., pariNavU, kAyarapaNauM, pAnaDauM, nAtalaM. vacana--narajAtimAM bahuvacanano sAmAnya pratyaya A che. u. ta., siMgArA, kamaSA,bhamarA, vihArA. paNa koI vAra ono upayoga thayo che. u. ta., devo milI (2-114). A uparAMta apratyaya rUpo paNa maLe che. nArIjAtimA bahuvacanano sAmAnya pratyaya A che. u. ta., nIkA (1-30) Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAnyatarajAtimA bahuvacanano sAmAnya pratyaya AM che. u. ta., pravAlAM, bhANAM, vANAM, vayaNalAM, TIlAM, dUSaDAM. A uparAMta apratyaya rUpo paNa maLe che. ghaNI vAra bahuvacanano pratyaya lAgato nathI, paNa vizeSaNone ke bhUtakAlIna kriyApadone bahuvacanano pratyaya narajAtimAM A aneM nAnyatarajAtimAM AM lAge che, te parathI bahuvacanano artha sUcavAya che. u. ta., payakamala muMhAlAM (1-28), nemitaNA guNa (1-12), dAnava maliA (1-36), jItAM rAtAM kamala (2-20) mAnArthe bahuvacanano prayoga paNa jovA maLe che. u. ta., tu re janamyA dhana dhana jina sAmalavana (1-21) vibhakti-pahelI temaja bIjI vibhaktino pratyaya nathI. trIjI vibhaktino pratyaya asaMyukta ane saMyukta i-iM temaja e che. u. ta., sIlai (1--80), sugaMdhai (2-61), chaMdaiM (1-5), budhiI (1-9), vegiI (1-14), mAhavi (2-33), nemivirahiM (1-94), motIDe (2-52), nayaNe (2-66). cothImAM naI e anuga ane resi e nAmayogI vaparAyA che. u. ta., nArInaI (1-81), harinaiM (1-85), pitAnaiM (2-9), jhIlaNa resi (1-50). ___ pAMcamImAM thikI (1-44), thiu (1-18), thI (2-135) e anuga vaparAyA che. ___ chaTThImAM vizeSyanAM jAti ane vacananA saMdarbhamAM nau (1-15), nI (2-52), naM (1-87), taNau (1-47), taNI (1-46), taNai (2-12), taNei (2-52), taNA (2-75), taNAM (1-43), keru (2-53), kerauM (1-55), kerI (1-2), kerai (2-142), kerA (1-9), cu (1-55), cI(1-30) e anuga vaparAyA che. AraMbhanI bhUmikAmAM maLato ne pachI lupta thayelo ha pratyaya (saM. sya>prA. ssa>apa. ssu-su-) kvacit maLe che. u. ta., mUlaha viNa (1-39), haraSaha pANi (2-26). ___ sAtamI vibhaktinA pratyaya asaMyukta ne saMyukta i-iM temaja saMyukta e che. u. ta., cahuTai (1-63), caumAsai (2-30), hiyaDaI (1-5), mani (1-8), aMgi (1-2), bhAliM (1-27), kAne (1-4), dhavalahare (1-25). saMskRta nArIjAtinA Am pratyayano avazeSa paNa kvacit maLe che. u. ta., AudhazAlAMpuhatau (1-30), mAMhai (2-101), mAhiiM (1-11), mAMhi (2-13), mAMhiM (2140), vari (1-16), Upari (1-41), pe (2-103), majhAri (2-11), majhAre (1-13) paNa sAtamInA arthamAM vaparAyA che. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sati saptamIno prayoga paNa kyAreka maLe che. u. ta., prahi Ugami paraNavu karesiiM (2-76). - (2) vizeSaNa-avikAraka vizeSaNo vizeSyanI pUrve ane pachI koI paNa jAtanA pheraphAra vinA ja prayojAya che. vikAraka vizeSaNanAM pahelI vibhaktinAM ekavacananAM rUpa e prastAva achai ati moTau (1-55), nAnhaDalI kaDalI (1-27), bIhuM trIjauM upamAna (2-13) e pramANe thAya che. bahuvacanamAM kavita te rUDAM hoisiiM (1-12), bhaTTa bhalA (1-40) thAya che. vizeSyanI jema trIjI ane sAtamI vibhaktinA pratyaya i-I-e vizeSaNane paNa lAge che. u. ta., tiNaI duSiiM (1-44), iNi pari (1-26), mananaI raMgi (2-3), sahIyaranaiM Tolai (2-87), moTe moTe motIDe jaDI (2-52). __ saMkhyAvAcaka-saMkhyAvAcaka vizeSaNomAM adha, sADhA (bAra); ika, iga, eka bi, be, beu, behu; tinnicAra, cyArai, cyAri, cau; satta, sAta; aTThaH navaH daha, dasaH bArasola; aDhAra, aDhAraha; chattIsa; cyAli, caupanna, cauppannaha; sahi; causaThi; ekotaraH bahuttariH saI, su, zata; sahasa; lakkha, lASa; koDi-e rUpo maLe che. AvRttivAcaka-prathama, pahilauM, bIju, bihuM, bimaNu, trIjauM, chaThaiM, ahami, navamai e rUpo maLe che. - __anizcita saMkhyAvAcakamAM bahulAM, paraghala, bahuta, atighaNa, ghaNAlA e vizeSaNa dhyAnapAtra che. (3) sarvanAma--hUM, tUM, ti-te-teha, e-eha, je, i, Apa, ku-ko, siuM vagere sarvanAmo enAM vividha vibhaktijanya rUpomAM prayojAyelA maLe che. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hUM vibhakti e. va... ba. va. vi. e. va. ba. va. _ - 2 3 - maI - - 2 3 - taI h m 6 mujha, majha, moraM, amha, amArA _ 6 tujha, torI, tuhmacu, 7 tuhma, tuhmArau e. va. ba. va. . jaM, ji / # rrr- 3 jiNi, jINaiM. jeNai / / / / 6 jasu jasa vi. 1 darzaka ane trIjo puruSa sarvanAmo e. va. sA, sa, saM, so, soi, tea, ti, te, teha, taM, eha, e, i, o 3 iNi, tiNi, tiNaiM h s h m 6 tasu, tAsu, tAsa, tehanA, tehanI 7 tiNi, tithi, iNai Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svavAcaka-Apa, ApaI, Apulai anizcita-ku, ko, koi, kAMi, kai, kiMpi, kevi, savi, sahU, ketA praznavAcaka-siuM, siu, syA, kisiiM saMbaMdhaka -- je, je-te, jaM-taM / sAdhita rUpomA isiuM, isiu, :ehavI, jevaDa, trevaDI, kisiuM, etai, etalai, ketA, jisyAM e vizeSaNAtmaka rUpo vaparAyAM che. (4) kriyApada--kriyApadanAM traNe kALanAM rUpa maLe che. vartamAnakALa-kartari rUpa pu. e. va. ba. va. 1 bolau~, kahauM, mAgaM, jaMpUM kahIi, thaii, kahIyai, lahIyai 2 Darai. ANai, jhaSai, kahi mAnau, jANau 3 karai, cAlai, achai, paDae karai, karae, dhUjaI, laDathaDae, raDaie karmaNi rUpa karmaNi rUpa mukhyatve trI. pu. e. va. ane ba. va. mAM maLe che. tenAM saMkhyAbaMdha rUpa prayojAyAM che. u. ta., dIjai (2-29), joii (1-64), muMkIi (2-40), cUriyai (2-40) ityAdi. karmaNirnu napuM rUpa kahAi (2-31), suhAi (2-42), SamAi (2-131) vagere paNa A. kRtimAM maLe che. dIjai (2-46), kIjai (2104), lIjai (2-103), thAi (2-126) vagereno artha kartari paNa thaI cUkyo che. ____ bhaviSyakALa-kartari ba. va. gAisu, karasiuM, karisu, kahisiuM, desyUM khAsiu, jAsiu 3 karasii, karesii, bolasii josii, joisiI, vadhesiiM hosii, husii AjJArtha (1) zuddha AjJArtha- zuddha AjJArthamAM bIjA puruSa ekavacanamAM kahai, kahi, kara, kari, suNi, pAli, Ape, kApe ityAdi ane bahuvacanamA jou, thAu, jANau, karu, Apu, rahu ityAdi rUpa maLe che. . zuddha AjJArthamAM bI. pu. e. va.mAM karmaNinAM rUpono paNa prayoga thayo che. u. ta., kIjaiM (1-58), kIjai (1-83), lIjai (2-107). m m lh Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaviSyArtha AjJArtha-bhaviSyArtha AjJArthamAM bI. pu. e. va.mAM rASaje, dApaje (2-153) ane ba. va. mAM suNijyo, dharajyo, jAjyo jevAM rUpo prayojAyAM che. prerakano prayoga mULa dhAtunA upAntya a no A thaIne ke mULa dhAtune Ava ane ADa pratyaya lAgIne banelAM preraka rUpo A kRtimAM maLI Ave che. u. ta., vAlai, tArai, UDADI, namADI, ramADI,rimADayA, diSADai, paraNAvauM, suNAviu, haraSAvau, manAvyA. kRdaMta vartamAna, bhUta, hetvartha, saMbaMdhaka ane vidhyartha ke sAmAnya kRdanta ahIM jovA maLe che. vartamAna kRdantamAM ramatu, jAtau, Upajatu (e. va.), mAtA, rotAM, jimatAM (ba. va.) uparAMta saM. 0ant (enuM nirbaLa rUpa at) mAMthI prAkRtamA vikaselA anta aMgathI banelA jhalakaMtI, vahaMtu, dhRjaMtau, vAjaMti, bolaMti, mAcaMtA, nAcaMtA, viharaMtA, paDatAM, karaMtAM rUpa paNa ThIka ThIka saMkhyAmAM maLe che. saM. karmaNi rUpa banAvatA y no vikAsa I paNa keTalAMka vartamAna kRdantanI pUrve AvI maLayo che. u. ta., vadItA, kahItAM. bhUtakRdaMtamA huu, kIdhau, gayu, tuTau, diu, dIThau, caDIu, vUThau, pUriu jevAM rUpo puMlliMga ekavacanamAM ane samAyA, AyA, AvyA, DariyA, trAThA, nAThA, paiThA, naThA, teDayA, janamyA jevAM rUpo puMlliMga bahuvacanamAM maLe che. marAThInI jema prAkRta bhUtakRdaMtanA illa pratyayavALAM rUpo paNa temAM prayojAyelAM che. napuMsaka e. va.mAM lAgauM, kariuM, nIThauM, dIThauM, lIdhaM, thay, joyauM, hatUM, naDatUM aDatUM ane napuMsaka ba. va.mAM kADhIyAM, jItAM, kIdhAM, gyAM, paiThAM jevAM rUpo maLe che. strI. e. va. mAM caDI, UpADI, dIdhI, paiThI, kahI, huti ane strI. ba. va.mAM siNagArI, parivarI, sanakArI jevAM rUpo maLe che. saurASTramA vyApaka ANI pratyayavALAM rUpo paNa strI. e. va. ane ba. va. mAM maLe che. u. ta., kahANI (1-85), UjANI (1-72). sAmAnya rIte bhUtakRdaMta kriyApadanuM kAma sAre che. hetvarthamAM karivA, tariyA, varavAnu, karavAnu, sUvA jevAM rUpo maLe che. * saMbaMdhakamAM kahI, lopI, TAlI, pAmI, praNamIya jevAM rUpo maLe che. apa Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhraMzathI cAlyA AvelA evi, evI aMtyagavALAM rUpo paNa maLe che. u. ta., vaMdevI (1-1), pikkhevi (2-107). vidhyartha (sAmAnya) kRdaMtamAM paraNavU (1-85) jevA rUpa maLe che. ___ (5) avyaya-avyayomA kriyAvizeSaNa, nAmayogI, ubhayAnvayI ane kevaLaprayogIno vikAsa A bhUmikAmAM ThIka pramANamA che. kriyAvizeSaNa avyaya A kRtimAM nIcenAM kriyAvizeSaNa avyaya maLe che. sthaLavAcaka-jahiM, jAM, vari, Upari, dUra, dUri, paratakhi, pe, pApali, dhuri, bhItari. kALavAcaka hivai, hiva, havaI, java, tava, Agai, Aja, jAma, tAma, kivAraiM, punarapi, ahanisi, sadA, pUraviM, vAra vAra, tyAhara pachI, pachai rItavAcaka- jima, tima, jaM, taM, ima, kima, emaI, kimai, pari, pare, pANaiM, pANi, sahajaiM, anibAra, kAraNavAcaka-kAM, kAi, kima, kAMI, siuM nizcayavAcaka- nizcaiM, niTola, nIma, sahI saMzayavAcaka-- ki, kiri, raSe | nakAravAcaka- na, nahI, nahIM, navi, ma, aMaH nAmayogI avyaya sthaLavAcaka-pAsi, pAsaI, vari, Upari, majhAri, majhAre, sarisu, lagai, mAMhi, mAMhai, bhaNI, pe, pratiiM, pati kALavAcaka-pAchilI hetuvAcaka-resi sahitArthaka-siuM, sarasiuM, sahita, sAthii rahitArthaka--viNa, pASai, paSai tulanAvAcaka-samANa, samAna, pAhi, pAhi sAdhanavAcaka-thikI, karI Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ubhayAnvayI avyaya samuccayavAcaka - nai, naI, anai vikalpavAcaka-ki, kai, ke virodhavAcaka-puNa, paNi, paNa saMbaMdhavAcakaH-jai-tu, ju-tu, jau-tu, jaM-taM, jau, tu, valI, jima z2imatima tima pariNAmavAcaka-nahIMtari . kevaLapayogI avyaya saMbodhanavAcaka--ho, re zokavAcaka hA hA vinaya-saMmativAcaka-z2I jI ki. re, ri, ya ane a pAdapUraka tarIke vaparAyA che. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavizrI lAvaNyasamayaviracita nemiraMgaratnAkara chaMda prathama adhikAra smRtvA zrIzAradAM nemeshchndobhirvividhairvraiH| prabandhaM bandhuraM kurve raMgaratnAkarAbhidham // sArada sAra dayA kara devI, tujha payakamala vimala vaMdevI, mAgU sumati, sadA taI devI duramati dUra thikI naMdevI. 1 hivai hauM bolau melhI mAyA, tUM kaviyaNajaNa kerI mAyA; bahu guNamaNi tujha aMgi samAyA, avaguNa avara anaMta gamAyA. 2 tujha tanu sohai Ujjala kaMtI, pUnimazazihara pari jhalakaMtI; paya ghama ghama ghugghara ghamakaMtI, haMsagamaNi cAlai camakaMtI. 3 cAlai camakaMtI jagi jayavaMtI, vINA pustaka pavara dharai, kari kamala kamaMDala, kAne kuMDala, ravimaMDala pari kaMti karai. 4 hiyaDaI hita ANI suNi mujha vANI, jai hUM tujha bahumAna lahauM, tu mani ANaMdaI, nemijiNa vaMdaI, nava nava chaMdaI kavita kahauM. 5 devI koI nahI jasu tullai, tava tUThI sA sarasati bullai; suranara kiMnara rAja vaSANI, te tujha dIdhI avirala vANI. 6 A erda * zrI gautamAya. B erda0 // zrI vItarAgAya namaH C zrIH ai namaH // B samRtvAM. A zAradA. B sAradA. AB neme. C nemai. A chaMdobhivividhairvaraiH B chaMdobhirvavadhevaraiH C chaMdobhivividhirvaraiH AB prabaMdha. C prabaMdhaM baMdhuraM. ABC raMgaratnAkarAbhidhaM. 1. C zArada. AC dayA para. B mAMgU, C mAMgu. B tai. A dUramati. B dUri thakI. 2. BC hiva. AB hUM bolU. B mehalI. B keraDo. A buhu. A gaNamaNi, B guNamaNa. ___B aMga na mAyA. B ava anaMta. 3. C sasihara paya jhalakatI. A ghaghura, B ghughara. 4. B je cAlaya. B veNI. C dharaI. B kari kamali kamaMDalu. C kaMta. 5. A hoyaDi, B haiDai. A jaya hUM. AB lahUM. BhUM. C mana. A. ANadiiM. B 'nemijiNa vaMdaI' e zabdo nathI. A chaMdiiM. B 'kavita' ne badale 'chaMda' che. AB kahUM.. 6. B jasa, C tasu. A tUThI sarasati, C tUThI sArasati. B bolai. A surunara. BC rAji. A avicala. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taI vANI dIdhI puhaviprasidhI, kidhI su-pari apAra; bhavasAgara tarivA, pAtaka harivA, kariyA kavita udAra. 7 ima bolai kaviyaNa, suNijyo bhaviyaNa, mujha mani ati ANaMda; nitu nava nava yugatiiM gAisu vigatiiM, bhagatiiM nemi jiNaMda. 8 ju tUThI sarasati mana sudhiI, kahisiuM kavita tu coSI budhiiM; gAisu guNa nemIsara kerA, poSisu bhAvaI bhAva bhalerA. 9 kavita kavita kahI sahUa vaSANai, kavita taNA puNa bhAva na jANai; soi kavita jiNi dusamana dUmai, kovidajanamani lAgauM ghUmai. 10 deSI caMda cakorA haraSai, vastu vizeSaI pAraSi paraSaiM, kariuM kavita jau catura na cAhai, soi kavita kahIi syA mAhiiM ? 11 karisu kavita te rUDAM hoisiI, rasi lINA kovidajana joisiiM; hiva alavaisiuM Alasa chAMDauM, nemi taNA guNa gAvA mAMDauM. 12 ika vInataDI dharajyo hIIi, te e kavita mAMhiM nahIM kahIi, janama huu sorIpura sAre, puNa pahutA dvArikA majhAre. 13 kaMsaprANa jaba jo hari hariyA, jarAsiMdhubhayi yAdava DariyA, vegiiM gayA rayaNAyari nAsI, lahIya lAga dvArikA nivAsI. 14 7. A didhI. B pahuvi. C pAtaga. 8. C kaviaNa. B suNiyo. C bhaviaNa majha. A muni. B nita. B yugatai, C yugati. ___A gAyusu, C gAyasu. B vigatai, C vigati. B bhagatai, C bhagati. 9. B sudhai, C zudhi. BC kahisu. A kavita hu. B nemIsvara. B poSisa. A bhAviI. 10. A sahU A kavitaNA guNabhAva. AB jiNa. A dUsamana. B kovidajanamana, A kovida jaNamani. AB lAgU, 11. C haraSiI. AC vizeSiiM. B pariSa, C pAriSa B pariSai. B karUM. BC ju. A cAhiiM. B kahI syA gAhiM, C kahoi syA mAhi. 12. B rUyabUM, C Dau. BC hosii. josiiM. A alaviiM, C alavi. A sU, B syU. . AB ThaMDUM. B maMDUM. 13. B eka. A dharayo, B dhariyo. A haii, C hoi. A te kavita. AC mAhi. A janma. A haU, B havu. B sUrIpura. A 'hUMtA, . C puhatA. C majhAri. 14. kaMsaprANi. B je. B harayAM C hariA. AC bhaya. B DarayA, C DariA. BC vegi. ., A rayaNAyara. AC lahI. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 61.. e prastAva achai ati moTau, cihuM pade kIdhau caraboTau; ADauM treDauM havaI na herUM, kahisu caritra nemIsara kerauM. 15 soriapura vari vara siMgArA, gaDha maDha maMdira poli pagArA, yugiyugatA jahiM jina-vihArA, Upari kanakakalaza jhalakArA. 16 chAnA chaila vasai dAtArA, kevi catura nara guNabhaMDArA; parighala puNya karai anivArA, tiNiM nayariI nitu jayajayakArA. 17 samudravijaya jaya dharaNIdhArA, haya gaya pAyaka bahu parivArA, aridala dalaNi dharai UbhArA, jai-lacchI uri navasara-hArA. 18 tasu paTarANI puhavi-sArA, zivAdevI sahajaI suvicArA, rUpaI raMbha karai dhikkArA, prANanAtha-siuM prema apArA. 