Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ghobile Ibollehicles PAsAhena, mApana. eechest-7080p 5422008 digdrshn| Hinsi lekhkvijydhrmsuuri| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ // arham // brhmcrydigdrshn| gujarAtI lekhaka jagatpUnya svargastha zAstravizArada, jainAcArya shriishivpaale| ..... anuvAdikA na........ saubhAgyavatI-lIlAvatIdevI kRSNalAla varmA / prakAzaka zrIyazovijaya jaina graMthamAlAke vyavasthApaka maNDalakI taraphase seTha phUlacaMdajI veda ( AgarA ) vIrasaMvat 2451.] dvitIya saMskaraNa [ san 1925, dharma saM0 4 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat ____www.umaragyanbhandar.com
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 000067 aod 30000000000000000000000000 ____khIvANadI (mAravADa) nivAsI zAha rAmacaMda kUpAjIkI tarphase: unake suputra mahama pala ke smaraNa 150 kApI bheTa 8000000000000000000000000 070000 &0000000000000000000000001 00000 * Printed at the Luhana Mitra Steam Printing Press Baroda by A. V. Thakkar for Seth Fulchandji Ved on 5-10-25. DO0000 90000000000000000000000003 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ > > > > > > >< jagatpUjya svargastha zAstravizArada-jenAcArya zrIvijayadharmasUri mahArAja. > > Shree Sudhammaswami Gyanthara Sorelw ratovan
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ mUla graMthakartAkedo-zabda / -oston 'prayojanamanuddizya na mando'pi pravartate / ' yaha eka sAmAnya lokokti hai ki, vinA prayojanake maMdapuruSa bhI kisI kAryameM hAtha nahIM DAlatA hai / ata eva siddha hotA hai ki, isa brahmacarya digdarzana ke likhane meM bhI koI na koI kAraNa avazya honA cAhie / isa kAraNako batAnehIke lie, isa choTIsI pustakameM bhUmikAkI AvazyakatA na hone para bhI, 'do-zabda'ke rUpameM kucha likhanA Avazyaka samajhA gayA hai / isa kahAvatako prAyaH loga jAnate hai ki:'eka tandurustI hajAra nyAmata / ' bAta bhI satya hai ki, pratyeka sukha zarIrakI nIrogatAhImeM hai / karor3oM rupayoMko sampatti ho, ghor3e, hAthI, gAr3I, baila Adi saba tarahakA vaibhava ho aura nIrogatA na ho to vaibhava AnaMda nahIM desakatA; vaha vyartha hai / isI bhA~ti dharmasAdhanakI kriyAoMmeM bhI zarIrake svAsthyakI AvazyakatA sabase pahile hotI hai / isI lie kavi kAlidAmane kahA hai ki"zarIramAdhaM khalu dharmasAdhanam / " isalie manuSyako sabase pahile zarIrakA sukha to milanA hI cAhie / parantu saMsArameM aise manuSya bahuta hI kama haiM jo zarIrase sarvathA sukhI haiN| zarIrakA sukha zarIrakI sthUlanAmoTAImeM nahIM hai / isI prakAra zarIrakI kRzatA-patalepanameM bhI nahIM hai / zarIrakA sukha zarIrastha usa zaktima hai jo pratyeka avayavameM otaprota ho rahI hai| jisa manuSyakI yaha zakta sateja, sudRDha aura saghana hotI hai, usI manuSyake lie kahA jAsakatA hai ki, yaha sukhI hai| jisameM vaha zakti jabardasta hotI hai, usa manuSyakA manobala bhI jabardasta ho jAtA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai| usa manobalake kAraNa use yadi kabhI aneka hathiyArabaMda manuvyoM kA mukAbilA karanA par3atA hai to bhI karatA hai; itanA hI nahIM usake vacanama bhI itanI zakti AjAtI hai ki, usakI eka AvAja mAtrase hajAroM manuSya kA~pa uThate haiN| jina manuSyameM ye tIna bala-manobala, vacanavala aura kAyanala-hote haiM vaha kaThinase kaTina kAryako bhI saphalatApUrvaka pUrNa kara DAlatA hai / ina baloM kA prAraMbha zarIra-svAsthyase hotA hai / yaha svAsthya nAnA bhA~tike mAla-masAle khAnase yA bAga bagIcoM kI saira karanese nahIM milatA hai / yaha milatA hai-brahmacarya ke pAlanase vIrya ko rakSA karanese / sUkhI roTI aura dAla khAte hue bhI jo brahmacarya pAlate haiM unameM, jitanI zakti hotI hai, utanI zakti nitya haluA-purI khAta hue kera rayA~ dUdha pIta hue aura mahaloM meM arAmasa rahata hue bhI brahmacarkakA bhaMga karanevAloM meM nahIM hotI / aise bhaga mahaloMmeM ArAma karanevAle-magara brahmacaryako bhaMga karanevAle docAra milakara jaMgala meM jAyeM aura unheM sAmana koI bhIla AtA dIkha jAya to vahIM unakA rAma nikala jAya / unakA hRdaya ghabarAtA hai-"hAya ! hAya ! aba kyA hogA ? yaha cora to nahIM hai ? lUTa to nahIM legA ?" unakA yaha bhaya hI unake manako nirbalatAkA pratyakSa pramANa hai / yaha to prasiddha hI hai ki, aise manujyoMkA vacanavala to halakAhI hogaa| isase hama yaha nizcaya kara sakate haiM ki, manuvyaka upayogI tInoM baloM-manobala, vacanabala aura kAyabala-kA AdhAra mukhyatayA brahmacarya hI hai / maiMne apane gujarAta, kAThiyAgar3a, mAravAr3a, mevAr3a, uttara hindusthAna, magadha aura baMgAlake vihArameM dekhA hai ki, isa pavitra bhAratavarSameM brahmacakA vizeSa rUpase hrAma hotA jA rahA hai / jaise prAyaH gRhastha zAstramarzadA aura vaidyakake niyamoM ko bhUrakara, brahmacarya ke pavitra niyamoM kA bhaMga karata haiM usI bhA~ti, kaI sAdhu aura saMnyAsI-jo Uparase mahAtmA honekA abhimAna karate haiM, parantu kAma karate haiM mahAna durAtmAoMsA-bhI ina niyamoMko Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ tor3ate haiN| aura jaba bhAratake bhAvI ratnoMko; bhAratakI bhaviSya unnati AdhArastaMbha yuvakoMko aura baccoMko unake ajAyava gharoMmeM ( skUloM aura kolejoMmeM ) jAkara dekhate haiM to antaHkaraNa duHkhI hue vinA nahIM rhtaa| vasa, inhIM pradhAna kAraNoMko lakSyameM rakhakara yaha pustaka likhI gaI hai / kabataka brahmacarya pAlanA cAhie ? vyAha karanekA hetu kyA honA cAhie ? sAdhuoMko brahmacaryakI rakSAke lie kasa kaise niyamoMkA pAlana karanA cAhie ? saMtAna para mAtApitAko kisa prakArase lakSya rakhanA cAhie ? aura brahmacarva pAlanese kyA lAbha hai ? ye hI bAteM isa pustakakI racanAkI pradhAna lakSyabindu haiM / saMkSepameM yaha hai ki, isa pustakameM, gRhastha aura sAdhu, strI aura puruSa, bAlaka aura vRddha sabako unake adhikArAnusAra brahmacarya pAlanekA upadeza diyA gayA hai| isa viSayameM vizeSa kucha likhanA hAthakaMganako ArasImeM dekhanekAsA hogA, isalie aisA na kara, antaHkaraNapUrvaka yaha icchA karatA hU~ ki, isa pustakako par3hanevAle brahmacaryakA vizeSarUpase pAlana kara zarIrabala, vacanabala aura manobalakI abhivRddhi kareM / antameM yaha bhAvanA karatA huA isa kathanako samApta karatA hU~ ki, isa pustakakI yojanAmeM jina pustakoMkA vAcana mere upayogameM AyA hai una pustakoMke lekhaka bhI isa pustakakI yojanAse honevAle puNyake bhAgI baneM / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ nivedn| ananta pralobhanapUrNa saMsArameM vahI manuSya 'mahAtmA' 'pUjya ' yA 'saMsArajayI' hotA hai jo pralobhanoM ko jItatA hai / saba pralobhanoMko jItanekA mArga * brahmacarya ' hai / ghaDIko apanI icchAnukUla calAneke lie jaise usakI cAbI hai, vaise hI pralobhanoMko nijAdhIna karanekI cAbI 'brahmacarya' hai| amuka sthAnapara niyata amuka yaMtra jaise samasta nagarame bijalIkA prakAza pahu~cAtA hai vaise hI samasta zarIra-nagarameM teja-prakAza pahu~cAnevAlA brahmacarya hai| saMsArake sAre dharma. sA. matamatAntara aura sAre deza isakI mahimA gAte haiM aura isIko mAnava-samAjake utthAnakA sarvotkRSTa mArga batAte haiM / isI brahmacarya ke prabhAvase bhISma cha: mAsa taka bANazayyApara soye the; isI brahmacaryake pratAse lakSmaNane indrajita ke samAna mahAn rAkSapako vidhvaMsa kiyA thA; isI brahmavaryaka tajase hIravijayasUrijIne akabarake samAna yavana bAdazAhako apanA murIda banAyA thA; isI brahmacarya-balase hamacaMdrAcArya mahArAjane kumArapAla rAjAko apanA ziSya banAkara dezameM 'amArI ghoSaNA' karavAI thii| isI eka vratako pAlane se - isI eka saMbhoga pralobhana-vijayase nara nArAyaNa ho jAtA hai / brahmavaryakI mahimA apAra hai| aise apAra mahimAmaya brahmavarSakA paricaya karAnevAlI 'brahmacaryadigdarzana' nAmakI gujarAtI pustaka jisa samaya maiMne par3hI; usa samaya mujhe jAna par3A mAno maiM eka advitIya AnaMdake sAmrAjyameM vivaraNa kara rahI hU~ / pustakako dubArA par3hI taba hRdayameM AnaMda aura duHkha donoM kI bhAvanAe~ uThane lagIM / eka natrameM AnaMdake azru the aura dUsaremeM zokake / bhAnaMda isalie thA ki, jIvana naSTa karaneke mArgameM lage hue mere aneka bhAI, vAhe na aisI apUrva pustakako par3hakara usa mArgale muMha mor3eMge aura sumArgama-jIvanako pavitra aura uttama banAnemeM lageMge / duHkha isalie ki, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ .bhAratakI Aja kyA dazA hogaI hai ? bhAratavAsiyoMke teja-pUrNa cahageM para bhAU kaisI munI chAI hai ? jina lilAToMpara brahmacaryake tejakI jyoti nagamagAtI thI unapara Aja kaisI jardI chAI hai ? tIrthakaro aura avatA. roMkA lIlAsthala bhAratakI Aja yaha kaisI dazA hai ? isa pustake lekhaka mahArAja bAlabrahmacArI / brahmacarya ke prabhAvase Apane asAdhAraNa pratiSThA lAbha kI hai| bhAratIya hI nahIM iMglaiMDa, amerikA, jarmanI, iTalI, phrAMsa Adi pAzcAtya dezoM ke vidvAn bhI Apake brahmacaryapakSasa prasphuTita jJAna-puSpakI saurabhasa matta hokara ApakI prazaMsA karate haiM; Apake sAmane bhaktibhAvase apanA sira jhurAte haiN| cAra mahInese Apa rugNasayyA para so rahe haiM to bhI brahmacarya ke tejase ApakA lilATa Aja bhI damaka damaka karatA hai| aisa brahmacArI mahAtmAke upadezase; mahAtmAkI likhI huI pustakake pAThase pratyeka vyakti brahmacarya pAle vinA nahIM rhgii| jo sarvathA pAlaneko saMtpara nahIM hogA, vaha bhI kamase kama amuka niyamoMke sAtha to avazyameva isa vratako pAlegA / yahI socakara maiMne isa pustakakA saMdeza hindIbhASiyoM taka pahu~cAneke lie, hindI anuvAda kiyA hai| ___maiM yazovijaya jaina-graMthamAlAke saMcAlakoMko dhanyavAda diye vinA nahIM raha sakatI, jinhoMne prasannatApUrvaka isa pustakakA anuvAda prakAzita karanA svIkAra kara liyA / mujhe yaha kahate saMkoca hotA hai ki, maiMne hindIbhASIke ghara janma aikara bhI gujarAtImeM abhyAsa kiyA thA; isalie; aura anuvAda karanekA abhyAsa nahIM isalie bhI; anuvAdameM bahutasI truTiyA~ raha gaI hoMgI / pAThaka pAThikAe~ usake lie mujhe kSamA kareM / anuvaadikaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayAnukrama / 1 upakrama ... . ... ... 2 prahAcarya kNa hai ?... 3 vIryarakSAkI AvazyakatA 4 brahmacaryake do bheda ... 5 brahmacaryake daza sthAna 6 hindudharmazAstroMkI ajJAe~ ... 7 bauddha dharmazAstra kyA karate haiM? 8 sAdhu-dharmakA bhUSaNa brahmacarya hI hai 9 gRhanthiyoM ke pAlanekA brahmacarya... 10 kamase kama vIya-rakSA kahA~taka karanI cAhie ! 11 vartamAna kAlake yuvaka aura bAlakoMkI sthiti 12 bAlyAvasthAmeM par3anevAlI burI AdateM ... 13 mAtA-pitAkA kartavya ... 14 samAjakI jhUThI mAnyatA ... 15 jIvanabhara brahma vaya pAlanekA prabhAva 16 putraprAptikI icchAse brahmacarya kA nAza karanA 17 lagna kisake sAtha karanA cAhie? ... 18 'kAma' puruSArtha kI sAdhanA kisa taraha karanI cAhie ? 19 byAha karane ke bAda bhI brahmacarya pAlanekI AvazyakatA 20 viSayasevanakI maryAdA kyA hai ! ... 21 kyA jyAdA viSaya -sevanase kAma' kI tRpti hotI hai ? 22 thor3e vAryakI kSati bhI bahuta nukasAna karatI hai ... 23 brahmacarya se lAbha ... ... ... ... ... 62 ... 64 ... 66 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 ekapatnIvratakI AvazyakatA ... ... 25 jyAdA putroMkI utpattise Arthika hAni ... 26 vidhavAvivAhase kharAvI ... 27 strI sadAcAriNI kaise raha sakatI hai ? ... 28 durAcAriNI strIko nirdayatA ... 19 striyoM ko sAvadhAnI rakhanI cAhie 30 pativratAdharma kise kahate haiM ?... 31 vIrya kI adbhuta zakti 32 brahmacaryakA pratApa ... . ATER Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ // aham // zAntamUrtizrIvRddhicaMdrebhyo namaH / brahmacaryadigdarzana / upakrama / bahudhA jaba hama manuSyoMke agAdha zarIra-bala aura atitIvra mAnasika balakI kathAe~ sunate haiM, taba hameM itanA Azcarya hotA hai ki jisakI hama kalpanA bhI nahIM kara sakate / bhISmake mahAn parAkramI kAryokA vRttAnta bA~canevAle aura draupadIke cIraharaNa karanekI kathA sunakara sacamuca AzcaryasAgarameM DUba jAnevAle bahuta haiM parantu bhISma aise parAkramI kArya kaise kara sakatA thA ? aura draupadI ke vastraharaNa karanepara bhI, vaha nagna kyoM nahIM dikhAI detI thI ? ina bAtoMkA vicAra karanevAle manuSya bahuta thor3e haiN| bhISma aura draupadIke dRSTAMta bahuta prAcIna samayake haiM, magara Ajakala bhI apanI dRSTimaryAdAmeM aise aneka adbhuta kArya ho rahe haiM ki jo kArya bhISma aura draupadIke kAryoMke samAna hI hamAre hRdayameM Azcarya utpanna karate haiN| praoNphesara rAmamUrti yadyapi sAr3he tIna hAthakA sAmAnya manuSya hai| to bhI vaha tIvravegase calatI huI moTarako apane balase roka sakatA hai / lohephI majabUta sA~kalako jhaTakese tor3a sakatA hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ apanI chAtIpara hAthIko car3hA usakA bojha saha sakatA hai aura manuSyoMse bharI huI gADIko apanI jA~gha para calA sakatA hai| ye kyA kama AzcaryakI bAteM haiM ? kevala praoNphesara rAmamUrti jaise puruSa hI kyoM ? kumArI tArAbAI jaisI bhAratavarSakI mahilA bhI isI taraha ke kAma kara batAtI hai| parantu ye saba bAteM ve kisake pratApase kara sakate haiM ? isakA kAraNa jAnanekI hama logoMko garaja hI kyA paDI hai ? jinhoMne ina kAryoke mUlako khojA hogA; arthAt jinhoMne praoNphesara rAmamUrtiko pUchA hai ve to nizcayataH samajha gaye hoMge ki aise mahAn puruSArthake kArya karanekA sAmarthya unako mAtra eka brahmacaryake pratApase prApta huA hai| prAcIna samayameM bhI mahAn puruSArtha ke jo kArya kiye gaye the ve saba kevala brahmacaryake pratApase hI kiye gaye the / isakA vizeSa varNana to hama Age kareMge / magara yahA~ itanA samajhalenA jarUrI hai ki-saMsArakA pratyeka manuSya brahmacaryake pratApase choTe bar3e saba taraha ke kArya karaneko sazakta bana sakatA hai| jitane aMzoMmeM manuSya brahmacaryakI vizeSa rakSA karatA hai, utane hI aMzoMmeM vaha mahattvapUrNa kArya karaneko vizeSarUpase zaktivAna bana sakatA hai| kyA saMsArameM aise bhI manuSya dRSTigocara nahIM hote, jo bivAre apane mu~ha para baiThI huI makkhIko bhI ur3AnemeM asamartha hote haiM ! isakA kAraNa kyA hai ? isakA kAraNa yahI hai ki ve brahmacaryakI bilakula rakSA nahIM karate haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ brahmacarya kyA hai ? ___ aba yaha batAnA jarUrI hai ki-'brahmacarya' kyA cIz2a hai ? arthAt 'brahmacarya' kise kahate haiM ? yadi brahmacaryakA usakI zabdavyutpattise artha kiyA jAya to usakA yaha artha hogA ki: __'brahmaNi caraNamiti brahmacaryam' AtmAmeM vicaraNa karanekA nAma ' brahmacarya' hai / parantu AtmAmeM vicaraNa karanekA kArya tabhI ho sakatA hai jaba ki vIryakI rakSA kI jAtI hai| ataeva hama 'brahmacarya' zabdakA artha yahA~ para 'vIryakI rakSA' yahI kareMge / arthAt vIryakI rakSA karanekA nAma hI 'brahmacarya hai / 'pAtaJjalayogasUtra' ke sAdhanapAdake 38 ve sUtra meM kahA hai ki"brahmacaryapratiSThAyAM vIryalAbhaH" arthAt brahmacaryakI pratiSThArakSA-se vIryakA lAbha hotA hai / isakI TIkAmeM bhojadevane kahA. hai ki:__"yaH kila brahmacaryamabhyasyati tasya tatprakarSAniratizayaM vIrya sAmarthyamAvirbhavati / vIrya nirodho hi brahmacarya, tasya prakarSAccharorendriyamanaHsu vIrya prakarSamAgacchati" ___ arthAt-jo manuSya brahmacaryakI rakSA karatA hai usako brahmacaryakI vizeSatAse niratizaya vIryakA-sAmarthyakA lAbha hotA hai / aura vIryakA lAbha honA hI brahmacarya hai / usake bar3hAnese zarIra, indriyA~ aura manameM vizeSa zakti bar3hatI hai / isa kathanase bhI yahI siddha hotA hai ki-vIryakI rakSA karanekA nAma hI brahmacarya hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ brahmacarya kI yadi vistRta rUpase vyAkhyA kIjAya to vaha isa taraha hogI ki - manuSyako- strI yA puruSako viSayakI icchAse eka dUsarekA sparza bhI nahIM karanA caahie| itanA hI nahIM; viSake vicAroM ko bhI use apane hRdayameM sthAna nahIM denA cAhie / isa brahmacaryakI parAkASThA to hama taba hI mAna sakate haiM, jaba viSaya saMbaMdhI bAtoMkA svapna bhI na Ave / viSayakI icchA lezamAtra bhI hRdaya meM utpanna na ho / esI sthiti meM pahoMca nevAleko hI hama brahmacarya kI parAkASThAtaka pahoMcA huA kaha sakate haiM / isa sthiti meM jitanI nyUnatA hogI utanI hI brahmacarya meM bhI nyUnatA hogI / pratyekako yaha bhalI prakAra samajhanA cAhie / vIryarakSAkI AvazyakatA | isa brahmacaryakI rakSA karanA vIryakI rakSA karanA, sAdhu yA gRhastha, bAlaka yA vRddha, strI yA puruSa - pratyeka ke lie AvazyakI hai| dUsare zabdoM meM kaheM to vIryarakSA karanA mAno AtmarakSA karanA hai / dhArmika niyamoMko chor3akara yadi vaidyaka niyamoMse dekheMge to bhI jJAta hogA, ki vIryake vaidyakake graMtha bhAvaprakAzameM kahA hai ki: I aMdara jIva rahate haiM / "jIvo vasati sarvasmin dehe tatra vizeSataH / vIrye rakte male yasmin kSINe yAti kSayaM kSaNAt // " arthAt - yadyapi jIva sAre zarIra meM rahatA hai, to bhI vIrya, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ lohI aura malameM to vaha vizeSarUpase rahatA hI hai| jisavakta ina vastuoMkA nAza hotA hai, usI samaya AtmA bhI zarIrase dUra ho jAtA hai| uparyukta kathanase hama yaha bhalIprakAra samajha sakate haiM ki AtmA aura vIryakA ghaniSTha saMbaMdha hai| aura isIlie vIrya-kSayase yadi Atmika bala ghaTa jAya to isameM koI AzcaryakI bAta nahIM hai / ataH pratyeka prANIko aura khAsakara pratyeka manuSyako saceta hokara apane vIryakI rakSA karanA atyaMta AvazyakIya hai / yaha bAta bhI saca hai, ki vIrya hamAre zarIrakA rAnA hai / vIrya kevala zarIrake amuka bhAgameM hI nahIM hai; parantu usakA sAmrAjya zarIrakI pratyeka ragameM coTIse eDItaka hai| carakasaMhitAmeM cikitsAsyAnake dUsare adhyAyameM kahA