Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ thI covijayajI jaina graMthamALA FREETsAhena, Ipanagara. phona : 0278-2425322 Th7 (-10/24 3004845 jaina mahAmaMDala kA 1866 se 1947 taka kA saMkSipta itihAsa - ajita prasAda, emaka paka, galagala vo racayitA tathA saMgraha-kartA ajita prasAda, ema0 e0, ela-ela bI0 ajita aAzrama, lakhanaU bhArata jaina mahAmaMDala, vardhA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhArata jaina mahAmaNDala saMkSipta itihAsa 1869-1645. lekhaka tathA saMgraha kartA ajitaprasAda, ema. e., ela-ela. bI. aiDavokeTa hAI korTa pUrva-jaja-hAI korTa vIkAnera sampAdaka jaina gajeMTa (aMgrez2I ) saMyojaka seMTrala jaina pabaliziMga hAusa ajitAzrama, lakhanaU prakAzaka bhArata jaina mahAmaNDala kAryAlaya vardhA vIra samvat 2474 san 1947 caturtha saMskaraNa 1000 / [ mUlya 1) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ mudrakabI0 ela0 vAraznI, vAraznI presa, kaTarA-ilAhAbAda mmmmmmmmmmm Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ S SS SEASEARCASS LOSOFOTOSo SEASONISEASEASESOSESISE zrI0 jaina dharmabhUSaNa brahmacArI zItala prasAda kalakattA adhivezana 1617 ke sabhAdhyakSa
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina dharma bhUSaNa, jaina dharma divAkara aditIya dharma pracAraka, samAcoddhAraka granthakartA, upadezaka, patra-sampAdaka saptama pratimAdhArI, athaka parizramI zAnta pariNAmI, parIsaha-jayI / kalakattA adhivezana 1617 ke sabhAdhyakSa svargIya brahmacArI zItala prasAda caraNa kamala savinaya samarpita Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhArata jaina mahAmaNDala san 1884 meM iMDiyana naizanala kAMgresa kI sthApanA huii| usI samaya se bhArata meM rASTrIya aura sAmAjika cetanA kI jAgRti kA prArambha huaa| usI jamAne meM sara saiyada ahamada khA~ ne alIgar3ha kAlija kI nIMva DAlI / svAmI dayAnanda sarasvatI ne Arya samAja saMyojita kiyA / dasa barasa pIche 1865 meM murAdAbAda nivAsI paM0 cunnIlAla aura munzI mukundalAla ne, bAbU sUrajabhAna vakIla devavanda, zrI banArasIdAsa, ema0 e0 heDa mAsTa ralazkara kAlija gvAliyara, aura kucha anya vidvAnoM ke sahayoga se, svargIya seTha lakSmaNadAsa jI sI0 AI0 I0 ke saMrakSaNa meM digambara jaina mahAsabhA kI sthApanA mathurA meM kii| mahAsabhA kA vArSika adhivezana barasoM taka mathurA meM seTha lakSmaNadAsajI ke sabhApatitva meM hotA rahA; aura usakA daphtara bhI vahA~ hI rahA / cAra pAMca barasa bAda, kucha saMkucita vicAra ke loga, svArtha se prerita hokara, zrAvazyakIya jAti sudhAra aura dharmapracAra ke prastAvoM meM vighnabAdhA DAlane lage / mahAsabhA ke nAma ke sAtha digambara zabda jur3A hone se sAmpradAyikatA to spaSTataH thI hI / ataH mahAsabhA ke pA~caveM adhivezana meM, jo 1866 meM huzrA, kucha udAra-citta tathA dUra-darzI yuvakoM ne Jain Youngmen's Association of India nAmaka saMsthA kA nirmANa kiyA / zvetAmbara kopharensa kI sthApanA usake pIche Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 2 ) usake uddezya nimnalikhita