19 tAsu uari kia lai avatArA, cauda supana siuM sAmi ahamArA, tribhuvana soha caDAvaNahArA, janamyA dhana dhana nemikumArA. 20 tu re janamyA dhana dhana jina sAmalavana nemikumAra nariMda-ghare; siNagArI nArI savi savicArI, maMgala bullai madhura sare 21 tava naravara-viMdA, causaThi iMdA, Avai ahanisi raMgabhare, paya praNamIya bhattiiM, te eka-cittaI, utsava maMDai viviha pare. 22 bhU mU vajjai bhUgala bherI, svaramaMDala nIsANa napherI, tUra tivila jhallarI naverI, Dhola Dhamakkai serI serI. 23 15. B moTu. A cihUM e divasi kari u caraboTu. C kIdhu. B caraboTu AB AtreDU. ___A hivaiM. C nave5. A kasisu. B nemIzvara. AC kelaM. 16. A sorIpuru, B sorIasura. AB vara vara. BC jagiyugatA. A jihiyAM, B jihAM. B jaina vihArA. 17. A chayala. B kiMvi. A paraghala. A 'karai' nathI. tINi. naya bhitu. 18. A mAM A kaDI nathI. B mAM trIjuM caraNa nathI. B jayalacchI 19. B tasu. B pahuvai. A sahajiM, B sahijai. A rUpiI. A dhikArA. B syUM. 20. A tAsuu, B tAsa. A Uri, B Uyari. A kiya, B kuli. ____A coUda. B sapana. A sU, B syUM B hamArA. C tribhuvani. B moha. 21. A ta re dhana dhana janamyA. BC suvicArI. AC bolai. A vividhu sure. 22. A nava. C cusaThi. A ahinasi. A paya pAmI bhagatiiM. A maMDava vivaha pure, - B vivadha pare, 23. B siramaMDala, C saramaMDala. A tavili, B tivala. A jhallara. C niverI. B Dhamakai. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tu re Dhola Dhamakkai, ghugghara ghamakai, pelA pelaI khaMti dhare, baMdIjana bhATa ki cAraNa cATa ki vATa ki naTa liva teNi pure. 24 dAnaI sanamAnaI, phophalapAniiM, savi saMtoSyA suparikare; baMdhai suvizAlA vanaramAlA jhAkajhamAlA dhavalahare. 25 iNi pari abhinava viracIya jaMgA, dini dini vAdhai kuMara sucaMgA, aMjanagiri sama sohai aMgA, gayadUSaNa, bhUSaNa navaraMgA. 26 ku re bhUSaNa bhAliM nihAliM, nirupama TIlauM jotAM tRpati TalI; nAnhaDalI kaDalI kari AvaDalI, vAMkaDalI vAMkalaDIya valI. 27 AropI TopI mastaki upI, sujani samopI, sukavi bhaNai; payakamala suMhAlAM, bAhu mRNAlAM, adhara pravAlAM vAni ghaNai. 28 kaDi kaMdorau kaMcaNi ghaDIu, uri sirivachUcha rayaNamaNiM jaDiuH kalAvaMta kuMara nhAnaDIu, puNyavaMtanaI padavI caDIu. 29 ramatu rAuli giu gahagahatau, haricI AudhazAlAM puhatau, kutagi koDi silA UpADI, lahakai leI gadA UDADI. 30 jiNi gadA UDADI gayaNi bhamADI, trADI pUriu zaMSa valI; hari dhaNu hIjADI, vegi namADI, raMgi ramADI ThANi calI. 31 savi Audha zarmA, moTau marmI karmI kuMara gehi gayu; te nisuNI nAda viSAda vahaMtu, kRSNa vadana tava kRSNa thayu. 32 . 24. A ta re. A Dhamakai. A ghaghara, B ghughara. B bhaTa ke vATa naTa liva tiNa sare. C baMdIjaNa. ___cAraNa vATa ki vATa naTa liva tiNi pure. 25. A dAniiM sanmAniiM, B dAni sanamAni. B pAni. A baMdhiiM. B vannarivAlA. 26 C viraci jamA. A dina dina. AC vadhai. A caMgA.. 27. B nihAla. A nirUpa. AB TIlU B tripati. A tRpati valI. A nhAnhADalI, B nAhaDalI CvAMkaDalI vAMkaDI vaDI. 28. A Aropoi. B vani. 29. BC kaMdoru. BC kaMcaNa. A sirivacha. B rayaNimaNi. A kUyara, B kuMvara. B nAnhA___ DIu, C mAnhaDIu. A puNyavaMtaniiM, B puNyavaMtanI. 30. B gayu. AB gahagahatu. BC AyudhazAlA. A puhUtu, B pahutu. AC kutigi. A lahaki B lahikai. A ulAlI, B UlADI. 31. A jINai. A UlAlI, B pUrayau. BC ThANa. 32. BC Ayudha. B saramI. B moTu maramo. A kramI. B karamI. A kUyara gahigahiu. vaDA. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tiNi avasari dharaNI dhaDahaDaie. daha disi gayaNaMgaNa gaDagaDae; gaja adha-gaja jAtAM ASaDaie, girisiri siSara siSara SaDahaDae. 33 rosi bharI nArI taDaphaDae, viNa trevaDi UtrevaDi paDae; mahIyali nAda suNI e vaDa e caMdasUra behu laDathaDae . 34 laDathaDiA kAyara caMda-divAyara, sAyara sattai jhalahalIyA, kiMnara jhalaphalayA, sura palabhalIyA, zeSanAga savi salavaliyA. 35 dharaNIdhara DhaliyA, puhaviiM paliyA, tArA truTavi TalavalIyA; kolAhala kalIA dAnava maliA, ralayA mAnava valavaliA. 36 tuMga turaMgama sarasI ghoDI, nAThI gAi gaI gokala joDI; khIlau DhIlau karI vichoDI bhaiMsi bhaDakiiM baMdhana troDI, 37 phuTTai golI, gorasa nIkA vahai vasudhAtali dhavalI nIkA; traDa baDa trATaka trUTaI sIkAM, nArI vadana karai tava phIkAM. 38 kari phIkAM nAri ki vadana gharabAri ki kevi asArai aDavaDae; caMpaka jAsUla ki bahulAM phUla ki mUlaha viNa vani raDavaDae. 39 bhaTTa bhalA jhUjhAra ki dhUjaI apAra ki bhUpati bhUmi paDyA raDavaDae; vahUara-uri hAra ki trUTai tAra ki thAhari thAhari thalahaDae. 40 isiuM deSI hari hIaDai DarIu, " majha Upari ko hari avatarIu , rAjakAji mujha pUMThai phirIu," hA hA hari gADhau gahibariu. 41 33. A tINi. AC dhaDahaDai. A daha da. B gayaNaMgaNi. A giri ziSiri zipiri SaDahabie. 34. B taDaphaDai, C taDaphaDaie. B trevaDa. AB UtrevaDa. C paDaie. BC mahIali. C evaDai 6. A laDathaDaie, B laDathae. 35. A laDaaDIyA, B laDathaDayA. B sattaya, AC jhalahalayA. AB suru. AC SalabhalayA AB salavalayA. 36. B pahavai. AC TalavalayA. AB kalayA. A nidavi milayA. C rulizrA. A valavalayA. 37. B tu re turaMgama. AC sarisI. BC gala joDI. AB SIlu. B DhIlu. AB karIya. B bhaTakkai, C bhaTakatI. 38. A phUTai. C gorasa sIkAM. AB vahi. A dhavalI nikA BC taDa taDa. A truTTaI. 39. B phokA. A nAri vadana gharibAra ki, B nAri ki vadana kevi. AC aDavaDaie. ___B caMpaki. A buhUlAM. A raDavaDaie. 40. A bhaDa, C bhaTa. A raDavaDaie, B raDae. A thalavaDaie. 41. B isyUM A hoyaDi, B haiDai. A koi. A pUThiiM. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tava balibhadra vacana muSi varaNai, " kA ho kRSNa, kisiiM tUM karaNai ? rAja nAmi e ANai araNai, eka nAri pAdharI na paraNai. 42 na-na paraNai nAri ki madana avatAri ki, nemIsara saMsAra tarai; e viSayataNAM suSa viSa sama deSI nizcaI dArA dUri karai. 43 tiNaI duSiiM dUSyAM tarasyAM bhUSyAM mAtatAta mani Seda dharai; kahi kahi re bAlA kAnhA kAlA, teha thikI tUM kAi Darai ?" 44 tava hari nemIsara teDAvai, kAraNa jANI jiNavara Avai; miliyA baMdhava mAlASADai, bAhu taNAM bala beu diSADai. 45 diSADai bAhu taNAM bala, pahilauM hari laMbAvai hAtha; te kamalamRNAla taNI pari tatakSiNi vAlai tribhuvananAtha. 46 valatu jiNavara-kara lAchi taNau vara vAlaNi laggau jAma, te pari jaMpUM kima, jou hari jima hari hIDoliu tAma. 47 hari ciMtai, "e isiu baliu, kAM hIDai kAmiNithiu TalIu ? mAtatAta hIyaDai haraSAvauM, ika padamiNi prANaI paraNAvauM. 48 paraNAvauM prANaI kai vinnANaI," ciMtai citti upAya, 'aMteura sarisu nemikumara vara melI savi samudAya.' 49 hari haraSiiM pahutu vani gahagahitau jhIlaNa resi rasAla; peSI jala-poSI, cihu~ pakhi coSI, cauSaMDI causAla. 50 42. A balibhadda. AC viraNai. A kiraNai. B nAri e. 43. AB avatAra. B nemIzvara. A viSama sama. B viSa sama jANI. 44. A tINi. BC duSi. A mAtapitA. A duSa dharai. A kahiza kahiza. B thakuM, ___C thiku. BC ka. C Darai e. 45. B nemIzvara. C miliA. A behU. B deSADai. 46. BC deSADai. AB pahilU. B kamalanAla. C tataSiNi. 47. A vAlatu. C taNu. A vAliNi. A lagu, B laggu. C jaM. A joi. B hiMDolyu. 48. BC aisu. A kAMi hIDii. B kAmiNithu, C kAmiNithI. A hoyaDi haraSAvU , B hai. ___Dai haraSAvU. B eka. BC padaminI. A paraNAvU', B pariNAvU. 49. A pariNAvU , B paraNAvU. C prANii. B kAi. vinANai. C ciMtI, B cauMtItti. A aMteura nemikumara vara sarisu. B sarasyu. A samadAya. 50. A hariSiI, C haraSi. A puhutu, C puhatu. AB vana. AB garagahatu. C jali peisiM. A pakSi. B cuSaMDI. B cusAla. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRSNAgara kastUrI cUrI, kesara sAra kapUraiM pUrI, caMpaka caMdana vAsaI vAsI, SaDoSalII nIra nivAsI. 51 nAnAvAsI nIra abIra bahulapaNi bahikai avani majhAri, abhinava aMteura sarasiu deura jhIlai deva murAri. 52 ima kUDa kamAi giu UjAi, sanakArI savi nArI, tava lachamacha gopI lajjA lopI kutiga karai apAri. 53 gula galIu nai sAkara bhelI, iNi pari atighaNau ThAMmelI; nemi pratiiM jaMpai aMteura, " jhIlai deva anai amha deura. 54 sAmI, tumhacu vAdhai vAnu, bola pramANa karu jau mAnau, eka nAri paraNevauM mAnau, nahIMtari sama desyUM jAvAnu." 55 raMgaI rAhI rASai sAhI, rUpiNi pAya paDai UmAhI; Ali karai ati rANI rAulI, kamalanAla bharI chAMTai caMdrAulI. 56 tAla na cUkai saghalI sAthai, pADai tAlI hasatI hAthai, hAvabhAva nava nava pari karae, amIya samI vANI muSi jharaeM. 57 ThAkura bola kahai varavAnu : " nemi, na kIjai nIThara vaanu| ThAma nahI hIvai bala karavAnu, A avasara kanyA varavAnu". 58 "tuni jANau jhAjhI jeThANI, amha ghari nAri husii derANI; pAya paDatAM ati duSa Avai, kisiuM teNi pariNavu na bhAvai. 59 kai jANau paraNatAM suhelI, niravahitAM paNi kharI duhelI; nArI biruda achai e Agai, jaM jaM mani bhAvai taM mAgai. 60 51. BC kesara kapUraka pUraI pUrI. A vAsiI', B vAsiM. 52. AB nanavAsI, C na tu vAsI. A nIrai. A buhalapuNa, C bahulapuNa. A sarisU, B sarasyaM. 53. A jiu, B gayu. A nAri. A apAra. 54. A guliu. C jaI sAkara A ThAmelI. B iNa. BC prataI. B devara 55. AC sAmI tu tamha vAdhai. B karUM. AB ju mAnu. AB paraNevU mAnu. AC kA tumha sama desi jAvAnu, 56. AB raMgiIM; rUpaNi. B kamala bharI. 57. AC sAthiI. A hAthiI, C hAthi. A naba nava karaie. B amI samANI. A araie. 58. AB bola kahu TharavAnu. C hiva; karivAnu. 59. BC tumhe. AB jANu. A huA~sa. A kisi, B kiMsyU. B paraNevU , C paraNaq. 60. B jANu; paraNetA: sohelI; B puNi, C puNa. BC dohelI. A birada. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ku re mAgai mANikamotI moTAM, SoTAM nahIa lagAra, vara ghATa vizAlA kanaka pravAlAM cIra suMhAlAM sAra. 61 SiNi kamaSA mAgai, vAra na lAgai, A UpannauM kAja; 'rahu rahu priya dhIrA, jAcA hIrA ANI Apu Aja. 62 nIma nathI iMdhaNanI bhArI, te AgilI tuNi parivArI; AvyA ghari paNi cahuTai jAsiu, ghRta pASai lUpUM kima pAsiu ? 63 kima khAsiu lUSau, sahU ko bhUSiuM, nahI sAlaNauM sarASa; ghari tela te nIThauM, mirI na mIThauM, vAnAM joii lASa. 64 tujhe haIi na jANau, kiMpi na ANau, valI bahulu taMbola, joIi ghara sArU rUDau vArU kuMkuma keru rola.' 65 valatUM nara ju phADai bAMkau, nArI vadana karai tava vAMkauM; vlN| vacana ju bolai 'vAlI,' nArI bhaNai, 'jA jA re hAlI. 66 jA jA re hAlI,' lajjA TAlI, bolai bAMgaDa bola; ghara-aMgaNa chaMDaI, kaMdala maMDai, nIThara thaI niTola : 67 'huM sadA aNUrI, eka na pUrI taiM puhucADI Asa;' ima UThai hUMkI, 're re suSI tujha-siuM siu gharavAsa ?' 68 haThi caDI hihaNabA hAkai, pApiNi pati mArevA tAkai; joi pATalau paDIu pAsaI, nara tharahara dhUjaMtau nAsai. 69 tu re nAsai nara tharahara dhUjatau, daiva prati dii rADi; e bharIya aNatthiI taI mujha matthiI bhAgI kAiM kuhADi. 70 61. A ta re; nahI. 62. A Uparnu, B a UpannU. C prIa. 63. B nIma. AB te pAhilI. BC puNa. C cuhaTai. C pakhii; lUkhauM. B SAsyuM. 64. B SAsyu. AB lUSU'. B sahUi. B bhUSyU. A sAlaNU. B to. A nIThayU. AB mirIya. ___AB mIThU. 65. C hII. B jANu. B ANu. B bahula. AB rUDu. 66. C valatu. AB bAkuM. AB vAMkU. A jo bolai 67. AB lajA. C baMgaDa. A pari aMgaNi. C thaia 68. B pahucADI . C taI puha caI sI Asa. B tujha syU syu. 69. C hihaNAbA. AB pATala. A dhUjatu. 70. A dhUjatu. B pratiiM. A di. BC bharI. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAriI nara tAjiu gADhau lAjiu, mehalai ghara ghara vAta; desAura keruM koi naverauM, pUchai tava saMghAta. 71 dUri jamAi jAtau jANI, Avai pIhara, ceDi UjANIM; 'kAM re hilI hIAnI nAThI, gayau nAha, tUM gADhI ghAThI !' 72 tava sA hii vimAsai UMDauM, 'jAi nAha nahI amha rUDauM; eha taNauM ANiuM ghari SAjai, e jaM bolai taM savi chAjai.' 73 prANai pati pAchau teDAvai, te bApaDau valI ghari Avai, tyAhara pachI jaM nArI aNAvai, te te kAyara vegiI lyAvai. 74 puruSa hui paMcAnana tolai, valatUM nArI vacana na bolai; jima jima kAyarapaNauM prakAsai, tima tima nara gADherau ghAsai. 75 jau nara phiratAM deula deSADaI, tu te nArI na caDai ADai; jima jima nara nIsata sata chAMDai, zAMNA Agali suMDala mAMDai." 76 jaMpai nArAyaNanI rANI, " nisuNau nemikumara amha vANI; uttama madhyama hui naranArI, jou rAjana, ridaya vicArI. 77 ku re jou nArI ridaya vicArI, uttama ehavI huMti; suSiNI prIya-suSii, duSiNI duSii, nehA navi mUkaMtI. 78 sA ati sukulINI, priya guNi prINI, pramadA premarasAla; sohai zazivayaNI, vara mRganayaNI, caturi na cUkai cAla. 79 dAni karI dakSiNa kari varasai, sIlai sItAnA guNa purasai, puNya karai naI pApa nivArai, te kula ekotara su tArai. 80 jaM jaM naranaI mani UbIThauM, taM nArInaI na gamai dIThauM; kuvacana kisiuM na bolai, bAlai dhana aMgaNai sA suMdarI mAlhai. 81 71. A nAri. B tAjayu. lAjayu. A melhai. B naveru. A navu saMghAta. 72. A jAtu. B pIhari. B halo, C hallI, A hIyAnI, B haiAnI. B nAha havi tU. 73. B sA hai. AB UDUM; rUDUM. AB taNU. B ANyU. 74. A prANi. AB bApaDu. C tyAra pachi. A vegi. 75. A puruSa puhuvi paMcAnana. AB kAyarapaNU. 6. BC ju. A jau phiratAM, C ju phiratAM. A caDii. B chaDai. B syANA; suMDara. 77. B nisuNu. B ridayi, C hRdaya. . 78. A to ra jou. C hRdayi. C prIa sukhIi; dukhIi duSiNI. B neha. 79. C sukalINI. BmAM prIya guNi' e zabdo nathI. C premi rasAla. BC sasivayaNI. B catara. 80. B dAniI. A sIli, C zIliI. C zItAnA; purisai; ekottara. 81. B naM jaM mani bharatAra. AB UbI. AB dIThU. B kisyU. A aMgaNi. C ghara aMgaNi. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttama madhyama nAri na saraSI, svAmI, kAMI na paraNau paraSI ! tujha baMdhavA rAja niravAhai, eka bahuara siuM nahI niravAhai ? 82 tu re cAhai aMteura vIMTiu, deura, kimai na mUMkai keDi ! prIchavai rasAle vacana suMhAle, nemi, na kIjai jeDi. 83 hivai thAu DhIlA, ati aDasIlA kima na thaIi, devaH / / amha siuM saMtApu ? Utara nApu, e tumha virUi Teva." 84 nemi prati paraNavU na bhAvai, uttara detAM meli na Avai; hA na kahI, tima nA na kahANI, 'mAniu mAniu' bolai rANI. 85 tu re bolai rANI, zravaNi suhANI, vANI amIya samANa; te nayarI parisari samudravijaya-ghari harinaiM kIdhauM jANa. 86 kanyA varavA nemi pitAnUM karasii vacana pramANa, surakiMnara josii, rUDauM hosii, mahImaMDali maMDANa. 