hai ki: "rasa ikSau yathA dadhi sarpistailaM tile ythaa| sarvatrAnugataM dehe zukraM saMsparzane tathA // tata strIpuruSasaMyoge ceSTAsaMkalpapIDanAt / / zukraM pracyavate sthAnAnjalamAt paTAdiva // " arthAt-jisataraha gannemeM rasa, dahImeM ghI, aura tillImeM taila rahatA hai usItaraha vIrya bhI zarIrake pratyeka paramANumeM vyApta hai| bhIgehue kapar3e se jaise pAnI giratA hai vaise hI, vIryabhI strI-puruSake saMyogase tathA ceSTA, saMkalpapIDanAdise apane sthAnase nIce giratA hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ hama dekhate haiM ki ganneko kolhameM pIlakara bAhira nikAlaneke bAda usakI sArI suMdaratA naSTa ho jAtI hai, aura usameM sirpha dUMce bAkI raha jAte haiM / dahIkA sattva-ghRta cikAla lenese phira mAtra chAcharUpa pAnI hI raha jAtA hai; tiloMmeMse taila nikAla lene ke bAda khalamAtra hI raha jAtA hai / isItaraha zarIrake sattvasvarUpa-zarIrake rAnArUpa-vIryakA jaba kSaya ho jAtA hai taba hamArA zarIra sattva-vihIna dhauMkanIkAsA miTTIkA putalA mAtra rahanAtA hai| vizeSa kyA ? zakti-vihIna zarIrameMse prANapakherU uDa jAya~ to bhI koI Azcarya nahIM hai / eka manuSya siMhake mutAbika garjanA karatA rahatA hai, dUsarA vicArA itanA kamajora hotA hai ki apanA bolAhuA Apa hI kaThinatAse suna sakanA hai / eka manuSyameM itanI zakti hai, ki vaha bIsa bIsa pacIsa pacIsa mana bojhA damabharameM uThAkara pheMka detA hai, aura dUsaremeM apane mu~hapara baiThIhuI makkhIko ur3A dene jitanI bhI zakti nahIM hai / eka manuSyakI mastiSkazakti itanI tIvra hotI. hai, ki vaha canTebharameM bIsa, pacIsa, pacAsa yA sau zloka bar3e majese kaMThastha kara sakatA hai aura dUsarA itanA hInazakti hotA hai, ki dinabhara ghokha ghokhakara bhI bar3I muzkilase ekAdha zloka yAda kara sakatA hai / ina sabakA mukhya kAraNa kyA hai ? kevala vIryarakSAkA-sadbhAva aura durbhAva / jo jitane aMzameM vIryakI rakSA karatA hai usakI buddhi utane hI aMzoMmeM tIvra hotI hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ isa bAtase hama yaha bhalI prakAra samajha sakate haiM, ki vIryakI rakSA-brahmacarya kA pAlana karanA manuSyamAtrake lie Avazyaka hai / 'manuSyamAtra' isa zabpase hama yaha nahIM kahanA cAhate ki sirpha svarga, naraka, puNya, pApa aura mokSa AdikI AsthA rakhanevAle manuSyoMkohI brahmacaryakI AvazyakatA hai| parantu hama to kahate haiM ki jo loga puNya, pApa, svarga, naraka aura mokSAdiko nahIM mAnate haiM aura mAtra saMsArake sukhoM ko hI vAstavika mAnakara mauja-zaukameM tallIna rahate haiM, unake lie bhI brahmacarya pAlanA ati Avazyaka hai| dharmatattvase ajJAta manuSya bhI brahmacaryakI AvazyakatAko svIkAra karate haiM / isa bAtako hareka cAhe vaha Astika ho yA nAstika, dharmI ho yA adharmI svIkAra karatA hai ki zarIrakA naSTa honA yA usameM aneka prakArakI vyAdhiyoMkA utpanna honA bahuta burA hai / ataH dharmako chor3akara bhI vIryakI rakSA karanA manuSyajAtikA prathama kartavya hai| brahmacarya ke do bhed| ___ manuSyanAtike do vibhAga haiN| unameM se pahilemeM sAdhu haiM aura dUsaremeM gRhastha / ina do vibhAgoM ke kAraNa hI zAstrakAroMne brahmacaryakebhI do bheda kiye haiN| 1 sarvathA aura 2 dezataH / sAdhuoMko hamezA sarvathA brahmacaryakA pAlana karanA caahie| yAnI strImAtrase dUra rahanA cAhie / aura dezataH vaha hai, ki Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ apanI vivAhitA strIke sAtha saMbhoga kara saMtoSa mAnanA aura usake sivAya sarva strIjAtiko mAtA, bahina athavA putrI tulya samajhanA cAhie / ina do bhedoMko kaI "pradhAna" aura "gauNa" ke nAmase bhI pukArate haiM / ve kahate haiM-sAdhu ve haiM jinhoMne strI, lakSmI putra, parivAra vagairaha sarva sAMsArika upAdhiyoMse viraktatA dhAraNa kara dIkSA drahaNa karalI hai; jo svaparakalyANake lie zarIrako upayogI samajhakara bhikSAvRttidvArA usakI pAlanA karate haiM aura usase sthAna sthAna para jA kara logoMko upadeza denekA kArya lete haiM / jo saMsArakI sarva strI-jAti mAtrako apanI mAtA, bahina aura putrI ke tulya samajha kara viSayavAsanAse vaMcita rahate haiM ve hI isataraha brahmacaryakA pAlana karanevAle hI-sacce sAdhu hote haiN| aise sAdhuoMko cAhie ki ve apane brahmacaryakI rakSAke lie zAstrakAroMke jJAnI puruSoM ke bA~dhe hue kile meM-niyamoMmeM jarUra raheM / saMsArakI paristhitiyA~ aisI balavAna haiM ki manuSyoMpara unakA asara hue vinA nahIM rhtaa| agnike pAsa rakkhA huA ghI kaba taka jamA raha sakatA hai ! siMhake Age khaDAhuA mRga kahA~taka jindA raha sakatA hai ? isItaraha saMsArakI aniyamita mohaka paristhitiyoM meM rahanevAlA sAdhu bhI kaise apane brahmacaryakI rakSA kara sakatA hai ? nahIM kara sakatA / isalie jo sAdhu apane brahmacaryakI saMpUrNatayA rakSA karanA cAhate haiM, unheM cAhie ki ve apane manako bhUlakara bhI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ kile ke bAhira na jAnedeM / zAstrakAroMne saMnyAsioMko-sAdhu. oMko, lakar3IkI putalI chUnA bhI manA kiyA hai / kAraNa yahI hai ki ve viSaya-vAsanApreraka vastuoMse dUra raheM / unake manapara unakA jarAsA bhI asara na ho aura ve saMpUrNatayA brahmacaryakI rakSA kara sakeM / saMsArameM aise saiMkar3oM udAharaNa maujUda haiM-ki striyoMka sahavAsase kaI akhaMDa brahmacAriyoMne bhI apanA sarvanAza kiyA hai| isI lie zAstrakAra udghoSaNApUrvaka kahate haiM ki sarvathA brahmacaryake pAlanevAle puruSoMko kadApi aisI paristhitimeM nahIM rahanA cAhie-ki jisameM brahmacaryake bhaMga honekA bhaya ho| brahmacaryake daza sthAna / ___ yadyapi sAdhu zIlasugaMdhase hamezA sugaMdhita haiM, satyaratnase dhanADhya haiM, samabhAvabhUSaNase alaMkRta haiM, nispRhatAmeM masta haiM, asteyabhAvase astakarmA haiM aura ahiMsAdharmake pAlanese ahiMsaka haiM, to bhI ve apane brahmacaryavratase skhalita na hojAya~, isalie uttarAdhyayanasUtrake solahaveM adhyayanameM samAdhike dazasthAna varNana kiye gaye haiM / ve isa taraha haiM: "jaM vivittamaNAiNNaM rahiaM thIjaNeNa ya / baMbhacerassa rakkhaDA AlayaM tu nisevae // manapalhAya jaNaNI kAmarAgavivaDDhaNI / baMbhacerarao bhikkhU thIkahaM tu vivajjae / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ samaM ca saMthavaM thIhiM saMkahaM ca abhikkhaNaM / baMbhacerarao bhikkhU nicaso parivajjae // aMgapacaMgasaMThANaM caarullviapehi| baMbhacerarao thINaM cakkhugijaM vivajjae / kuiaM ruha gIa hasi thnniadi| baMbhacerarao thoNaM soagijaM vivajjae / hAsaM kiDDu raI dappaM sahasAvattAsiANi a| baMbhacerarao thINaM nANucite kayAivi // paNiaM bhattapANaM ca khippaM mayavivaDDhaNaM / baMbhacerarao bhikkhU niccaso parivajae / dhammaladdhaM mizra kAle jatatthaM paNihANavaM / nAimattaM tu bhuMjinjA baMbhacerarao syaa|| vibhUsaM parivajijjA sarIraparimaMDaNaM / baMbhacerarao bhikkhU siMgAratthaM na dhArae / sadde rUve a gaMdhe arase phAse taheva ya / paMcavihe kAmaguNe niccaso parivajae" // uparyukta daza gAthAoMmeM samAdhika daza sthAna varNana kiegaye haiM, jinameM prathama samAdhisthAna nivAsasthAna hai| arthAt jo sthAna strI pazu aura napuMsakake saMbaMdhase rahita ho-aise ekAnta sthAnameM brahmacaryarakSAke icchuka sAdhuoMko rahanA caahie| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ saca to yaha hai ki isatarahake saMbaMdhavAle sthAnameM sAdhuoMke brahmacaryakA zuddha rehanA yadi asaMbhava nahIM hai, to bhI duSkara avazya hai / kyoMki, strIke hAvabhAva-ceSTAdi vAraMvAra dRSTigocara hotehaiM, isase gADharAga utpanna honekI saMbhAvanA hai / gADharAga utpanna honeke kAraNa manuSya hitakArI vacanako bhUla jAte haiM aura nAstika-aniSTa vacanoMko hI ve yathArtha samajhane lagajAte haiM / dhIre dhIre unakI aisI sthiti hojAtI hai kiH "satyaM vacpi hitaM vacmi sAraM vacmi punaH punaH / asminnasAre saMsAre sAraM sAraMgalocanA" // ityAdi duSTa bhAvanAe~ unake manameM utpanna ho jAtI haiM aura mithyAtvake udayase ve apanA citta unakI sevAmeM lagA dete haiN| itanA hI nahIM unake manameM aisI zaMkAe~ bhI utpanna hone lagatI haiM, ki tIrthakaroMne strIsevanameM jo doSa batAe haiM ve ThIka haiM yA nahIM ? unake manameM aise bhI saMkalpa-vikalpa hone lagate haiM, ki zuSka AhAra-vihAra-bhUmizayyA kezalocAdi kaSToMkA phala prApta hogA yA nahIM ? aura isakA pariNAma yaha hotA hai, ki ve apanA citta strIsevanatarapha daur3Ate haiN| ina saMkalpavikalpoMke kAraNa pariNAmoMke bigar3anekA bhaya rahatA hai / isalie sAdhuoMko striyoMke saMsargavAlI jagahase dUra rahanA cAhie / isItaraha pazuoMkA saMsargasaMbaMdha bhI sAdhuoMke brahmacaryako hAnikartA hai / kyoMki pazuoMko aimA jJAna nahIM hai ki yahA~ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ para manuSya khar3e haiM isa lie hameM viSaya-sevana nahIM karanA cAhie / ataeva jo sAdhu aise sthAnoMmeM rahate haiM; pazuoMkA viSayabhoga vAraMvAra unake dekhane meM AtA hai aura usase unakI manovRtti vikArI hone lagatI hai| isalie unako cAhie ki ve pazurahita sthAnameM raheM, aura napuMsakayukta sthAnato pratyakSa siddha kharAba hai hI, isalie ina tInoM sthAnoM meM sAdhuoMko rahanA anucita hai| dUsarA samAdhisthAna kathAke viSayameM hai| yAnI manako AhlAda utpanna karanevAlI aura kAmarAgako bar3hAnevAlI, aisI strIkathA brahmaya'meM lIna sAdhuoko nahIM karanI cAhie aura na sunanI hI caahie| striyoMkI kathAe~-bArtAe~ bhI itanI AkarSaka hotI haiM ki ve puruSoMke manapara prabhAva DAle vinA nahIM rhtii| isa bAtako saba acchItaraha samajhate haiM, ki vairAgyakI kathA sunanese manuSyake manameM vairAgya utpanna hotA hai aura kAmottejaka kathAke sunanese durvicaar| isa liye sadA striyoM ke rupa lAvaNyaveSAdikI kathA karane aura sunanese sAdhuoMko dUra rahanA cAhie / tIsarA sthAna striyoMke sAtha vyavahArasaMbaMdhakA hai| strIke sAtha paricaya krnaa| arthAt-strIke sAtha ekahI Asana para baiThanA nahIM caahie| akelI strIse vArtAlApa nahIM karanA cAhie, aura striyoMke sAtha vAraMvAra bolanekA prasaMga bhI nahIM Ane denA cAhie / isa tarahakA vyavahAra rakhanevAle sAdhu apane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 brahmacaryakI rakSA kara sakate haiN| kyoMki striyoMkA svabhAva prakRtike niyamAnusAra prathama hI caMcala hotA hai| yadi jarAsI bAta karanekI unako chUTa milanAtI hai, to ve ghaNTo nahIM haTatIM / isItaraha vArtAdike prasaMgate hAsya bhI hone lagatA hai| ThIka to yahI hai ki prathamase ve aise vyavahAroMse dUra raheM ki kharAba pariNAma AnekA prasaMga hI na Ave / ___cauthA sthAna dRSTisaMbaMdhI hai| yAnI brahmacArI sAdhuoMko strIkA mastiSka, mukha, stana, bAla, bagala vagairaha dhyAnapUrvaka nahIM dekhanA caahie| usake sAtha manohara bhASaNa netrake kaTAkSAdi karane se bhI dUra rahanA cAhie / yaha to cakSuoMkA svabhAva hI hai ki sAmane Aehue padArthako ve avazya dekhate haiM, parantu brahmacaryakI rakSA karanevAle sAdhuoMko strIke aMga-pratyaMga-nirakhanirakhakara-TakaTakI lagAkara nahIM dekhane caahie| aura strIke zarIrapara gaIhuI apanI dRSTiko bhI tatkAla hI isataraha lauTA lenI cAhie jaise ki sUrya ke sAmane gaI huI dRSTi lauTA lI jAtI hai| ___ pA~cavA sthAna yaha hai ki, kRnita, rudita, aura hasita vagairaha viSaya-sevana samayake zabdoMko stanitazabda kahate haiN| yadi aise zabda sunAI deM, to bhI brahmacaryameM lIna sAdhuko unapara dhyAna na denA caahie| chaThA-pUrvAvasthAmeM strIke sAtha kIhuI ha~sI, krIDA, rati strIke mAnako naSTa karaneke lie kiyAhuA garva, strIko trAsa. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ deneke lie kiyAhuA netravikAra Adiko brahmacArI sAdhu kadApi yAda na kare / kyoMki yAda karanese kAmotpatti hotI hai aura usake utpanna honese brahmacaryabhaMga hotA hai| sAtavA~-jisa AhArameMse ghIkI bUMdeM TapakatI ho use praNItaAhAra kahate haiM / aisA praNIta AhAra aura jaldI kAmavRddhi kare aisA AhAra sAdhuoMko sarvathA varcya hai| ___jarA socanekI bAta hai ki-vyApArI deza chor3a paradeza jAte haiM, taba ve vahA~ aneka kaSToMkA sAmanA karate haiN| khAne pInemeMbhI ve bahuta kucha viveka rakhate haiM, aura apane manomaMdira meM aisI bhAvanA karate haiM ki kisa tarahase hama khUba dravya upArjana kara svadeza vApisa loTa jAyeM / isI taraha sacce sAdhu bhI gRhasthaveSa tyAgakara sAdhuveSa dhAraNa karate haiM, deza chor3akara videzoMmeM vicarate haiM, aneka prakArake pariSaha sahana karate haiM aura " Atma * lakSmIko kisa tarahase prakaTa kareM " isI vicArase rasakasakA tyAgakara brahmacaryarUpI ratnaciMtAmaNikI rakSA karaneke lie miSTAnnapAnakI icchAko dUra kara kevala peTarUpI gaDheko pUraneke lie nirdoSa AhAra lete haiM, aura apanA lakSya sAdhaneko hamezA sAvadhAna raha phirate haiM / sAdhu honekA uddezya kyA hai ? indriyanigraha aura zuddha brahmacaryakA pAlana / jo sAdhu aisA vartAva nahIM karate unake lie samajhanA cAhie ki ve dina dupahare hI bharI hATameM luTa gaye haiN| brahmacaryavrata pAlanevAle sAdhuoMpara AhArakA asara jaldI hotA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai, isa bAtako dhyAnameM rakha kara vIryakI rakSA karanevAle sAdhu oMko cAhie ki ve ' praNIta ' aura 'gariSTha vastue~ jo jaldI kAmako sateja karatI haiN| kabhI na khAyA kareM / hA~ kamI kisI khAsa kAraNake lie khA bhI jAya~ to koI harakata nahI haiN| parantu zarIrakI zobhAvRddhi karaneke lie athavA zarIrakI puSTike lie aisA AhAra lenA sAdhuoMke lie bilakula manA hai / aisA honepara bhI jo ina uddezyoMkI pUrtike lie uparyukta kathanAnusAra AhArakA upayoga karatA hai, vaha kevala nAmadhArI-veSadhArI sAdhu hai; kartavya parAyaNa sAdhu nahIM / zAstrakAra dharmagraMthoMmeM vAraMvAra ghI, dUdha, dahI, miSTAnna aura tela Adi vikAra utpanna karanevAle padArtha khAnekI manAI karate haiM / yadyapi bhakta gRhastha bhaktike AvezameM AkAra aisI aisI vastue~ jitanI cAhie utanI de detehaiM; parantu AtmArthI sAdhuoMko apanA vicAra Apa hI karanA cAhie / upara hama yaha bAta batA cuke haiM ki ' gRhastha jisataraha dravyopArjana hitAtha videza jAte haiM, usI prakAra AtmArthI puruSa zivamaMdirameM-mokSameM jAneke lie videzabhramaNa karate haiN| unameMse jo apane uddezyako lakSameM rakhatA hai vahI apane vrata-niyamAdikI rakSA kara sakatA hai| ataH apane brahmacaryakI rakSAke AkAMkSioMko aise AhAravihArase sarvathA dUra rahanA cAhie jinakA jikra Upara kiyA jA cukA hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ AThavA~ sthAna parimita AhArasaMbaMdhI hai| arthAt svastha manavAle sAdhuoMko saMyamakI yAtrAke lie samaya para bhikSAse milAhuA nirdoSa evaM parimita anna vyavahArake lAnA cAhie; parantu vinA kAraNa jyAdA AhAra nahIM karanA cAhie / yahA~ " vinA kAraNa" likhanekA matalaba yaha hai ki lambA vihAra karanA ho, aTavIpAra karanI ho athavA bar3I tapasyA karanI ho to peTa bharake khAlenA cAhie; isase AjJA bhaMga nahIM hotI, parantu yadi koI bhikSAmeM AyA huA svAdake kAraNa-jihendriyakI lAlasAke vaza hokara mAtrAse bhI adhika khAle to usameM avazya AjJAbhaMgakA doSa hotA hai| isa bAtako jarA gahare utara kara soceMge to hameM mAlUma ho jAyagA, ki jo dharmazAstrakI AjJAnusAra AhAravihArAdi karatA hai vaha prAyaH rogAdi upadravoMse dUra rahatA hai / zAstrakAra kahate haiM kiH-- "addhamaNassa savvaMjaNassa kujjA davassa do bhAe / vAUpapiyAraNahA chabbhAgaM UNagaM kujjA" // arthAt-peTake cha vibhAga haiM unamese tIna vibhAga zAkasahita bhojanase bharo, do bhAga pAnIse bharo aura eka bhAga vAyu Ane jAneke lie khAlI rahane do / arthAt UnodaratA avazya rakhanI cAhie / kalikAlasarvajJa zrIhemacaMdrAcArya bhI yogazAstra meM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahate hai ki " yo mitaM mur3e saM bahu bhuDhe " ( jo parimita khAtA hai vaha jyAdA khAtA hai| isake sivA alpAhAra brahma. caryakI rakSAmeM bahuta sahAyatA detA hai| alpAhAra bhI vahI karanA ucita hai jo bhikSAmeM nirdoSa rUpase milA ho| sAdhuoMko cAhie ki ve kisIke yahA~ nyautese jImane na jAyeM aura na ve eka hI gharase gocarI hI leM / isataraha nImane jAne yA eka hI gharapara AhAralenese kaise kaise nukasAna hote haiM so jAnane ke lie merI likhI huI gurutatva dindarzana nAmA pustaka par3hanA caahie| navamasthAna yaha hai ki brahmacarya meM lIna sAdhuoMko zrRMgArake lie suMdara vastrAdise zarIrako suzobhita nahIM karanA caahie| zarIrakI zobhA bar3hAneke lie dADhI mu~cha vagerAko sa~vAranekA prayatna bhI nahIM karanA caahie| sAdhu honeke pazcAt vastra, pAtra, kambala aura rajoharaNAdi upakaraNa kyoM rakkhe jAte haiM ? sAdhu yadi isakA vicAra karate hoM to ve kadApi unake mohapAzameM na pdd'eN| vastra zItAdi RtumeM agni sevanase bacaneke lie, aura pAtra bhojanameM jIvajantuoMko Anese rokane ke lie aura avasarapara dUsare sAdhu oMkI sevA karaneke lie rakkhe jAte haiM / kambala bhI jIvoMkI rakSAke aura zItAdike nivAraNake lie haiN| osa yA kuharA par3atA ho to aise samayameM use zarIrapara oDhanekI AvazyaktA 2 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ rahatI hai| vaha mamInapara bichAneke lie bhI upayogI hotA hai| isItaraha rajoharaNAdi bhI jIvoMkI rakSAke lie rakkhe jAte haiN| magara yadi aisI vastuoMpara moha utpanna ho jAtA hai, to unakA ucita upayoga na kara unheM sa~bhAlakara rakhanekA hI mana hotA hai| jo sAdhu zarIrakI zobhAke lie adhika TApaTIpa karate haiM ve sacamuca hI mahAmohakI ceSTA karate haiM / jaise sira aura paira, jo zomAke lie haiM, ve to jaba pahilehIse naMge haiM taba phira ve kisakA zRMgAra karate hai ? usakA zaMgAra karanA vyarthakI mohaceSTA hai / dhyAnapUrvaka vicAra karanese mAlUma hogA ki aisI TApaTIpa aMtaraMgameM rahIhuI kAmavAsanA ko uttejita karatI hai| isalie sAdhuoMko cAhie ki ve aisI vyarthakI zobhA