the ( ka ) jaina mAtra meM pArasparika ekatA aura sahayoga kI vRddhi karanA / ( kha ) jaina jAti meM sAmAjika sudhAra kA pracAra, jaina siddhAnta kA jJAna tathA dharmAcaraNa kI pravRtti jAgRta karanA / (ga) aMgrejI zikSA ke sAtha-sAtha dhArmika granthoM ke adhyayana va manana kI uttejanA | [Sa] prabhAvazAlI sajjanoM kI sahAyatA se jaina yuvakoM ko vyApAra meM lagAnA / prathama adhivezana rAyabahAdura sulatAnasiMha, raIsa dillI, aisosiezana ke prathama adhyakSa the zrIyuta bAbulAla vakIla murAdAbAda, sulatAnasiMha vakIla meraTha prathama maMtrI the / zvetAmbara aura digambara zrAmnAya ke jaina, sadasya zreNI meM the / prakAzita vaktavya meM spaSTataH yaha ghoSita kara diyA gayA thA ki jAti yA zrAmnAya kA medabhAva gauNa karake jaina mAtra meM pArasparika sambandha kA pracAra karanA aisosiezana kA uddezya hai / sadasya saMkhyA zIghra hI eka sau ke karIba ho gaI thI / dUsarA adhivezana aisosiyezana kA dUsarA adhivezana 3 disambara 1866 ko meraTha meM rAyasAhaba phUlacandarAya ekjekyuTiva iMjIniyara ke sabhApatitva meM huyA / jaina anAthAlaya kI sthApanA kA prastAva sthira kiyA gayA / anAthAlaya meraTha meM jaldI hI khola diyA gyaa| isakA zreya zradhikatara zrIyuta sulatAnasiMhajI vakIla ko thA / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ 090900909308000300200 @eeee800ccc000000000000000038EUR80 0000000000000000008 889098 rAya sAhaba phUla canda rAya, bo0 e0, sI0 I0 meraTha adhivezana 1866 ke sabhAdhyakSa 00000000008 0899999999999900000000
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ tIsarA adhivezana akTUbara 1600 meM tIsarA adhivezana mathurA meM seTha dvArikAdAsajI ke sabhApatitva meM huaa| nIce likhe kArya karane kA nizcaya kiyA gayA / (1) pratyeka jaina ko sadasyatA kA adhikAra hai; cAhe vaha aMgrejI bhASA jAnatA ho yA nhiiN| (2) aisosiyezana ke mukhapatra rUpa, hindI jainagajaTa kA kroDapatra aMgrejI meM prakAzita ho| (3) kAma karane kI icchA rakhanevAle zikSita jainiyoM kI sUcI banAI jaave| (4) jainadharma ke mukhya siddhAnta aura mAnyatA spaSTa sarala bhASA meM pustakAkAra prakAzita kiye jaaveN| (5) samasta jIva dayApracAraka aura madya-niSedhaka saMsthAoM se ___ sahayoga aura patra-vyavahAra kiyA jAve / (6) bhAratIya sarakAra ko likhA jAya ki samasta gaNanA-pradhAna saMgraha-pustakoM meM jainiyoM ke liye alaga staMbha banAyA jAya / Upara likhe prastAvoM para kAma hone lgaa| sadasya saMkhyA 250 ho gaI / kucha parijana-dehAvasAna ke kAraNa zrIyuta sulatAnasiMhajI ko aura vakAlata kA kAma bar3ha jAne se bAbUlAla jI ko, avakAza lenA par3A / mAsTara cetanadAsajI ne maMtritva kA bhAra svIkAra kiyaa| jaina itihAsa sosAiTo kA sthApanA ho gii| usake mantrI zrIyuta banArasI dAsa M. A. heDamAsTara lazkara kaoNleja gvAliyara ne jaina dharma kI prAcInatA ke pramANa dekara eka nibandha pustakAkAra prakAzita kiyA / cauthA adhivezana akTUbara 1902 meM cauthA adhivezana phira mathurA meM seTha dvArikAdAsanI, suputra rAmA lakSmaNadAsa jI, ke sabhApatitva