87 atha kalaza emaI mana UmAhi mAi sarasati sira nAmI, samayaratna gururAya pAya puNa tehanA pAmI, 88 puhuvi-prasidhau pragaTa prathama adhikAra suNAviu, nemi sahita parivAra nayari ANaMdiI Aviu; 89 pariNAvA utsaka huyAM, kima pUjai mananI ralI, lAvaNyasamaya te bolasii ju lahisii avasara valI. 90 iti zrIraMgaratnAkarAbhidhe zrIneminAthachaMdo'dhikAre prathamo'dhikAraH saMpUrNaH // 82. C sariSI. A tajha baMdhAvacA rAja na vAhai. C rAja narvahai. A suM, B syaM 83. A tu re vAhi. AB kimhai. A keDa; jeDa. 84. BC hiva. B kihamai. B ahamanaI syUM saMtApu. 85. B paraNevU, C paraNavau, AC Utara. C mAniu. 86. A ta re AC amIa. C nayaraha pari. A kovU 87. A varivAna, C varivAnau. A karisi, C karisii. A suru, rUDU. 88. A sari; samairatna; pAya puNa tehanA puNa pAmI. 89. A suNAvyu, B suNAyu. C parivAri. B Ayu. 90. BC huA. AB rulI. A lAvaNyasamaI. C bullasii. A jo hosii. ___A iti zrIraMgaratnAkarAbhighe chaMde prathamAdhikAraH // Citi zrIraMgaratnAkarAbhidhAne prathamodhikArA / / cha / / Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya adhikAra dUhA brahmA-vaMza vibhAsatI, satI-ziromaNi mAta, sAdari sevisu zAradA, jANi jagi vikhyAta. 1 sevaka Upari kari kRpA, sAmiNi, nayaNi nihAli; pUravilau taiM paDivajyauM, te pratipannauM pAli. 2 mAta, mayA kari majha bhaNI, AvIya avatari aMgi; jima bIju adhikAra huM mAMDauM mananai raMgi. 3 valatuM jaMpai sarasatI, ' maI tujha puhuvi prasidha, Agai appiu vacanarasa, valI vizeSiI dIdha.' 4 laddhau vacanarasa sarasa maI, suNijyo je jagi jANa; nemikumara vara paraNasiiM, karasiI tAsa vaSANa. 5 hari haraSiu hIaDai ghaNauM, haraNyA dasai dasAra; desi-videsi vilaMba viNa joI kumarI sAra. 6 joi joi kumarI sAra, valI na lAiM vAra; juThalA nemikumAra, raSe patalai. 7 Agai dohilA manAvyA, Aja citai gopIrAja, vaDai pramANi kAja vaMchita phalai. 8 jovau jehanaI mastaki chatra, mehalIya desanAM sUtra, . pitAnaiM pUchai putra rabhasa bhare. 9 B ane C mAM chaMdanu nAma nathI. 1. A zaromaNi, B siromaNi. B sAmiNi sevasi sAradA. 2. B sAmaNi, A pUravalu', B pUravilaM. A paDivajiu, B paDivajyUM. A pratipannU, B pratipannU 3. BmAM A kaDI nathI. A mAgU, 4. B valatu bolai. C mAi. B tUM pahuvi. A aggii, B agai. A Apiu, B Apyu. A vazeSi, B viseSai. 5. A didha, B diddha. B te sarasa mai. A suNiyo je jagi tumhe jANa. C jugi jANa. A kahi siu, B kahiy. 6. A hariSiu. B haiDai haraSyU ghaNU. B desavidesa. A vaNa. 7. B baloa. BC lAgai vAra. A tuThalA. 8. BC gopInu rAja. C vaDa pramANi.. 9. AC jou; melhI, B desanU. AC pitAna pUchai putra. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Avai sAhamA vevAhI, catura te kanyA cAhI, mUraSa mokalyA vAhI Apulai ghare. 10 . joDAvADai je milai, tisI nahI ko nAri, tiNi kAraNi ghari ghari bhamai hari dvArikA ri majhAri. 11 ugrasena-ghari aMgaNai saSIa taNai parivAri, ramatI dIThI raMgabhari rAjali rAjakumAri. 12 rUpaI karI raMbhA jisI, kai uravasI samAna; tribhuvana mAMhi na Upajai bihuM trIjauM upamAna. 13 komala aMgi kalA ghaNI, raMjai nava nava raMgi; hari haraSai niraSai ghaNauM baisArI uchaMgi. 14 daMta jisyA dADimakulI, jIha amInau kaMda; avani-vadItA je hatA jItA vayaNe caMda. 15 jItA jItA vayaNi caMdalA, trAThA gayA gayaNi nAThA, divaja UgatA mAThA lAji maraI. 16 jItAM jItAM nayaNe hariNa, trAThAM karai hRdai kAThAM, vegai ju veDi paiThAM chUTA tu zara I. 17 jItA jItA gatiiM jou gajapati, kSaNai na pAmai rati, haii vimAsI mati DUMgare gayA. 18 jItA sIhalA kaTine lAMke, kAMi na cAliuM raMke, Avai dIhaDe vaMke dIsatA rahyA. 19 10. AC Avai isyA sAmhAM. vevAhI; kanyA vAhI. B muraSane. B apulai. .. 11. B tiNa. 12. A AMgaNai AB saSi. 13. AC rUpi; tribhuvani. A trIju. 14. C haraSai haraSai ghaNau, AB ghaNU 15. B jasyA; kalI. A amIyanu, C amIanu. B havA. 16. BC vayaNe. B pAThAM gayaNaMgaNi nAThA. A divasi; lagi marai. 17. BC kariya hRdaya. A vegi jaI. B chUTA tu sara e. C chUTA tu nAsi marai. 18. B gati, C gati. B haiDai. C hoi vimAsI mAsI mati iMgara gayA. 19. AmAM A kaDI nathI. B laMke; cAlyU; Ave. C dIhAr3a vaMke. . Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 71 dUhA veNaI vAsaga jitta java jai paiAli paThA; jItAM rAtAM kamala kari jai jala mAMhi naThA. 20 hari mRga hari hari kamala vasatAM ekai ThAi, hari jINaiM jItA kumari nAThA daha disi jAi. 21 sohai saralI nAsikA, ati aNIyAlI aMkhi; bhamahi kasiNa, bhamarA bhamai bhUlI bhamarI bhaMti. 22 kalA bahuttarI-parivarI hari-mani vasI apAri; dhana dhana te vihihatthaDA jeNai ghaDI e nAri. 23 / ugrasena avasara lahI bolai ehavI vANiH / " kai prabhu, melau nAtalaM, kai pariNAvisu prANi ? " 24 kSaNa ika hari hIyaDai hasyA, raMjyA vacani vinANi; melii meliuM nAtalaM, ciMtiuM caDiuM pramANi. 25 ciMtiuM caDiuM pramANi, mahIyali vistarI vANi, pragaTIya haraSaha pANi, Arati TalI. 26 dhAI dhasamasa gAI gorI valI aMtevArA sorI, vaMchita kezava ! torI AzA phalI. 27 baiThA baiThA phUTaDA je phAMdi kADhI, kuMkami kesari gADhI, pIlI tehanI dADhI, TIlAM kare. 28 B ane C mA chaMdanu nAma nathI. 20. A mAM A kaDI nathI. C veNi. B vAsiga mita javA jai, C pAyA li. B jItAM gatAM kala krami. C jItAM rAtAM kamala kami jai ai jala mAhe naThA. 21. A kamali AB eka AC hari jANai. B dasi. 22. A kasiNi. B bhamarA bhaNai. 23. AC bahutari. A muni. B sI apAra. A te vihahatthaDA, B te vahihatthaDA. AC jeNi. 24. A melu nAtalaM 25 AB eka. B haiDai,C hIaDai. C vacana. A pachai meliu. B melyU nAtarUM; cItyU. caDa! 26. B cItyU caDayU B mahIalI. A pragaTI. B hariSaSANi. 27. C dhana dhasamasa. 28. B phUTarA; kesara. AC DADho. B pIlai. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jou jounI nahI nirola kIjai i ti raMgarola, dIjai phUla taMbola dakSaNa kare. 29 je jagi josI-jyotiSI te teDyA tatkAla; lIvU lagana vilaMba viNa caumAsai causAla. 30 sarasa rasAle vaDa vaDI, vara pakavAna kamAi; jevaDa trevaDa trevaDI, kima te vaDI kahAi. 31 mAhavi maMDapa maMDaNI maMDAvai maMDANi; jo Upari kIdhI kisI, jisI na dIsai vANi. 32 cAcari caurI tADIi, cIra vichAhai caMgA; mAhavi moTau maMDIu ima jagi jAsaka jaMgA. 33 coSI cAuri pAtharai maMDapa mAMhi vizAla; baiThauM sohai sAjanauM, gAiNa gAi rasAla. 34 maMDai anucara cAkulA, Alasa alagAM choDi; bhANAM vANAM kanakamai kacolAnI koDi. 35 baiThI cheka viveka dhari, upai pauDhI pAMti; dhaba dhaba dhaba dhuMsaTa paDai jimai aDhArai jAti. 36 nIlI sUkI dhuri ghaNI mUkI phalahuli phAra; SAreki SuramAM SaDahaDI sAkara sarasa apAra. 37 caDacaDa cAra ulI caturA prIsai paraghala cheka; vara varasolAM vATalI phalahuli valI aneka. 38 29. B jou rato nahI nirala kIjai te raMgarola dI i. C jou ratI nahI nirola kIjai ti ___ raMgarola dojai. C dakSiNa. 30. B jotaSI, C yotiSI. B tatakAla, C tatakAlI. C cumAsai. 31. B kima trevaDI kahAI. 32. BC mAhava. A maMDapi; maMDAvI maMDANi; jisI kisI. 33. BC curI. B tADIyai. A vichAhi, B vichAyA. AB caMga. A nAhavi. B maMDIya. 34. A baiThU sahui sAjanU. B guNa gAi, C gAiNi gAi. 35. A cAura cAkulA, B anucara cAkalA, C anucita cAkulA. B bhANA trANA. 36. B dhuri. AC poDho. B mAMti; dhava dhava dhava. 37. B phAla. AB paramA. 3. BC cArulI. BC parighala. B thoka. BC phalahuli avari aneka, AB jaMga. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAMDI murakI naI hesamI pulakI jimatAM jIha; gulaI gulI gulapApaDI gulapaNa etai. lIha. 39 moTA modaka mUMkIi madhurA amRta samAna; parahara pAjAM cUrIyai, bahuta pari pakavAna. 40 dubali SaMDiya bali chaDi tIri pariI tISAli, rAMdhI rAMdhaNahArIi sArI sovana sAli. 41 sArI sArI sovana sAli, su parisai nihAli, ANIU re vaighAli, valI mUMkai maMDorA maganI dAli; nAmai ghRtanI nAli, sAlaNAM taNIa pAli bAMdhai valI. 42 jisiI jimatAM tarasa jANI, sarasa sAkara. pANI, melhayAM vichedi ANI vATalAM bhariyAM. 43 jIre re karI sanADhA, vAsyAM kapUra gADhA, prIsyA karaMbA TADhA kUranA kariyA. 44 dUhA nAmai ghalaghala ghola ghaNa, Avai nirmala nIra; dIdha valI sovana silI, kara-coSAlaNi cIra. 45 UThyA sajana jimI jisii dIjai tavaH taMbolA sadalAM phophala phUTaDAM pAna pratekii sola. 46 dIjai raMga livaMga vara, vara kevaDIu kAtha; TIlAM Tasaraka kADhIyAM, sohai sajjana-sAthaH 47. 39 A marakI. BC phurakI jimatAM. A guli galI. B etI. C gulapaNai evai lIha. 40. B modika; mUkijai. AC cUrIi. B parai. 41. B khaMDI, C khaMDia. BC tIra. C paraiM. A tISAla B rAMdhaNahArIyAH 42. A su parisInI. B valI caDai ghaNoM maMDorA mugAnI dAli. C muMkI, mumamI. 43. B jisai; sAkAra. B mehalyA, C mehalIA C bhario. 44. BC jore jIro karI. B vAsyA kapUra gADhA, C kapUra kAsyA gADhA prIsthA gADhA prIsyA. A kUranAM karAM, C karanA kariA. B ane C mAM chaMdanu nAma nathI. 45. C ghaleNA ghola. BC niramala. B vara coSAlaNi. 46. B dijjai. A pophala; pratekiM. C SAta pratyekii sola.. 47. B lavaMga. B kADhIyai, C kADhIi. A sajana, B sajanaha, Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 coSai caMdani chAMTaNAM, ketaki karaNI jAi, kari kari dijjai kevaDA, kari jevaDA suhAi. 48 girUu marUu mahamahai, caMpaka jaMpa karaMti, kAlu vAlu siri dharai, damaNu bimaNu daMti. 49 zrAvaNa zudi chaThaI divasi nemikumara vara-sIsi SAMtai khUpa bhalau bhariu, mAMDiu caDatai dIsi. 50 mAMDiu mAMDiu re caDatai dIsi, bhariu bhaleru sIsi; mohyA mAnava tIsi dhUpa parai. 51 moTe moTe motIDe jaDI, SIMTalI sonAnI ghaDI, khUpa taNei pAsi caDI kutiga karai. 52 te re Upai, tisiu naveru, jisiu dhavala meru, phUTaDA phUlaDA keru pagara bhariu. 53 / / sAcai sAcai isiu asAbu, jisI sarala kAMbu, TuMkai mayaMka lAMchu lIlAM dhariu. 54 - AryA parivAra sarasa hUu, rAyamai rAyaputti pariNayae; navaraMga neminAho tava tuMga turaMgame caDae. 55 padhaDI chaMda tava caDiu tuMga turaMgi, kiri caDiu parvatazRMgi; . tiNi jAgavai jagi jaMgi, zrRMgAra upai aMgi. 56 48. AC dIjai. B jehavA. 49. A mahimahi. B caMpa karaMti. AC diti. 50. A chaThi, B chaTThinai. B vara sIsa. A SAMti; bhalu. B mAMDaya caData. 51: A mADiu mADiu, B mADayu mADayu. A bhalu ra bhAlaru sosi, B bharayu bhalerai sosi. .. A mAnava nAsiI. B bUMpai. 52. B sonAnI jaDI: taNe; pAsai. 53. A ta re, C tu re. B tasyu; jasyu dhavalaha; bharayu. 54. B sAcau sAcau. B asyu; kAMbau. A dharau, B dharayu. 55. AC sArasa hou. caDaie. B mAM chandanuM nAma nathI. 56. A tavai caDai turaMgi. B caDayu paravatazrRMga. B teNai. BC jAgatai. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siri mugaTa moTau vAhi, ghaNa teja dinakara pAhi; bahiraSA saraSA bAMhi, maNi jaDyA jAsaka mAhiM. 57 jhalakati kuMDala kAni, sasisUramaMDala-mAni, tima tilaka sovanavAni, mama muMki mAnava mAni. 58 ura-vari navasara hAra, tapa tapai teji udAra; . je avara vara siMNagAra, kavi kahai na lahauM pAra. 59 cAlaM ti yAdava jAna, muSi raMgarUDauM pAni; gahagahyA gAiNa gAni, varasaMti avirala dAni. 60 . vAsI sugaMdhaiM vATa, mAragi chAyA pATa; zrRMgArIi savi hATa, tapa tapai toraNa trATa. 61 . mAcaMti mAnava thATa, tiNi jAni koi na jATa; je vacani kari vAcATa, te bhaTita bolai bhATa, 62 kuMkaNa anai karNATa, je deza moTau lATa; etalai raMgA ghATa, ropIu jAM vairATa. 63 khelaM ti khelA khaMti, te tAla navi cUkaMti; vAjina vara vAjaMti, ghaNa Dhola DhamaDhamakaMti. 64 siNagArI sArI nAri, bolaMti maMgala cyAri; java jAi toraNabAri, jina iMdranaiM avatAri. 65 guSi rahI rAjImatI niya nayaNe bharatAra. joi jAMnaiM paravariu vAra vAra anivAra. 66 57. BC mukaTa. A jAsa. 58. B masa mUkiM. A mAnai mAni. 59. A tapai tapai. B teja. A pari siNagAra; kahi. 60. A yAna, C jAni. A rUaDa, B rUyaDUM pAna. A gAyana. C varisaMti. B dAna.. . A varasI sugaMdhi. B pAtharai pAdhara pATa,C pAtharaiM pAdhari pATa. B zRMgArIya. BC toraNi. 62. A nAti. B teNai. 63. B nai. A moTau jATa, B gaMgA ghATa; vayarATa. 65. A siNigArai. toraNi. B jina iMdrataNai aNuhAri. A kaDI pachI A mAM 'AyA atha hanumaMta padhaDI chaMda' lakhela cha: B mAM tathA C mAM 'AryA' lakhela che. 66. C niaNe. A jAni, B jAniiM. A parivariu, B parivarayU. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUpa anopama raMgabhari niraSiu nemikumAra, / tava rAjali rUDI pari pahirai savi siNagAra. 67 hanumaMta padhaDI pahirai siri siNagAra sAra, Aropiu ridaya udAra hAra; jhabakai jhAjhI jhAli gAli, mayamattA mayagala-jitta cAli. 68 neura ramijhami raNakaMti pAya, kari cUDau rUDau ati suhAi; ghaNa ghugghara ghATa vicitra cIra, mRganAbhi bahikai bahuta abIra. 69 kIdhau ati udbhuta vesa jAma, kSiNi pharakiuM dakSiNa aMga tAma; mukhi ghUghUkAra karai apAra, ghaNa aMgi arati, rati nahIM lagAra. 70 sahIyara kahai, "devi, ma jhUri, tujha duSaDAM jAjyo dUri dUri;" tava kavi kahai, kovida ! joi joi, kRta karma na chUTai koi koi. 71 pasUa vADi je pAsai bhariyA, karaNai maraNa taNai bhayi DarIyAM; gayau janama paDiA gali gAlA, ciMtai, kaMpai, na cAlai cAlA. 72 na-na cAlai cAlA, paDiA gAlA, sasA suMhAlA dhUji marai; AhaNaMti mathAlA, chedaI bAlA, bAMdhyA bAlAM bahuta Darai. 73 paMSI paMkhAlA samarai mAlA, karai paSAlA paMkha khirai; na-na phAvai phAlA, hariNA kAlA, nayaNi ghaNAlA nIra jharai. 74 tava te nemikumara vararAjA AyA toraNi karIya divAjA; pasUya taNA pokAra suNillA, sadayapaNai dhuri sIsa dhuNillA. 75 67. A niriSiu, B niraSyu. B rAjala; parai; sayari siNagAra. C siri siNagAra A ane B mAM chaMdanu nAma nathI. 68. B sayara siNagAra; Aropyu ridayi; maimattA; jita. 69. B ramajhima. C pAi. AB cUDu. A rUDa, B khyaDU A ghughara. 70. AC kIdhu. B adabhata, C udbhaTa. B kSaNi, C SiNi. B phurakyU', C phurakiu 71. B sahoara. A kahi. BC jAyo dUri. B karama.. A kaDI pachI A ane CmAM 'atha rUpaka' tema ja B mAM 'rUpaka' e zabdo che. 72. A vADa; kuraNai. A bhaI, B bhaya. A DarayAM. C gayu. A ciMti kapi. 73. B mava. A chadi chAlAM bAlAM bahuta kevi Darai. C chedi bAlAM. B bahuta raDai. 74. A paMSi marai, B paMSi Sarai. B phAlai phAlA. A nori. 75. B bararAjA toraNi AvyA. C karI divAjA. AC pasUa. A suNilA, B suNiyala'. B sadaipaNai. A sosa dhurilA. B dhuNiyalA. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hai ghiga paDau iNai paraNevai, ciMtai nemi, na sarasi imevai, rIva karaMtAM jIva vadhesii, prahiM Ugami paraNavU karesii. 76 sAmalavana mani sAcalaM jANI, kUyari taNI kRpA mani nANI, pasUa-pAsa chUTatA choDyA, navi chUTai te trATaka troDyA. 