ora TApaTIpakA tyAga kreN| samAdhikA dazamasthAna yaha hai-brahmacArI sAdhuko zabda, rUpa, rasa, gaMdha aura sparza ina pA~ca prakArake kAmaguNoMko sadA tyAganA caahie| isakA artha yaha nahIM hai ki indriyoM ke dharmako sarvathaiva tyAganA cAhie / balke isakA artha yaha hai ki, unameM Asakti yA rAgadveSa nahIM karanA caahie| jaise-zrotrendriyakA viSaya zabda hai-sunanA / zrotrendriyakI vidyamAna avasthAmeM zabda to avazya kAnameM par3ate hI haiN| parantu gadhe aura U~Take kaThora zabdameM evaM vINAkI sumadhura jhaMkArameM dveSa yA rAga na kara samAnavRtti rakhanA hI kAmaguNoMkA tyAganA hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ isI tarahase pA~co indriyoMke viSayomeM bhI cAhe ve acche hoM yA sure-rAga dveSa na kara samabhAva rakhanA caahie| sAdhuoMko sadA smaraNameM rakhanA cAhie ki isataraha kAmaguNoMko jIte vinA acchItaraha brahmacaryakI rakSA nahIM ho sakatI hai| ___ ukta samAdhike dazasthAna samasta darzanoMke sAdhuoMke dhyAnameM rakhane yogya haiM, itanA hI nahIM balke jA~ca karanete yaha bhI jJAta hotA hai, ki zabdAntarase hareka darzanake sAdhuoMko aise kilekA Azraya lenekI AjJA huI hai / dekho dakSasmRtike sAtaveM adhyAyameM kyA kahA hai "brahmacarya sadA rakSedaSTayA rakSaNaM pRthak / smaraNaM kIrtanaM keliH prekSaNaM guhyabhASaNam / / saMkalpo'dhyavasAyazca kriyAnirvattireva ca / etanmaithunamaSTAGgaM pravadanti manISiNaH" // 32 // arthAt-maithunake ATha prakAra haiM-smaraNa, krIDA, dekhanA, guhyabhASaNa, saMkalpa, adhyavasAya aura kriyAkI utpatti (kucessttaa)| isa prakAra maithunake ATha prakAra haiM / isalie brahmacarya kI rakSA bhI maithunake ATha prakArase karanI caahie| arthAt-uparyukta maithunake prakAroM se dUra rahanehIse brahmacaryakI rakSA ho sakatI hai / isI prakAra uzanasmRtike tRtIya adhyAyameM bhI kahA hai:-- "ananyadarzI satataM bhaved gItAdiniHspRhA / ___nAdarza caiva vIkSeta na careddantadhAvanam" // 20 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ arthAta-sAdhuko idhara udhara dekhanA nahIM cAhie; gIta vagairahase niHspRha rahanA cAhie; AinemeM mu~ha nahIM dekhanA cAhie aura dAtUna nahIM karanA cAhie arthAt zarIrakI zobhAkA tyAga karanA cAhie / manujI bhI manusmRtike dUsare adhyAyameM likhate haiM: "mAtrA svastrA duhitrA vA na viviktAsano bhavet / balavAnindrayagrAmo vidvAMsamapi karSati" // 215 // arthAt-mAtA, bahina aura putrIke sAtha bhI puruSako manuSya rahita-ekAnta sthAnameM; eka Asanapara nahIM baiThanA cAhie, kyoMki indriyoMkA samUha balavAn honese vidvAnoMko bhI viSayakI ora khIMcaletA hai| yaha bhI samAdhikA sthAna yA kilA nahIM hai to dUsarA kyA hai ? isItaraha bhAgavatake gyArahaveM skandhake caudehave adhyAyameM bhI kahA hai ki: "strINAM strIsaMginAM saMgaM tyaktvA dUrata AtmavAn / kSeme vivikta AsInazcintayanmAmatandritaH" // arthAta-Atmahitecchu puruSoMko cAhie ki ve striyoMkA aura unake sAthiyoMkA tyAga karake nirbhaya-nirupadrava sthAnameM raheM aura merA cintavana kareM / isI skandhameM Age aura kahA hai ki Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ "na tathA'sya bhavet klezo bandhazcAnyaprasaGgataH / yoSitsaMgAdyathA puMso yathA tatsaMgisaGgataH " // 30 // arthAt-striyoM kI saMgatise aura unake sAthiyoMke saMsajaise jitanA kleza aura baMdha hotA hai utanA anyapuruSoMke saMsa se nahIM hotA / UparakI bAtoMse yaha samajha meM AgayA hai, ki hindu zAstromeM bhI brahmacaryakI rakSAke lie mAdhuoMko amuka 2 niyama pAlanekI AjJA dI gaI hai / inake sivA anya bhI kaI niyama haiM jo lagabhaga ukta niyamoMse milate julate haiN| isalie unhIM bAtoMkA piSTa peSaNa karanA hama nirarthaka samajhate haiN| bauddhadharmazAstra kyA kahate haiM ? isItaraha bauddhadharmagraMthoMmeMbhI bauddha sAdhuoMko brahmacaryakI rakSAke lie aise hI niyama batAe gaye haiN| kahAhai ki:6 yo pana bhikkhu mAtugAmena sahaseyyaM kappeyya pAcittiyaM / 7 yo pana bhikkhu mAtugAmassa uttari chapaJcavAcAhiM dhamma deseyya aJbunA purisaviggahena, pAcittiyaM / ( bhikkhu pAtimokkhaM, pAcittiyA, dhammA pR. 25) __ arthAt-jo koI bhikSu, strIke sAtha eka sthAnameM zayana karatA hai, vaha prAyazcittakA bhAgI banatA hai, aura kisI vijJa puruSakI anupasthitimeM bhI yadi koI sAdhu kisI strIko pAMca-cha: vAkyoMse jyAdA vAkya kahakara dharmopadeza detA hai, to use bhI prAyazcittakA bhAgI bananA par3atA hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ kitanI sakhta manAI ! anya buddhizAlI puruSoM kI anupasthitimeM strIko dharmopadeza denA bhI pApa ! prAyazcitta karane yogya kRtya! yaha to ekAntameM vArtAlApa karanekI bAta huI parantu bauddhoMke uparyukta graMthameM to yahA~taka likha diyA hai ki:21 yopana bhikkhu asammato bhikhkhuniyo ovdeyy,paacittiy| 22 sammatopi ce bhikkhu atthaM gate suriye bhikkhuniyo ovadeyya, pAcittiyaM / 23 yo pana bhivAvu bhikkhunUpassayaM upasaGkamitvA bhikkhuniyo ovadeyya, pAcittiyaM / (pR 28) ta-jo bhikSu saMkI sammatike vinA sAdhviyoMko upadeza detA hai, vaha prAyazcittakA bhAgI hotA hai / saMghakI sammati lekara bhI yadi koI sUryAstake pazcAt sAdhviyoMko upadeza detA hai to vaha bhI prAyazcittakA bhAgI banatA hai / isI taraha koI sAdhu vinA kAraNa sAdhviyoMke sthAnameM upasthita hokara unako upadeza detA hai to vaha bhI prAyazcittakA bhAgI banatA hai| sakAraNa jAnA, kisI sAdhvIkA rUgNa honA ho sakatA hai| isake sivA anya bhI kaI niyama striyoMke saMsargameM vizeSa nahIM rahaneke lie bauddhagraMthoM meM batAye gaye haiN| ve kisa lie ? kevala brahmacaryakI rakSAke lie / striyoMkA vizeSa saMsarga rakhanevAlA manuSya-sAdhu brahmacaryako kadApi akhaMDa nahIM rakha. sakatA hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ isI taraha brahmacaryakI rakSAke lie upayukta graMthameM bauddha sAdhuoMko bhojanAdimeM bhI vicAra rakhaneke niyama batAye gaye haiN| jaise kiH31 agilAnena bhikkhunA eko avasathapiNDo bhuJjitabbo, tato ce uttIraM bhujeya, pAcittiyaM / 33 parampara bhojane atra samayA, pAcittiyaM / 37 yo pana bhikkhu vikAle khAdanIyaM vA bhojanIyaM vA khAdeyya vA bhubheyya vA, pAcittiyaM / (pR0 29-30) arthAt-apIDita sAdhuko AvasathapiMDakA ( Avasatha yaha bauddhoMke sAMketika vizrAmagRhakA nAma hai ) eka hI samaya bhojana karanA cAhie / jo usase adhika bhojana karatAhai, vaha prAyazcittakA bhAgI banatA hai / pIDAdi khAsa kAraNa vinA vAraMvAra bhojana karanevAlA sAdhu bhI prAyazcittakA bhAgI banatA hai aura jo sAdhu samaya vinA-aniyamita samayameM khAdyapadArtha khAtA hai vaha bhI prAyazcittakA bhAgI banatA hai| isI prakAra ghI, dUdha, dahI, taila, guDa Adi gariSTha padArtha khAnekA bhI bauddha sAdhuoMke lie niSedha kiyA gayA hai| ye saba niyama kevala brahmacaryakI rakSAke lie hI banAye gaye haiM; ina saba niyamoMkI racanA isI lie kI gaI hai ki-indriyoMko kisI prakArakI uttejanA na mile aura vinA prayAsa hI unakA damana ho jAya / jo sAdhu ina niyamoMkA ullaMghana karate haiM-ina Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 niyamoMkA pAlana nahIM karate haiM, ve mana, vacana aura kAyAse brahmacaryakA pAlana bhI nahIM kara sakate haiN| sAdhuoMke lie itane kaThora niyama banAnekA kAraNa yahI hai ki cAritrakA-sAdhutvakA-bhUSaNa mAtra eka brahmacarya hI hai / koI sAdhu hajAroM prakArakI kriyAe~ karatA ho; kezakA loca karatA ho, kaThora tapasyAe~ karatA ho; athavA gaMgAtaTa para jAkara paMcAgni tApanekA kaSTa sahatA ho, vahI yadi eka brahmacaryakA pAlana nahIM karatA ho, to usakI tamAma kriyAe~ vyartha ho jAtI haiN| brahmacaryase paribhraSTa sAdhu apane jIvanako kharAba karate haiM aura bhaviSyakI yonimeM unako narakAdike kaSTa sahane par3ate haiM / zAtAtapasmRtike 19 veM adhyAyameM kahA hai kiH "yastu pravrajito bhUtvA punaH seveta maithunam / SaSTivarSasahasrANi viSThAyAM jAyate kRmiH" // 60 // arthAt-dIkSA leneke pazcAt--saMnyAsI honeke pazcAt-jo manuSya punaH viSaya sevana karatA hai, vaha sATha hajAra varSa taka viSThAkA kIr3A rahatA hai| isI taraha pratyeka dharma zAstrane brahmacarya-maMgake bhayaMkara duHkha batAe haiM / aura yaha bAta hai bhI vAstavika / kAraNa ki-sAdhu ucca koTikI avasthA hai / aisI avasthA dhAraNa karaneke pazcAt bhI jo guptarUpase aisI nIcatAke kArya karate haiM, unake liye saMsArameM isase jyAdA dUsarA ghora pApa aura kaunasA hosakatA hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ sacamuca hI jo loga sAdhukA veSa dhAraNa kara-sAdhu banakarabrahmacaryakA bhaMga karate haiM, ve mAno thUke hueko cATanekA prayatna karate haiM / jisa vastu kA eka vAra tyAga kara diyA hai usI vastukA phirase upayoga karanA thUke hue ko cATanA hI hai / sAdhumAtra-cAhe ve kisI darzanake yA jJAtike hoM-ke lie brahmacarya pAlane ke niyama ekase batAye gaye haiN| kisI bhI darzanavAloMne yA paMthavAloMne sAdhuko viSaya-sevanakI chUTa nahIM dI hai| hindudharmameM kuTIcaka, bahudaka, haMsa aura paramahaMsa aise cAra vibhAga haiM; aura cAroMke AcAra vicAroM meM bheda haiM; pAntu unameM bhI brahmacaryakA bheda to bilakula hI nahIM hai| yAnI pratyeka darzanavAloMne brahmacarya pAlanekI AjJA dI hai / kamasekama yaha AjJA to pratyeka manuSyako pAlanI hI cAhie / jaina sAdhuoMko amuka amuka kriyAe~ karanekI sakhta AjJA hai / jaise ki-pratyeka sAdhuko loca karanA hI cAhie Adi; magara usameM roga Adike kAraNa chUTa bhI dI gaI hai / parantu brahmacarya meM kisIko bhI chUTa nahIM dI gaI hai / arthAt aisI AjJA dI gaI hai ki saba avasthAoMme brahmacaryakA pAlana karanA jarUrI hai| ___ jo sAdhu apanA vIrya kisI prakArase bhI nAza nahIM karatA hai aura sarvathA brahmacaryakA pAlana karatA hai, usa sAdhuko mAnasika aura zArIrika donoM prakArakI uttama zaktiyA~ prApta hotI hai| use kabhI rogagrasta hokara auSadha lenekI jarUrata nahIM par3atI hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaha apanA nizcita kiyA huA kArya acchI tarahase pUrA karatA agara hama vartamAna sthitipara dhyAna dete haiM, to hameM kitane hI nAmadhArI sAdhuoMke-saMnyAsiyoMke brahmacaryake lie zaMkA utpanna hotI hai / azakti, khA~sI, damA, chAtIkA darda, dimAgakA khAlI hojAnA vagairA kAraNa dikhAkara sAdhu caMdrodaya, vasantamAlatI, motIkI bhasma, tAmrabhasma aura yAkUti vagairA davAiyoMkA sevana karate haiN| itanA hI nahIM balke unapara dUdha malAI vagairA pauSTika padArthoMkA bhI-jo sAdhuoMke lie niSedha hai-sevana karate haiN| isakA kAraNa kyA honA cAhie ? yadi ve apane vIryakA nAza na karate hoM, yadi brahmacaryake bhaMga karanekI icchA naho-kAmasevanakI icchA na ho to kadApi ve aisI davAiyoMkA aura Uparase aise gariSTha padArthoM kA sevana na kareM ? kyA vIryakI rakSA auSadhiyoM se kama zakti denevAlI hai ? kadApi nahIM / vIryarakSAse kisI prakArake rogako AnekA avakAza nahIM milatA hai| itanA hI nahIM parantu sthAI rUpase rahe hue zvAsa, kAsa, kSaya aura pramehAdi roga bhI vIryarakSAse dUra ho jAte haiM / saca to yaha hai ki brahmacArIko na to auSadhopacAra karanekI AvazyakatA hai aura na idhara udhara daur3a dhAmakarane hIkI / magara duHkhakI bAta to yaha hai ki manuSya brahmacaryakI rakSAhI nahIM krtaa| isase hamAre kathanakA yaha matalaba nahIM hai ki havA, pAnI Adi zarIra-rakSAmeM kAraNabhUta nahIM haiN| kAraNabhUta avazya haiM / hamArA abhiprAya yaha hai ki rogI manuSya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAhe kaise hI uttama vAyukA sevana kare magara yadi vaha vIryakI rakSA nahIM karegA to usa uttama vAyukA sevana usake lie kucha bhI lAbhadAyaka nahIM hogaa| isalie sAdhu sAdhviyoMko cAhie ki ve uparyukta niyama dhyAnameM rakheM aura apane zarIrakI rakSAke lie brahmacaryakA barAbara pAsana kareM / gRhasthiyoMke pAlanekA brahmacarya / ____ aba hama gRhasthiyoMke pAlane yogya niyamakI ora dhyAna deNge| gRhasthoMkI gRhasthAIkA mUla kAraNa bhI brahmacaryahI hai| arthAt gRhasthI bhI yadi apane adhikArameM rahate haiM-apanI maryAdAmeM rahate haiM to ve gRhasthAvasthAkA ucita sukha anubhava kara sakate haiM; anyathA unako apanA jIvana bar3e bhArI duHkha ke sAtha vyatIta karanA par3atA hai| saMsArameM janma dhAraNaphara jo manuSya apanI maryAdAmeM nahIM rahatA hai, vaha rAtadina zoka, bhaya aura cintAmeM hI apanA jIvana bitAtA hai / aise bhI kaI manuSya hamAre najara Ate haiM ki jina bicAroMne jIvanabhara kabhI zarIrakA sukha dekhA hI nahIM hai / isakA kAraNa yahI hai ki, unako prathamahIse-janmahIse jisa taraha rahanA cAhie thA usa taraha ve nahIM rahe / isI lie khAsa tarahase yaha kahA jAtA hai ki manuSyako apane jIvanakA pAyA aisA majabUta banAnA cAhie ki-nisase use apanI jIvanarUpI imAratake lie kabhI kisI tarahakA bhaya na rakhanA pdd'e| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ jisa prakAra makAna banAnevAle makAnake pAyeko majabUta banAte haiM, usI prakAra isa zarIrake jIvanakA pAyA bhI vIryakI rakSAkarake majabUta banAnA cAhie aura isI hetuse hindudharmazAstroM meM manuSyajIvanake cAra vibhAga kiye gaye haiN| ve vibhAga AzramoMke nAmase pahacAne jAte haiN| unameMse prathama vibhAgakA nAma brahmacaryAzrama rakkhA gayA hai| kamasekama vIyarakSA kahA~taka karanI cAhie ? ___bAlakoMko, amuka varSAMtaka guruke samAgamameM rakhakara brahmacarya pAlanapUrvaka vidyA saMpAdana karAnA brahmacaryAzrama hai| abhI isa brahmacaryAzrama avasthAnusAra vartAva karanevAle kitane manuSya haiM ? pUrva samayameM yaha niyama thA ki, mAtA-pitA apane bAlakoMko ATha varSa taka apane pAsa rakhate the / tatpazcAt ve unako guruke pAsa bheja dete the| ve pacIsa varSa taka vahIM rahate the aura brahmacaryakI rakSA karate hue vidyAdhyayana karate the| hindudharmazAstroMke " chAMdogya upaniSad " kA abhiprAya hai ki " bacce pAMca varSakI vaya hone taka mAtAke pAsa aura ATha varSa kI vaya taka pitAke pAsa raheM / tatpazcAt lar3akA nause lekara jyAdAse jyAdA 48 varSa taka aura kamase kama 25 varSataka tathA kanyA 9 se lekara jyAdAse jyAdA 24 varSa taka aura kamase kama 16 varSa kI vayataka guruke pAsa rahakara jitendriyatApUrvaka vidyA saMpAdana kre|jo putraputrI isa taraha vidvAn banate haiM ve hI dharma, artha aura kAmake Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAre vyavahAroMkA ucita upabhoga karake paramAnaMda-mokSakI prApti kara sakate haiN|" upaniSadake uparyukta abhiprAyase yaha bAta to spaSTatayA samajhameM AjAtI hai ki, puruSako kamase kama 25 varSa taka aura strIko kamase kama 16 varSa taka avazyameva brahmacarya pAlanA cAhiye / upaniSadake uparyukta abhiprAyAnusAra calanevAlA manuSya apane zarIrako itanA majabUta banA letA hai ki, use bhaviSyake jIvana meM nukasAna nahIM uThAnA par3atA hai| brahmacarya pAlanekA yaha niyama zarIrazAstra ke niyamoMse bilakula milatA huA hai / zarIrazAstrake niyamAnusAra kahA jAtA hai ki-" manuSyake zarIrameM sAta dhAtu haiM 1 rasa, 2 rudhira, 3 mAMsa, 4 majjA, 5 meda, 6 asthi, 7 vIrya / ina sAtoM dhAtuomeM pacIsa varSa taka vRddhi hotI rahatI hai aura 25 se 10 varSa taka ye dhAtu puSTa hote hue yauvanakA poSaNa karatI haiN| itanI hI ubharameM zarIrakA kada barAbara baMdhakara taiyAra ho jAtA hai / tatpazcAt usameM kSINatA Ane lagatI hai; dhIre 2 lagabhaga sau varSameM isa zarIrakA nAza ho jAtA hai| jainadharmazAstroMmeM bhI uparyukta niyamAnukUla hI niyama batAye * gaye haiN| jainAgamoMmeM bhI jagaha 2 "jovaNagamaNamaNupattA" aise vacana likhe milate haiM / arthAt jaba strI aura puruSa yuvAsthAko prApta ho jAya taba hI unakA lagna karanA caahie| 'pravacanasAroddhAra' meM kahA hai ki-16 varSakI strIko 25 varSake puruSake saMyo Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ gase jo saMtati utpanna hotI hai vahI baliSTha hotI hai / (isa vAkyase bAlavivAha aura vRddhavivAhakA bhI niSedha hojAtA hai|) isa niyama para dhyAna denevAleko yaha to nizcita rUpase mAlUma ho jAyagA ki zarIrakA saMgaThana 25 varSa taka hotA rahatA hai| isa avasthAke bIcameM yadi koI zarIrake nAzakA upAya kare to kahanA par3egA ki vaha niyamako hI nahIM tor3a rahA hai, balke vaha kudaratase yuddha karaneko taiyAra huA hai / jisa samaya tAlAbameM eka taraphase pAnI AtA ho usI samaya dUsarI orase yadi koI pAnIko nikAla de to kyA vaha tAlAba kabhI nirmala jalase bharA huA dekhanako milegA ? Ama khAnekI icchAse koI usakA darakhta lagAve aura jipta samaya usakI jar3a majabUta hone lage usa samaya yadi vaha usa para kulhAr3I mArane lage to kyA vaha usa AmakA phala khA sakatA hai ? narA dekho ki vartamAnameM brahmacarya kI kaisI burI hAlata ho rahI hai / bacce ATha daza varSakI AyumeM hI vIryakA kSaya karane laga jAte haiM / kitane hI mAtA pitA apane baccoMko choTIsI umarameM hI lagnakI gA~ThameM bA~dha dete haiM / unheM kisI bicArI guDiyA jaisI jarAsI lar3akIkA pati bananekA saubhAgya prApta karA dete haiM / phira ina guDiyoMke khelakA pariNAma yaha hotA hai ki, vaha lar3akA paMdraha varSakI umrameM to kutteke pille jaise baccekA bApa bana baiThatA hai aura vaha kaccIkalIke sadRza 11-12 varSakI komala bAlikA baccekI mA~ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahalAne lagatI hai| isase adhika aphasosakI dUsarI aura kaunasI bAta ho sakatI hai ! zArIraka sthitiyoMko jAnanevAle pUrvapuruSa-muzruta jaise AcArya kamase kama 25 se lekara 40 varSakI umra takameM saMsAra meM par3anekA, gRhasthAzramI bananekA arthAt lagna karanekA samaya batAte haiM, parantu Ajakala chokare ke bApa bananeke ummedavAra caudaha yA paMdraha varSakI umrameM hIummedavArImeM saphalatA prApta kara lete haiN| samayakI kaisI balihArI hai ! yaha to hama sahaja hImeM samajha sakate haiM ki jinakA vIrya abhI baMdhanA zuru bhI nahIM huA hai, aise vIryase paidA honevAlI saMtAna kitanI dIrghAyuSI aura balavAn ho sakatI hai ? suprasiddha graMya carakakA mata hai ki: "unaSoDazavarSAyAmaprAptaH paMcaviMzatim / yadyAdhatte pumAn garbha kukSisthaH sa vipadyate // 1 // jAto vA na ciraM jIvebhIvedvA durblendriyH| ............................................" ! 