meM sampanna Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ huA / kalakattA nivAsI paM0 baladevadAsajI ne maMgalAcaraNa kiyaa| isa adhivezana meM pArA se sacce dAnavIra, samAjasevaka, dharmapracAraka bAbU devakumAracI, kAnapura se bAbU navalakizora vakIla, gvAliyara se zrIyuta banArasIdAsa bI, lakhanaU se zrI sItalaprasAdabI (brahmacArI), gokulacandarAya vakIla tathA bAbU devIprasAda (mere pitAjI) padhAre the| nimna prAntIya zAkhAoM kI sthApanA huI aura unake mantrI niyukta hue| paMjAba-harizcandra jI Taiksa suparinTenDenTa, lAhaura baMgAla- jainendra kizora bI, bArA yU. pI.- candUlAla vakIla, sahAranapUra madarAsa-e. durahasvAmI rAjapUtAnA-mAMgIlAlajI, nasIrAbAda sI. pI-hukumacandajI, chapArA bambaI-zrIyuta annapA yAvappA caugule, vakIla belagA~va bAba devIprasAda bI ne prativarSa aise jaina vidyArthI ko svarNapadaka "manabhAvatI devI" ( merI mAtezvarI) ke nAma se pradAna karane ko kahA jo saMskRta bhASA ke sAtha maiTrIkulezana parIkSA meM sarvocca nambaroM se ucIrNa ho / yaha svarNapadaka kaI varSa taka diyA gyaa| phira padaka dene kI pravRtti hI banda ho gii| isI adhivezana meM jainanayuvaka svargIya zrIyuta bancUlAlacI ilAhAbAda nivAsI ke smAraka rUpa aisA hI svarNapadaka, aisI hI zarta se . diye jAne kA prastAva sarvasammati se svIkRta huzrA, aura usake liye 50)kA ciTThA ho gayA / yaha padaka bhI kucha varSa taka hI diyA gyaa| "vidhavA sahAyaka koSa" kI sthApanA bhI isI avasara para huii| bhIyuta bAbU devakumAra, kiroDIcanda, jainendra kizoracI ke prayatna se prArA meM naina siddhAnta bhavana aura banArasa meM sthAbAda mahAvidyAlaya kAyama hue| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ pA~cavA~ adhivezana pA~cavA~ adhivezana dillI nivAsI sulatAnasiMhabI ke sabhApatitva meM disambara 1903 meM bar3e samAroha ke sAtha hisAra meM sampanna huzrA / isakI prAyojanA svargIya bAbU niyAmatasiMha ne kI thii| pravezadvAra para moTe akSaroM se likhA huA thA nakArA dharma kA bajatA hai, Ae jisakA bI cAhe / ____ sadAkata jainamata kI zrAvamAe jisakA jo cAhe // Arya samAjI bhAiyoM se khule dila se sammAna-pUrvaka praznocara hote rhe| ciraMjIlAlabI ne anAthAlaya kI Arthika sahAyatArya hRdaya-spI apIla kii| jisakA samucita prabhAva sabhA para par3A aura anAthAlaya bo aisosiyezana ne meraTha meM kAyama kiyA thA hisAra meM A gyaa| aba vahI anAthAlaya dillI meM saphalatApUrvaka apane nijI bhavana meM kAma kara rahA hai| zvetAmbara kAnpharensa ne sahayoga kA bacana diyA! vivAha Adi mAvika tathA dhArmika utsavoM para sAdagI aura mitanyayatA se kAma lene ke prastAva kie ge| sana 1904 se "bainagajaTa' aMgrejI meM bagamandara lAla jainI ke sampAdakatva meM svatantra rUpa se nikalane lagA / agasta 1908 se janavarI 16.6 taka bhI0 e0 bI0 lar3e ne madarAsa se sampAdana kiyA / pharavarI san 1906 se 1610 taka zrI sulatAnasiMha vakIla meraTha usake sampAdaka rahe / janavarI 1611 se mArca 1619 taka phira bhI je0 ela0 jainI sampAdana karane lage / unake laMdana cale