77 ku re trATaka troDyA, pAsa vichoDyA, pAtaka moDyAM pasUa taNAM; rahI raMgi rimADyA, vani pahucADyAM, ke UDADyAM gayaNi ghaNAM. 78 nirati niradhArI, vAta vicArI, paraNauM nArI nIma nahI; sAmI sAmaliu vegaI valiu, nehi na kaliu nemi sahI. 79 vAliu puNa na valiu ji na jUThau, varisa eka dakSiNa kari vUThau; saMyama leI giu girinArI, tava rAjali jhUrai niradhArI. 80 jIvInUM jIvana sAmalIu, rAjali peSIu pAchau valiu; tiNi avasari je dUSaDAM vItAM, pAra na pAmauM tea kahItAM. 81 kavi kahai bola bi-cyArai, tuhai avasari kahyA pASA kima hoi. adhikai-uchai SoDi na lAgai, kavyAM kavizvari avirala Agai. 82 rAjakumari rAjalade rANI, Talavalai jima mIna thoDai pANI; aDavaDatI Ubari ASaDaie cetarahita puhuvItali paDaie. 83 pASali phirI valyA parivArA, vAliuM ceta karI upacArA; "jI jI jagajIvana sAdhArA," jaMpai "prIu prIu nemikumArA." 84 76. A paDu. B eNai. A ciMtai nemi na sarasi ime.i; B citai na ra risaimevai. A rITha, B rIca. A paragaNUM karesi, B paragaNU karesyai. 77. B sAvalavana. A sAcU. B pasUya. C pasUa pAsa chuTaiM te choDyA. 78. A ta re. A pAsaka moDyAM. A rahi ragi, B rahi ragi. B ramADayA, C jimADayAM A UDayAyA. 79. A paraNU. B nArI eha nahIM. A vegiM. B valiyau. AnI kaliu, Bna klIyau. 80. B vAlyu paNa na valyu jina jUTha. A jina tUThau. A varasya, B varasa. B dakSaNa kara. ___A saMjama. A gayu, B gau. B rAjala. 81. AC peSi. AB te pAcha u. B teNai. A pAmU. AB tea kavItA. 82. A cyArii. C kahA. AB hui. B kavIzvara viralai. 83. A rAjalide. BC vilavai. AC jimatima thoDai. C aSaDaie. B pahuvI. 84. B vAlyUM ceta. A priye priye, B prIya prIya. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 SiNi pATaI SiNi vATai loTaiM, SiNi Ubari SiNi UbhI oTai; SiNi bhItari SiNi valI AMgaNaie, prIya viNa sUnI valIAM gaNaie. 85 karuNa sariI thAnaki ko raDae, jaNa jANai nArI ko raDaie; jANi UjAI paiThI uraDaie, priyavirahi rAjali u raDaie. 86 SiNi pIjai SiNi sUi Solai, SiNi dhUdai sahIyaranai Tolai; kSaNi UThI jAi UtAraiM, hAra dora kaMkaNa UtArai. 87 UtArai hAra ki savi siNagAra ki, saralA hAra ki bhAra karaiH tapa tapatAM hIra ki cIrayAM cIra ki, sakala zarIri ki soha harai. 88 maNimANika dUra ki kIdhAM cUra ki, nAkhyAM dUra ki dUri rahI; kaMkaNa phoDaMti ki jaDa roDaMti ki tanu moDaMti ki mohi grahI. 89 vAliMbhavATa joi AMSaDIe, rahai rAjali SaDakII khaDI e; ramaNa-rUpa AleSai SaDIe, pUjai phUla taNI pAMSaDIe. 90 rotAM aMjana gyAM USaDI e, prIya pASai bhAgI bhUSaDI e; dhari udhana mAtA kUSaDIe, milyA pASai melhI sUSaDI e. 91 rAjali ima ANai ASaDI e, mukhi navi bolai bahubhASaDI e; je sira vari sovana-rASaDI e, jhAlai soi karI rASaDI e. 92 pApIaDau bApIaDau priaDDa saMbhArai, so vAsai niaDau madhura sarai; kI gAi valI saMbhArai mehanai morA, priya viNa prANa harai gADherA. 93 na gamai aMgi ratUkala phAlI, rAjali nemivirahiM vikarAlI; alagI nAMSai sovanatroTI, jima javaroTI kAgaI boTI. 94 85. B mAM A kaDI nathI. C prIA A gaNaiye. 86. A kura sarii. B nArI ko raDae. A paiThI raDae. B jANyU jaI paraThI uraDae prIya _ viharaI rAjali u raDae. C raDae. . 87. B kSaNi; sUi kSiNi bolai. C sUi SiNi Solai. B kSaNi. 88. A utArai tAra. AB siNigAra. C sarIra. 89. BC lAghyo dUra. BC phoData; trota. A mohati. 90. BC vAlabha A vATi; aMSaDIe. A rahi. B SaDakIyai. 91, A aMjani giyAM. C pria. B dharIyu; mehalI. 92. A sirivara sovina; B siri vari sovana. A jAlI sohai; B jAlI soi. 93. A proproaDu bApIuDu saMbhArai; B pApoyaDubApIyaDo prIyaDu saMbhArai. AB niyaDDu. A madhura sari. B kI gAi gAi morA. C kI gAI kI gAi morA; harai gAmorA. 94. B rAjala nemaviraha. A lahakai nAMSai sovinatroTI. A vAgi, B kAgii. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jima javaroTI kAgaI boTI, dhaNacara-boTI thaI ati SoTI; lAgA dhana koTI, mAnai moTI, kAji na Avai tima troTI, 95 giu gophaNu truTI, veNI vichuTTI, jhaTakai neura gyAM phuTTI; AbharaNa aSUTI bhAjyAM kUTI, dayAmaNI dIsai lUTI. 96 sahIya bhaNai, "suNi devi, kahi anna karu ki ?" "aMaH aM" "UgaTi aMgi karevi, paMka pariharu ki ?" "aMaH aMaH" 97 "navau ti navasara hAra, sA gali dharUM ki ?" "aMaH aMa" * "kusamaseja sukumAla soi pattharUM ki ?" "aMaH aMaH" viraha-grahI kahai rAimai, "re rahi rahi saSi ! siuM jhaSai ? 98 aNaSi karai tujha vayaNalAM vAlhA nemIsara paSai. 99 suNi suNi sahIyara Aja rAja mujha na gamai dIThauM; bhojani kUra kapUra pUra navi lAgai mIThauM. 100 komala kamala-mRNAla virahadava-jhAla na jhallai; priya dIThau paratakhi soi mana mAMhai sAlai. 101 taruNapaNai araNai karai, caMdra-caMdana navi gamaha;" kahai "mana moraM" rAyamai, "nemIsara sarasiuM ramai. 102 hUM lIjau priya-premi, prIya paNa premi na lIjai; hUM rIjhU priya peSI, priya peSI majha-pe SIjai. 103 95. A kAgi. AB lAgI. A mAni, C mAniiM. 96. AB chUTI phUTI. A AMbharaNi. C AbhaNa. B bhyAMjyA. A kaDI pachI A ane C mAM 'athAni parichaMdAMsi / aNaSIya' lakhelu che. B mAM 'atha kavitta bhASayA' lakhelu che. 97. A kahi karUM ki aM aH Cdevi anna kara ki aMH a A UgaTa. B paMki 98. B navu; sAra gali. C seji. B sukamAla. 99. AC virahi; kahi. A rAyamai. B tava vayaNalAM; te vAhalA. 100. AB majha. B gamaya. A dITha'. B bhojana. A kUra kUpUra. AB mIThu. 101. AC na jhAlai. A dIThu. C paratarika. A sohai. AC mAhi. B sallai. 102. A aruNai. B aruNaiya. C taruNa aruNa araNai. C caMdana caMdau. AC kahi. B deva nemIsvara syUM ramai. 103. AB lIjU. B proya prema, C pria premi. C prIa puNa. B pria deSi, C pria peSI, B prIya mujha dekhai SIjai. C prIa majha peSI SIjai. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 jai majha sariSI nAri thUka jima alagI lAMSai; siuM kIjai saSi ! deSi , duSTa jau daiva na sASai ?" 104 vilavaMtI virahai bharI, bAlA bolai gahibarI; aNaprIchiI aparAdha viNa kahi prIyaDA ! kAM pariharI ? 105 kahai rAjali, 'jinarAja ! rAja siiM thayuM UbIThauM ? ridhiramaNi sukha melhI deva ! DUMgari siuM dIThauM ? 106 bhogavi mAnava-bhoga, yoga ju vaDapaNi lIjai, tu sAcai mana zudhi sahita pachai tapa kIjai. 107 aTU bhavaMtari nehalu, nemi ! na chehu dASiyau; / bhava navamai taiM nAhalA ! e Upajatu kAM rASiu ? 108 dIjai josI dosa, josa navi joyauM kAMi; paragaTa puhavi-pradhAna kAnha gayau kUDa kamAi. 109 toraNi Aviu niThura nAha, nAThau duSa lAi; sahIyara ! sAcalaM deSi, Aja amha ko na sapAi. 110 tuM hai.tuM, hUM rAyamai, avara puruSa savi pariharUM; hatthiI hattha na meliu, priya ! soi hattha matthaI karu." 111 tiNi avasara caupanna dinna jina dISyA aMtari; Aso mAsi amAsi jJAna pAmiu pAtaka harI. 112 Avai causaThi iMda, caMda nAgeMda naresara; samosaraNa viracai vizAla baisai paramesara. 113 104. B mujha saraSI; alagU. syU. A ju. B sAMkai, C sAMSai. 105. A virahi. B gahabarI; aNaprochai; kAMi. C prIaDAM tai kA pariharI. 106. A kahi. B rAjala. A UbeThU. B UbhIThU A devi. A DUMgare syUM. A dIDhUM. 107. B mAna bhoga; joga jo vaDapaNa. C pachai tapachai tapa kIjai. 108. C bhavaMtara. A cheha. AC dASiu. 109. A josa taI joyu kAMi. C joyu. B kanha. AC giu. 110. A Ayu, B Avyau. AB sAcU. B koi na. 111. A nAha tu hai tU hUM rAyamai; B tu hai tu hUM rAyamai; C tu hai tu hUM rAyamai. A hathiI hatha, B hatthiyai hattha. B melIyau. A sohai. B matthai dharU. 112. B tiNa. BC cupanna dina. A mAM jina dISyA aMtari' e zabdo nathI. B pAmyU. CpAtama. 113, B racai. B paramesvara, C paramesarI, Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gayaNaMgaNi devo milI duMduhinAda suNAviu; . nAyaka nArAyaNa bhaNI dvArikA vadhAvu AvIu. 114 appIya sovana lakkha bAra sADhA suprasidhA, vadhAvAnaI vimala vastra, bhUSaNa ghaNa dIdhAM. 115 tava haraSiu harirAja bhAvavaMdaNa dhuri ANI, callai dasai dasAra, sAthii rAjalade rANI. 116 ima parivAri paravariu caDiu vibhu girinAri giri; pikkhevi sAmi samosaraNi devi paya praNamai ANaMda bhari. 117 paiThI trigaDhai jAma tAma rAjali jina dIThau; * sohai sira-vari chatra, sAmi siMhAsani baiThau. 118 pUrI paraSada bAra peSi prabhu-pAya paSAlai; kIjai kisiuM vakhANa, iMdra jasu cAmara DhAlai ? 119 sAdari samatA Adarai, mAnava mana e kaMti kari; nemIzvara avirala vANII e diI upadesa aneka pari. 120 atha rUpaka jinavara-vANI sudhA samANI, sAkara pAhiM sarasa vaSANI; cau-muhi cau-vihi dhamma ja bhAsai, dayA dAna puNa adhika prakAsai.121 114. A gayaNi. A devi, B deve. B vadhAvyUM AvIyauM. 115. A apiya, C appia. AB laSa. 116. A sAthi, B sathi. A rAjalide. 117. B ima parivArai parivarayu caDyu catura giranAri. C ima parivariI paravariu caDiu catura giri. . A piSyeviNu sAmi samosaraNi daiya paikhai ANaMda pUri. B peSaviNa sAmi samosaraNi deSai praNamai ANaMda bhari. 118. B dITha. A siri chatra. B svAmi sihAsaNa. AB baiThu. 119. B kIje kisu. AB jasa. ' 120. A samatA ANi. BC kaMta. B vANIe; dIya. B mAM 'atha rUpaka' e zabdo nathI. 121. B jiNavara. A pAI, B pAhai. A cumahi baiThu viha dharmaja bhAsai. B cau muhi cau viha dhamma vimAsai. A puNya, B paNi, Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " je jAtu jIvaDau kivAraI, mAnai mAnava muhiAM mArai3; te nara nizcai be bhava hArai, navi mArai te beu samArai. 122 jIva vadhI je posai piMDaha, te nara para-bhavi pAmai daMDaha; sahai veaNa ghaNa Aya apaMDaha, jAi naraki thAi zataSaDaha. 123 thAi zataSaMDa ki Aya apaMDa ki, vAjai daMDa ki mUMDa bhaNI; deSo duSa roki ki ANI zoka ki melhai poka ki jIva ghaNI. 124 dhagadhagatI sUi ki ropI bhuiM ki sUvA hui ki seja isI; kalakalai zarIra ki mAgai nIra ki tapata kathIra ki pAI hasI. 125 saDasaDa sAMDasIe siuM troDai, hAtha pAya sira saMdhi vichoDai; ghANai ghAtI piMDa karAi, punarapi rUpa hatUM tima thAi. 126 TADhi taNI ju jaMpai vAtai, agani mAhiM UpADI ghAtai; thAi tApai siuM ju bhASai, tu asipatra talai te rASai. 127 SaDaSaDatauM puhuvItali paDatauM, tasu pAnaDauM nava nava pari naDatUM paMdhi saMdhi ghaNa agi aDatUM, chedI nAka jAi raDavaDatUM. 128 jima jima paramAdhAmI mArai, parabhavanA mukhi pApa pacArai, tima tima raMka taNI pari ragai, pAya lAgI lagalagaNA laggaiH 129 'mAgU mAna na mAru, vAru, dayA karau, huM dAsa tumhArau;' tima tima paramAdhAmI adhikerI nIpAvai vedanA naverI. 130 -- maI viSamI vedana na SamAi', ima jANI UjAi jAI; naraga taNau e paragaTa paratau, galI paDai nAsI nIsaratau. 131 122. C jItu. A jIvaDu, B jIvaku. B kiha vArai. A mAni; muhiyAM; nazci mavi mAda 123. B viDa. A veyaNa Aya. AC naragi, 124. AC dukha deSai roka ki ANI. 125. B seja jisI. C hoi ki seji isI. A kalakai B pAya haMso. 126. A sAMDasIe voDai. B sAMDasIe sya troDai. C zira sAMdhi. B ghANa ghAtI; rAvA. 127. B syUM ju. B tu isipatra vRkSatali rASai C thAi tApai bhuMju bhASai. 128. A SaDaSaDatU. C SaDaSaDatuM. AC paDatUM. B tasa. A pAna. C khadhi; vaDatuM 129, A pai lAgI. B pAya lAgo na lagaNA lagai. A lagalaga lagaie. 130. B ma mAru vAru. C tumhAru. A tima paradhAmI adhikerI. AC nIpAi, 131. B vedanA. A taNu; paratu. AC nIsaratu. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kUTI koi karai ju cUrau, tuhai jIva na thAi pUrauM; jhUrai ghaNa daSa laSa aNusaratu, pAchali karma na joi karatu." 132 jaMpai nemi sukomala vANI, " niradayapaNAM taNAM phala jANI, jIvojIva taNu vadha TAlau, ahanisi ApaiM Apa pakhAlau. 133 dAnai jasa kIrati jayakArA, dAnai lAbhai lAchi udArA; dAna taNA guNa ketA kahIyai, dAnai deva taNA pada lahIyai. 134 deva-rayaNI nIma naveru, kalpavRkSa pAhi adhikeru; tribhuvana mAhiM anopama opai, je nara jinavara-ANa na lopai. 135 navi lopai ANa ki, je nara jANa ki lahai kalyANa ki koDi game; pAmai saMyoga ki vaMchita bhoga ki, roga na soga ki tAsu tane. 136 muSi mIThI bhASa ki lalanA lASa ki, nahI abharASa ki vAMka dhane, kIrati savilAsa ki ghari ullAsa ki, kIdhI tAsa ki jagatra-jane. 137 madi mAtA mayagala mAcaMtA, haya heSArava kari nAcaMtA; je ghari DhamaDhama Dhola dhrasUkai, dAnavRkSa kari kuMpala mUMkai. 138 kari kuMpala mUMkai, sa dala na sUkai, phala vADhU, kai phAra phale; jaM dIsai paratA gaMgali karatA pragaTa pahunuhatA puhavitale. 139 ghari nAri nehAlA, suta sukamAlA, mitra mayAlA, mUla nahIM; ima tribhuvana mAMhiM surataru pAhiM e dAnavRkSaphala saphala sahI." 14. jinavaravANI zravaNi suhANI rAjali rANI hiyaDai ANI; moha mayaNa mada macchara moDI mAgai saMyama be kara joDI. 141 132. A pUru. BC duSa. B aNasaratau. 133. B sakomala. A niradaipaNAM. B taNA. A TAlu; ahinisi Apii; paSAlu. 134. B dAmi; vijahakArA. C dAniiM. A lachi, C lacchi. AB kahIi, lahoi. 135. C sapai. 136. A saMyogi. B soka; tAsa. 137. Cmakkhi. AB nahI sarASa ki. A kIrati tasa vilasaMti ki kari ulhAsa ki. ___B kIrati suvisAla ki ghari ulhAsa ki. 138. B madamAtA; BC jaM ghari. A dAni vRkSa. 139. B gaMgala. B panutA, C punetA. .140. A nehAlA sukumAlA; mayalA. B pAhi. 141. A suvaNi suhANI. C hIaDai. AB machara. A saMjima. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nemIzvara-kara kerai vAsaI sA saMyama lii svAmi sagAsii ; peSI karama marama ulhAse saM puhutI sivapura-vara-vAse. 142 nemIzvara jinavara jaivaMtA desa nagari Agari viharaMtA; desaNa-vANi sarasa sohAvai, puNyabIja puhuvItali vAvai. 143 thira thayia uddhAraha sAraha, gaNahara muNivara sahasa aDhAraha, sahasa cyAli ati anupama ajjA sohai sA guNagaNa kari sajjA. 144 eka lakkha sahasA nava saTThI sAvaya samakita dhAraha suThI, tinni lakkha chattIsa sahasa valI, pratibodhI AvI puhavItali. 145 puhuvItali sAmI, pUracA kAmI, varasa tinni saiM kUyarapaNai; saI satta varisa jiNi kevalapada pAlI pragaTa pramoda ghaNai. 146 chaumattha sudinnaha cauppannaha, varasa sahasa iga Aya bhayaM; jina zuciM masavADai, isia paSavADai, aTThami dihADai parama payaM. 147 navanavakavitvakusumairnavanavaparimalasamUrchitadigaMte, iti mahito mahimanidhiH zrInemirduritatarunemiH // 148 zrImatsomaguNavyoma somasaubhAgyasundaraH prajJAvajJAtamatsUriH sUrizrI somasundaraH // 149 zrI somasuMdara labdhisAyara somadevamunIzvarAH zrIsomajaya gaNadharagirUA sumatisAdhu guNezvarAH // 150 142. AC kere vAse. A li. AC sAmi sagAse. C ullAse; puhatI. 143. B jiNavara. BC jayavaMtA. 144. A aDhAraha sAraha: B udAraha sAraha: C agyAraha sAraha. A sahisa cyAri. BC sahasa cyAla. B anopama. 