2 / / solaha varSa taka brahmacaryakA pAlana nahIM karanevAlI strI yadi pacIsa varSa taka brahmacarya nahIM pAlanevAle puruSase garbha dhAraNa karatI hai to usase kabhI saMtati utpanna nahIM hotI hai; aura yadi ho bhI jAtI hai, to vaha dIrghAyuSI nahIM hotI hai / arthAta vaha jaldI hI mara jAtI hai / daivayogase AyukI prabalatAke kAraNa yadi vaha jIvita raha bhI jAtI hai to vaha durbalendriya-kamajora -to avazya hI rahatI hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ vartamAnake yuvaka aura bAlakoMkI sthiti / ___aparipakva vIryase saMtati utpanna karanekI AzA aisI hI asaMbhava aura vyartha hai, jaisI ki sar3e hue anAjase uttama anAna paidA karanekI AzA vyartha hai / yaha bAta akSarazaH saccI hai| isalie baccoM ke mAtApitAko cAhie ki ve isa bAtakI ora dhyAna deM aura kamase kama pacIsa varSakI umra taka brahmacaryakA pAlana karavAye vinA ve kadApi apane baccoMko lagnapAsameM na baaNdhe| jo mAtA-pitA harasamaya apane bAlakoMke sukhake lie khar3e rahate haiM-prayatna karate haiM ve hI putravadhUkA mu~ha dekha apanI icchA tRpta karaneke lie apane ppAre bacce ke jIvanake sukha para kaMTaka bote hue jarA bhI nahIM hicakicAte haiN| ve bAlyAvasthA meM lagna karanese kyA hAni hogI isakA kucha bhI vicAra nahIM karate / ve kevala apanI icchA pUrNa karane ke lie taiyAra rahate haiM / pIchese lar3akA jaba sirake dardase va chAtIke darda se pIr3ita hotA hai; usapara jaba kaI roga AkramaNa karate haiM, taba ve use dhAtuoMkI bhasma khilAte haiM aura dUdha auTA auTAkara pilAte haiN| parantu lar3akA guptarUpase kisa taraha apane zarIrakA nAza kara rahA hai isa bAtakI tarapha ve kabhI dhyAna nahIM dete / zarIrakI aisI kharAba dazA ho jAne para bhI ve spaSTatayA zabdAntarase samajhAkara usa lar3ake ko do cAra sAlake lie usa guDiyAke-apanI bahukepAsa jAnese nahIM rokate / jo manuSya zarIra nicor3a nicor3a kara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ vIryakA nAza karatA hai usake zarIrako kezariyA dUdha yA tA~vekI masma Adi kyA phAyadA pahuMcA sakate haiM ? bAlyAvasthAmeM viSaya-sevanakI maryAdAko nahIM samajhanevAle aura strIko dekhakara pAgala ho jAnevAle bAlakoM ko kyA vivAha honeke pazcAt alpa samayameM hI apane AyuSyakI 'itizrI' karate hue hama nahIM dekhate haiM ? kyA hamane aise puruSa nahIM dekhe haiM ki zarIrameMse vIryakA nAza ho jAneke kAraNa idhara udhara mAsika aura sAptAhika patroMmeM vIrya-vardhaka davAiyoM ke vijJApana paDhate phirate haiN| kyA hamane aise yuvaka nahIM dekhe haiM jo viSaya-sevanakI maryAdAko tilAMjalI de; apanI strIse bhI asaMtoSa ho nazevAjoMkI taraha idhara udhara bhaTakate phirate haiM / aMtameM unakI sthiti bahuta kharAba ho jAtI hai / ve kisIke aMkuzameM nahIM rahate haiM; aura ve niraMkuza hokara dhIre dhIre mAMsa madirAdi taka bhI pahu~ca jAte haiN| yaha to hamane vivAhita yuvakoMkI kathA kahI, magara avivAhita yuvakoMkI dazA to inase bhI bahuta jyAdA kharAba hai| avivAhita yuvakoMke zarIra bahuta majabUta hone cAhie, jisase ki ve apanA abhyAsa bhalI prakAra kara sakeM; paraMtu vartamAna sthiti isase bilkula hI ulaTI hai / kisI kaoNleja yA hAIskUlameM athavA gujarAtI-hindIkI u~cI klalasoMmeM jAkara yadi hama vidyArthiyoMkI zakale dekheMge to mAlUma hogA ki unake cehare pIle par3a gaye haiM; Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 una para jhurriyA~ par3a gaI haiM; unakI kamarameM TeDhApana AgayA hai aura unakI A~khoMpara caSme lage hue haiM / kaI pustaka A~khoMke najadIka rakhakara par3ha rahe haiM aura kaI jarAme parizramase ghabarAkara sira pakar3e hue baiThe haiN| yadi koI unake AMtarika jIvanakI ora dRSTi DAlegA to mAlUma hogA ki kisIko prameha roga ho rahA hai, kisIkI dhAtu durbala ho gaI hai, kisIko svapnadoSakI bImArI hai, kisIkI chAtImeM darda hotA hai, kisIke dimAgameM kIr3A ghusa gayA hai; kisIko garmI ho rahI hai aura kisIko visphoTaka ho rahA hai / ve ekAdha rogase avazya ghire hue najara Aya~ge / hama sabake lie aisI vyavasthA nahIM dete, to bhI itanA jarUra hai ki 95 3 pratizataka aise hI haiN| aphasosa ! pahADoko bhI lAta mArane kI tAkAta rakhanevAlI yuvAvasthAmeM hamAre avivAhita aura zikSAke kIr3e yuvakoMkI yaha dazA ! jina para dezake uddhArakI AzA hai; jo hindustAnake bhaviSyake jhagamagAte hue hIre gine jAte haiM, unakI aisI dazA ! aise unake hAr3apiMjara! aise unake zarIra! sTezanase pA~ca zera vanana lekara AdhamIlake phAsalevAle gharapara jAnA hotA hai, to vinA gAr3Ike ghara taka pahuMcanA hI jinake lie muzkila ho jAtA hai; aura jo jarAsI dUra calakara zvAsocchrAsakI dhauMkanI calAne laga jAte hai haoNphane laga jAte haiM / aise kyA bhAratavarSakA uddhAra kareMge ? eka anubhavI ne kahA hai ki:-" jina yuvakoMne zikSA prApta Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ karalI hai aise sau javAna yadi ikaThe karoge aura jA~ca karoge to unameMse aise bahuta kama mileMge jinakI rIDha TeDhI na hogI; jinakI chAtI caur3I aura jinakA mu~ha bharA hogA; jo majabUta bhujadaMDavAle hoMge aura batakhake jaisI jinakI garadana patalI na hogI; aura to kyA magara saumeMse pA~ca bhI aise nahIM mileNge| ___ vartamAna kAlameM hajArameMse sau to kyA parantu pA~ca lar3ake bhI jo ki vidyArthI avasthAmeM haiM, aise nahIM nikaleMge ki jinakA mukha tejasvI aura praphulla ho; jinake netra camakate hue aura AbadAra hoM jo hariNakI taraha capalatAse daur3anevAle hoM; jinake zarIra sIMgake sadRza puSTa aura sarvAMga suMdara hoM; aura kabhI sira dukhanekI durbalatAkI aura smaraNazaktikI kamajorIkI cillAhaTa nahIM karate hoM / aura yaha bAta bhI saca hai, ki vartamAnameM lar3akoMkI aura yuvakoMkI hAlata aisI kharAba ho rahI hai ki jisako hama dayAjanaka hAlata batA sakate haiN| kyA unako peTabhara khAnA nahIM milatA ? kyA unako khAne ke lie dUdha dahIM Adi pauSTika padArtha nahIM milate ? athavA vartamAnakI zikSAmeM hI aise doSa haiM ! ki jinase vidyArthiyoM ke zarIrameM aise aniSTa roga utpanna hojAte haiM ? hameM isa bAtakI khoja karanA ati Avazyaka hai / ___hamArI dRSTi se-samajhase uparyukta batAe hue saba kAraNa vyartha haiM / pratyeka manuSya sadA apanI zaktike anusAra bhojana karatA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai| khurAka letA hai / isa lie hama yaha bAta to nahIM mAna sakate ki khurAka na milaneke kAraNa ve saba anarthakartA utpanna hote haiN| agara kucha samayake liye garIboM ke liye yaha bAta mAna bhI leM to bhI acche acche mAladAra gRhasthoMke lar3akoMke lie yaha bAta kaise mAna sakate haiN| kyoMki ve bahuta bar3hiyA khurAka khAte haiN| roja kezariyA dUdha pIte haiM, bAdAmakA halavA khAte haiM aura anya bhI kaI tarahake acche acche mAla malIde ur3Ate haiM / aisA hone para bhI hama yahI dekhate haiM ki paisedAroMke lar3ake hI sabase jyAdA rogake grAsa bane hue haiM / garIboMke lar3ake yadyapi sUkhI rUkhI roTI khAkara apanA jIvana vyatIta karate haiM, to bhI ve dina dUne aura rAta caugune bar3hate hI jAte haiM / isa lie hama yaha nahIM kaha sakate ki azakti utpanna honekA kAraNa kImatI khugaka kI kamI hai| agara hama yaha samajheM ki zikSA kI apUrNatA vidyArthiyoMke zarIra meM roga utpanna karatI hai to vaha samajha sarvathA jhUThI hai / hA~ yaha bAta avazya hai, ki usase vidyArthIke bhavijyakA jIvana Arthika saphalatAmeM uttIrNa nahIM hotA, vaha Arthika sthitise apanA jIvana sukhamaya nahIM banA sakatA / parantu roga utpanna karane yA zarIrako nirbala banAnekA sAmarthya usa vidyAmeMzikSAmeM nahIM hai, to phira pahAr3ako cUra karanevAlI javAnImeM manuSya aise durbala aura rogI kyoM ho gaye haiM ? ina sabakA kAraNa bAlyAvasthAkI par3I huI kharAba Adata hai / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAlyAvasthAmeM par3anevAlI burI AdateM / ___ saMsArI jIvoMmeM viSaya-sevana kI pravRtti anAdi kAlase calI ArahI hai / yAnI kudaratI niyamake anusAra manuSkI pravRtti usakI ora jhukI huI rahatI hI hai| isameM bhI vAsanAse saMbaMdharakhanevAlI jo AvAjeM kAnameM par3atI haiM ve aura viSayase saMbaMdha rakhanevAlI jo ceSTAe~ dRSTimeM AtI haiM ve to komala bAlakoMke manameM viSayakA viSa DAlatI haiM; unake mAtA-pitA isa bAtakI ora bahuta kama dhyAna dete haiM / dhyAna na deneke kAraNa pariNAma yaha hotA hai, ki lar3akoMko svacchaMdatA prApta ho jAtI hai aura ve aneka burI AdatoM ke grAsa bana jAte haiN| aisI burI Adate lar3akoM aura yuvakoM kI hI nahI balke lar3akiyoM aura striyoMkI bhI par3a jAtI haiN| inameM se bar3Ise bar3I aura jyAdAse jyAdA kharAba karanevAlI burI Adata " hAthoMse vIryakA nAza karanA " hai| isako kaI vaidya ' hatharasa' ke nAma se pukArate haiN| manuSya aisI burI Adatake vaza hokara apanI javAnIko takadIlI javAnI banA lete haiM / itanI kharAbIse hI isakI iti zrI nahIM hotI; ve apane jIvanako bhI isake dvArA bahuta hI jaldI mRtyuke mukhameM khIMca lejAte haiM / kaoNlena aura hAIskUlake vidyArthI yuvakoM kI aisI dazA honekA yahI mukhya kAraNa hai / zarIra aura manakI zocanIya dazA banAnevAlI bhI yahI burI Adata hai / isa durAcaraNake kAraNa manuSyakI jitanI kharAbI hotI hai| usakA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 spaSTa zabdoMmeM varNana karanA sabhya saMsArameM asabhyatAkA avatAra dhAraNa karanA hai / yaha durAcAra pApImeM pApI hai aura manuSya jIvanakA sarvanAza karane meM kuzala hai| yaha jisa para eka daphA adhikAra prApta kara letA hai, usakI thor3e hI samayameM barabAdI ho jAtI hai / jisa avasthAmeM sAre jIvanake sukhakA pAyA vIryakI rakSA karake majabUta karanA hotA hai, usI avasthAmeM yadi manuSya usakI rakSA na kara usakA nAza kara detA hai, to usake jaisA durbuddhipUrNa dUsarA kaunasA kArya ho sakatA hai ! kyA mAtApitAkA yaha khAsa kartavya nahIM hai ki ve aisI nAdAnI karanevAle apane nAdAna aura mUrkha lar3akoMko samajhAve ? aise kucAlase unheM bacAve ? parantu kheda hai ki, mAtA-pitA isa bAtakI tarapha bahuta hI kama dhyAna dete haiM / lar3ake aura yuvaka, saccI bAta lajjAke mAre mAtA-pitAko kaha nahIM sakate; parantu java ve chAtIkA dukhanA, cakkara AnA yA sirameM darda honA vagairA bAteM unake Age (mAtA-pitAke Age) kahate haiM, taba mAtA-pitA, aise rogoMkA kAraNa jyAdA abhyAsa karanA samajha, yA to amuka samaya takake lie unakA par3hanA baMda kara dete haiM yA bilakula hI unakA par3hanA chur3A dete haiM / auTA auTAkara unheM dUdha pilAte haiN| kaI isase bhI jyAdA sneha batAte haiM / lar3akoMkI DaoNkTarake pAsase cikitsA karavAte haiM; aura DaoNkTarako kahate haiM ki bahuta abhyAsa karanese isake dimAgameM garamI car3ha gaI hai isalie ise Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ koI ThaMDI cIna dIjie / DaoNkTara sAheba kaoNlanavaoNTara lagAneke liye athavA to baraphakA Tukar3A sirapara rakhaneke liye kaha dete haiM / calo chuTTI huI ! pAtA-pitA samajha lete haiM ki aba roga gayA / lar3akoMke liye mAtA-pitAkA yaha kaisA acchA AzIrvAda hai ! sujJa pAThako ! Apa aba yaha to acchI taraha samajha gaye hoMge ki mAtA-pitA mUla rogakI khoja karane meM bilakula dhyAna nahIM dete haiM / aisI sthitimeM yuvaka calane meM yadi assI varSake bUDheke sadRza caleM; bolanemeM marane par3IhuI bur3hiyAkI taraha boleM, aura zarIrameM sudAmA jaise dikhAIdeM, to isameM AzcaryakI kyA bAta hai ? aura ve bicAre zarIrakA kiJcit mAtra bhI sukha anubhava na kara sakeM to isameM kisakA aparAdha hai ? aura unake amUlya jIvanakA alpa samayameM hI pUrNa ho jAnA bhI koI AzcaryotpAdaka ghaTanA nahIM hai ! peTameM darda honA; dA~toM kA sar3a jAnA; bAloMkA sapheda hojAnA; zarIrakA pIlA par3a jAnA; A~khoMkA aMdara ghusa jAnA; dinabhara udAsInatAkA rahanA aura cahare para jhurriyoMkA par3a jAnA vagairA roga to aise yuvakoMke sAdhAraNa taurase hamezAke lie hI rahate haiM / isa kuTevake kAraNa kaI dhIre 2 puruSatvavihIna hokara napuMsaka bhI ho jAte haiN| aimA hone para bhI jo apanI kucAloMko nahIM chor3ate haiM aura usImeM apanA jIvana vyatIta karate haiM, ve dhIre dhIre kSayarogake grAsa bana jAte haiM / dekhie hathalasakI burI Adatase aise kitane hI aniSTa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ roga utpanna ho jAte haiM, ki jinake kAraNa manuSyakA saba kucha nAza ho jAtA hai / eka anubhavI vaidyane kahA hai ki:-"jisako jItenI murdA bananA ho; jisako tandurastase rogI bananA ho jisako svAsthya, suMdaratA, lAvaNya aura nItiko apane apane aMtaHkaraNase haTA denA ho; jisako rogI, kurUpa aura pramAdI bananA ho; usake lie hathalasa eka uttama mitra hai / " apane hI hAthase apanA nAza karaneke lie isake sivAya aura kaunasA uttama upAya mila sakatA hai ? kaI vidvAna kahate haiM ki isa burI Adatake kAraNa kaI puruSa pAgala bhI ho gaye haiN| isakA ve pramANa bhI dete haiN| kahane kA matalaba yaha hai ki yaha kuTeva sarvanAzakI jar3a hai / jo lar3ake aura yuvaka isa kucAlameM pha~sakara aniSTa rogoMke bhoga ho jAne para bhI apanI kharAba Adata nahIM chor3ate haiM; unakA sarvanAza jarUra hotA hai| sAra bAta yaha hai ki, vartamAna kAlake yuvaka vIryakA anAdara karate haiM aura usakA nAza karate haiM / isI liye ve aneka vyAdhiyoM se pIDita aura balahIna najara Ate haiM / eka vidvAn vaidyake matAnusAra-manuSya 13 varSakI avasthAse vIryakA nAza karanekI ceSTA karatA hai / aura 16 varSakI avasthAse 25 varSakI javasthA takake yuvaka Upara batAehue rogoMse AkrAMta dikhAI dete haiM / pAThakoMko sakheda Azcarya hue binA nahIM rahegA ki yaha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ kyA hai ? jo avasthA hama pahile brahmacaryakI batA cuke haiM, arthAt yaha batA cuke haiM ki kamase kama 25 varSa taka avazyameva brahmacarya pAlanA cAhie, vaha. avasthA isa samayameM brahmacarya to kyA magara yauvanakAlameM bhI na rhii| usameM to aba vRddhAvasthA prArambha ho jAtI hai / isameM koI atyukti nahIM hai / isa liye pratyeka manuSyako cAhie ki vaha apane putrako kamase kama 25 varSa taka aura putrIko 16 varSa taka vivAha baMdhanase jarUra dUra rakkhe / itanA hI nahIM sAtha sAtha unakI sakhta dekharekha rakha, unase pUrNatayA brahmacaryakA pAlana bhI karAve / mAtA-pitAkA kartabya / / prAcIna praNAlIke anusAra to lar3akoMko guruke aura lar3akiyoM ko gurANI ke (sAdhvIke ) samAgamameM rakhakara brahmacarya pAlanayukta vidyAdhyayana karavAnA cAhie / parantu vartamAnameM yaha rIti lopa ho jAneke kAraNa aisA prabaMdha honA asaMbhava hai| isalie mAtA-pitAko cAhie ki ve santAnako apane pAsa rakhate hue putrase 25 varSa taka aura putrIse 16 varSa taka brahmacaryakA pAlana karAveM / santAne brahmacaryako naSTa na karadeM isakA ve pUrA dhyAna rkheN| unake aMtaHkaraNa para bure saMskAra na par3a jAya, unakA citta viSayakI ora na jhuka jAya isa bAtakI bhI bar3I sAvadhAnI rakhanI cAhie / brahmacAriyoMkA jIvana eka acche sAdhu jIvanakI taraha bItanA cAhie / jaise-sAdA veSa, sAdA bhojana aura Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ jahA~ taka bana sake striyoMke saMsargameM bahuta kama AnA / mAtApitAko isa bAta para bhI dhyAna rakhanA cAhie ki santAna prAyaH nirmala vAtAvaraNameM rahe / viSayI vAtAvaraNameM nhiiN| vAraMvAra viSayakI bAteM sunanese aura dekhanese unake nirmala aMtaHkaraNameM viSayarUpI jahara utpanna ho jAtA hai / isa bAta para mAta-pitAko to dhyAna denA hI cAhie, parantu bAlakoMkobhI-jo kucha samajhadAra ho gaye haiM aura jo jIvana ko sukhase vyatIta karanA cAhate haiM-isa bAtapara dhyAna denA cAhie / maiM apane hAthase apanA sukha kyoM naSTa karU~ ? apanI hI kulhAr3I apane hAthase apane pairoM para kyoM mArU~ ? aise vicAra jina lar3akoMke hRdayameM utpanna nahIM hote ve apane jIvanameM kabhI sukha nahIM pAte / ve hI sukha pAte haiM jo aise vicAra karate haiM aura sAtha hI tadanusAra vartAva bhI karate haiM / uparyukta kathanAnusAra puruSa 25 varSa taka aura striyA~ 16 varSa taka brahmacarya pAlaneke pazcAt hI zAstrokta maryAdAnusAra gRhastha bananeke adhikArI ho sakate haiM, anyathA nhiiN| samAjakI jhUThI maanytaa| ___Ajakala logoMkI mAnyatAe~ aura rUDhiyA~ bahuta burI ho gaI haiM / ve kahate haiM ki vivAhake pahile yadi kanyA rajasvalA ho jAtI hai, to bar3A bhArI ghora pApa lagatA hai| parantu aisI jhuThI mAnyatA rakhanevAloMke aura kahane vAloMke lie hama kaheMge ki ve zAstramaryAdA kyA cIja hai so jAnate hI nahIM haiN| hindu Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ oMke bahumAnya manujI bhI manusmRtike navamAdhyAyameM kahate haiM ki: " trINi varSANyudIkSeta kumAryatumatI satI / urddha tu kAlAdetasmAdvindeta sadRzaM patim" // 10 // arthAta-kanyAko RtumatI honeke pazcAt tIna varSa taka apanese adhika guNavAle patikI rAha dekhanI cAhii / tIna barSameM yadi koI adhika guNavAna vara na mile to phira vaha samAna guNavAleke sAtha vyAha karale / isa kathanase spaSTa vidita hotA hai ki, manujI jaise zAstrakAra bhI RtumatI honeke pazcAt tIna varSa taka vivAha karanekA niSedha karate haiM; parantu bicAre ajJAna mA-bApa apanI bAlikA oMko lokApavAdake Darase aura jhUThI mAnyatAke kAraNa byAha dete haiN| jIvanabhara brahmacarya pAlanekA prabhAva / hama pahile yaha bAta batA cuke haiM ki kamase kama 25 varSa taka puruSa ko aura 16 varSa taka strIko avazya hI brahmacarya pAlanA cAhie / cAhe