145. A laSa, B lakha. B sahasa. A sAvai, B zrAvaya. A tinni lakha, B tinna lakkha. BC vali. B Aviya. C bodhI AvI puhavItali. 146. B tinna sai, C tinna saMya. B kuvarapaNai, C kuMarapaNai. AC jiNa. B kevala pAlI, C kevalapada puNa pAlI. 147. B caupannaha, C cupannaha. A sahasa gaAMya bhayaM. B suci. A asIya. A AThami cAhaDai. 148. A kusumai navanava B kusamainavanava...... B mihito mahimanidhi zrI nemiduritatarunemi. 149. A vyomasaubhAgyasundaruH / B mA A kaDI nathI. 150. A lachisAyara, C lAchisAyara. A munIzvarA; zrI somajai; gurUA; rANezvarA. B mA A kaDI nathI. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI indranaMdisUriMda rAjapriyasUri sadAphalA, tapagacchamaMDaNa save sahiguru jayu mahIyali avicalA // 151 guNarAji-maMDita pavara paMDita samayaratna munIzvaro, tasu pAya pAmI sIsa nAmI staviu tUM nemIzvaro. 152 . majha dAna Ape, pApa kApe, ciMti coSai rASaje, tujha pAya-sevA nitu karevA deva darasaNa dASije. 153 tithimAna ANI tiNi pramANI, saMvata jANI suhakaro, rasaveda vAmiI varasa nAmiI mAha mAsa manoharo. 154 zubha yoga yogiI tithi saMyogi vAra vArU diNayaro; nava chaMdabaMdhaI kiya prabaMdhaI staviu nemijiNesaro. 155 nava nidhi pAmI Asa sIdhI, kalpavallI kari caDI, vara vRdhi jAgI, bhIDi bhAgI, ApadA alagI paDI. 156 saMtApa trAThA, roga nAThA, hivai haiDai tuTThau, java jagatri jiNavara sadA suhakara nemi nayaNe dihau. 157 jAM sAta sAyara sasi divAyara merugiri gayaNaMgaNaM, nava kuMDa sasudhA, anai vasudhA asura sura bhuvaNaMgaNaM, 158 jAM rahai avicala vara kulAcala dUya nizcala jAM lagai, siri nemi jiNavara- caria cocUM vistarau jagi tAM lagai. 159 151. A zrIiMdranaredra. C pria, jayu tAM avicalA. 152. B guNarAja. A samairatna. C munIsvaro. B tasa pAyA pAmI. B tavyUM, C taviu tuM B nemIsvaro. 153. B mujha. C pApa kApe' e zabdo nathI. B cIta. A rASejo, B rASaye. B seva. A devi. BC darisaNa. 154. B ANe teNa pramANe, C tiNi pramAna ANI. A suhukaro, B sahakaro.. B vAmai. ____A nAmi, B nAmai. C mAsi. 155. A subha. B yogai, C yogi. B dasami bhogai, C dasami bhogiI. A chaMdabaMdhiiM. ____B prabaMdha tavIyau nemijinesvaro. C kia. A prabaMdhi. C taviu. 156. A navi nadhi. B pAmI Aja svAmI kalpavallI. C pAmI bhAja sAmI kalpavallI. A bhAgI dasami bhogiI ApadA. C alagI TalI. B mAM bIjI lITI nathI. 157. B heva haiDai tuTThae. C deva hiaDai tuTThau. B java yAtra jinavara. C jinavara.A suhukara. 158. B mAM A kaDI nathI. 159. B dUa. C jAM rahai avicala dUa nizcala vara kulAcala jAM lagai. B carIya. C coSu'; vistaru. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha kalaza samudravijayakulakamali vimala jiNi soha caDAvI, kevalalacchI vachicha sattasaI varisa laDAvI, 160 aTTa kammani rajaNI ghaNI bhava-bhAvaThi bhajI, avicala pada avatariu nemijiNa thayau agaMjI. 161 aSaya saukhya Apai ucita, jasa tullai deva na koi avara, lAvaNyasamaya munivara bhaNai, jaya jagatra-jIva kalyANakara. 162 iti zrIneminAtha chaMda saMpUrNaH / / B kalasa 160. B kulikamala; jiNa; kevalalIchI pachi. A varisa caDAvI. C mAM bIjI lITI nathI. 161. C aSTa karmani; bhAviThi bhAMjI. A avicali padi. B avataru'. A nemi agi jaya. B nema jiNa. 162. A akhai. B sauSya. B tolai. C jasu tulai. B muNivara. A jagatri. B kalyANakaraH B saMpUrNam // A iti neminAthaprabaMdhe raMgaratnAkarAbhidhe dvItIyo prabaMdhaH // khelA raMgavardhamalakSitaM // zubhaM ___ bhavatu // cha // zrI // cha / C iti zrI neminAthaprabaMdhe raMgaratnAkarAbhidhe dvitIyodhikAraH saMpUrNaH // Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma. a.kri. preraka A. zabdakoza zabda pachInA aMka anukrame adhikAra ane kaDInA aMka sUcave che. saMkSepasUci nIce mujaba che. avyaya prAkRta bhakarmaka kriyApada apa. apabhraMza ba, va. bahuvacana arvA. guja. arvAcIna gujarAtI bI. pu. bIjo puruSa AjJArtha bhavi. bhaviSyakALa ubha. bha. ubhayAnvayI avyaya bhU. kR. bhUtakRdaMta ekavacana madhya. guja. madhyakAlIna gujarAtI varta. vartamAnakALa kri. vi. kriyAvizeSaNa varta. kR. vartamAnakRdaMta cha. vi. chaThThI vibhaki vizeSaNa trI. pu. trIjo puruSa sakarmaka kriyApada trIjI vibhaki sarva. sarvanAma .. saMskRta mapuM. napuMsakaliMga saM. bhU. kR. saMbaMdhaka bhUtakRdaMta nAmayogI avyaya sA. vi. sAtamI vibhakti pahelo puruSa brIliMga puMlliga hetvarthaka daMta vi. ma.ki. kI strI: . aSaya (2-162) vi akSaya afTI (2-96) zrI. akoTI, kAnanu eka bAbhUSaNa bharmanI (2-162) vi. gAMjyo na jAya tevo. machaha (1-15, 1-60) ma. ki. varta. trI. 1. 9. ka. che. pAli acchati > prA. apa. macchai parathI. DaoN. Tanara saM. mAkSeti parathI sUcave che. majjA (2-144) strI. AryA, sannArIo, sAvIo. mana (2-108) vi. bhATha. saM. aSTa - aTThami (2-147) strI. AThama. saM. aSTa aDavaDae (1-39 a. ki. varta. trI. pu. e. va. abavaDe, laDathaDiyAM khAya, AkhaDI paDe. aDasIlA (1-84) vi. bhADA zIlavALA. aDhAraha (2-144) vi. aDhAra aNaSi (2-99) strI. aNagamo. saM. an+adhi aNatthiI (1-70) puM. amarthathI. saM. anartha aNaprIchiI (2-105)vi. bhaNaprItI, prichayA oLakhyA vagara aNAvaDa (1-74) varta. trI. pu. e. va. pre, ANAve, maMgAve. Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / aNUrI (1-68) strI. dAsI, patnI. saM. anucarI anivAra (2-66) kri. vi. nivAryA vinA, satata anivArA (1-17) kri. vi. nivAryA vinA, satata anucara (2-35) puM. nokaro appIya (2-115) bhU. kR. ApI. . abIra (2-69) puM. abIla abharASa (2-137) puM. abharakho, asaMtoSa amha (1-54, 1-59, 1-77) sarva. amArA, amArI araNai (1-42, 2-102) strI. zoka, udvega. ___ saM. arati paratho. arati (2-70) strI. zoka. saM. Ati alagI (2-94, 2-104) vi aLagI, judI, __ dUra. saM. alagna alavaI (1-12) kri. vi. sahajatAthI, sahaja rote. alava + zrI. vi. e. va. no pratyaya iM asAbu (2-54) puM. asabAba, zobhA asArada (1-39) kri. vi. sAra-artha vinA, nirarthaka, nakAmo asipatra (2-127) napuM. jaina dharmanI mAnyatA anusAra narkamA AvelaM, taravAra jevAM pAMdaDAMvAlu, eka vRkSa ke enuM pAMdaDu. pApIone zikSA karavA eno upayoga thAya che. ahanisi (1--22, 2-133) kri. vi. rAta divasa. saM. aharniza parathI aMH (2-97, 2-98, 2-99) a. UhuM, nA. (haMa = hA) aMteura (1-49, 1-52, 1-54) napuM. rANIvAsa, rANIo. saM. aMtaHpura > prA. aMteura aMtevArA (2-27) napuM. aMtaHpura mAM) A Audha (1-32) napuM. zastro. saM. Ayudha AudhazAlAM (1-30) strI. Ayudha-zastra zALAmAM. AM sA. vi. e. va. no pratyaya ASaDaie (1-33) a. kri. varta. trI. pu. e. va. AkhaDe che, mAMhomAMhe athaDAya che, lathaDiyAM khAya che. ASaDI (2-92) strI. bAdhA Agai (1-60, 2-4, 2-8, 2-82) kri. vi. agAu, pahelA. saM. apra> prA. agga > madhya. guja. Aga + sA. vi. e. va. no pratyaya i Agari (2-143) napuM. gRhomAM. saM. AgAraM Agali (1-76) nAma. a. AgaLa. saM. agra > prA. agga + illa ADai (1-76) vi. ADe (mAgeM) ADauM (1-15) vi. ADu ANa (2-135, 2-136) strI. AjJA . : ANai (1 42, 2-92) a. kri. varta. trI. pu. e. va. ANe, lAve ANI (1-5) saM. bhU. kR. lAvIne. saM. A nIya>prA. ANIa > apa. ANi parathI ANaMdai (1-5) puM.tro. vi. e. va. AnaMdadhI ApulaI (2-10) sarva. potAnA. saM. AtmIya> prA. appulla>Apula + sA. vi. e. va. no pratyaya i Aya (2-123, 2-124, 2-147) napuM. AyuSya. saM. Ayu Arati (2-26) strI. zoka ke duHkhanI __ lAgaNo. saM. Atino arvAcIna tadbhava Ali (1-56) strI. mithyA vAtacIta, bakavAda AvaDalI (1-27) strI. goLa bhramaNa. saM... Avarta - Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AhaNaMti (2-73) varta. trI. pu. e. va. mAre che. AMgaNaie (2-85) napuM. AMgaNAmAM. upI (1-28) a.kri. varta. trI. pu. e. va. ope che, zobhe che. ubIThauM (2-106) vi. aNagamatu. saM. ud + viSTa, hindI ubIThanA uraDaie (2-86) puM. oraDAmAM uravasI (2-13) strI. urvazI, e nAmanI apsarA ulI (2-38) strI. oLamAM, hAramAM. - sarayA ika (1-13, 1-48) vi. eka iga (2-147) vi. eka iNi (1-26) vi. A, e. saM. etena > prA. eeNa parathI iNi (1-54) vi. eNI. saM. etena parathI iNaha (2-76) vi. A. ima (1-8, 1-53, 2-33, 2-92) kri.vi. ema, Ama, A pramANe. saM. evam > apa. ema-ey parayo imevai (2-76) kri. vi. A ja rIte. saM. evameva isiu (1-48, 2-54) vi. Avo isiDa (1-41) vi. A. saM. IdRzaka > prA. Irisia, isia I (2-29) vi. e, A iMda (2-113) puM. indra iMdA (1-22) puM. indra iMdhaNa (1-63) napuM. bALavAMnA lAkaDAM.. saM. indhana UgaTi (2-97) puM. sugandhI padArthono lepa UjAI (1-53, 2-86, 2-131) saM. bhU. kR. doDIne. saM. ut + yA parathI UjANI (1-72) saM. bhU. kR. kUdIkUdIne. saM. ut + yA UtArai (2-87, 2-88) varta. trI. pu. e.va. ___ utAre che, aLagAM kare che. UtAraI (2-87) puM. (jAnanA) utAre UtrevaDi (1-34) strI. utareDa, eka para eka mUkelAM vAsaNa ke mATalAMnI hAra. prA. uttiriviDi Upai (2-53,2-53) juo upaha Upanna (1-62) bhU. kR. utpanna thayu. saM. utpanna Upari (1-16) nAma. a. upara. saM. upari > apa. uppiri UbIThauM (1-81) juo ubIThauM UbhArA (1-18) puM. UbharA (lAgaNInA). saM. ubhAraH UmAhi (1-88), UmAhI (1-56) puM. hozatho, utsAhathI. saM. uSmAyita > prA. umhAia u (2-86) sarva. o, e uari (1-20) napuM. udare. saM. udara uchaha (2-82) vi. oche, thoDAMthI. prA. __ occha a uchaMgi (2-14) paM. khoLAmAM. saM. utsaMga > prA. ucchaMga > uchaMga+ sA.vi. e. va.no pratyaya i udbhuta (2-70) vi. adbhuta udhana (2-91) napuM. odhAna, garbhadhAraNa upaha (2-36) varta. trI. pu. e. va. ope che, zome che etai (2-39) vi. eTalAthI etalai (2-63) vi. eTalA, eTale o oTai (2-85) paM. oTalA para opaDa (2-135) juo upai Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kA (1-49, 1-60, 2-13, 2-24) ubha. ___ a. ke. saM. kim kacolA (2-35) puM. kacoLAM, pyAlAM kaDalI 1-27) strI. hAthanA kAMDAnu eka AbhUSaNa. saM. kaTaka + apa. illa pratyaya kaDi (1-29) strI. keDamAM. saM kaTi kamaSA (1-62) puM. strIona chAtI DhAMkanAlaM vastra, kAMcaLI ke kApaDaM kamAi (2-31) varta. trI. pu. e. va. pre. (taiyAra) karAya. saM. karma parathI / kamAI (2-109) saM. bhU. kR. karIne.. __saM. karma parathI kammani (2-161) napuM. karmanI karaNai (1-42) a. kri. bI. pu. A. raDe che karaNai (2-72) varta. trI. pu. e. va. AkraMda kare che karaNI (2-48) strI. kareNa kari (1-4) puM. hAthamAM. kara + sA. vi. e. va. no pratyaya i kari (2-20) puM. hAtha vaDe kari (1-25) a. kri. varta. trI. pu. e. va. kare kari (2-48) strI. hAthInI DhUMDha karivA (1-7) he. kR. karavA. saM. kR karevi (2-97) saM. bhU kR. karIne karmI (1-32) vi. (moTA) karma karanAro karaMbA (2-44) puM. dahImizrita bhAta, peMza. saM. karaMbhaka > apa. karabau kalakalai (2-125) varta. trI. pu. e. va. kaLakaLe, kaLatara ke dukhAvo anubhave kalaza (1-87,2-159) puM. samAptinI kaDIo kaliA (1-36) 1. vi DUbelA. saM. kalati (kabajo le che) 2. vi. kaLI-- jANI janArA. saM. kalitA > prA. kaliA kaliu (2-79) bhU kR. jANyo, oLakhyo kaviyaNa (1-8) puM. kavijana kaviyaNajaNa (1-2) puM. kavijanono samUha. saM. kavigaNa-jana kasiNa (2-22) vi. kALI. saM. kRSNa kahi (1-44) a. kri. A. bI. pu. e. va. kahe. saM. kath kahisiuM (1-9) bhavi. (varta.nA arthamAM) pa. pu. ba. va. kahIzuM kahIi (1-11) kaha dhAtunuM karmaNirUpa. kahIe. saM. kathyate >prA. kahijjai > apa. kahIyai dvArA kahItAM (2-81) varta. karmaNi kR. kahetA kaMti (1-4, 2-120) strI. kAnti, prakAza kaMtI (1-3) strI. kAntithI. kaMti + trI. vi. e. va. no pratyaya i kaMdala (1-67) napuM. Akranda, rudana kaMdorau (1-29) puM. eka AbhUSaNa. saM. kanaka + doraH > prA. kaNaya + dora kAThAM (2-15) vi. majabUta kAtha (2-40) puM. kAtho kAnha (2-109) pu. kRSNa kAnhA (1-44) pu. kRSNa kAlA (1-44) vi. aNasamaju; kALA raMganA kAlu (2-49) vi. kAlo, kALo kAM (1-42) kri. vi. kema. saM. kasmAt parathI kAMbu (2-54) strI. kAMba, chaDI. saM. kambikA ki (1-24) ubha. a. ke, athavA. saM kim > apa. kiM dvArA vikAsa kia (1-20) nAma. a. karI, thI. saM. kRta kimai (1-83). kri. vi. keme, keme karIne kiri (2-56) a. ANe, kharekhara. saM. kila kivAraiM (2-122) kri. vi. keTalIye vAra. saM. kiM vAram Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kisiI (1-42) sarva. zI (praznavAcaka), keDi (1-83) strI. keDo, pakaDelo mArga, zAthI. saM. kIzikA > apa. kara jida, haTha sia > madhya. guja. kaiso, kisi + I ketaki (2-48) strI. ketakI, kevaDo kisIuM (1-59) vi. vebuM ye paNaH ketA (2-134) vi. keTalA saM. kIdRzakam > prA. kerisa > kevalalacchI (2-160) stro. kevalajJAna apa. kerisaraM rUpI lakSmI. kisI (2-32) vi. konA jevI, kevI kevi (1-17) vi. keTalA ka. saM. kejI > saM. kIdRzakam prA. kevi > madhya. guja. kei paNa kiMnara (1-35) puM. eka jAtivizeSa--deva- . kevi (1-39) sarva. keTalIka kalpa yoni koTI (2-95) vi. karoDanI saMkhyA. 'lAgI' kiMpi (1-65) vi. kaI paNa. saM. kim api pATha laIe to 'dhana'no 'dhanya' ane kIjai (2-119) karmaNirUpa. koje, karIe 'koTI'no 'DokamAM' artha thAya ku (1-61, 1-78) sarva. koI, koIka. koDi (1-30) pu. koDatho, AnandapUrvaka saM. ko'pi > apa. kovi, koi koDi (2-35,2-136) vi. karoDanI saMkhyA. kutagi (1-30) napuM. AzcaryathI. saM. kautuka saM. koTi kutiga (1-53, 2-52) napu. AzcaryakAraka kRta (2-71) vi. karelu ____ hAvabhAva, Azcarya kRSNAgara (1-51) napuM. eka jAta, kALA kulAcala (2-159) puM. e nAmano paurANika raMganuM sugandhI lAkaDaM parvata kuhADi (1-70) strI. kuhADI. 'bhAgI kuhADi' (rUDhiprayoga) = lAkaDAM cIrIne SaDakII (2-90) strI. sA. vi. khaDakImAM, kuhADI bhAMgI gaI, atizaya duHkha daravAje varSAvyAM SaDahaDae (1-33) a. kri. varta. trI. pu. kuMkaNa, karNATa, lATa, vArATa (2-63) pu. dezanA nAma dhAturUpa kUSaDIe (2-91) strI. kUkhamAM, udare. SaDahaDI (2-37) vi. khakhaDatI saM. kukSi Sar3I (2-90) vi. UbhI rahelo kUDa (2-109) napu'. kapaTa. saM. kUTa SaDIe (2-90) strI. trI. vi. khaDI (dhoLI kUDakamAi (1-53) vi. kapaTa karanAro. mATI) vaDe saM. kUTamAMthI kUDa ane saM. karma parathI ___SaDoSalII (1-51) strI. krIDA mATenI kamAI nAnI vAvamAM. prA. khuDDAkhuDDiyA kUra (2-100) pu. rAMdhelA cokhA. saM. kUra khaMti (1-24) strI. khaMta, hoza. saM. kSAnti kUranA (2-44) pu. bhAtanA, rAMdhelA cokhAnA > prA. apa. khati kuMara (1-26) pu. kuMvara. saM. kumAra > prA. paMdhi (2-128) strI. khAMdha, khabho. saM. skaMdha 'kumaro > apa. kumaru, kuva~ru / SAjAM (2-40) napu. eka pakavAna kUyarapaNai (2-146) napu. kuMvArApaNe, SAraI (2-85) strI. khATa ke khATalA upara kumArAvasthAmAM SANi (2-26) strI. khANa Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SiNi (1-62, 2-85, 2-86, 2-87) strI. kSaNamA khirai (2-74) varta. trI. pu. e. va. khare che strIlau (1-37) pu. kholo. saM. kIlakaH / SIMTalI (2-52) strI. kapALa para paheravAnuM eka AbhUSaNa puramAM (2-37) strI. roTalA . khUpa (2-50) pu. mAthA uparano puSpano eka zaNagAra. de. khuMpA SoDi (2-82) strI. khAmI, UNapa Solai (2-87) pu. sA. vi. khoLAmAM gahagahitau (1-50) vi. Ananda pAmato gahibariu (1-41) bhU. kR. gabharAyo gahibarI (2-105) saM. bhU. kR. gabharAIne gaMgali (2-139) pu. Ananda gAi (1-37) strI. gAya gAi (2-93) varta. trI. pu e. va. gAya che gAlA (2-72) pu. gALA, bandhana giu (1-30, 1-53, 2-80) bhU. kR. gayo. . saM. gataH girUu (2-49) vi. garavo, gauravazALI guNagaNa (2-144) pu. guNono samUha gula (1-54) pu. goLa (khAvAno) gulaI (2-39) pu. goLathI gulI (2-39) vi. gaLI . guSi (2-66) pu. gokhamAM. saM. gavAkSa > prA. apa. gaukkha gehi (1-32) napu. gehe, ghare. saM. gehaM gokala (1-37) napu. gAyanuM kuLa, vAcharaDAM. saM. gokula gophaNu (2-96) strI. gophaNo, aMboDe laTa kAvavAnuM stroona ghareNu. saM. guMphana > prA. guMphaNa gaja (1-33) 1. puM. hAtho 2. napuM. be phUTa aMtara gaDagaDae (1-33) a. kri. varta. trI. pu. e. va. gaDagaDe. dhvanyAtmaka dhAturUpa gaDha (1-16) puM. killA, UMcI dIvAla gaNaie (2-85) varta. trI. pu. e. va. gaNe che gaNahara (2-144) puM. gaNadhara gamAyA (1-2) bhU. kR. pre. gumAvyA. arabI gUma game (2-136) strI. dizAe, bAjue, upAye gaya (1-18) puM. hAthI. saM. gaja gayaNagaNa (1-33) napu. gagana- AMgaNuM gayaNaMgaNaM (2-158) napu. gagananA AMgaNAmAM gayaNagaNi (2-114) napu. gaganarUpI AMga. NAmAM gayaNi (1-31, 2-16, 2-78) napu'. AkAzamAM. saM. gagana gayadUSaNa (1-26) vi. jemanAM dUSaNa gayelAM che tevA, doSa vinAnA gali (2-72) napuM. gaLAmAM galI (2-131) saM. bhU. kR. ogaLI, DhIlA ghaNa (2-64, 2-69, 2-123) vi. ghaNA ghaNAlA (2-74) vi. ghaNA, puSkaLa ghATa (1-61, 2-69) pu. ghATaDI, bhAtIgaLa sALu ghATa (2-63) pu. rastA, sImADA ghAThI (1-72) bhU. kR. nukasAna pAmo. saM. ghRSTa galIu (1-54) vi. gaLyo gahagahatau (1-30) varta. kR. AnandathI bharelo ghANai (2-126) pu. ghANAmAM ghAtai (2-127) varta. trI. pu. e. va. ghAle che, nAkhe che. ghAtI (2-126) saM. bhU. kR. ghAlIne ghAsai (1-75) varta. trI. pu. e. va. ghasAya che. saM. ghRS Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghugghara (2-69) strI. ghUgharo. saM. ghurgharI > prA. ghuggharI ghUmai (1-10) a. kri. varta. trI. pu. e. va. ghUme, bhame ghola (2-45) napuM. dahIna ghoLavU cAuri (2-34) strI. cAdara, jAjama cAkulA (2-35) puM. cAkaLA cAcari (2-33) puM. cokamAM. saM. catvara > prA. caccara > madhya. guja. cAcara + sA. vi. e. va. no pratyaya i cATa (1-24) puM. khuzAmata karanAra. saM. cATu cAlA (2-72) 1. puM. cALA 2. strI. cAla, gati cAhai (1-11) a. kri. varta. trI. pu. e. va. cauSaMDI (1-50) vi. cokhaMDI, cAra khaMDavALI. saM. caturkhaNDa caupannaha (2-147) vi. copana. neminAthanI kevalajJAna pAmyA pahelAMnI ava sthAnuM varNana A kaDomAM che. caumAsai (2-30) napuM. comAsAmAM. saM. cAturmAsa >prA. cAummAsa, caumAsa cau-muhi (2-121) vi. cAra mukhavALo. saM. caturmukha caurI (2-33) strI. cArI. saM. catvarikA parathI. prA. de. cauriyA, caurI cau-vihi (2-121) vi. cAra vidhivALo -prakArano. saM. caturvidha causaThi (2-113) vi. cosaTha causAla (1-50, 2-30) 1. vi. vizALa 2. cAra parasALa vacceno bhAga; sA. vi. no pratyaya adhyAhAra. saM. catuHzAlA > prA. caussAla caDacaDa (2-38) kri. vi. caDasathI, vAda karatI, jhaDapathI caraboTau (1-15) puM. eka prAkRta chaMda. prA. carapaTa caria (2-159) napuM. caritra calI (1-31) saM. bhU. kR. calita thaIne cahuTai (1-63) napuM. cauTe, bajAramAM. saM. catur + varmA > prA. cauvaTTa caMgA (2-33) vi. sundara, saM. caMga caMda (2-113) puM. caMdra caMdasara (1-34) puM. candra ane sUrya caMdrAulI (1-56) strI. 1. candaNI, canda- ravA,2. candranI hAramALA(jevI rANIo) saM. candra + Avali cAhai (1-83) varta. trI. pu. e. va. jue che cAhI (2-10) bhU. kR. joI cihuM (1-15, 1- 50. vi. cAra. saM. catura parathI prA. cau mAthI cu dvArA cuhu, cihu ciMtai (1-49) a. kri. varta. trI. pu. e. va. vicAre che ciMti (2-153) napuM. citta ciMtiuM (2-25) vi. ciMtelu, vicArelu cIra (1-61, 2--88) napuM. uttama ke rezamI vastra cUDau (2-69), puM. cUDo, cUDalo cUra (2-89),cUrau(2-132) pu. cUro, bhUko cUrI (1-51) strI. bhUkI saM. cUra / carIya (2-40) varta. trI. pu. e. va. karmaNirUpa, cUro-bhUko karIe, cUro karAya. ceDi (1-72) strI. dAsIo. saM. ceTI (mULa artha 'chokaro') > prA. ceDI ceta (2-83) napuM. bhAna. saM. cetana coSAlaNi (2-45) napuM. cokhkhA karanAra sAdhanamAM coSI (1-9, 1-50) vi. cokhI. saM. cokSa cyArai (2-82) vi. cAra. saM. catvAri cyAri (2-65) juo cyAraha cyAli (2-144) vi. cAlIsa Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaila (1-17) vi. chela, rasikajano. saM. chavi (zobhA) uparathI prA. chavilla parathI artha vikasIne chaumattha (2-147) vi. chadmastha, kevalajJAna prApta karyA pahelAMnI avasthA chaMdaI (1-5) puM. chaMda vaDe chAjai (1-73) varta. trI. pu. e. va. zobhe che, chAje che. prA. chajj chAMDai (1-67, 1-76) varta. trI. pu. e. va. choDI de, taje. saM. chardayati > prA. chaDDei, chaTTai, chaMDai chehu (2-108) puM. cheha, dago choDi (2-35) varta. trI. pu. e. va. choDe che, taje che jai (1-5) ubha. a. jo. saM. yadi jai-lacchI (1-18) strI. vijayarUpI lakSmI prApta karAvanAra. saM. jaya + lakSmI jaI (2-20) saM. bhU. kR. jaIne jau (1-11, 1-76, 2-104) ubha. a. jo. saM. yataH > prA. jao > apa. jau > madhya. gu. ju, jo paNa. jagatra (2-137, 2-162) napuM. jagata. saM. jagat (ra no prakSepa) jaDa (2-89) strI. sAMdhA jaNa (2-86) napuM. jana, loko java (1-14) ubha. a. jo. saM. yataH javaroTI (2-94, 2-95) strI. javanI roTalI jasa (2-134) puM. yaza, kIrti jasa (2-162) sarva. jenI. saM. yasya > prA. jassa > apa. jassu, jasu jasu (1-6. 2-119) sarva. juo jasa jaMgA (1-26, 2-33) puM. jaMga, mahotsava jaMgi (2-56) puM. moTo utsava, jaMga jaM jaM (1-60) vi. je je. saM. yad jaMpa (2-49) puM. zAMti jaMpaDa (1-54, 1-77, 2-4, 2-84, / 2-127, 2-133) a. ki varta. trI. pu. e. va. kahe che. saM. jalyU jAi (1-73, 2-65) varta. trI. pu. e. va. jAya che. saM. yAti jAi (2-48) strI. jAI, jAInAM phUla. saM. jAti jAgavai (2-56) varta. trI. pu. e. va. pre. jagADAya, utpanna karAya jAcA (1-62) 1. vi. jAcyA, mAgelA. saM. yAca . 2. jAtavALA-UMcI jAtanA. saM. jAtya > prA. jaccA jAjyo (2-71) A. bI. pu. ba. va. jajo jATa (2-62) puM. coraluTAru / jAtu (2-122) varta. kR. janmato jAna (2-60) strI. vararAjAne paraNAvavA jatI savArI jAma (1-47, 2-70, 2-118) ubha. a. jyAM, jyAre. saM. yAvat > prA. apa. jAma jAsaka (2-33, 2-57) vi. managamato, sundara jAsUla (1-39) napuM. jAsUdanAM phUla jA (2-63) ubha a. jyAM ju (1-9, 1-66) ubha. a. juo jau . juThalA (2-5) vi. jUThA jUThau (2-80) vi. jUTho 'jiNi (1-10, 1-31, 2-146) sarva. jeNe, jenAthI. saM. yena > prA. apa jeNa uparaNI jiNa + trI. vi. e. va. no pratyaya i jitta (2-20) vi. jitAyelA jina (2-80) puM. jinendra neminAtha Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jhIlai (1-52) a. kri. barta. trI. pu. e. va. nahAya che jhIlai (1-54) A. bI pu. e. va. nIlo, snAna karo jhIlaNa (1-50) napuM. snAna, nahAvaNa. prA. jhilla jhUjhAra (1-40) puM. yoddhAo. saM. yuddhakAra jima (1-47, 1-75, 2-83, 2-94) kri. vi. jema. apa. jaiva jimai (2-36) varta. trI. pu. e. va. jame che jimI (2-46) saM. bhU. kR. jamIne jisiha (2-16) sarva. jevA jisiu (2-53) vi. jevo jisI (2-13, 2-32, 2-54) vi. nA jevI, jene yogya. saM. yAdRzakam jisyA (2-15) vi. jevA jINaI (2-11) sarva. jeNe. saM. yena > prA. jeNa jIre (2-44) napuM. jIrAthI jIvaDau (2-122) paM. jIva jIvI+ (2-81) napuM. 'jIvita'rnu jIha (2-15, 2-39) strI. jIbha. saM. jihavA jeDi (1-83) strI. vilaMba jeNai (2-33) vi. juo jiNiI jo (1-14) ubha. a. juo jau joha (2-71) A. bI. pu. 5. va. jo joisiiM (1-12) a kri. bhavi. trI. pu. ba. va, joze, nihALaze jou (1-47, 1-78, 2-18, 2-29) ___ A. bI. pu. e. va. juo. saM. dyotayata> prA. joau >apa. jou > madhya. guja. ju paNa joDAvADA (2-11) vi. sarakhesarakhI, joDI joDI (1-37) nAma. a. joDe, sAthe TalavalIyA (1-36) bhU. kR. TaLavaLyA. dhvanyAtmaka rUpa TalIu (1-48) bhU. kR. TaLyo TIla (1-27) napuM. kapALa pararnu AbhUSaNa ke suzobhana TukaDa (2-54) strI. (parvatI) TraeNka upara Tolai (2-87) napuM. ToLAmAM, samUhamA paNa ThAi (2-21) puM. sthaLe. ThAya, ThAma, ThAha ThANi (1-31) napuM. sthaLe, ThekANe. saM. sthAna ThAMmelI (1-54) vi. TharelI, ghaDAyelI, pAkI. saM. sthAmavAn DhaliyA (1-36) bhU. kR. DhaLI paDayA, mIce paDI gayA. prA. de. Dhalla (nIce paDavU) DhIlau (1-37) vi. DhIlo. saM. zithilakaH parathI. prA. Dhilla jhaSA (2-99) A. bI. pu. e. va. nirarthaka ke nAkhI devAna bole che jhallai (2-101) varta. trI. pu. e. va. jhIle, sahana karI zake jhallarI (1-23) strI. jhAlara, jhAMjha. saM. jhallarI jhAlaha (2-92) strI. (virahanI) jvALAthI jhAli (2-68) strI. kAna, eka ghareNu taI (1-1, 1-7, 1-68, 1-70, 2-2, 2-108) sarva. teM, tArAdhI. saM. tvayA > prA. tai > apa. taI tapa (2-59, 2-61) puM. sUrya / tapai (2-59, 2-61) varta. trI. pu. e.va. tape, jhaLake che, prakAze che. saM. tap tapa tapatAM (2-88) varta. kR. prakAzatA tarivA (1-5) he. kR. taravA. saM. tu Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasu (1-19, 2-128, 2-152) sarva. tenI, tenu, temanA. saM. tasya > prA. tassa > apa. tassu, tamu taMbola (1-65, 2-29) napuM. khAvAnuM nAgara- velanu pAna. saM. tAMbUla tAkada (1-69) varta. trI. pu. e. va. tAke che. saM. tarkayati tAjiu (1-71) bhU. kR. tajyo. saM. tyaj tADIi (2-33) varta. trI. pu. e. va. camake che. saM. taDit (vIjaLI); prA. taDakka, taDakkAra (camakAro) tAma (1-47, 2-118) ubha. a. tyAre, / tyAM. saM. tAvat > prA. apa. tAma tAma (2-70) kri. vi. tyAre. saM. tAvat tAsa (2-5) sarva. tenA. juo tasu tAsu (1-20, 2-136) sarva. tenA, teno. juo 'tasu' tiNi (1-33, 2-11, 2-56, 2-62, 2-112) vi. te, teNe, tenAthI. saM. tena > prA. teNa parathI tiNi (1-17) vi. te. juo 'tiNi' tinni (2-145, 2-146) vi. praNa tima (1-75) kri. vi. tema. prA. teva tivila (1-23) napuM. tabalAM. arabI tablaha tuTThau (2-157) A. bI. pu. e. va. saMtoSa thAo. saM. tuSTa tuNi (1-63) kri. vi. jhaDapathI. saM. tUrNa tumhacu (1-55) sarva. tamAro. cu cha. vi. e. va. no anuga, saM. tya uparathI tullai (1-6) strI. tulanAmAM, sarakhAmaNImAM. saM. taulyake > prA. apa. tullai > madhya. guja. tolai paNa turaMgama (1-37) puM. ghoDA, azva turaMgame (2-55) puM. ghoDA upara tuhai (2-82, 2-132) ubha. a. to paNa, saM. tataH > prA. tao > apa. tau + hai (hi) nizcayavAcaka tuhima (1-59) sarva. tame tUThI (1-6, 1-9) bhaM. kR. prasanna thaI. saM. tuSTa > prA. tuTTha parathI tUra (1-23) strI. bhUgaLa jevU mukhavAdya. saM. tUrya teNi (1-24) vi. te, teNe. saM. tena > prA. teNa teNi (1-59) sarva. teNe, tenAthI torI (2-27) sarva. tArI trATa (2-61) puM. doraDAM, dorA trATaka (1-38, 2-77, 2-78) napuM. doraDAM, baMdhana trAThA (2-16, 2-157) bhU. kR. herAna ___thayA, trAsa pAmyA. saM. trasta pAThAM (2-17) juo 'trAThA' / prADI (1-31) saM. bhU. kR. trADa-moTo avAja karIne truTavi (1-36) saM. bhU. kR. tUTI jaIne. saM. truTitvA treDarDa (1-15) vi. teDu, vAkuM. saM. tiryaka vaDi (1-34) strI. trebaDe, tAkAtathI, AdhAre roTI (2-94, 2-95) strI. kAnanu eka AbhUSaNa ke tabla tisiu (2-53) vi. tevo ti-sI (2-11) sarva. tenA jevI. saM. tAdRza > prA. tArisa tISAli (2-41) vi. tIkSNa, 'zAlignuM vizeSaNa tIsi (2-51) sarva. trI. vi. enAthI tu (1-5, 1-9, 1-21, 1-24, 1-76) ubha. a. to. saM. tataH > prA. tao > apa. tau tujha (1-1, 1-2, 1-5, 1-6, 1-82, 2-4, 2-99) sarva. tArA, tArI, tArAM, tamArA. apa. tujhu Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ proDI (1-37) saM. bhU. kR. toDIne. saM. truTa thAi (2-116) varta. trI. pu. e. va. thAya che thATa (2-62) puM. samUha, samudAya, ThaTha thAnaki (2-86) napuM. sthAnake, sthAne thAhari (1-40) 1. napuM. sthAne 2. kri. vi. tharathara thiu (1-48) anuga. thI. saM. sthita >prA. thia thikI (1-1, 1-44) anuga. thI, thakI. prA. thakka mAMthI thikau parathI dubali SaMDiya (2-41) vi. dUbaLI strIe khAMDelA, jethI bhAMgI nahIM jatAM AkhA rahelA duramati (1-1) strI. durbuddhi. saM. durmati dasamana (1-10) paM. phArasI. duzmana, zatra duhelI (1-60) vi. dohyalI, duHkhakAraka. saM. duHkha > prA. dUha + illa duMduhi (2-114) puM. dundubhi, moTuM nagAeM dUmai (1-10) a. ki. varta. trI. pu. e. va. dume, duHkha de deura (1-52, 1-83) puM. diyara. saM. devara deula (1-76) napuM. devaLa, derAsara. saM. devakula desaNa (2-143) strI. desanA, Adeza, upa deza desAura (1-71) puM. anya deza. saM. deza + __ avara dohilA (2-8) kri. vi. musIbatathI . dUya (2-159) napuM. duma, vRkSa, (ahIM) kalpavRkSa dakSaNa (2-29) vi. jamaNA. saM. dakSiNa daSa (2-132) napuM. duHkha damaNu (2-49) puM. Damaro (sugandhI choDa) saM. damanaka > prA. damaNa dalaNi (1-18) napuM. daLavAmAM, nAza kara- vAmAM. dalaNa + sA vi. e. va.no pratyaya i. saM. dalanaM dasAra (2-6) puM. samudravijaya vagere daza yAdava rAjAo, daha (1-33, 2-21) vi. daza daMDaha (2-123) puM. zikSA daMti (2-49) varta. kR. prakAze che dASije (2-153) A. bI, pu. e. va. . dAkhaje, dAkhavaje dASiyau (2-108) bhU. kR. pre. batAnyo, dekhAyo dArA (1-43) strI. patnI, strI. saM. dArAH diyaro (2-155) puM. sUrya. saM. dinakara divAjA (2-75) puM. prakAza, zobhA / divAyara (1-35) puM. sUrya. saM. divAkara dihADai (2-147) puM. dahADe, divase dISyA (2-112) bhU. kR. dekhAyA dIsatA (2-19) varta. kR. dekhAtA dIhaDe (2-19) puM. divasomAM. saM. divasaka >prA. diahaDa parathI dIhaDa + sA. vi. e. va. no pratyaya e ghaDahaDaie (1-33) a. kri. varta. trI. pu. e. va. dhaDadhaDe che. dhvanyAtmaka dhAturUpa dhaNacara (2-95) puM. pazu, dhaNamA pharamAra ghaNu (1-31) strI, dhanuSa. saM. dhanuS dhana (1-20, 1-81, 2-23) vi. dhanya dharaNIdhara (1-36) puM. pRthvIne dhAraNa karanArA, parvato dhariu (2-91) bhU. kR. dharyo, dhAraNa karyo dhavalahare (1-25) napuM. mahelamAM, prAsAdamAM. __ saM. dhavalagRha dhAraha (2-145) vi. dhAraNa karanAra dhuNillA (2-75) bhU. kR. dhuNAvyu. illa bhU.no pratyaya dhuri (2-37, 2-75, 2-116) kri. vi. AgaLa, agra bhAge. saM. dhura dhuMsaTa (2-36) kri. vi. utAvaLathI, utsAhathI, Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na (kAMi na) (1-82) a. bhAravAcaka-na.. saM. nu naTThA (2-20) bhU. kR. nAsI gayA napherI (1-23) strI. zaraNAInA AkAranu mukhavAdya nayariiM (1-17) napuM. nagaramAM. saM. nagara > prA. apa. nayara nayarI (1-86) strI. nagarI naravara-viMdA (1-22) puM. zreSTha rAjAo. vara + naraviMdA. saM. nara + indra > naraiMdo > naravido nariMda (1-21) puM. rAjA. saM. narendra naresara (2-113) puM. narezvara navamai (2-108) vi. navame, navamAmAM navi (1-78) kri. vi. nahi naverauM (1-71) vi. navu, nabu AvelaM. saM. . navatara naveru (2-53) vi. navalo. saM. navatara naveru (2-135) 1. vi. navo. 2. na + / ___veru = averano, ahiMsAno naverI (1-23, 2-130) vi. navI navI, - navI navI rIte naMdevI (1-1) 1. sAmAnya kR. dUra karavI 2. saM. bhU. kR. niMdA karIne nAgeMda (2-113) pu. nAgendra nAThA (2-16, 2-21) bhU. kR. nAsI gayA nAThI (1-72) vi. naSTa thayelI. se. naSTa nAThI (1-37) bhU. kR. nAsI gaI. saM. naSTa >prA. naTTha > apa. naTTha nANI (2-77) bha. . na ANI, na lAvI. saM. na + AnautA nAtarUM (2-24, 2-25) napuM. jJAtisambandha, vivAha ke lagnasambandha. saM. jJAti nAnAvAsI (1-52) vi. vividha prakAranI sugandhI bharelI nAnhaDalI (1-27) vi. nAnI. saM. "lakSNa. nApu (1-84) A. bI. pu. e. va. na Apo nAmiiM (2-154) napuM. nAme, nAmarnu, nAha(1-72) puM. pati. saM. nAtha niauu (2-93) vi. najIkano. saM. nikaTa niTola (1-67) 1. vi. puSkaLa saM. nistulya. 