kucha bhI ho, itanI avasthA taka to avazyameva vIryakI rakSA karanI caahie| isake bAda ve gRhasthAzramameM jAneke adhikArI hote haiM / pahile nahIM / parantu hamArI mAnyatAnusAra to manuSya yadi apane jIvanake anta taka askhalita brahmacarya pAle, to usake lie jagatmeM aisA koI kArya nahIM rahai Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ nisako vaha siddha na kara sake ! matalaba kahanekA yaha hai, ki akhaMDa brahmacarya pAlaneke prabhAvase vaha itanA balavAn ho jAtA hai, ki kaThinase kaThina kAma bhI kara sakatA hai| kalikAlasarvajJa hemacandrAcAryane pA~cavarSakI umrameM dIkSA grahaNa kI thI aura gurusevAmeM mana lagA yAvajjIvana brahmacaryakA pAlana kiyA thA; isIlie ve rAjA kumArapAlako upadeza dekara apanA ziSya banA sake the aura isI lie ve apane alpajIvanameM sAr3he tIna kageDa zlokoMkI racanA kara sake the| jagadgurU zrIharavijayasUrine teraha varSakI umrameM hI dIkSA lekara yAvajjIvana brahmacaryakA pAlana kiyA thA, isIliye ve akabara jaise balavAn musalamAna bAdazAhako bhI pratibodha dekara *apanA bhakta banA sake the| suprasiddha zaMkarAcAryake jIvanacaritrako jAnavAle yaha bAta avazya jAnate haiM, ki unhoMne jIvanabhara brahmacarya pAlA thA isI kAraNa ve sAre bharatakhaMDameM prakhyAta hue the| aise saiMkar3oM udAharaNoMse itihAsoMke aura purANoMke bar3e bar3e graMtha bhare par3e haiM / AryAvartameM aisA kaunasA manuSya hai jo bhISmakI bhISmapratijJA aura usake alaukika kAryoMko nahIM jAnatA hai ? isa bAtase yaha na samajhanA cAhie ki saMsArake saba manuSya ka~vAre hI raheMge aura sabhI brahmacarya pAleMge / yadi aisI sthiti ho jAya to saMsArameM manuSyakI utpatti hI kaise ho aura saMsAra kA vyavahAra bhI kaise cale ? parantu aisA kabhI na Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 45 huvA hai aura na hogA / prakRtike niyamAnusAra saba kArya hote rahate haiM / manuSya apane zarIrakA mAlika hai / aisI bAtoMke saMbaMdhameM vaha kevala apane hI lie vicAra kara sakatA hai| anyake lie nahIM / manuSyako yaha socanA cAhie ki maiM jIvanabhara akhaMDa brahmacaryakA pAlana kara eka vIra puruSa kaise bana sakatA hU~ ? usako yaha na socanA cAhie ki yadi dUsare bhI mere jaise ho jA~yege to dunIyAkA kyA hAla hogA ? koI manuSya jaba kapar3ekA, vakAlatakA yA kisI anya prakArakA dhaMdhA-rojagAra zurU karatA hai taba vaha yaha nahIM socatA hai, ki yadi saba loga yahI kAma kareMge to dUsare dhaMdhoMkA-kAmoMkA kyA hogA ? vaha to apane lie kArya karatA hai / kudaratI niyamAnusAra saMsArake saba kArya hote rahate haiM; parantu hameM vahI kArya karanA cAhie jisameM lAbha hotA ho aura sAtha hI vaha kArya vAstavameM acchA bhI ho| putraprAptikI icchAse brahmacaryakA nAza karanA / isa samaya eka aura bhI zaMkA utpanna hotI hai kaI jagaha likhA hai ki, " aputrasya gatinAsti svoM naiva ca naiva ca / tasmAtputramukhaM dRSTvA svarga gacchanti mAnavAH" // 1 // bhAvArtha--putravihInakI gati ( sadgati ) nahIM hotI; aura svarga to usako kabhI milatA hI nhiiN| isalie putrakA mukha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ dekhakara manuSya svargameM jAtA hai| isakA kAraNa kyA hai ? arthAta jaba putrarahita puruSakI sadgati hI nahIM hotI hai to phira lagna na kara kevala brahmacarya pAlanese kyA lAbha hai ? kyoMki byAha kie vinA putra nahIM ho sakatA hai, aura putrake vinA sadgati nahIM ho sakatI hai| isa zaMkAmeM kucha bhI tathya nhiiN| isake lie hama jarAsA gUDha vicAra kareMge to jJAta hogA ki isa vAkyake tAtparya ko nahIM samajhakara calanevAloMne bar3A a~dhera macA rakkhA hai| isa vAkyakI duhAI dekara ve Arthika vicAroMko bhI tilAMjali de, viSayAsakta bane rahate haiM; aura murgo, kattoM aura suaroMkI taraha saMtati bar3hAte hI rahate haiM / parantu aise manuSyoMko uparyukta vAkyake sAtha hI sAtha manusmRtike pA~caveM adhyAyakA yaha zloka bhI dhyAnameM rakha lenA cAhie kiH "anekAni sahasrANi kumArabrahmacAriNAm / divaM gatAni viprANAmakRtvA kulsNttim"||156|| arthAt-kulasaMtati nahIM hone para bhI, brAhmaNoMke aneka brahmacArI kumAra svarga gaye |-~yaanii yAvajjIvana brahmacaryavasthA pAlana karake svarga gye| sanaka, vAlakhilI-vagairA aneka mahAnubhAvoMke svargameM jAnekI bAteM hindudharmake prAcIna itihAsa sAbita karate haiM / yadi "apusya gatirnAsti'' yaha niyama sarvathA saccA hotA to manu na gayA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 47 jIke kayAnAnu sAra yAvajjIva brahmacarya pAlanevAle hanAroM brahmacArI svargameM na jAte / itanA hI nahIM parantu niyoga karake putrakI utpatti karanekI apekSA sarvathA brahmacarya pAlana manunI jyAdA pasaMda karate haiM kyoMki niyoga aneka prakArake anartha utpanna karatA hai / manunI manusmRtike pA~caveM adhyAyameM kahate haiM kiH "pANigrAhasya sAdhvI strI jIvato vA mRtasya vA / patilokamabhIpsantI nAcarekiMcidapriyam // 156 // kAmaM tu kSapayeddeI puSpamUlaphalaiH zubhaiH / / na tu nAmApi gRhNIyAt patyo prete parasya tu // 157 // AsItA''maraNAkSAntA niyatA brahmacAriNI / yo dharma ekapavAnAM kAkSanti tamanuttamam // 158 // mRte bhartari sAdhvI strI brahmacarya vyavasthitA / svarga gacchantyaputrApi yathA te brahmacAriNaH / / 160 // apatyalobhAd yA tu strI bhartAramativartate / seha nindAmavAnoti patilokAzca hIyate // 161 // nAnyotpannA prajAstIha na cApyanyaparigrahe / na dvitIyazca sAdhvInAM kacidgopadizyate // 162 // pati hitvApakRSTaM svamutkRSTaM yA niSevate / nindyaiva sA bhavelloke parapUrveti cocyate // 163 // vyabhicArAttu bhartuH strI loke prAmoti nindyatAm / zRgAlayoni pAmoti pAparogaizca pIDyate // 164 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 patiM yA nAbhicarati manovAgdehasaMyatA / sA bhartRlokamApnoti sadbhiH sAdhvIti cocyate / 165 // anena nArI vRttena manovAgdehasaMyatA / ihAyyAM kIrtimApnoti patilokaM paratra ca " // 166 // artha - vivAhita pati jItA ho yA ho maragayA ho; parantu patilokakI cAhanA karanevAlI kulavAna strI vaha kArya nahIM karatI hai, jo usake patiko apriya hotA haiM / arthAt - putrakI prAptike liye bhI vaha vyabhicAra sevana nahIM karatI hai / 156 sAdhvI- acche AcaraNavAlI - strIko cAhie ki vaha kAmako aura apane zarIrako puSpa, mUla aura phalake AhAra se nAzakara de parantu parapuruSakA nAma bhI na le / 157 ekapativAlI striyoM ke uttamadharmakI icchA karanevAlI strI maraNaparyaMta kSamAzIla aura pUrNarUpale brahmacAriNI banakara rahatI hai / 158 patike paraloka jAneke pazcAt jo strI brahmacaryameM lIna rahatI hai, vaha putrake na hone para bhI svargameM jAtI hai / jaise sanaka aura vAlakhilI vagaire kumAra gaye haiM / putra ke lobhase jo strI apane patiko chor3a anya puruSake pAsa jAtI hai, vaha isa lokameM niMdAkI pAtra banatI hai, aura patilokase bhI bhraSTa hotI hai / 161 anya puruSase utpanna kIgaI santAna nItiviruddha honese Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ apanI nahIM ginI jA sakatI hai / arthAt strIne parapuruSase aura puruSane parastrIse paidA kI huI saMtati usakI nahIM ginI jAtI hai| sAdhvI striyoMke lie anya puruSake pAsa jAnekA kisI jagaha upadeza nahIM diyA gayA hai / 162 _____ apane durbala patiko chor3a jo strI sabala puruSakA sevana karatI hai, vaha isa lokameM niMdAke pAtra banatI hai / arthAt " logoMmeM aisI bAteM hotI haiM ki amukane pati chor3a dUsarA kiyA " / 163 ___ apane patiko chor3a anya puruSake pAsa jAnevAlI strI isa lokameM niMdAkI pAtra banatI hai aura bhavAntarameM-dUsare janmameM siyAlinI-zRgAlinI-banatI hai tathA kuSThAdi rogoMse pIDita hotI hai| 164 jo strI apane patiko nahIM chor3atI hai| mana, vacana aura kAyase-zarIrase usakI AjJAmeM rahatI hai, vaha avazyameva svargalokameM jAtI hai, vidvAn usIko sAdhvI strI kahate haiM / 165 ___striyoMke yogya zuddha AcaraNase calanevAlI aura mana, vacana, kAyase pavitra rahanevAlI strI, isa loka meM uttama kIrtiko prApta karatI hai, aura paralokameM-patilokameM patike sAtha svargameM jAtI hai / 166 uparyukta zlokoMke bhAvArthase hama yaha to bhalI prakAra samajha sakate haiM ki, putrakI icchAse brahmacaryakA nAza karanA kisI tara. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ hase bhI yogya nahIM hai / arthAt-putrake na honese sadgati nahIM hotI hai, aisI icchAse jo manuSya brahmacaryabhaMga karaneko tatpara hotA hai, vaha vAstavameM bar3I bhArI bhUla karatA hai aura aise jhUThe bhramase vaha manuSya-jIvanake mahattvako kho baiThatA hai / isake sivA kaI manuSya eka do putra hote hue bhI jyAdA putra utpanna karanekI bhrAMtimeM par3a jAte haiM / unakI usa bhrAMta kRtise zarIrako aura dezakI Arthika sthitiko kitanA nukasAna pahuMcatA hai, isakA vicAra hama Age kareMge / yahA~ itanA hI kaha dete haiM ki, bahuta jyAdaha nukasAna pahuMcatA haiM / jo sarvathA yAvajjIvanabrahmacarya pAlanameM asamartha hote haiM; una puruSoMko kamase kama 25 varSake pIche aura striyoMko kamase kama 16 varSa bAda lagna karanA caahie| jaisA ki hama pahile batA cuke haiN| lagna kisake sAtha karanA cAhie ? ___lagna karanevAloMko pahile lagna karanekA mukhya hetu samajhanA cAhie / yaha bAta saca hai ki, saMsArameM gRhasthoMke lie tIna puruSArtha-dharma, artha aura kAma-kI sAdhanA karanA kahA gayA hai aura cauthe puruSArtha-mokSake adhikArI mumukSu-sAdhu batAye gaye haiN| kaI loga yaha bhI nahIM jAnate ki- 'kAma' puruSArtha kise kahate haiM aura usakI sAdhanA kaise karanI caahie| isase ve anajAna manuSya kAma puruSArtha-sAdhanAkI ceSTAmeM apane jIvanako naSTa karate haiN| vartamAnameM jo manuSya kAma puruSArthakI sAdhanA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ karate hue najara Ate haiM, unameM se prAyaH bahutase aise hI haiM / hanAroM hI nahIM balke lAkhoM manuSyoMmeM se bhI docAra hI aise dikhAI deMge jo vivAhita ho jAne para zAstrokta vidhike anusAra kAma-puruSArthako sAdhate hoNge| isa kAmapuruSArthakA artha kyA hotA hai aura usakI sAdhanA kaise karanI cAhie ? isa bAtakA vizeSa rUpase spaSTIkaraNa karaneke pahile hama eka Avazyaka bAtakI ora pAThakoMkA dhyAna khIMcanA samucita samajhate haiM / vaha yaha hai ki, vyAha kisake sAtha karanA cAhie ! zAstrakAroMne byAhako, gRhastha jIvanake maryAdita banAnekA kAraNa bhI mAna rakkhA hai / isI lie kalikAlasarvajJa zrIhemacaMdrAcArya apane yogazAstrameM likhate haiM ki: "kula-zIlasamaiH sArddha kRtodvAho'nyagotraH" arthAt jisakA kula aura zIla samAna ho aura jo anya gotrIya ho unake sAtha byAha-saMbaMdha-karanevAlA hI dharmake lAyaka ho sakatA hai| ___ yaha choTAsA vAkya bar3hA gUDha arthapUrNa hai| sabase pahilI bAta to yaha hai ki, puruSa aura strI donoM uttama kulake hone caahie| arthAt uttama kulake puruSako uttama kulakI strIke sAtha hI byAha karanA cAhie / puruSa uttama kulakA ho aura strI adhama kulakI ho yA strI uttama kulakI ho aura puruSa adhama kulakA ho to usa jor3ImeM-dampatimeM-paraspara prema nahIM hotA hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ unameM vAraMvAra jhaghar3A hotA hai| unameM kabhI eka dUsareke prati sahAnubhUti nahIM hotI / isI lie kahAgayA hai ki, strI puruSa donoM samAna kulake hone caahie| usake sAtha hI unake AcaraNoMmeM bhI pharaka nahIM honA caahie| yadi unake AcaraNa bhinna 2 prakArake hote haiM, to usase bhI una donoM meM prema nahIM hotA hai / lagnabaMdhanameM ba~dhanAneke bAda bhI yadi unake ApasameM prema nahIM hotA hai, to ve dhArmika yA sAMsArika kisI prakArakA kArya ThIka tarahase nahIM kara sakate haiM / pariNAma yaha hotA hai ki, unakA sArA jIvana niHsAra ho jAtA hai| puruSa yadi amuka prakArake dhArmika niyama pAlatA ho aura strI nahIM pAlatI ho; yA strI amuka niyamoMko pAlatI ho aura puruSa nahIM pAlatA ho, to usakA pariNAma parasparakA vaimanasya aura kleza hotA hai / isa lie AcaraNa-bheda bhI nahIM honA caahie| ____ yahA~ yaha kahanA bhI ayogya nahIM hogA ki AjakalakI anucita svacchaMdatAke pratApase kaI eka sudhAraka kahalAnevAle aise upadeza aura AcaraNa kara rahe haiM ki, jinake kAraNa bhArata varSase isa niyamake lopa honekA Dara lagatA hai| byAha kyA cIja hai ? aura vaha kisa lie karanA cAhie ? isakA kucha bhI hetu na samajhakara kevala viSayavAsanAoMko tRpta karaneke lie kitane hI kulavAna gRhastha bhI bahuta hI halake kulakI aura Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ halake AcaraNalI strIko idhara udharase lAkara apane gharameM biThA lete haiM / itanA hI nahIM ve vyavahAra aura zAstramaryAdAko bhI tor3ara aisI strIko apanI ardhAMginI banAte haiM aura isameM apanI zobhA samajhate haiM / AryAvartakI AryaprajAkA aisA Ayatva ! jinake hRdayameM lohameM aura zarIrakI eka 2 haDDImeM AryatvakA-adhyAtmakA abhimAna bahate rahanA cAhie thA; pratikUla isake ve hI manuSya vartamAnameM cAhe jaisI adhamakulakI aura kharAba AcaravAlI strIke pati bananemeM hI apanA gaurava samajhate haiM ! apanI zobhA samajhate haiM ! kheda / aphasosa !! he Aryaputro ! he bhAratasaMtAno ! tumhAre prAcIna RSiyoM aura mahArSiyoMke vAkyoMkA jarA to smaraNa kro| tumhAre AryabhimAnI pUrvapuruSoMke AcaraNoMko thoDAbahuta to kAma, laao| bezaka, tuma halake kAma karanevAlI jJAtike manuSyoMko zikSA do, unako samajhAo ki, satya kyA cIna hai ? prema kyA cIja hai ! brahmacarya kyA cIja hai ? aura AhAravihArakI zuddhatA kaisI honI cAhie ! unake AcAra-vicAroMko sudhAro; aura unako acche acche kAma karanA sikhlaao| aisA karanA tumhArA kartavya bhI hai / parantu aisA mata samajho ki tuma unako apane sAtha biThAkara yA apane sAtha bhojana karA kara svargakA sukha de rahe ho / jo jJAtiyA~ tumase AcAravicArameM milatI nahIM haiM, jo jJAtiyA~ tumase AhAravihArameM samAna nahIM haiM, aura jina jJAti. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ yoMkI praNAliyA~ tumhArI aura tumhArI jJAtikI . NAliyoM se bilakula bhinna haiM, una jJAtiyoMkI kanyAoMko lAkara tuma apane gharoMmeM mata biThAo; unake sAtha byAha mata kro| ___yadi hama dIrghadRSTi se dekheMge to jJAta hogA ki, jisa dezameM jAtibaMdhana nahIM hai vahA~ bhI U~ca nIcakA vyavahAra avazya hotA hai| itanA hI nahIM vahA~ usa vyavahArake anukUla hI kArya bhI hote haiM / yUropameM jo loga rAjyakuTuMbI aura 'laoNrDa' ke nAmase pahicAne jAte haiM, ve mocI yA camArA kAma karanevAle logoMke sAtha eka hI Tevalapara baiThakara khAnA nahIM khAte / jaba ve loga bhI itanA vicAra karate haiM, taba phira AryAvartameM uptanna honevAlI saMtati kA kyA yaha kartavya nacI hai ki, vaha kartavyake hetu U~canIcakA vyavahAra rakkhe / jainasiddhAMtomeM bhI manuSyoMke jAtisaMpanna kulasaMpanna, aura usase viparIta aise do vibhAga batAye gaye haiN| magara isame hama kucha saMkucita hRdayake manuSyoMkI taraha yaha kahanA nahIM cAhate haiM ki, tuma zUdra logoM ko athavA halakI jJAtike logoko jJAna mata do athavA dharma mata sikhAo / kaiyoMne aisA kahA hai ki,-"jo zudra ko upadeza athavA vrata detA hai, vaha asaMvRta nAmakI nArakImeM jAtA hai|" yaha bAta bilakula pakSapAtase bhIhuI haiM / zUdrAdikoMke AtmA bhI to mUlasvarUpa saccidAnandamaya hI haiM / parantu karmake kAraNase unako aisI jAtikI prApti huI hai| Isaliye ucita vyavahArase unako bhI upadeza denA cAhie; Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ unako bhI yama niyama pAlanakartA banAnA cAhie aura unako bhI jJAnI banAnA cAhie / jo kRtiyoMke kAraNa hamase halake gine jAte hoM unako sudhAranA hamArA mukhya kartavya honA cAhie astu / ___abhI hama jo kucha kahanA cAhate haiM, vaha yahI hai ki, nahA~ kula-AcaraNa samAna hoM vahIM byAha karanA cAhie / viruddha-AcaraNa karanevAloMke sAtha lagna karane se unake prakArake jhagar3e ora keza khaDe honekA bhaya rahatA hai| jahA~ jhagar3A hai, jahA~ kleza hai bahA~ premakA abhAva hotA hai; vahA~ icchita-dharmakArya nahIM sadhate haiM aura vahA~ saMsArakA sukha bhI prApta nahIM hotA hai / isake sAtha hI lagna karanemeM gotrakA bhI vicAra karanA cAhie arthAt zAstrakAroMne sagotrIya-jinakA eka hI gotra ho-ke sAtha lagna karanA manA kiyA hai| kAraNa yaha hai ki, samAna gotravAle saMbaMdhI gine jAte haiM sage gine jAte haiM aura aise sagoMmeM lagna karanA yaha vyavahArase bhI niSiddha hai / vaidyakazAstrakAra bhI kahate haiM ki, sagotrIya manuSyoMkA rakta samAna hotA hai / kyoMki vaMzaparaMparAkA mUla eka hI hotA hai / isalie una ekaraktake dampatise jo saMtati utpanna hotI hai vaha aMdhI, baharI, mUka, mUrkha tathA zarIra aura manakI dusarI zaktiyoMse hIna hotI hai / isalie lagna karanemeM gotrakA bhI khAsa tarahase vicAra karanA cAhie / yAnI sagotriyoMko parasparameM byAha nahIM karanA caahie| isake sivA avasthA-umra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ AdikA vicAra karanA bhI jarUrI hai / parantu ina saba bAtoMkA yahA~ vivecana karanA asthala hogA, isalie aba hama phira apane viSayapara-kAmapuruSArtha kI sAdhanA kisa taraha karanA cAhie ?-Ate haiN| ___hama pahile batA cuke haiM ki, gRhasthoMko tIna puruSArtha sAdhana karanekI AvazyakatA hotI hai| unameMse tIsarA puruSArtha hai kaam| gRhasthoMko yaha bhalI prakAra jAnanA cAhie ki, 'kAma' puruSArthakI sAdhanA kaise karanA, parantu isake pahile kAmapuruSArtha kise kahate haiM ? yaha samajha lenA atyaMta Avazyaka hai| ___ 'kAmakA sAmAnya lakSaNa hai:-'AbhimAnikarasAnuviddhA sarvendriyaprItiH kAmaH' arthAt kAlpanika rasayukta pratyeka indriyameM prIti honekA nAma kAma hai / yadi zAstra - maryAdAkA ulaMghana karake anItipUrvaka kAma sevana kiyA jAya to vaha kAma 'kAma' nahIM hai parantu kukarma hai / jo manuSya apanI strIke sAtha bhI maryAdApUrvaka vaidyakazAstroM aura dharmazAstroMke niyamAnusAra saMsAra-sevana karatA hai vahI 'kAma' puruSArthako sAdha sakatA hai| bAkI, jo maryAdAkA bhaMga karate haiM, ve pazuoMse bhI gaye bIte hai / kyoMki kaI pazu bhI apanI niyamitatAkA bhaMga nahIM karate haiN| yAnI jaba unheM saMtati paidA karanI hotI hai tabhI ve naramAdA milate haiN| parantu yaha duHkhakI bAta hai ki, manuSyoMmeM sArAsAra samajhanekI, hita ahita pahacAnanekI zakti hote hue Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhI ve kAmAndha bana, bahuta jyAdA viSayameM tallIna ho jAte haiM / ve na apane zarIrakA dhyAna rakhate haiM na lokaniMdAkA Dara rakhate haiM aura na ve apanI zaktike naSTa honekA hI vicAra karate haiM / samAcArapatroMmeM prAyaH hama par3hate haiM ki, amuka byAha karaneke pazcAt eka mahInemeM hI maragayA aura amuka paMdraha dinameM hI maragayA / isakA kAraNa kyA ? isakA khAsa kAraNa to yahI hai, jise hama Upara batA cuke haiN| yAnI vahI viSayAsakti / bahutase manuSya to byAha karake yahI samajhate haiM ki, yaha lauMDI-dAsI kevala viSayasevanake liye hI lAI gaI hai| isakA pariNAma yaha hotA hai ki, thor3e hI dinoMmeM ve saMsArayAtrAkA aMta kara cala basate haiM / isako hama kAmapuruSArthakI sAdhanA karanA nahIM kareMge / byAha karaneke bAda bhI brahmacarya pAlane kI AvazyakatA / manuSyoMko yaha khUba acchI tarahase yAda rakhanA cAhie ki, byAha karaneke pazcAt bhI unake sirapara brahmacarya pAlanekI utanI hI jimmevarI hai, jitanI ki, byAha karaneke pahile thI, balke hama to yaha kaheMge ki, pahilekI avasthAse bhI bar3hakara jimmevarI vyAha karaneke pazcAt hotI hai| byAha karaneke pahile vIryakA saMrakSaNa karanA jaise brahmacarya hai, vaise hI byAhake bAda vIryakA atiyoga yA mithyAyoga na honedenA mI brahmacarya hI hai| isa brahmacarya kI rakSA karanekA kArya pahile brahmaryakI apekSA kaThina hai / viSayavAsanAke kAraNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 upasthita honepara bhI manako adhikArameM rakha, viSaya vAsanAse vaMcita rahanA yaha kaThina kAma nahIM hai / isItaraha manapara adhikAra nahIM rakhanevAle manuSya strIko dekhadekha kara pAgala ho jAte haiM / parantu gRhasthoMko apane yogya brahmacaryakA pAlana avazya karanA cAhie / gRhasthoMke-cyAhe huoMke brahmacaryakI yadi vyAkhyA kareM to vaha itanI ho sakatI hai ki-"saMtati utpanna karaneke lie, apanI vivAhitA strIke sAtha yogya samayapara hI saMbaMdha karanA / aniyamita aura vAraMvAra nhiiN|" yahI gRhasthoM kA brahmacarya hai| isa niyamase jo manuSya ulaTA vartAva karate haiM, ve brahmacaryakA bhaMga karate haiM / kaI aisA samajhate haiM ki, byAha karaneke pazcAta vezyAgamana yA parastrIsevana karanA brahmacaryakA bhaMga karanA hai, parantu vastutaH aisA nahI hai| 'vezyAgamana ' yA ' parastrIsevana ' yaha to eka prakArakA durAcAra hai; parantu brahmacaryakA bhaMga to apanI strIke sAtha saMbaMdha karanese bhI hotA hai| jaiseaniyamita aura ayogya vartAva rakhanA, vIryakA hadase jyAdA vyaya karanA, strIko icchA binA jabaradastIse viSayasevana karanA, samaya kusamayakA vicAra na rakhanA, rajasvalA, sagarbhA aura vyAdhigrasta strIke sAtha saMbaMdha karanA vagairA, ye saba 'brahmacarya kA bhaMga karaneke hI lakSaNa haiM / isa brahmacaryake bhaMgako yadi hama 'vyabhicAra ' kaheM to bhI kucha burA nahIM hogaa| thor3emeM kaheM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 59 to yaha hai ki, ' brahmacaryake ' niyamoMke viruddha vartAva karanA hI ' brahmacarya ' kA bhaMga yA ' vyabhicAra ' hai| ___gRhasthoMke lie khAsa tarahase kahA gayA hai ki-'putrakAmaH svadAreSvadhikArI' arthAt-putrakI icchAvAlA apanI strIkA adhikArI hai| parantu vaha bhI umra lAyaka honeke bAda / hamezAke lie nahIM / parantu jo manuSya una niyamoMkA pAlana nahIM karate haiM aura aniyamita rItise rahate haiM; ve vaisA karanevAle tiryaMcoMse bhI halakI paMktike samajhe jAte haiN| tulasIdAsanIne saca kahA hai ki, "kArtika mAsake kUtare taje anna aura pyAsa / __ tulasI vAMkI kyA gati jinake bAre mAsa" // 1 // kutte eka mAsake viSayasevanase har3akAye ho jAte haiM, unake bAla khira jAte haiM, unake zarIrapara ghAva par3a jAte haiM, unake kAnoMmeM kIr3e par3anAte haiM aura kaI to mara bhI jAte haiM, taba hamezA viSayameM tallIna rahanevAloMkI kyA gati-sthiti honI cAhie ? pAThaka svayaM isakA vicAra kara sakate haiN| parastrIsevana aura vezyAgamanase jo manuSya apane brahmacaryakA bhaMga karate haiM, unakI bAta hama chor3a deMge / kyoMki aise kAma karanevAle kevala brahmacaryakA bhaMga hI nahI balke durAcaraNakA saMvana bhI karate haiM / aise durAcAriyoM ke lie zAstroMmeM bahuta kucha kahA gayA hai| aise logoMke lie to hama yahA~ taka kaha sakate haiM ki, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ unake hRdayameM dharma hI nahIM hai| kaiyoMko yaha bAta saca pratIta nahIM hotii| isake lie hama eka dRSTAMta deMge / vaha yaha hai-mAna lo ki, parastrIsevana karanevAle manuSyane amuka strIko sUcita kiyA hai, ki maiM amuka samayameM amuka sthAnapara tujhase mila~gA / usa samayameM yadi usa manuSyake pUjya guru A jAya~-yA sAkSat Izvara hI A jAya~ to bhI kyA vaha manuSya guruke-Izvarake darzana karane jAyagA ? kabhI nahIM / vaha to hajAroM kAma chor3akara-paTakakara usakI usa mAnanIyA devIke darzana karane hI jAyagA / yaha AcaraNa kyA batAtA hai ! kevala usake hRdayameM dharmakI icchAkA abhAva / isalie aise dharmahIna aura durAcarI manuSya to apane zarIrakA nAza karate hI haiN| parantu apanI strIke sAtha maryAdA tanakara viSayasevana karanevAle manuSya bhI apane zarIrako avazyameva naSTa karate haiM / isalie manuSyamAtrako zAstramaryAdAkA khayAla avazya hI rakhanA cAhie / viSayasevanakI maryAdA kyA hai ? isa maryAdAko batAte hue bhAvaprakAzameM kahA hai ki,-'Rtau bhAryAmupeyAt' arthAt RtukAlameM puruSako apanI strIke pAsa jAnA cAhie / rajasvalAstrIke 'RtusrAva ' hotA hai, usa dinase 16 dinataka 'RtukAla , ginA jAtA hai / vaidyakazAstrake niyamAnusAra strIke garbha rahanekA yahI samaya hai / ina dinomeMse strI puruSako eka dina Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ mukarrara kara lenA cAhie / kahate haiM ki, RtukAla vyatIta ho jAneke pazcAt-16 rAtrike bAda strIkA garbhAzaya baMda ho jAtA hai| usake bAda garbhAdhAnake hetuse saMyoga karanA nirarthaka hai / dhyAnameM rakhanA cAhie ki, uparyukta 16 rAtrimeM bhI strIko jitane dina taka raktasrAva jArI rahe utane dina bhUla kara bhI saMyoga nahIM karanA cAhie / uparyukta 16 rAtriyoMmeM bhI amukaamuka rAtriyA~ khAsa tarahase varcya haiM / ina saba bAtoMkA manuSyako khayAla rakhanA caahie| ___vastusthiti dekhanese mAlUma hotA hai ki, pratyeka vivAhita manuSyako kamase kama eka sAtha 18 mahInetaka brahmacarya pAlanekA prasaMga to avazyameva milatA hai| ataH itane samaya taka use jarUra brahmacarya pAlanA caahie| zAstrakAroMkA yaha kathana hai, aura vaha zarIrazAstrake niya. mAnusAra sarvathA satya hai ki, strIko jisa dinase garbha rahe usI dinase puruSako strIke pAsa nahIM jAnA cAhie / yaha niyama usa samaya taka pAlanA cAhie jaba taka ki, bAlaka janmakara dUdha pInA chor3akara khurAka khAne lagajAtA hai / aisA honemeM lagabhaga 18 mahIne yA usase bhI jyAdA samaya ho jAtA hai| itane kAla taka puruSako bhUlakara bhI strIke pAsa nahIM jAnA cAhie / basa isakA nAma hI-'brahmacarya' hai / strI hote hue bhI putrotpatti karate hue bhI-isa niyamako pAlanevAlA gRhastha brahmacArI kahalAtA hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ isa taraha aThAraha mAsa taka vivAhita gRhasthako brahmacarya pAlanA hI cAhie / eka aMgreja vidvAn bhI yahI bAta jora dekara kahatA hai| itanA hI nahIM, parantu vaha to Age bar3hakara yahA~ taka kahatA hai ki,-"aThAraha mahInekI muddata taka vaha strI bahuta azakta ho jAtI hai| isa lie vaha strI jaba taka saMpUrNatayA sazakta aura taMdurusta na hoM jAya, taba taka puruSako usake pAsa na jAnA caahie|" aisI saMpUrNa zakti Aneke lie vaha vidvAn aThAraha mahIneke uparAMta bhI bAraha yA paMdraha mahIne taka strIke pAsa nahIM jAnA batAtA hai / usakA mata hai ki, DhAI yA paune tIna sAlataka puruSoMko avazyameva brahmacarya pAlanA cAhie / isa taraha brahmacarya pAlanapUrvaka vIryakI rakSApUrvaka saMsAra-sevana karanevAlA puruSa yadi mahAn tenasvI vizAla chAtIvAlA aura pratApI putra utpanna kare to isameM Azcarya hI kyA hai ? aura vaha putra yadi bhaviSyameM apane hI samAna saMtati utpanna kare aura isake pariNAmameM sArA Arya saMsAra sudhara jAya to isameM na banane yogya bAta kaunasI hai ? kyA jyAdA viSayasevanase kAmakI tRpti hotI hai ? isa samaya hameM isakA uttara de denA bhI jarUrI hai / vaha yaha hai-kaI loga aisA samajhakara viSayasevana karate haiM ki, yadi amuka samaya taka hama viSaya-sevana karate raheMge to tabIata bhara jAyagI aura phira viSaya-sevana karanekI icchA nahIM rhegii| parantu Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ hama to isa mantavyako usI samaya saccA mAneMge jisa samaya ki, agnimeM ghI DAlanesa agni zAMta ho jaaygii| manuSya jitanA jyAdA viSayasevana karatA hai utanI hI jyAdA usakI lAlasA bar3hatI jAtI hai / lAlasA kabhI tRpta nahIM hotii| manujI manusmRtike dUsare adhyAyameM kahate haiM kiH "na jAtu kAmaH kAmAnAmupabhogena zAmyati / haviSA kRSNavarmeva bhUya evAbhivardhate" // 94 // arthAt-viSayasevanase kabhI kAmavAsanAkI tRpti nahIM hotI / balke usakI to, agnimeM ghRta DAlanese jisataraha agni jyAdA prajvalita hotI hai usItaraha, vRddhi hotI hai| kalikAla sarvajJa zrIhemacaMdrAcArya bhI yogazAstra ke dUsare prakAzameM uparyukta bAtako nimnalikhita zabdoMmeM kahate haiN| "strIsaMbhAgena yaH kAmajvaraM praticikIrSati / sa hutAzaM ghatAhutyA vidhyApayitumicchati" / / 81 / / arthAt-jo manuSya strIsaMbhogase kAmajvarako zAnta karanA cAhatA hai, mAno vaha ghRtAhutise agniko zAMta karanekA prayatna karatA hai / arthAt-ghRtakI AhutI jaise agni zAMta na hokara jyAdA pradIpta hotI hai, usItaraha viSaya-sevanase kAmajvara zAMta na hokara ulTA jyAdA prajvalita hotA hai / isa lie yaha prayatna to aura bhI jyAdA hAnikartA hai| ninako viSayasevanakI cATa laga jAtI hai, unakI cATakA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ anta unake bAda hI hotA hai| ve rogI banate haiM, zokI-cintAprasta-banate haiM aura sarvathA naSTa bhI ho jAte haiM; kintu ve paravAha nahIM krte| ve to AyuSyake antataka usImeM Asakta rahate haiN| yor3e vIryakI kSati bhI bahuta jyAdA nukasAna karatI hai| Ajakalake manuSyoMko dekho| ve prAyaH zArIrika balake sAtha hI mAnasika balameM bhI bahuta kamajora hote haiN| itane kamajora hote haiM ki, choTese choTA kAma karanekI bhI unakI himmata nahIM pdd'tii| isakA kAraNa adhika viSayasevana karanA hai| jisakA thoDAsA vIrya naSTa ho jAtA hai-thor3AsA bhI brahmacarya bhaMga ho jAtA hai, vaha apane kAryameM prAyaH vijaya nahIM pAtA hai / jaba aise kaI dRSTAMta hamAre sAmane maujUda haiM, taba jinhoMne apane brahmacaryakA bhaMga karanemeM kucha vicAra nahIM kiyA, jinhoMne viSayasevanakI kucha maryAdA nahIM rakkhI, athavA nahIM rakhate haiM, ve kisI kAryameM saphalatA kaise pA sakate hai ? ve yadi pratyeka kAryameM pichar3e rahate haiM to isameM Azcarya hI kyA hai ? kauna nahIM jAnatA ki, nepoliyana bonApArTa sAre yUropako dhunAnevAlA vyakti thA; to bhI vaha apane sthAnase nIce gira gayA; bala hone para bhI vaha hAra gayA / usakA kyA kAraNa hai ? isakA spaSTa kAraNa itihAsa batAtA hai ki, saMgrAmameM jAneke pahile rAtrimeM usane strIsevana kiyA thaa| abhimanyu jaisA mahA balazAlI yoddhA kurukSetrakI raNabhUmimeM naSTa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ ho gyaa| isakA kAraNa kyA thA ? kAraNa yahI ki, vaha raNabhUmimeM jAneke pUrva apanA brahmacarya khaMDana kara cukAyA / laMkAke yuddha meM jaba yaha prazna upasthita huA thA ki,-" meghanAda ko mAranemeM kauna samartha hogA ? " taba rAmacaMdranIne kahA thA ki, 'jisane 12 varSa taka barAbara brahmacarya pAlA hogA, jisane apavitra vicAra bhI nahIM kiyA hogA, vahI meghanAdako mAranemeM samartha hogaa| isakA suyaza lakSmaNajIko milA thaa| unhoMne 12 varSa taka akhaMDa brahmacaryakA pAlana kiyA thaa| unhoMne kabhI apavitra vicAra bhI nahIM kiyA thA / lakSmaNanIkI pavitratAke lie jyAdA kyA kaheM ? jisa samaya rAmacaMdranI sItAkI khojameM vyAkula hokara jaMgaloMmeM phirate the, usa samaya sugrIvadvArA mile hue AbhUSaNoMko dikhAkara zrIrAmacaMdranIne lakSmaNase pUchAH"bhAI lakSmaNa ! dekho to sahI, ye AbhUSaNa sItAke hI haiM na?" taba lakSmaNajIne kahA thA ki:"bhUSaNaM naiva jAnAmi naiva jAnAmi kuMDale / nUpurANyeva jAnAmi nityaM pAdAbhivaMdanAt" // 1 // _' he nAtha ! maiM ina kuMDalAdika bhUSaNoMko nahIM pahicAnatA, maiM hamezA unake caraNa kamaloMmeM abhivaMdana-namaskAra karatA thA isa lie kevala ina nUpuroMko hI pahicAnatA huuN| ye sItAjIke Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ AhA ! kaisA suMdara bhAva ! kaisI suMdara maryAdA ! kaisA suMdara brahmacarya ! Uparake dRSTAMtoMse hama yaha jAna sakate haiM; dekha sakate haiM ki, vIryakI-brahmacaryakI skhalanA karanevAlA manuSya apane kAryameM saphala nahIM hotA / brahmacaryakA thoDAsA khaMDana bhI samaya Anepara saphalatAmeM vAdhA DAlatA hai / ye to bahuta dUrake udAharaNa hue / aba hama yahA~ eka anubhUta dRAMta deMge / thor3e sAlake pahile mahesANemeM do jabaradasta malloMkI kuztI huI / unameMse eka lArI-khIMcanevAlA thA aura dUsarA maMdirakA naukara thA / lArI khIMcanevAle mallase maMdirakA naukara malla bahuta majabUta thA / usane kaI malloMko jItA thaa| isa kuztImeM maMdirake naukara mallane bahuta dAva peMca kiye, parantu Akhira use usa lArI khIMcanevAle mallane citta DAla kara harA diyA / ita mallase jaba ekAntameM pUchA gayA ki, kaI acche acche malloMko tumane harAyA hai aura isa samaya isase tuma kaise hAra gaye ! taba usane khinna hokara yahI kahA ki, maiMne ekasamaya apanA vIrya kumArgameM naSTa kara diyaa| isIkA yaha pariNAma hai| brahmacarya se lAbha / ukta bAtoMse pAThaka yaha samajha sakate haiM ki, vIryakI hAni, manuSyako saba kAmoMmeM hAni pahu~cAtI hai / isalie hama eka vidvAnake zabdoMmeM kaheMge ki, manuSyako vIryakI utanI hI AvazyakatA hai jitanI ki, dIpakako tailakI AvazyakatA hai / jaise Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ battIke Upara taila car3hanese prakAza bar3hatA hai, usI taraha jisa manuSyakI zaktikA vyaya nIceke bhAgameM nahIM hotA hai; jisakI zakti Uparake bhAgameM car3hatI hai, usakI AkarSaNa zaktikI aura mAnasika tejakI vRddhi hotI hai| usako paramAnaMda prApta hotA hai| itanA hI nahIM usakI saMtati bhI mahAna tejasvI aura majabUta hotI hai / kalikAla sarvajJa zrI hemacaMdrAcArya yogazAstrake dUsare prakAzameM kahate haiM ki:"cirAyuSaH susaMsthAnA dRDhasaMhananA nraaH| tejasvino mahAvIryA bhaveyubrahmacaryataH" // 105 // arthAt-brahmacarya pAlanese manuSya laMbI AyuSyavAle, acche saMsthAnavAle, majabUta zarIravAle, tejasvI aura atyaMta balavAn hote haiN| isalie zarIrakI rakSA aura acchI saMtati utpanna karanekI icchA rakhanevAle gRhasthako avazya 'brahmacarya ' kA pAlana karanA caahie| kaI daphA aisA dekhA jAtAhai ki, vRddhAvasthAmeM kaI manuSyoMkI buddhi maMda par3ajAtI hai / kyA aisA honA cAhie ? vRddhAvasthA to buddhikA khajAnA honI cAhie; vRddhAvasthAmeM to manuSyako pUrNa anubhavI aura jJAnakI mUrti bananA cAhie; usake badale vaha banatA hai kyA ? prAyaH kaiyoMmeM to kaur3Ibhara bhI akla nahIM rahatI; bolanekA bhI hoza nahIM rahatA / unake hRdayoMmeM bhaneka prakArakI lAlasAe~ bar3hanAtI haiM / unake zarIrakA pratyeka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMga aisA DhIlA aura kamajora par3ajAtA hai ki, unheM ragar3a ragar3e kara dina pUre karane par3ate haiM / isakA kAraNa kyA hai ? isakA kAraNa yahI hai ki, unhoMne brahmacarya utane pramANameM nahIM paalaa| viparIta isake kaI sATha sATha sattara sattara varSake vRddha aise dekhane meM Ate haiM ki, jo 25-30 varSake javAnoMse bhI duganA kAma karate haiN| ve-10-5 kosa cala hI nahIM sakate haiM balke 20-25 sera bojhA uThAkara le jAnA ho, to use bhI ve bar3e majese uThAkara lejA sakate haiN| unakI A~khoMkA teja bhI bahuta acchA hotA hai / isakA kAraNa ? isakA kAraNa yahI hai ki, unhoMne apane jIvana meM vIryakA durupayoga nahIM kiyA hai| unhoMne saMsArasevana ucita rItise kiyA hai| isIliye ve vRddhAvasthAmeM bhI majabUta zarIravAle aura zaktivAna haiM / ekapatnIvratakI aavshyktaa| gRhasthoMko mukhyatayA, apane brahmacaryakI aMgabhUta eka dUsarI bAta aura dhyAnameM rakhanI cAhie / vaha yaha hai ki, eka strI hone para dUsarI strI kadApi nahIM karanI cAhiye / ekase jyAdA strI karane vAlA bhI brahmacarya bhaMga karanevAlA kahA jAtA hai / eka hindI kavine kahA hai ki-'jAke eka nArI vahI brahmacArI hai| bAta bilkula satya hai / eka patnIvratavAlA gRhastha sacamuca hI brahmacArI ginA jAne yogya hai / yadi dIrghadRSTise dekheMge to jJAta hogA ki, do striyoMke patiko sAMsArika sukha bhI kucha nahIM milate Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ haiM / usa bicArekA sArA jIvana jala jala kara vyatIta hotA hai| zAstrakAra kahate haiM "varaM kArAgRhe tito varaM dezAntarabhramI / varaM narakasaMcArI na dvibhAryaH punaH pumAn // 1 // abhojano gRhAd yAti naanotymbucchttaampi| akSAlitapadaH zete bhAryAdvayayuto naraH" // 2 // arthAta kaidakhAnemeM rahanevAlA zreSTha hai, dezAntarameM bhramaNa karanevAlA acchA hai, narakameM vicaranevAlA acchA hai, parantu do striyoMkA pati zreSTha nahIM