2. kri vi. nakkI niThura (2-110) vi. niSThura nitu (1-8, 1-17) kri. vi. hamezAM. saM. nitya niratI (2-79) vi. spaSTa, nizcita, bolyA vinA. saM. nirukti > prA. Nirutti niravahitAM (1-60) varta. kR. nibhAvatA. saM. nirvaha parathI niravAhaha (1-82) varta. trI. pu. e. va. nirvahe-nibhAve che nirola (2-29) puM. nirALApaNuM, judAI nivAsI (1-14) bhU. kR. pre. vasAvI nivAsI (1-51) bhU. kR. rAkhI nI (2-29) a. (bhAravAcaka) ne. saM. nu nIkA (1-38) 1. strI. dhAra, nIka. saM. nIkA. 2. vi. cokhkhA, zreSTha nIThauM (1-64) bhU. kR. nIThayuM, khUTI gayu nIThara (1-58, 1-67) vi. niSThura nIma (1-63, 2-79) kri. vi. nakkI. saM. niyama parathI nIma (1-135) puM. niyama, vrataniyama nIpAvai (2-130) varta. trI. pu. e. pa. pre. utpanna kare che. saM. niSpAdayati nIsata (1-76) vi. niHsattva, tAkAta vinAno nIsANa (1-23) napuM. savArI ke varaghoDA vakhate mokhare vagADavAmAM AvatAM nagArAM ke Dhola. saM. niHsvAna > prA. nissANa > apa. nissANu (avAja) parathI neura (2-69) napuM. jhAMjhara. saM. nupUra Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nehA (1-78) puM. sneha nehAlA (2-140) vi. snehayukta paiAli (2-20) napuM. pAtALamAM. saM. pAtAla > prA. pAyAla, payAla paiThAM (2-17) bhU. kR. peThAM, pravezyAM. saM. praviSTa > prA. apa. paiTTha paiThI (2-86, 2-118) bhU. kR. peThI, pravezI pauDhI (2-36) vi. moTI. saM. prauDha paSai (2-99) nAma. a. vinA paSavADai (2-147) napuM. pakhavADiyAmAM. saM. pakSa > prA. pakkha pakhAlau (2-133) A. bI. pu. e. va. pakhALo, dhuo. saM. prakSAlU paSAlA (2-74) vi. pAMkhavALA paSi (1-50) strI. bAjue. saM. pakSa > prA. pakkha> madhya. guja. pakha + sA. vi. e. va. no pratyaya i pagara (2-53) puM. samUha, Dhagalo. saM. prakaraH pacAraha (2-129) varta. trI. pu. e. va. * maheNuM mAre che. apa. paccAra paDivajyauM (2-2) bhU. kR. siddha kayu. saM. prati-pad . paNi (1-60) ubha. a. parantu. saM. punaH > apa. puNu.mAMthI patalaha (2-7) varta. trI. pu. e. va. pIgaLe, DhIlA paDe. saM. pat parathI / pattharUM (2-98) pa. pu. e. va. pAtharUM. saM. prastara pade (1-15) napuM. (lokanA) pada baDe paya (1-22) puM. paga. saM. pada payaM (2-147) napuM. pada parai (2-51) nAma. a. para, upara paraSaiM (1-11) a. ki. varta. trI. pu. e. __va. pArakhe. saM. pari + IkS paraghala (2-38) vi. puSkaLa ..paraNevara (2-76) napuM. paraNavAmAM. saM. pari + naya paratau (2-131) puM. paraco, paricaya paratakhi (2-101) a. pratyakSa, AMkha sAme paratA (2-139) nAma. a. sAme. saM. prati paramAdhAmI (2-129, 2-130) strI. jaina dharma anusAra, pApIone zikSA karanAra devayoni. saM. parama + adhArmika paraSada (2-119) strI. pariSada pari (1-3, 1-4, 1-7, 1-26, 1-46, 1-54, 2-40,2-67, 2-120) nAma. a. pere, prakAre. saM. prakAra pariI (2-41) nAma. a. prakAre, jema parighala (1-17) juo paraghala ... parisaha (2-42) varta. trI. pu. e. va. pIrase parisari (1-86) puM. sA. vi. rAjamArga upara pare (1-22) puM. prakAre paliyA (1-36) bhU. kR. paLyA, gayA pavara (1-4, 2-152) vi. uttama, zreSTha. saM. pravara pahutA (1-13) bhU. kR. pahoMcyA. apa. pahusa pahutu (1-50) juo pahutA pahunuhatA (1-139) vi. panotA, puNyazALI paMcAnana (1-75) puM. siMha pAiM (2-125) varta. trI. pu. e. va. pAya che pASA (1-63, 2-82) nAma. a. vinA. saM. pakSe > prA. pakkhe > apa. pakkhi > madhya. guja. pAkhi paNa pAli (2-84) nAma. a. pAse, AsapAsa. saM. pArzve . pATalau (1-69) puM. pATalo. saM. paTTa + apa. ulla pAtaka (2-78) napuM. pAra . pAdharI (1-42) kri. vi. sIdhI, sIdhI rIte, prA. de. paddhara (vi. sIMdhu) Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 pUMThai (1-41) strI. pUMThe, pAchaLa. saM. pRSTha pe (2-103) nAma. a. upara peSI (1-50) saM. bhU. kR. joIne. saM. prekSya > prA. pekkhia peSIu (2-81) bhU. kR. pekhyo, joyo. saM. pra + IkSa poSisu (1-9) bhavi. pa. pu. e. va. satkAra karoza. saM. prokSa poSI (1-50) vi. choTelI. saM. prokSita poli (1-16) strI. (poLanA) daravAjA. saM. pratolI > prA. paolI > apa. poli. mAravADImA 'prola' daravAjAnA arthamAM jANIto che. arthavikAsathI 'daravAjAvALA nivAso'ne 'poLa' kahe pAya (1-88) puM. pAda, paga pAyaka (1-18) puM. page cAlanArA sainiko, pAyadaLa pAraSi (1-11) puM. pArakhanAra. saM. parIkSaka pAsa (2-77, 2-78) pu. pAza, bandhana, __ doraDAM pAsai (2-72) nAma. a. pAse. saM. pAveM pAhi (2-135), pAhiM (2-57,2-121, __ 2-140) nAma. a. nI pAse, nA ___ karatAM. saM. pAveM pAMti (2-36) strI. paMgata, jamanArAMnI hAra. saM. paMki pikkhe vi (2-117) vidhyarthakRdaMta saM. bhU. kR. nA arthamAM. pekhone, joIne. saM. prekSya parathI * piMDaha (2-123) puM. zarIra, deha. 'ha' pAdapUraka che. pIhara (1-72) napuM. piyara. saM. pitRgRham > prA. pimaharaM > apa. piaharu puNa (1-10, 1-13, 1-88) ubha. a. paNa, parantu. saM. punaH > apa. puNu pUNa (2-121) napuM. puNya purasai (1-80) bhavi. trI. pu. e. va. pUraze, pUrNa karaze pulakI (2-39) bhu. kR. Ananda pAmI puhuvADI (1-68) saM. bhU. kR. pahoMcADI, pUrI karI puhatau-(1-30) bhU. kR. pahoMcyo puhavi (1-7, 1-19, 1-89, 2-109, 2-139, 2-146) strI. pRthvI puhavI (2-145) juo 'puhavi' puhaviiM (1-36) strI. pRthvImAM, pRthvI upara puhuvi (1-89, 2-4) juo 'puhavi' puhuvI (2-83, 2-128, 2-146) strI. juo 'puhavi' pUravilauM (2-2) vi. pahelAMnu. prA. pugvilla pUrI (2-119) vi. saMpUrNa posai (2- 123) varta. trI. pu. e. va. poSe che pratipanna (2-2) bhU. kR. pratijJA karelu. - saM. pratipanna pratekii (2-46) vi. pratyeke, darekane pramANi (2-25, 2-26) napuM. pramANe, satye prastAva (1-15) puM. prayatna, prArambha prahi (2-76) puM. poha, prabhAta prANaiM (1-48, 1-49) kri. vi. parANe, mAMDa mAMDa, Agraha karIne. saM. prANaiH prANA (1-74) juo 'prANaiM prANi (2-24) juo 'prANaI' prIchavai (2-83) A. bI. pu. e. va. samajAva prINI (1-79) vi. prasanna. saM. prINa prIsai (2-38) varta. trI. pu. e. va. pIrase che. phalahuli (2-37, 2-38) strI. phaLaphUlo phADai (1-66) a. kri. varta. trI. pu. e. va. phADe, phATe phAra (2-37, 2-139) vi. atizaya, ghaNI. saM. sphAra phAlA (2-74) strI. phALa Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 phAlI (2-94) strI. sADI phAMdi (2-28) strI. phAMda, Upaselu peTa phUTaDA (2-28, 2-53) vi. sundara phophala (1-25, 2-46) napuM. sopArI. saM. pUgaphala > prA. popphala boTI (2-94, 2-95) bhU. kR. boTelI, eThI karelI bolaha (1-8) juo 'ghullai' / baiThauM (2-34) vi. beThelu bali chaDi (2-41) vi. baLavAna strIe chaDelA, jethI UjaLA thayelA bahikaha (1-52) a. kri. varta. trI. pu. . e. va. baheke che, maheke che bahiraSA (2-57) puM. hAthanA kAMDAM upara paheravAnAM AbhUSaNa bahuttari (2-33) vi. botera, 72 bahumAna (1-5) pu. ati mAnanI lAgaNI, gaurava bahulapaNi (1-52) ki. vi. adhikatAthI, __ghaNI. bahu + la + paNa + i . bahulAM (1-39) vi. ghaNAM. bahu + svArthika pratyaya lAM bApaDau (1-74) vi. bApaDo, garIbaDo. . (dezya zabda) bApIaDau (2-93) puM. bapaiyo pakSI bAlaha (1-81) varta. trI. pu. e. va. bALe che bAlA (2-73) vi. bALelA, duHkhI bAMkau (1-66) vi. 1. vAMko 2. parAkramI ke sundara. saM. vakra parathI . bAMgaDa (1-67) vi. tochaDA, nirlajja bi (2-82) vi. be. saM. dvi bimaNu (2-49) vi. bamaNo. saM. dviguNa >prA. biuNa, bivaNa, bimaNa bihu~ (2-13) vi. bIjaM. saM. dvi+khalu budhiiM (1-9) strI. buddhi vaDe. saM. buddhi bullai (1-6) a. ki. varta trI. pu. e. va. bole che. saM. bra dhAtunA zakya vikAsamAM prA. bolla maLe che te parathI behu (1-34) vi. baMne. saM. dvi + khalu bhaiMsi (1-37) strI. bhesa. saM. mahiSI bhagatiiM (1-8) strI. bhaktithI, bhaktibhAve bhaTita (2-62) vi. utsAhapreraka. saM. maMda / (utsAha Apavo, vAdavivAda karavo) bhaNai (2-97) varta. trI. pu. e. va. kahe che. saM. bhaNa bhattiI (1-22) strI. bhakithI. saM. bhakti bhamahi (2-22) strI. AMkhanI bhammara. saM. - 5 > prA. bhamuha, bhamaha, bhumaha bhamADI (1-31) bhU. kR. ghumAvI, cAre bAju pheravI. saM. bhram bhaya (2-147) bhU. kR. vItyu. thayu. saM. bhUta, vraja bhayo, bhayuM bhalerA (1-9) vi. bhalA, kalyANakara, maMgaLa. saM. bhadra > prA. bhalla parathI bhala + saM. tara > prA. ara > yara > > ira > eru nuM ba. va. erA bhaviyaNa (1-8) puM. mokSane yogya jIva. saM. bhavya jana bhaMjI (2-161) bhU. kR. bhAMgI. saM. bhajU bhAgI (2-91) bhU. kR. jatI rahI. saM. bhagna >prA. bhagga parathI artha vikasIne bhANAM (2-35) napuM. jamavAnAM vAsaNa thALIvATakA. saM. bhANDa bhAvaThi (2-161) strI. bhAvaTha, musIbata bhAvavaMdaNa (2-116) puM. vAstavika vaMdana bhuiM (2-125) strI. jamIna upara bhUSaDI (2-91) strI. bhUkha. saM. bubhukSA > prA. bhukkhA > apa. bhukkha > madhya guja. bhUSa + DI svArthika pratyaya bhUgala (1-23) strI. mUMgaLa, eka prakArana mukhavAdya Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 bherI (1 23) strI. mera, eka prakAraceM mukha- vAdya. saM. merI bhelI (1-54) bhU. kR. meLI, bhego karI bhaMti (2-22) strI. bhrAntithI. ma (2-71) kri. vi. mA, nahi. saM. mA / maI (2-4, 2-5) sarva. meM. saM. mayA > prA. mai > apa. mai, maI machachara (2-141) puM. matsara majha (1-41, 2-3, 2-103, 2-104) sarva. muja, mArA majhAri (1-52, 2-11) nAma. a. madhye, mAM, majhAra. saM. madhyAgAra > prA. majjhAra > madhya. gu. majhAra + sA. vi. e. va. no pratyaya i majhAre (1-33) juo 'majhArie maDha (1-16) puM. dharmasthAna, nivAsa. saM. maThaH / matthaI (2-111) napuM, mAthe. saM. mastaka matthiI (1-70) juo 'matthaI' mathAlA (2-73) puM. mAthAM mama (2-58) strI. mAma, garva mayagala (2-138) puM. mada jharatA hAthI. saM. madakala mayagala-jitta (2-68) vi, hAthaNIne jItI letI. mayaNa (2-141) puM. madana, kAma mayamattA (2-68) vi. madathI matta mayaMka (2-54) pu. candra saM. mRgAGka mayA (2-3) strI. kRpA. saM. mAyA mayAlA (2-140) vi, mAyALA, premALa marUu (2-49) puM. maravo (sugaMdhI choDa) saM. maruva(ba)kaH > apa. maruau marmI (1-32) vi. marmano jANanAra . maliA (1-36) bhU. kR. malyA, ekaThA __ thayA. saM. milita > prA. apa. milia masavADai (2-147) puM. masavADe, mahinAmAM. saM. mAsa parathI mahamahai (2-49) varta. trI. pu. e. va. maghamaghe che, mahe ke che. mahIyalI (1-34) ma. pRthvI upara. saM. mahItala maMDai (1-22) a. ki. varta. trI. pu. e. va. mAMDe che, AraMbhe che, race che. prA. de. maMDa maMDai (2-35) a. kri. varta. trI. pu. e, va. mAMDe che, mUke che, pAthare che maMDaNo (2-32) strI. zobhA. saM. maND (zobhAvavU) maMDANa (1-87) napuM. zobhA, racanA, AraMbha maMDANi (2-32) juo 'maMDANa' maMDAvai (2-32) varta. trI. pu. e. va. pre. karAve che. prA. de. maMDa (zarU karavu, sAme mUkavU) maMDIu (2-33) bhU. kR. mAMDayo, Arabhyo, mAcaMtA (2-138) varta. kR. AnaMda karatA mAcaMti (2-62) varta. kR. AnaMda karato. mAThA (2-16) vi. kharAba mAyA (1-2) strI. bhrAnti, saMsAranI jaMjALa (pachIthI artha vikasIne 'prema, mamatA') mAyA (1-2) strI. mAtA mAlASADai (1-55) puM. mallonA akhADA mAM, vyAyAmazALAmAM. sa. malla + akSavATa > akkhADa mAlhai (1-81) varta, trI. pu. e va. mahAle che, AnaMda kare che. prA. de. malha mAhavi (2-32, 2-33) puM. kRSNe, mAdhave. sa. mAdhava mAMDau (1-12) a. kri. varta. pa. pu. e. va. AraMbha prA. de. maMDa (zarU karava) mAMDiu (2-50) bhU kR. mAMDyo, mUkyo mAMDI (2-39) strI. pUraNapoLI jevI roTalI mirI (1-64) napuM. marI tIkhAM. sa. marIca > prA. miria miliyA (1-45) juo 'maliA' Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 // mIThaMDa (1-64) napuM. mIThaM / rabhasa (2-9) puM. vega, utsAha. sa. rabhas mujha (1-5, 1-8) sarva. mArI, mane. apa. rayaNa (2-135) napuM. ratna mujjhu rayaNamaNi (1-29) puM. ratnamaNi baDe mujha (2-100) sarva. mAru, mane rayaNAyari (1-14) puM. samudre dariye. saM. murakI (2-39) strI. eka jAtanuM pakavAna ratnAkara muhiAM (2-122) ki. vi. nirarthaka. saM. ralayA (1-36) 1. vi. ravaDatA, bhaTakatA. mudhA paratho 2. bhU. kR. ravaDayA, rakhaDyA. prA. deM. mUlaha (1-39) napuM. mULanA. mUla + cha. . > prA. ssa > apa. ssu, su) mela u (2-24) A. bI. pu. e. va. melo, meLavI, goThavo. saM. mila meli (1-85) pu. meLa. saM. mila parathI melii (2-25) kri.vi. meLapUrvaka, meLa joIne meliu (2-111) bhU. kR. melyo, mUkyo. prA. de. melha meliuM:2-25) bhU. kR. melyu, mUkyu melI (1-49) saM. bhU. kR. melIne, mokalIne mehanai (2-93) puM. meghane mehalaha (1-71) sa. kri. varta. trI. pu. e va. mUke che, phelAve che. prA. melha melhI (1-2) saM. bhU. kR. melIne, mUkIne, tajI daIne. prA. melha melhI (2-91) bhU. kR. tajI dIdhI moDati (2 89) varta. kR, macakoDatI moDI (2-141) saM. bhU. kR. dUra karIne morA (2-93) puM. mora. saM. mayUra mRganAbhi (2-69) strI. kastUrI rasaveda (2-154) puM. rasa ane veda. rasa cha ane veda cAra che. = 46 raMgarola (2-29) puM. raMgamA roLAvAnI kriyA raMbha (1-19) strI. raMbhA, e nAmanI apsarA rAuli (1-30) napuM. rAjamaMdire. sa. rAja. kula parathI rAula + sA. vi. e. . va. no pratyaya i rAulI (1-56) strI. rAjakuTuMbano strIoM rASai (1-56) varta. trI. pu. e. va. rAkhe, __ saM. rakSa parathI rASaDI (2-92) strI. mAthA uparamA bhAgamAM vALamAM bharAvavAnuM AbhUSaNa saM. rakSA rASaDI (karo) (2-92) strI. rAkha, bhasma. saM. rakSA parathI rASiu (2-108) bhU. kR. rAkhyo, aTakAvyo rADi (1-70) strI. moTo avAja, phariyAda rAyaputti (2-55) strI. rAjakuMvarI. saM. rAjaputrI rAhI (1-56) strI. rAdhikA ri (2-11)kevaLa0 a0 pAdapUraka 're' rIva (2-76) strI. cIsa, avAja rUDAM (1-12) vi. sArAM, ucca. saM. rUpa. kakam > apa. rUaDauM> madhya. guja. rUDauM DhUMkAtAM rUDUMnuM ba. va. resi (1-50) anuga. mATe. apa. resi, resiM rola (1-65) puM. pravAhI mizraNa. prA. de. rula parathI yugatiI (1-8) strI. yuktithI. sa. yukti / yugiyugatA (1-16) vi. jhagajhagatA ragai (2-129) darta. trI. pu. e. va. ragarage che, karagare rajaNI (2-161) strI. rAtri. saM. rajanI raDaie (2-86) varta. trI. pu, e. va. raDe che rati (2-18) strI. AnaMda Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lIlAM (2-54) strI. trI vi. zobhAthI. saM. lIlA lIha (2-39) strI. maryAdA, hada. saM. lekhA (loTI) parathI loTaI (2-85) varta trI. pu. e. va. loTe, phare. saM. luTayati lyAvai (1-74) varta. trI. pu. e va. laI Ave laha (1-20) a. kri. varta. trI. pu. e. va. le lakkha (2-115, 2-145) vi. lAkhanI saMkhyA. saM. lakSa laSa(kha) (2-132) juo 'lakkha' laggau (1-47) bhU. kR. lAgyo lachamacha (1-53) vi. lathamatha. maSita-- thAkelI ane lathita-lathaDelI laDathaDae (1-34) a. kri. vate. trI. pu. e. va. lathaDe. dhvanyAtmaka dhAturUpa laDAvI (2-16.) bhU. kR. lADa laDAvyAM laddhau (2-5) bhU. kR. lodho. saM. labdhakaH > ddha > madhya. guja. lAdhaa paNa lahauM (1-5) a. kri. varta. pa. pu. e. va. lahu~, meLavu, dharA. saM. labh parathI / lahakaha (1-30) puM. lahekAthI, sahelAIthI, AnaMdapUrvaka lahI (2-24) saM. bhU. kR. oLakhIne, samajIne. saM. labhU lahIya (1-14) saM. bhU. kR. laIne, meLavIne. ya pAdapUraka lAI (2-7) bhU kR. lagADI. saM. lA dhAtu parathI lASa (2-136) juo 'lakkha' lAga (1-14) puM. moko, anukULa paristhiti. saM. lagna > prA. lagga (vaLagelu)no arthavikAsa lAgauM (1-10) bhU. kR. lAgyuM, vAgyu. saM. lagna > prA. lagga parathI lAchi (1-47, 2-134) strI. lakSmI lAMke (2-19) puM. kamaranA valAMkathI lAMbA (2-104) varta. trI. pu. e. va. nAkhe che lAMchu (2-54) napuM. lAMchana liva (1-24) a. ki. varta. trI. pu. e. va. pravRtti kare che. prA. de. lava dhAtu livaMga (2-47) napu. laviMga lINA (1-12) bi. mana, DUbelA, saM. lonakAH vaighAli (2-42) saM. bhU. kR. vaghArIne vachicha (2-160) vi. vahAlI. saM. vatsA vajjai (1-23) a. kri. varta. trI. pu. e. va. vAge che. saM. vAdyate vaDa (1-34, 2-31) vi. moTo, moTI, uttama vaDapaNi (2-107) napu. vaDapaNamAM, moTI umare vaDI (2-31) strI. vaDI (khAvAnI) vaNi (2-16) napuM. vadane, vadanathI vadItA (2-15) vi. prasiddha. saM. vad + madhya. guja. karmaNi varta. kR. pratyaya vadhAvAnaI (2-115) pu. vadhAvAne, vadhA maNiyAne vadhAvu(2-114) pu. vadhAmaNI--zubha samA cAra ApanAra vadhesiI (2-76) bhavi. trI. pu. ba. va. vadha karaze vayaNe (2-15) juo 'vayaNi' vayaNalAM (2-99) napu. vacano. saM. vacana parathI vayaNa + lAM svArthika pratyaya vara (1-16, 1-61, 2-31, 2-38, 2 64) vi. zreSTha, sundara. saM. varam varaNai (1-42. a.kri. varta. trI. pu. e. va. varaNaDa (1-42' aki varta varNave che, kahe che. saM. varNa varavAnu (1-58) napu. paraNavAno varasolAM (2-38) napuM. ba. va. khAdyavizeSa vari (1-16, 2-59, 2-92) nAma. a. upara. saM. upari > prA. uvari Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 105 valavaliA (1-36) bhU. kR. valavalATa karavA lAgyA valiu (2-79, 2-80) bhU. kR. vaLyo, pAcho pharyo valI (2-37) bhU kR. vaLI, pAchI pharI valI (2-85) ubha. a. vaLI, uparAMta valIAM (2-85) napu. 1. valaya baMgaDIo ___2. kamarabandha 3. peTa uparanI trivallI vahUara (1-40) strI. vahu. saM. vadhU + varA vaMdaI (1-5) saM. bhU. kR. vaMdIne. prA. vaMdia no sAmAnya nahi evo vikAsa vaMdevI (1 1) saM. bhU. kR. vaMdIne vanaramAlA (1-25) strI. AsopAlava AdinAM lIlA toraNa. saM. vandanamAlA > prA. vaMdaNamAlA. A zabdanAM vaMdaravAla, vaMduvAla, vAnaravAla jevAM rUpo jUnI gujarAtImAM maLe che. vAcATa (2-62) vi. vAcALa vATa (1-24, 2-61, 2-90) strI. mArga. saM. varmA > prA. vaTTA > apa. ghaTTa vATA (2-85) strI. vATamAM, mArgamAM vATalAM (2-43) napuM. vATakA vATalI (2-38) strI. vITo karIne banA velo jamavAnI vAnagI vADi (2-72) pu. bADAmAM vADhU (2-139) A bo. pu. e. va. vADho, kApo vANAM (2-35) napuM. vAnAM, cIjavastuo (bhojananI) vAtai (2-127) strI. vAta vAghaha (1-55) a. kri. trI. pu. e. va. vadhe. saM. vardha vAnAM .1-64) napu. vastuo. saM. varNaka vAni (1-28, 2-58) pu. varNamAM, suMdaratA. mAM. saM. varNa vAnu (1-55) pu. vAna, raMga, sundaratA. saM. varNa vAnu (1-58) puM dalIla, prayatna. saM. varNa (bhASA) parathI. atyAre paNa 'bhATalAM vAnAM kema karAve che ?' evo prayoga pracalita che . vAmiiM (2-154) vi. vAme, DAbI bAjuthI. e rIte 'rasaveda' eTale 46 thAya. kRtinuM racanAvarSa sUcavavAnI bhA paddhati saMskRtamAM ane madhya. guja. sAhityamA pracalita hatI. upodghAtamA enI vadhu mAhitI Apo che. vArU (1-65) vi. sAro. saM. varam vAlaNi (1-47) he. kR. vAlaNe, vALavA mATe. saM. vala dhAtunA preraka parathI vAliMbha (2-90) puM. vAlama, pati. saM. vallabha vAlu (2-49) puM. sugaMdhI vALo vAsai (2-93) varta. zrI. pu. e. va. bole che. saM. vAza vAsaI (2-142) strI. sugandhathI. jaina sAdhu munio baMdavA AvanArane mastake sugandha arpe che te vAsI (1-51) vi. suvAsita, sugandhita karelI vAsI (2-61) bhU. kR. suvAsita karI . vAsaga (2-20) pu. vAsuki nAga vAsyAM (2-44) vi. suvAsita karelAM vAhi (2-57) varta. trI. pu. e. va. vahe che, dhAraNa kare che vAhI (2-10) saM. bhU. kR. doDAvIne. saM. vaha vAMkaDaM (1-66) vi. vAMku. saM. vakra . vigatiiM (1-8) strI. vigatathI, vigatavAra. vichAhai (2-33) vi. chAyelI, DhAMkelI vichedi (2-43) kri. vi. satvara, jaladI vinANi (2-25) napuM. jJAnathI. vacani vinANi = samajabharyA vacanathI. saM. vijJAnam > prA. viNNANaM > apa. viNNANu > madhya. gu. vinnANa, vinANa + trI. vi. e. va. no pratyaya i 12 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 vinnANaiM (1-49) napu. samajathI, samajAvIne virUDa (1-84) vi. varavI. saM. virUpa / viviha (1-22) vi. judA judA. saM. vividha vizeSaiM (1-11) kri. vi. vizeSe karIne vihihatthaDA (2-23) puM. vidhinA hAtha vUThau (2-80) bhU. kR. varasyo. saM. vRSTa > prA. vuTa vemaNa (2-123) strI. vedanA veDi (2-15) strI. takarAramAM. veDhi paNa veNaI (2-20) strI. veNI vaDe. saM. veNI, veNi za zarmI (1-32) saM. bhU. kR. zramIne, zrama pAmIne zazihara (1-3) pu. caMdra. saM. zazadhara > prA. sasahara zAMNA (1-76) napuM. chANAM saI (2-146) vi. so, 100 sapAi (2-110) strI, madada. saM. saqhya > prA. sakkha parathI sagAsii (2-142) nAma. a. pAse. saM. sakAze sajjA (2-144) vi. sajja saTThI (2-145) vi. cha, 6. 'sahasA nava saTThI69000 sata (1-76) napuM. sattva satta (2-146) vi. sAta. saM. sapta >prA. satta sattai (1-35) vi. sAte sattasaI (2-160) vi. sAta so sadayapaNai (2-75) napuM. dayAthI. sa + dayA + paNa sadalAM (2-46) vi. daLavALAM sanakArI (1-53) . kR. saMjJA-sAnathI bolAvI. saM. saMjJA > prA. sannA parathI sanADhA (2-44) vi. sanADhya, chAMTelAM. saM. sannaddha (yukta) sama (1-55) pu. sogaMda samakita (2-145) napuM. samyakatva, viveka pUrvaka dharmanI samaja ane tenu AvaraNa samatA (2-120) strI. samyakatva, samyaka (zubha) pravRtti samAyA (1-2) bhU. kR.pre. samAveza pAmyA. saM. mAti > prA. apa. mAi parathI samAraha (2-122) varta. trI. pu. e. va. samAre che, sudhAre che samopI (1-28) bhU. kR. samarpalI samosaraNa (2-113) strI. tIrthakara ke evI mahAna vibhatinA Agamana prasaMge racavAmAM AvatI sabhA ke pariSada samosaraNi (2-117) juo samosaraNa' saraI (2-93) pu. svarathI sarasati (1-6, 1-88) strI. sarasvatI sarasatI (2-4) juo 'sarasati' sarasi (2-76) bhavi. e. va. saraze, pAra paDaze sarasiu (1-52) nAma. a. saraso, sAthe sarasiGa (2-102) nAma. a. sarasuM, sAthe sarasI (1-37) vi. sarakho, jevI. saM. sadRzaka > prA. sarisia sarApa (1-64) vi. sAraM. saM. surekha sariI (2-86) puM. svare, svarathI. saM. svara sarisu (1-49) nAma. a. saraso, sAthe sare (1-21) juo 'saraI' sallai (2-101 varta. trI. pu. e. va. sAle, duHkha de. saM zalya savi (1-21, 1-25, 1-35, 1-49, 1-43, 1-73) vi. sarve, badhA, badho. saM. sarve > prA. savve > apa. savvi > madhya. guja. sava paNa. hindI saba sasA (2-73) napu. sasalAM sasudhA (2-158) napu. sudhA-amRta sahita sahasa (2-144, 2-147) vi. sahasra, hajAra sahasA (2-145) juo 'sahasa' sahiguru (2-151) vi.. sadguru sahI (2-79) kri. vi nakko Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahaa (1-10) sarva. badhA. a pAdapUraka . saM (1-142) sarva. te saMghAta (1-71) puM. saMgAtha saMdhi (2-126, 2-128) pu. sAMdhA sA (1-6) sarva. te. saM. saa| sASai (2-104) varta. trI. pu. e va. sahana kare che, sAMkhe che sAjanauM (2-34) napu. sAjaNu, sajjanono samUha-jAnamAM bhAga lenAro sADhA (2-114) vi. sADA. saM. sa + ardha sAdari (2-1) pu. AdarathI, sanmAnapUrvaka sa+ Adara + i sAdhArA (2-84) vi. AdhArarUpa. sa + AdhAra sAmalavana (1-21, 2-77) vi. zyAma __ varNanA. saM. zyAmala + varNa sAmi (1-20) pu. svAmI sAmiNi (2-2) strI. svAminI sAyara (1-35) puM. sAgara sAra (2-6, 2-7) vi. zreSTha, sundara sArada (1-1) strI. sarasvatIdevI. saM. zAradA sArA (1-19) . sAra, sArarUpa. saM. sAra sArI (2-65) vi. badhI / sAre (1-13) vi. uttama. sA. vi e. no . pratyaya vizeSyane badale vizeSaNane lAgelo che sAlaNauM (1-65) napu. athANu sAlaNAM (2-42) napuM, ba. va. athANAM sAli (2-41) strI. cokhA. saM. zAli sAvaya (2-145) pu. zrAvaka sAhI (1-56) saM. bhU. pakaDI sAMDasIe (2-126) strI. sANasI vaDe. saM. saMdaMzikA siiM ( 2-106) sarva. ze, zA kAraNathI siu (1-68) vi, zo, kevo. saM. kIdRzakaH > prA. kerisao > madhya. guja. kisiu, siu, syU siGa (1-12, 1 19, 1-68) nAma. a. zu, sAthe. saM. sahitam > prA. sahiaM > apa. sahiuMnA vikAsamAM siu (1-82, 1-84, 2-99, 2-104, 2-106, 2-127) sarva. zuM (praznavAcaka), zA mATe. saM. kIdRzakam > prA. kerisa > madhya.. guja. kisiuM, siu~, syU sirivachcha (1-79) puM. zrIvatsa, bALakonA kalyANa arthe paherAvavAmAM Avato hAra silI (2-45) strI. saLI (dAMta khotaravA mATe). saM. zalAkA siMgArA (1-16) pu. zaNagAra, zobhA. saM. zRMgAra sIkA (1-38) napuM. ba. va vastuo rAkhavA mATe addhara laTakAvavAmAM AvatI chAbaDI ke Topalo ke ene maLataM koI sAdhana. saM. zikya sIlaha (1-80) napu. zIlamAM, zIlanI bAvatamAM, cAritryamAM sIhalA (2-19) puM. siMha su (1-80) vi. so, 100 su (2-42) sarva. te. saM. saH sukamAla (2-98) vi. sukumAra, komaLa sukamAlA (2-140) juo 'sukamAla' sukulINI (1-79) vi. sArA kuLanI, kuLa vAna. saM. sukulIna sucaMgA (1-26) vi. suMdara saM. su + caMga suTThI (2-145) vi. uttama, zreSTha. saM. suSThu suNi (1-5) a.kri. A.bI pu. e. va. sAMbhaLa suNijyo (1-8) A. bI. pu. ba. va. suNajo, sAMbhaLajo (2-75) bhU. kR. sAMbhaLayA. illa bhU. no pratyaya sudhiiM (1-9) strI. zuddhithI supana (1-20) napuM. svapna. suparikare (1-25) pu. samUhamAM, ekaThA thayelAmAM. saM. parikaraH sura (1-35) pu. devo suhakara (2-157) vi. sukha ApanAra. saM. sukhakara suhakaro (2-154) juo 'suhakara' suhANI (1-86) vi. sohAmaNI, suzabhita Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 100 hia suhelI (1-60) vi. sohyalI, sukhakAraka. zakyA nahi.' ( hemacandrAcAryakRta saM. sukha > prA. suha + illa 'triSaSTizalAkApuruSacarita') suMDala (1-76) pu. suMDalo, Topalo havaiM (1-15) kri vi. juo 'hivai' suMhAlAM (1-28, 1-61, 2-73) vi. hATa (2-61) strI. dukAna. saM. haTTa suvALAM, komaLa. saM. sukumAra hiyaDaiM (1-5) napuM. haiyAmAM, hRdayamAM. saM. sUha (2-87) varta. tro. pu. e. va. sUe che / hRdayam > prA. hiaaM > apa. sUi (2-125) strI. soI (zULo) saM. zUci sUSaDI (2-91) strI. eka jAtanuM pakavAna sero (1-23) strI. mahollo. prA. de. serI hilI (1-72) strI. (he) sakhI. saM. halA, soi (1-10, 1-11, 2-92, 2-98, __ apa. helli 2-101) save. te. saM. saH + api = hiva (1-12) juo hivaI' so'pi > prA. sovi > apa. soi / hivai (1-2, -84, 2-157) kri. vi. soga (2-136) pu. zoka have atyAre. saM. athabA > prA. sorI (2-27) napu. sorIpura(nA) bhahavA > apa. ahava nI Adi sovana (2-41) vi. sArA varNanA-raMganA, zrutino lopa thatAM ane sA. vi. UjaLA. saM. su + varNa e. va. no pratyaya i lAgatAM havai; sovana (2-45, 2-58, 2-92, 2-94) vyatyayathI hiva+ sA. vi. e. va. no vi. sonAnI, sonerI. saM. suvarNa pratyaya i. sovana (2-115) strI. sonaamhor| soha (1-20, 2-88, 2-160) strI. zobhA / hIjADI (1-31) saM. bhU. kR. heta lAvI (heja = heta) svaramaMDala (1-23) strI. eka prakAranI vINA hIra (2-88) napuM. rezama saM. svaramaMDalikA hIvai (1-58) juo 'hivai' syA (1-11) sarva. zA (praznavAcaka). juo| _ 'siu' huu (1-13) bhU. kR. thayo. saM. bhUtakaH > prA. hUao > apa. hUau > hai (2-111)varta. bI. pu. e. va. che. hiMdI hai madhya. guja. huau, hauo, huo paNa hauM (1-2) sarva. huM. saM. ahakam > prA. husii (1-59) bhavi. e. va. thaze, thavAnI ahaaM > apa. haDaM huMtI (1-78) bhU. kR. hatI hatthiI (2-111) pu. hAthamAM hau (2-55) juoM 'huu' haraSaha (2-26) pu. harakhanI,AnaMdanI. ha hUMkI (1-68) saM. bhU. kR. hAka mArI, garjanA karI cha. vi. e. no pratyaya herUM (1-15) a. kri: pa. pu. e. va. jou, haricI (1-30) pu. harinI. cI cha. vi. pharu. saM. herika (jAsUsa) e. va.(strI.)no pratyaya heSArava (2-138) pu. haNa haNATa hari jima (1-47) vAMdarAnI jema. pachI nemi - hesamI (2-39) strI. eka jAtarnu pakavAna nAthe potAnI vAma bhujA lAMbI dharo hoi (2-82) varta. trI. pu. e. va. hoya rAkhI, eTale kRSNa vRkSane vAnara vaLage hoisiiM (1-12) a. kri. bhavi. trI. pu. tema sarva baLa vaDe vaLagI paDyA, paNa ba. va. haze. saM. bhaviSyati > prA. nemikumAranA bhujastaMbhane te namAvI hossai>madhya. guja. hosai, husai paNa Page #122 -------------------------------------------------------------------------- _