hai| do striyoMke patiko gharase bhojana kiye vinA jAnA par3atA hai, pAnIkI vada. taka nahIM milatI aura vinA paira dhoye hI use so jAnA par3atA hai| yaha bAta jhUTha nahIM hai / donoMkA prema saMpAdana karane ke lie athavA donoM striyoMko rAnI rakhanekelie use jo musIbateM uThAnI par3atI haiM, unako usakA aMtarAtmA hI jAnatA hai| bar3A bhArI zUravIra, hoziyAra aura vicakSaNa puruSa bhI yadi do striyoMkA pati bana jAtA hai, to usakI sArI zUravIratA, usakI sArI hoziyArI aura usakI sArI vicakSaNatA una striyoMke Age havA ho jAtI hai / amukako kaise samajhAnA aura amukako kaise rAjI karanA, yahI phikra bicAreko rAta dina sukhAyA karatI hai| isake alAvA una donoM striyoMke pArasparika lar3AI jhagar3oMse Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70 duniyAmeM-jo phanIhatI hotI hai, vaha to alaga hI hai| aise do striyoMke patipara dayA lAkara eka kavine kahA hai kiH "bahuta vaNija bahu beTiyA~ do nArI bharatAra / usako kyA hai mAranA ? mAra rahA kiratAra" || bilkula saca hai / do striyoMkA bhartAra svayaM marA huA hai| khAnemeM pInemeM yA aura kisI kAryameM usako AnaMda nahIM miltaa| eka dRSTAMta hai ki: " eka samaya eka cora, eka aise gRhasthake gharameM corI karane ghusA jisake do striyA~ thiiN| eka strI nIceke kamaremeM sotI thI aura dUsarI Uparake kamaremeM / seTha usI rAtriko-jisa rAtrimeM cora corI karane ghusAthAM-nIceke kamarese Upara soI huI strIke pAsa jAne lagA / yaha bAta nIce ke kamaremeM soI huI ko acchI naM lagI / seTha jaba nAlameM car3hakara jAne lagA taba nIceke kamarevAlI strIne usake paira pakar3a lie, yaha bAta Uparake kamarevAlIko mAlUma huI / usane jhaTa car3hAvake mu~ha para Akara seThake sirakI coTI pakar3a lI / UparavAlI seThako Upara aura nIcevAlI seThako nIce khIMcane lagI / seTha yadi cAhatA to dInoMmeMse ekakojisako cAhatA use-jhaTakakara haTA sakatA thaa| magara usane isa Darase aisA nahIM kiyA ki, koI risA na jAya, isalie vaha sArI rAta trizaMkukI taraha nAlake car3hAvake bIcameM hI khar3A rahA aura ve donoM striyA~ usako apanI apanI tarapha khIMcatI rhii| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ isa tamAzeko dekhane meM corako itanA manA AnaMda AyA ki, vaha corI karanA bhUlakara eka konemeM khar3AhuA yaha tamAzA dekhatA rahA / saverA hote hI cora pakar3A gyaa| cora jaba korTameM peza kiyA gayA taba usane kahA:-" yaha aparAdha svIkAra karatA hU~ ki, maiM corI karane gayA thA, Apa mujhe isa aparAdhake badalemeM kaida kIjie, dezanikAlA dIjie yA phA~sIkA hukma dIjie / maiM daMDa bhoganeko taiyAra haiN| parantu maiM prArthanA karatA hU~ ki, Apa mujhe do striyoMkA pati bananekI AjJA na diijie|" corakI yaha bAta sunakara sabako bar3A Azcarya huaa| jaba use kAraNa pUchA gayA taba usane kahA ki,-" ye seTha do striyA~ karake jo duHkha uThAte haiM, usa du khake sAmane phA~sIkI lakar3I para car3hakara maranekA duHkha kisI hisAbameM ginatImeM nahIM hai|" isase samajhameM AtA hai ki, do striyoMkA pati sacamuca bahuta hI dukhI hotA hai aura vaha bahuta duHkha jhela jhela kara maratA hai / aisA jAnane para bhI jo manuSya ekase jyAdA striyA~ vyAha letA hai, isakA kAraNa usakI viSayalAlasA hI hai| isa viSayakI lAlasAke sivAya isameM aura bhI kAraNa hai| vaha hai-ekase jyAdA putra prAptikI icchA / yadi eka strIse putra utpanna nahIM hotA hai, to vaha dUsarI karatA hai aura yadi dUsarIse bhI putra nahIM hotA hai, to tIsarI karatA hai / kaI to jyAdA striyA~ karanA dhanADhyatAkA bhUSaNa samajhate haiM, parantu bhItara hI bhItara isa dhanADhyatAke bhUSaNakA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaisA phala milatA hai, so unakA AtmA hI jAnatA hai| kaI vAra unako aMdara hI aMdara jUtiyA~ bhI khAnA par3atI haiN| acche acche buddhimAna aura dUsare manuSyoMko apanI buddhimattAkI bAteM sunAnevAle bhI kaIvAra striyoMke Age bakarI jaise ho jAte haiN| kaiyoMko to striyoMkI gAliyA~taka khAnI par3atI haiN| ve una gAliyoMko ghIkI nAle samajhakara gaTAgaTa pI jAte haiM, yaha Ata saMsArake anubhaviyoM se chupI huI nahIM hai| yaha saba kucha unheM kyoM sahanA paDatA hai, ! kevala viSayabhogake AdhIna ho jAnese / vAstavika bAta to yaha hai ki, puruSakA prabhAva strI para par3anA cAhie; parantu Aja kala bahudhA dekhA jAtA hai ki, isase ulTA hotA hai| yAnI strIkA prabhAva puruSapara par3atA hai| isakA kAraNa sivAya puruSoMkI nirbaratAke aura kucha nahIM hai| astu / jyAdA putroMkI utpattise Arthika hAni / ___ hama yahA~ para jo kucha kahanA cAhate haiM, vaha jyAdA putrospattike bAremeM haiM / kaI manuSya aise bhI haiM, jinake savA Damana chokare chokariyA~ khelate rahate haiM; sattara varSakI umra ho jAtI hai, to bhI ve viSayase nivRtta nahIM hote haiM aura na saMtoSa hI rakhate haiM / unakI icchA hotI hai ki, yadi hama dasa pA~ca varSa aura jyAdA jindA rahate to hamAre do cAra bacce aura bhI utpanna ho jAte; parantu aise manuSya Arthika dRSTIse bhAratavarSakI kitanI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhArI hAni karate haiM; isakA bhI koI vicAra karatA hai ! kIhiyoMkI taraha ubharAtI haI-baDhatI haI-manuSyavRddhi kyA kabhI kAyama raha sakatI hai ! prAcIna itihAsoMko dekho / unase mAluma hogA ki, manuSyavRddhi jaba jaba jyAdA huI tabhI taba kudaratake jaMgalI kAnUnane apanA svachaMda adhikAra calAyA hai| hainA, duSkAla, dharatIkaMpa aura lar3AI-ye cAra kudaratake jaMgalI hathiyAra haiM / jabajaba sRSTikamakI maryAdAkA ullaMghana hotA hai; kacarA kUr3hA bar3hA jAtA hai tabhI usako saphA karaneke lie kudarata apane ina jaMgalI hathiyAroMkA upayoga kiyA karatI hai| aura bhI eka bAta vicArane lAyaka hai / bhAratavarSameMse vairabhAva aura svArthaparatAkA abhAva nahIM hotA, isakA sababa kyA hai ? isakA kAraNa bhI bastIke pramANakA bahulya hI hai / yaha bAta saMkucita dRSTivAle manuSya nahIM samajha sakate / isake lie aMdara utaranekI jarUrata hai| jisa dezakI manuSyotpatti jamInakI paidAizake pramANameM hotI hai, usa dezake manuSya vairabhAvarahita jIvana bitAte haiM / bhAratavarSakI vartamAna sthiti isase ulTI hai| hidusthAna deza murgoM aura kuttoMkI taraha saMtati uptanna karanemeM anyAnya dezoMse bahuta Age bar3ha gayA hai aura dravyotpattimeM dUsaroMse bahuta pIche par3a gayA hai / eka manuSyane hisAba lagAyA hai ki, bhAratavarSake eka manuSyako 15 manuSyoMkI khurAka paidA karanI par3atI haiM aura prati manuSyakI mAsika AyakA hisAba DhAI rU. hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ arthAt 2 // ) rU. meM eka manuSyako apanA nirvAha karanA par3atA hai| aisI hAlatameM yaha kaise ho sakatA hai ki, bharatakhaMDake loga nItise caleM, vairabhAvakA tyAga kareM, aura pratyeka manuSya milajulakara raheM / paMdraha gAyoMke vAr3emeM yadi eka hI gAyake lie ghAsa DAlA jAya to ve bhicArI garIba gAyeM bhI peTa bharanekelie lar3e vinA kaise raha sakatI haiM ? yadi 25 kutte IkaTTe kiye jAyeM aura unheM eka do roTI ke Tukar3e hI DAle jAya~ to ve kutte kyA eka dUsarese lar3e vinA raheMge ? kabhI nahIM / kudaratako yaha bAta pasaMda nahIM hai ki, duniyAmeM maryAdAkA bhaMga ho| kyA yaha Azcarya aura khedakI bAta nahIM hai ki, eka manuSya, jisake ghara kuTuMbake poSaNa yogya Aya nahIM hai aura jo rAta dina akathanIya ciMtAe~ aura kaSTa uThAte rahatA hai-ekake pIche eka baccA paidA kiye jAtA hai / isakA pariNAma kyA ho rahA hai ! sabakA Adhe peTa rahanA / pA~ca yA sAta rupaye paidA karanevAlA eka AdamI apanA, apanI strIkA aura yadi ho to, ekado baccoMkA bhI pUrI tarahase peTa nahIM bhara sakatA hai, vahI yadi varSa yA do varSameM eka eka saMtAna uptanna karatA jAya, to bhaviSyameM usakA pariNAma kyA hogA ? isakA vicAra pAThaka svayaM kara sakate hai / isalie dezako yadi daridratAse bacAkara rakhanA ho aura haiMnA, duSkAla, dharatIkaMpa aura lar3AI-ina cAra prakRtike kopoMkA bhoga na banAnA ho, aura bhAratavarSameM ekatAkA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmrAjya sthApana karanA ho to, isa Arthika dRSTise bhI cAhie ki, ve viSayavAsanAoMko kamakarake putrotpattike pravAhako rokeN| vAstavika dRSTi se yadi manuSya vicAra kareMge, to unheM mAluma ho jAyagA ki, cuhiyAkI taraha aneka saMtAne utpanna karanese kucha lAbha nahIM hai / pakke vIryase tejasvI, dIrghAyu majabUta saMghaThanakA eka hI baccA ho to vaha gRhasthoMke lie paryApta ho jAtA hai / nItikArakA yaha kathana sarvathA satya hai ki:--- "ekenA'pi suputreNa siMhI svapiti nirbhayam / sahaiva dazabhiH putrairbhAraM vahita gardabhI " // 1 // arthAt - eka suputrakI prAptise siMhanI nirbhaya hokara sotI hai aura daza putra hone para bhI bicArI gadhIko janmabhara bhAra hI vahana karanA par3atA hai ! isalie daza nirbala putroMkI apekSA eka sazakta putra hI acchA hai| ___saMsArameM manuSyoMke putraprAptikI icchA kitanI prabala hotI hai| isa bAtase koI bhI ajAna nahIM hai / sATha 2 sattara 2 varSake bUDhe daza daza yA paMdraha 2 varSakI bAlikAoMke sAtha lagna karake unake sAre jIvanapara pAnI phera dete haiM, isakA kyA kAraNa hai ? kevala putraprAptikI icchA / kamara TUTa nAne para bhI nyAha karanekI icchA karanA-vyAha karanA bahuta hI dhikkArane yogya hai / to bhI loga. isase mu~ha nahIM mor3ate haiM / isI prakAra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ vezyAgamana parastrIgamana vagairaha niMdya kArya karate haiM / isakA kAraNa bhI unakI viSayAMdhatA hI hai / aisI viSayAMdhatAke kAraNa unakI par3I huI kuTevoMse jo kharAbiyA~ hotI haiM ve kisIse chipI huI nahI haiM / isalie usake bArameM vizeSa kucha na kahakara hama eka khAsa bAtakI tarapha pAThakoMkA dhyAna khIMcanA Avazyaka samajhate haiN| vaha yaha hai ki, isa viSayAMdhatA aura putraprAptikI icchAke kAraNa hI kaI loga vidhavAvivAhakA pracAra karane ke lie taiyAra hue haiM / parantu vastutaH vidhavAvivAhase kitanI kharAbiyA~ hotI haiM, isa bAtako ve samajha hI nahIM sake haiM / vidhavAvivAhase khraabii| ___sabase pahile to vidhavAvivAhake pracArase saMsArameM vyabhicAra-vyabhicAra hI nahIM, durAcAra bhI-bar3hatA hai / strI pati marajAneke bAda apane choTe choTe baccoMko chor3akara calI jAtI hai pati marA na ho aura jItA ho, magara usameM kisI prakArakA doSa hoto vaha use kisI na kisI prakAra mAra DAlanemeM yA use chor3a dUsareko kara lene meM AgA pIchA nahIM karatI hai| phira dusareke sAtha nahIM banatA hai, to use bhI mArakara tIsarA karaletI hai / kAraNa,-jisa patiprema-patimaktikA usake hRdayameM rahanA Avazyaka hai, vaha usameM nahIM rahatA hai / usakA pariNAma yaha hotA hai ki, vaha svacchaMda vartAva karane lagatI hai| aise anartha kyoM hote haiM ? vidhavAvivAhakI chUTa milanese aura viSayalolupatA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ bar3hanesa / yadyapi yaha bAta saccI hai ki, kaI eka nirlaja aura hIna kulakI vidhavAe~ apanI maryAdA sa~mAla kara nahIM rahatI, isalie ve bAlahatyA jaisA nIcase nIca kAma kara DAlatI haiM; parantu usakA vidhavA-vivAhake pracArase rukanAnA asaMbhava hai| vidhavA-vivAhase to aura bhI jyAdA anartha khar3e hoMge / isalie aisI hatyAoMkA mUla kyA he ? DhU~Dha kara usako naSTa karanA cAhie / agara hama vicAra kareMge to mAluma hogA ki, vAstavameM vidhavAoMkI vRddhikA mUla kAraNa bAlavivAha aura vRddhavivAha hai| isalie vidhavAvivAhakA pracAra na kara ina donoM bAtoMko sakhtIke sAtha rokanA cAhie / yadi ina donoM bAtoMkA nAza ho jAya, to vidhavAoMkI vRddhi Apa hI kama ho jAya / isase yaha nahIM mAna lenA cAhie ki, sarvathA vidhavAe~ hoMgI hI nahIM / karmake kAraNa kucha vidhavAe~ ho bhI jAya~ to unake lie acche acche vidhavAzrama kholakara usameM vidhavAoMko uttama zikSA dI jAya, jisase thor3e aMzoMmeM jisa anarthake honekI saMbhAvanA rahatI hai vaha bhI miTa jAya / isalie jo manuSya bAla-hatyAkA kAraNa Age kara vidhavAvivAhakA pracAra karanA cAhate haiM, unako dIrghadRSTi se vicAra karanA cAhie / vicAroMke abhAvase aura durAgrahake pariNAmase vidvAn bhI ulTe mArgapara khiMce cale jAte haiN| yaha bAta kabhI nahIM bhUlanA cAhie ki, bhAratameM satya, prema aura brahmacarya ina tIna vastuoMkI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ bahuta AvazyakatA hai / inameM bhI satya aura premakI vRddhi tathA zuddhi karanevAle brahmacaryakI AvazyakatA to sabase pahile hai| parantu yadi vidhavA-vivAhakA pracAra ho gayA to brahmacaryakI maryAdA nahIM rahegI / aura vidhavA-vivAha zurU ho jAyagA to koI sAdhvI bhI nahIM hogii| oha ! sAdhvI honA to dUra rahA, gRhavasthAvasthAmeM rahakara bhI striyA~ nirmala jIvana vyatIta nahIM kara skeNgii| nidAna unakI dhArmikalAgaNI-dhArmikavRtti to kabhI bhI nahIM sudhregii| aura pariNAma yaha hogA ki, halake logoMkI taraha cAlIsa cAlIsa yA pacAsa pacAsa varSakA putra hone para bhI-aura unake putroMke U~cI sthitimeM pahu~ca jAne para bhI vidhavAe~ pati karake rahane lageMgI / yuropameM bhI rAjya-kuTuMbI logoMmeM vidhavA-vivAhakA pracAra nahIM hai / isase bhI hama siddha karasakate haiM ki, yaha rIti prazaMsanIya nahIM hai; balke niMdanIya hai| isalie vidhavA-vivAhake pakSapAtiyoMko isa bAtapara avazya dhyAna denA cAhie / aura jo manuSya kevala vyabhicAra-durAcArakA pracAra karane ke lie hI vidhavA-vivAhakA pracAra karanemeM buddhimattA samajhatA ho, usake lie to kucha kahanA hI vyartha hai / strI sadAcAriNI kaise raha sakatI hai ? yaha bAta to saba samajha sakate haiM ki, strIjAtikI, brahmacarya palavAnekelie, puruSoMse bhI jyAdA khabara rakhanekI jarUrata hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 79 kAraNa ki, puruSoMse striyoMmeM kAmavAsanA ATha gunI adhika batAI gaI hai| isalie vivAhita puruSoMko apanI strIko maryAdAmeM rakhaneke lie mukhyatayA kucha niyama pAlanekI jarUrata hai| yadyapi yaha bAta saca hai ki, striyA~ puruSoMkI taraha ekadama nirlaja nahIM ho jAtI haiM; tathApi jaba ve nija ho jAtI haiM, taba aisI hojAtI haiM ki, krUrase krUra kAma karanemeM bhI ve AgA pIchA nahIM karatI haiM / ataeva puruSoMko strIkI rakSAkaranekelie khUba dhyAna rakhanekI jarUrata hai| kalikAla sarvajJa zrIhemacaMdrAcArya yogazAstrakI TIkAmeM strIkI rakSAke cAra upAya batAte haiM / ve ye haiM, 1-apane gRhakAryakA samasta bojha strIke Upara DAlanA, 2-usake pAsa parimita dravya rakhanA, jyAdA nahIM, 3-usako svataMtratA nahIM denA arthAt kusamaya phirane jAnekI, kharAba AcaraNavAlI striyoMkA saMga karanekI, mele khela tamAze vagairA dekhane jAnekI, aura niSkAraNa gharase idhara udhara bhaTakane ityAdikI svataMtratA nahIM denA aura 4-puruSako apanI strIke sivA anya strIyoMko mAtA bahina aura putrIke samAna samajhanA / arthAt puruSako parastrI aura vezyAkA tyAgI rahanA / ina cAra bAtoMkA khayAla rakhanevAle puruSakI strI hI sadAcAriNI rahatI hai| jo isake viparIta calatA hai, usakI strI apanI kula maryAdA tajakara kulako kalaMkita karatI hai / yahA~ taka ki, adhamase adhama kArya karanese bhI vaha nahIM DaratI hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ durAcAriNI strIko nirdytaa| ____ yahA~ para aisI hI eka nirdaya-niSThura strIkI kRti yAda AtI hai "eka strI para-puruSameM Asakta ho gaI thii| vaha hamezA apane jAra puruSako apane ghara bulAyA karatI thii| eka vAra vaha jAra puruSa jaba strIke gharameMse nikalA usI samaya usa strIkA sAta varSakI umrakA lar3akA skUlase ghara aayaa| lar3akene apanI mA~se pUchA- " mA~ ? yaha kauna hai ?" mA~ne kahA-"terA cAcA hai|" lar3akene kahA-"mA~ ? kyA mere pitAke dUsarA bhAI bhI hai ?" mA~ne kahA-"nahIM nahIM yaha to tere kahanekA cAcA hai|" lar3akene kahA-" to mA~, ye cAcA apane yahA~ roja Ate haiM kyA ?" mA~ne kahA-"nahIM to, kabhI kabhI apane yahA~ baiThaneke lie cale Ate haiN|" lar3akene kahA-mA~ dAdAnI paragAma gaye haiM; ve AveMge taba maiM kahU~gA ki, apane yahA~ amuka manuSya roja AtA hai !" lar3aphekI yaha bAta sunakara vaha strI ghabarAI ki, kahIM lar3akA apane dAdAko kaha degA to merI bahuta phanIhatI hogI / isalie maiM aisA upAya karU~ ki, lar3akA aura isakA dAdA milanehI na pAveM / paraMtu aisA to tabhI ho sakatA hai jaba, yA to lar3akA mare yA usakA dAdA mare / parantu isake dAdAko mAranekA to koI upAya nahIM hai, isalie lar3ake ko mAra DAlanA hI ThIka hai| aisA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ socakara usane apane jAra puruSako bulAyA / lar3akA khA pIkara nizcita sotA hai / sagI mAMke Age bacceko Dara kaisA ? yaha kalpanA bhI bacceko kaise A sakatI hai ki, merI mA~ mujhe mAra DAlegI / duSTA strIne usa jAra puruSako kahA ki-" ise mAra DAlo" usa puruSakA hRdaya kA~pane lgaa| usane kahAH-" hAya ! hAya ! aise nirdoSa bAlakako kaise mArU~ ? are bAI ! terA yaha ikalautA putra hai; ta ise mAranekA sAhasa kyoM karatI hai ? " strIne kahA-" hamArI bAta lar3akA samajha gayA hai aura jarUra yaha apane dAdAse ( mere zvazurase ) kaha degaa| pariNAma yaha hogA ki, hamArA AnaMda-majA jAtA rahegA / isalie lar3akeko pUrA karanA hI acchA hai / ataH Ao hama donoM isa kAmako parA kreN|" yadyapi puruSakI himmata nahIM hotI thI, usake hAtha paira kA~pate the, tathApi usako strIkI icchAke AdhIna honA pdd'aa| una donoMne milakara-usa nirdoSa niraparAdhI bAlakake mu~hameM kapar3A lUMsakara use yamarAjakA atithi banA diyaa| phira unhoMne milakara gharake bAhira khaDDA khodA aura usameM lar3akeke zarIrako gAr3a diyA / upha ! duSTa viSaya ! tujhe hanAra bAra dhikkAra hai ! tere phaMdemeM phaMse hue uttama kulake manuSya bhI aise adhamAtiadhama kArya karanese pIche nahIM haTate haiN| dUsare dina usa lar3akekA dAdA ghara aayaa| Ate hI pUchA" amRtalAla kahA~ hai!" (yAda rakhanA cAhiye ki bUr3hedAdAkA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ lar3ake para bahuta pyAra thA / ) strIne kahA-" skUlameM gayA hai|" lar3akA bAraha baje taka nahIM AyA, isalie bUDhA skUla meM gayA / vahA~ khoja karanese mAlUma huA ki, do dinase amRtalAla skUlameM nahIM gayA thA / yaha suna bUDhekA hRdaya bhayake mAre kA~pa uThA / ghara Akara usane phira pUchA, to usa duSTAne kahA" chokarA AvArA hai, na mAlUma kahIM bhaTakatA hogaa|" karmayogase bUDhA lar3akeke soneke kamaremeM gyaa| vahA~ usane lohake chIMTe par3e dekhe aura jamIna lIpI huI dekhI / yahA~ lohU kaisA ? yahA~ lIpA gayA kisalie ? ityAdi kalpanA usake tar3apate hue hRdayameM uThane lgii| usane strIko pUchA / usane uttara diyAH" billIne cUheko mArA thA isa lie lIpA thA / kahIM lohUke chIMTe rahagaye hoNge|" __ lar3akekI cintAmeM bUr3hA pAgalasA ho gyaa| par3ausiyoMse pUchatAcha karane para unhoMne kahA ki-" parasoM rAtake dasa baje hamane amRtalAlake aise zabda sune the jisase jJAta hotA thA ki, vaha kisI bhISaNa duHkhase pIDita ho rahA thaa|" basa bUDhekI zaMkA dRDha huI / ararara ! yaha sagI mA~ hai to bhI isake mu~hapara udAsInatA nahIM hai / khoja nahIM krtii| Akhirako bUr3hene pulIsameM sUcanA dii| pulisane jA~ca zurU kI / strIke kapar3omeM khUnake chIMTe dikhAI diye / jaba pulisane dhamakI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ dI, taba usa pApinIkA hRdaya kA~pane lgaa| vaha pApa nahIM chipA skii| ataH usane jahA~ laDakeke zarIrake avayava DATe hue the vaha sthAna batAyA / tamAma sabUta mila gaI / sarakArane usa strIko janmabharake lie deza nikAlekI sajA dii| pApinIne lar3akA khoyA; AbarukI kharAbI kI aura donoM kuloMmeM kalaMka lgaayaa|" priyapAThaka ! aisA nIcAtinIca kRtya usa strIne kisalie kiyA ? kisake AdhIna hokara kiyA ? viSayake / vaha strI parapuruSameM rata huI usIkA yaha pariNAma huaa| striyoMko sAvadhAnI rakhanI caahie| ___ uparyukta dRSTAMta dhyAnameM rakhakara puruSoMkI taraha striyoMko bhI cAhie ki, ve kabhI bhI apane patike sivA para-puruSapara Asakta na hoN| ve apane zIlakI rakSAkelie-brahmacaryakI rakSAke lie kisI durAcArI puruSake phaMdemeM na pha~se; kyoMki saMsArameM kaI veSaghArI bhI aise phirate rahate haiM ki, jo veSa to sAdhukA-saMnyAsIkA rakhate haiM; parantu unake AcaraNa adhama hote haiM / ve mIThI 2 bAteM banAkara bicArI sarala hRdayA vidhavAoM aura sadhavAoMke jIvana naSTa kara dete haiM / eka samaya eka veSadhArI eka vidhavAse kahane lagA-"bAI ! Ajakala tuma dikhAI nahIM detI hai kyA sAdhu saMtake darzana karanA bhI bhUla gaI ? AtI rahogI to do akSarakA jJAna prApta hogaa| aba tumhAre lie to saMta-sAdhukA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ .84 saMga karanA hI yogya hai; kyoMki-' rAdhA vallabha kRSNa haiM, vidhavAvallabha saMta' isalie jarUra samaya milane para AtI rho| yaha veSadhArI durAtmAoMkA prapaMcI jAla hai / isalie pratyeka strIko-cAhe vaha vidhavA ho yA sadhavA-aise dhUrtIkI jAlase sarvathA dUra rahanA cAhie aura apane zIlakI rakSA karanI caahie| unheM para-puruSase najara nahIM milAnI cAhie; para-puruSake sAtha ekAnta vAsa nahIM karanA cAhie / jahA~ tahA~-idhara udhara bhaTakanA nahIM cAhie aura maryAdAkA ulaMghana ho aisA veSa nahIM dhAraNa karanA cAhie / vicAra karo, prAtaHkAlameM jina satiyoMke nAma lene se hama pavitra hote haiM, ve satiyA~ kyoM kahalAi thIM ? dAnase ? tapase ? bhAvase ? paropakArase ? nahIM, kevala zIladharma kI-brahmacaryakI-rakSA karanese / zIlavatako pAlanevAlI strI kadApi duHkhI nahIM hotii| usake gharameM kleza bhI nahIM hotA aura sAsU zvazurAdi bhI bahutamAna karate haiM / vaha kuTuMbameM pUnA jAtI hai / sarvasAdhAraNameM mAnI jAtI hai| vizeSa kyA kaheM ? jo strI zIla-vratakA poSaNa karatI hai usameM tamAma guNa Akara vAsa karate haiM / kadAcit mana aura vacana kisIke kAbUmeM na rahe to bhI use zarIrase to avazyameva brahmacarya pAlanA caahie| zarIrase brahmacarya pAlanevAlI bhI isa saMsArameM sukhI hotI hai aura bhavAntarameM Adhi-vyAdhi aura upAdhi se alaga rahatI hai| abhI kaI striyA~ bacapanameM hI vidhavAe~ hotI haiM / kaI bA~jha rahatI haiN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ aura kaI mRtaka putrako janma detI haiM, ityAdi / unakI aisI sthiti honekA kAraNa kyA hai ? yahI ki, bhavAntarameM unhoMne zIlavatakA khaMDana kiyA thA / zAstrakAra kahate haiM kiH"kuraMDaraMDattaNadahagAI vjjhniNduvisknngaaii| jammaMttare khaMDiasIlabhAvA nAUNa kuA daDhasIlabhAvaM" || bhAvArtha-janmAMtara meM kiyehue zIlake bhaMgase strI kharAba vidhavApana, durbhAgya, vA~jhapana prApta karatI hai| mRtaka putrako janma denevAlI hotI hai aura viSakanyAdikA avatAra pAtI hai| isalie zIlabhAvako dRr3ha rakhanA cAhie / pativratAdharma kise kahate haiM? striyoMmeM sabase bar3A koI guNa yadi ho to vaha pativratAdharma hai| patikI AjJAmeM rahanA, patike sukhameM sukhI aura duHkhameM duHkhI honA yahI pativratAkA pradhAna lakSaNa hai| patiko bhI ucita AjJA karanI cAhie / anucita nahIM / strI sanmAna bhI ucita AjJAko hI de sakatI hai / yaha jAnanA Avazyaka hai ki, ucita AjJA kaunasI ? jo AjJA mahAn vikaTa aura prANAnta kaSTa denevAlI honepara bhI dharmake viruddha nahIM hotI hai vahI AjJA ucita ginI jAtI hai / aura jo AjJA sugama aura majedAra hone para bhI dharmaviruddha hotI hai vaha AjJA anucita hai| anucita AjJA nahIM pAlanese pativratAdharmameM doSa nahIM lagatA hai| magara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ ucita AjJAkA pAlana karane meM prANAnta kaSTa bhoganA par3e aura prANakA nAza bhI kara denA par3e to bhI use pAlanA caahie| jaise- kisI strIko ekavAra usake patine parIkSA karane athavA anya kAraNase kahA-"jA vaha sarpa jAtA hai| usake dA~ta gina laa|" strIne socA ki; isa AjJAko pAlanese yadi kucha jAyagA to vaha prANa jAyagA, parantu dharma nahIM jAyagA, isalie isa AjJAkA pAlana karanA hI caahie| aisA socakara vaha sarpake pAsa gaI / sarpa phaMkAra karatA huA sAmane AyA / strI ekadama mAre Darake pIche haTa gaI / isase eka phAyadA bhI huA / kucha samayase strI, usakI rIDhakI raga ba~dha jAnese, kubar3I ho gaI thI, isa samaya vaha bhayake sAtha pIche haThI, isase akasmAta aisA jhaTakA lagA ki, usakI pIThakI ba~dhI huI raga khula gii| aura usa strIkI kamarakA TeDhApana miTa gayA / sarpa calA gayA / strIkI patibhaktike lie patiko asIma Ananda huaa| yaha AjJA prANaghAtaka honepara bhI dharmaghAtaka nahIM thii| ___ dUsarA udAharaNa lo-koI puruSa apanI strIse kahe ki" maiM mAMsa khAtA hU~ isalie tU bhI mAMsa khA / " " maiM zagaba pItA hU~ isalie tU bhI pii|" yadyapi yaha AjJA prANaghAtaka nahIM hai tathApi dharmaghAtaka avazya hai| isalie suzIla aura dharma + yadi aisI dharmaghAtaka AjJAkA pAlana na kare, to kSiNI lA carma naSTa nahIM hotA hai| isIlie pahile yaha usase usakA pativratA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ batAyA gayA hai ki, jisakA kula aura zIla samAna ho usake sAtha hI lagna karanA cAhie / vIryakI adbhuta zakti / ___ manuSyajIvanakI jIvanAdhAra vastu vIrya hai, yaha hama pahile bhI kaha cuke haiM / isa vIryakI rakSA karanekA prayatna karanA hai| dUsare zabdoM meM kaheM to manuSyake zarIrameM jo jIvanarakSaka padArtha hai usIkA nAma 'vIrya' hai / strIke zarIra meM jo aisI vastu hai use 'raja' yA 'Artava ' kahate haiN| vidvAn DaoNkTaroMkA mata hai ki, raktakI cAlIsa bUMdoMse mAtra eka vRMda yaha jIvanarakSaka padArtha banatA hai / yaha padArtha jIvanake lie kitanA upayogI hai isake lie abhItakakA vRttAMta hamako spaSTa batA detA hai| aura bhI eka aMgreja vidvAn DaoNkTara-jinakA nAma melavIla kItha ema.DI. "This seed is marrow to your bones, food for your brain, oil for your joints, and sweetness. to your breath. And if you are a man you should never lose a drop of it, until you are fully thirty years of age and then ouly for the purpose of having a child, which shall be blessed from heaven and ready to become one of the inmates of the Kingdom of heaven by being born again." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ " yaha bIna ( vIrya ) haDDiyoMke lie majAke samAna hai, dimAga ke lie khurAka hai, jor3ake lie taila hai, zvAsako mIThApana detA hai aura yadi tuma manuSya ho, to jabataka pUre tIsa varSake na ho jAo tabataka isa padArthakI eka bhI bUMda kharAba na kro| usake bAda bhI yadi vyaya karo to vaha sirpha saMtati utpanna kara. neke lie, ki no svargakA AzIrvAda prApta karegI aura vApisa janma lekara svargake nivAsI bananeko taiyAra hogii| (dhanvaMtarIke jUna, julAI, agasta saMvat 1918 kA, aMka pR. 210) isI padArthakI zaktike pratApase apane pUrvaka RSi mahAtmA manapara adhikAra jamAkara AdhyAtmika vidyAmeM Age bar3hate the, aura Akhirako atIndriya jJAnI banate the / buddhimAn manuSya sahanahImeM samajha sakate haiM ki aise uttama padArthoMko kumArgameM vyaya karanevAle kaise mUrkha hote haiM / yaha to hama pahile hI batA cuke haiM ki, isa padArthakA vyaya na hone denA, yA isa padArthakI rakSA karanA 'brahmacarya' hai / yaha bAta kheda aura AzcaryakI hai ki, manuSya apane pAsakI lakSmIpara itanI dRSTi rakhatA hai ki, usako kiMcinmAtra idhara udhara nahIM hone detaa| mAna lo ki, eka manuSyake pAsa pacIsa hajArakA hIrA hai| yaha hIrA usane pAkiTameM rakkhA hai| pAkiTa jAkiTameM hai, jAkiTake Upara koTa pahinA hai aura koTake Upara duzAlA or3hA hai| aisI sthitimeM vaha manuSya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 89 zIghragAmI IsTa iMDiyA relveke eka Dibbe meM baiThakara kalakatta jAtA hai| usake DibbemeM usake putra aura kuTuMbI manuSyoMke sivA dUsarA koI nahIM hai, to bhI isa manuSyako yadi jarAsA bhI nIMdakA jhokA AjAtA hai to vaha jhaTa apane khAMsepara hAtha DAlatA hai| kitanI sAvadhAnI ! caMcala lakSmIkI rakSAke lie kitanI caMcalatA ! kitanI hoziyArI ! koI AyA nahIM ! gAr3I khar3I nahIM rahI, Dibbe meM apane AtmIyajanoMke sivA koI hai nahIM, to bhI hAtha jhaTase pAkiTapara hI jAtA hai / magara hIre, mANikya aura motIse bhI lAkhoMgunI. kImatavAle apane vIryake lie manuSya bilkula paravAha nahIM karate; itanA hI kyoM usako kSaya karane meM eka prakArakA sukha mAnate haiM / magara yaha unakA bhrama hai| viSaya-sevanake samayakA sukha ThIka aisA hI hai, jaisA eka kutteko apane dA~tase haDDI toDakara khAte samaya hotA hai / haDDI tor3ate samaya usake mu~hase khUna nikalane lagatA hai, usako apane usI raktakA AsvAdana milatA hai| kAmI puruSa jaba kAmajvarase ghira jAtA hai, usavakta apane hI pazrise honevAle vIryapAtako vaha sukhakA kAraNa mAnatA hai / vastutaH yaha sukha nahIM hai parantu duHkhakI pUrti hai / jo manuSya kAmanvarase pIDita hI nahIM hotA aura hamezA jJAna, dhyAna, tapa, japa, paropakAra aura AtmatattvameM ramaNa karatA hai, vahI vAstavika sukhI hai aura vaha manuSya nisa sukhakA anubhava karatA hai vahI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ sukha apUrva aura vAstavika hai| hAthameM phapholA-chAlA-hotA hai; jhapakatA hai, DaoNkTara Aprezana karake aMdarase pIpa nikAla DAlatA hai taba manuSya kahatA hai 'bahuta acchA huA !' kyA mukha huA ? magara jisake phapholA huA hI nahIM, use yaha kahanekA prasaMga AyagA ? kadApi nahIM / to kahanA par3egA ki, 'kAmI puruSa jisa vedanAse ghirAhuA thA, usa vedanAkA aMta AyA, usIko vaha sukha mAnatA hai| parantu hama kahacuke usItaraha vaha sukha nahIM hai, parantu duHkhakI pUrti hai / vAstavika sukhakA anubhava to niSkAmI puruSa hI kara sakate haiM / aisI niSkAmI avasthAmeM brahmacaryAvasthAmeM rahakara manuSyoMko vAstavika sukhakA majA lUTanA caahie| brahmacaryakA pratApa / ___brahmacaryake lie jitanA kahAjAya utanA hI thor3A hai| dharmagraMthoM, vaidyakazAstroM aura mAnasazAstroMmeM jagaha jagaha brahmacaryakI rakSAke lie bar3e jorase likhA gayA hai| yadi una saba vAkyoM, una saba zlokoM aura una saba yuktiyoMkA AdhAra lekara kucha likhA jAya, to eka mahAbhArata bana jAya aura aisA honese jisa hetuse yaha choTIsI pustaka likhI gaI hai, vaha hetu siddha na ho / isalie aba thoDehImeM brahmacaryakI mahimA-pratApa batA kara yaha pustaka samApta kI jaaygii| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 91 brahmacarya arthAt zIlakI mahimA batAte hue zAstrakAroMna kahA hai ki:-- "zIlaM prANabhRtAM kulodayakaraM zIlaM varbhUpaNaM zIlaM zaucakaraM vipadbhayaharaM daurgatyaduHkhApaham / zIlaM durbhagatAdikandadahanaM cintApANaH prArthite vyAghra-vyAla-jalAnalAdi-zamanaM svargApavargapradam / / 1 / / arthAt-manuSyoMke kulakA udaya karanevAlA zIla hai| zarIrakA bhUSaNa zIla hai, pavitra karanevAlA aura Apatiko haranevAlA zIla hai, durgatike duHkhakA nAza karanevAlA bhI zIla hai, aura daurmAgyAdi rUpI kaMdako jar3a mUlase jalAnevAlA bhI zIla hI hai / zIla icchA pUrNa karane meM ciMtAmaNiratnake sadRza hai itanA hI nahI parantu vyAghra, sarpa, pAnI aura agniAdika upadroMko zAnta karanevAlA bhI zIla hai, aura svarga tathA muktikA denevAlA bhI zIla hI hai| ____ dhyAnapUrvaka khona karanese mAluma hotA hai ki, eka brahmacaryadharma hI tamAma dharmoM kI prAptikA kAraNa hai / nAradake nAmase kauna ajJAta hai ? klezapriya, logoMko lar3A mAranevAlA, draupadI jaisI mahAsatIkA haraNa karAnevAlA, unake brahmaryake lie logoMko zaMkA ho, aise vacanoMkA prayoga karanevAlA, aura hajAroM manuSyoMke saMhArakA kAraNamRta nArada mahApuruSoMkI paMkkimeM rakkhA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ gayA aura ' muktigAmI ' kahalAyA, yaha mAtra usake zuddha brahmacaryahIkA pratApa hai aura kucha nhiiN| aise brahmacaryakI kyA tArIpha kI jAya ? tattvajJa kahate haiM ki: "turya brahmavrataM nAma paramabrahmakAraNam / zaucAnAM paramaM zaucaM tapasAM ca paraM tapaH" // 1 // arthAt-cauthA vrata brahmacarya hai, vaha mokSakA kAraNa hai| zaucoMmeM uttama zauca hai aura tapoMmeM sarvotkRSTa tapa hai| jainasiddhAMta bhI kahate haiM ki:-- tavesu vA uttama baMbhaceraM / / cAhe sAdhu ho yA tapasvI, yadi usameM brahmacarya nahIM hai to samajho ki, usa sAdhu sAdhutva nahIM hai aura tapasvImeM tapasvitA nahIM hai / usake paThana pAThana aura kriyAkAMDa saba bhArarUpa haiN| isalie kamase kama brahmacarya dharmakI to pratyeka manuSyako rakSA karanI hI cAhie / isa brahmacaryake lie Upara kahA jA cukA hai ki, isakA pratApa manuSyako pAnI, agni Adi kaSToMse bhI bacA letA hai / yaha bAta, hama ekastrIkA udAdaraNa deMge isase pAThakoMko bhalImA~ti jJAta ho jAyagI / "eka manuSya apanI strIko gharapara chor3akara paradeza gayA / strI zIlavatapAlane meM bahuta dRDha thI / usane svapna meM bhI parapuruSakI icchA nahIM kI thii| do sAla ke bAda jaba usakA pati paradezase Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ vApisa AyA; taba usane patiko acchI taraha snAnAdi karavA kara uttamottama bhojana karavAyA / pAna supArI diye, pazcAt Agama deneke lie usane apane patiko kahA ki:-" Apa merI godameM sira rakhakara so jaaie|"ptine usake kathanAnusAra ArAma kiyaa| use nidrA aagii| usa samaya gharameM strI-puruSa aura unake 2 // sAla umra ke bacceke sivA anya koI nahIM thaa| baccA A~ganameM khelatA khelatA eka agnikuMDake pAsa pahu~cA / vaha ku~Da kisI hetuse makAnake A~ganameM banAyA gayA thaa| strIne bacceko agnikuMDase dUra haTaneke lie bahuta kucha hAthakA imArA kiyA-bahuta ceSTA kI, parantu vaha lar3akA vahA~se nahIM haTA, aura acAnaka dhagadhagate agnikuMDameM jA girA / yadyapi strI yaha bAta samajha gaI thI ki, itanA najadIka gayA huA lar3akA jarUra agnikuMDameM giregA tathApi vaha yaha socakara mana mAre baiThI rahI ki, yadi ulUMgI yA bolUMgI to patikI nidrAkA bhaMga hogA aura unake ArAmameM vighna pdd'egaa| ____ lagabhaga Adha ghaMTe bAda vaha puruSa jAgA, aura TAla tathA pAnI ma~gavA kara mu~ha dho poMcha, svastha huA, usake bAda usane strIko pUchA ki --- 'lar3akA kahA~ gayA ?' strI thor3I dera cupa rahI pIche dhIrese bolI:-"nAtha ! lar3akA usa agniku~DameM gira gayA / " puruSane kahA-." kyA tuma jAnatI thI ? " strIne kahA-"hA~" patine kahA--" kyoM nahIM bacAyA ? " strIne kahA-"bacAtI kisa taraha ? yadi maiM uThatI yA AvAja karatI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ yazo, bhAvanagara IloIlec to ApakI nidrA bhaMga ho jAti / " "haiM bhayase tumane putra khoyA !" strI bolIkhonekI apekSA putrako kho denA hI huaa|" pati gusse huA, usane pA~ca sunAI, parantu vaha strI samabhAvapUrvaka zAMta hI rahI / pazcAt donoM kuMDake pAsa jAkara kyA dekhate haiM ki, usa ku~DameM bahuta suMdara aura svaccha pAnI bharA huA hai aura lar3akA usameM khela kUda rahA hai / yaha dekhakara donoM stabdha ho gye| puruSake AzcaryakA to kucha pAra hI na rahA / dhIre 2 vicAra karane para use jJAta huA ki, merI strIke pAtivratyaprabhAvahIse baccekI jAna bacI hai| vAha ! zIladharmakA kitanA bar3A prabhAva !! aise aneka dRSTAMta zoTako mahimAke zAstroM meM maujuda haiM; parantu ve saba dRSTAMta dekara pustakake peja bar3hAnekI AvazyakatA nahIM hai| ina thor3ese udAharaNoM aura pramANoMpara bhI yadi manuSya vicAra kareM to ve bahuta kucha prApta kara sakate haiN| isI taraha mahAsatI sItAkA jvalaMta udAharaNa logoMse ajJAta nahIM hai| sItA jaisI mahAsatIne rAvaNa jaise durAcArI puruSake hAthameM jAnepara bhI apane zIlakI-brahmacaryakI kisataraha rakSA kI thI ? "aizvaryarAjarAjo'pi rUpamInadhvajo'pi ca / sItayA rAvaNa iva tyAjyo nAryA naraH paraH || aizvaryameM rAjarAjezvara aura rUpameM kAmadevake samAna rAvaNakA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com