pAne para 1912 se 1918 taka maiM sampAdaka rahA / 1616 meM vakAlata kA vyavasAya chor3a kara maiM lakhanaU se banArasa calA gyaa| bainagajeTa ko zrIyuta mallinAtha madarAsa nivAsI ko sauMpa diyA | maiM 1934 meM phira lakhanaU vApasa huA, aura vainagajeTa ko zrI mallinAtha se vApasa le liyA / 1934 se carAvara aba taka apitAzrama lakhanaU se prakAzita ho rahA hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ chaThA adhivezana chaThA adhivezana digambara mahAsabhA adhivezana ke sAtha-sAtha ambAlA sadara meM huaa| aisA mahatvapUrNa aura zAnadAra jalsA pichale kaI varSoM meM nahIM huA thaa| kitanI hI bhajana maMDalI AI thii| unameM sarvocama pArTI hisAra ke bAbU niyAmatasiMha kI thii| darzakoM kA samUha dina dina bar3hate-bar3hate 2000 ho gayA thaa| 26 disambara 1904 se aisosiyezana kA kAma prArambha huzrA / sabhA kA kArya calAne kI sevA mere supurda kI gaI / maiMne maukhika bhASaNa meM yaha dikhalAne kA prayatna kiyA, ki aisosiyezana aura mahAsabhA ke uddezya meM vizeSa antara nahIM hai / kintu aisosiyezana kA kArya-kSetra vyApaka hai, mahAsabhA kA saMkucita / mahAsabhA sAmpradAyika gine cune logoM kI maMDalI hai| aisosiyezana kA dvAra jainamAtra ke liye khulA hai / usakA abhISTa hai ki jaina dharma kA pracAra bhAratavarSa bhara meM, balki samasta saMsAra meM kiyA pAve / samaya kI AvazyakatA hai ki saMskRta ke sAtha-sAtha aMgrejI vidyA kA bhI abhyAsa kiyA jaay| kevala saMskRtajJa paMDitoM meM pAmika udAratA, sahiSNutA paryApta mAtrA meM nahIM hotI, aura na yaha yogyatA hotI hai ki baina siddhAnta kA marma spaSTa zandoM meM janatA ko samajhA skeN| prophesara biyArAma gavarnameMTa kAlija lAhaura ne prabhAvazAlI vyAkhyAna meM sAmpradAyikatA kI gauNatA darzAte hue kahA ki zvetAmbara, digambara, sthAnakavAsI Adi jainamAtra ko vIra bhagavAna kathita siddhAntoM kA diganta pracAra karanA cAhiye, aura ajainoM ke prahAroM se jina dharma kI rakSA karanI cAhiye, jo prAyeM dina samAcAra patroM, aitihAsika pustakoM, sAhityika lekhoM dvArA hote rahate haiN| aise ApAtoM kA mukhya kAraNa prazAnotpanna deSa aura pakSapAta hai| isa prastAva kA samarthana ambAlA nivAsI zrIyuta gopIcaMdajI pratinidhi svetAmbarIya sampradAya ne kiyaa| isa sambandha meM vividha vyAkhyAnoM se UpApoha kiyA bAkara pustakAkAra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAhitya prakAzanArtha kameTo kI sthApanA kara dI gaI / zrI bagataprasAda ema0 e0, sI0 AI0 I0 ne mantrI pada svIkAra kiyaa| "manabhAvatI" padaka UderAmajI ko diyA gayA, jo paMjAba yunivarsiTI kI enTresa parIkSA meM saMskRta bhASA ke sAtha prathama zreNI meM ucIrNa hue the| "baccUlAla" padaka ajamera ke motIlAla sarAvagI ko pradAna huaaa| vaha alAhAbAda yunivarsiTI kI enTresa parIkSA meM saMskRta bhASA ke sAtha prathama zreNI meM ucIrNa hue the| 10) mathurA vidyAlaya ke chAtra makkhanalAla ko puraskAra rUpa diye gye| zrI makkhanalAla jI aba murenA siddhAMta vidyAlaya ke adhyakSa hai| nandakizorajI ko bI0 e0 parIkSA meM saMskRta meM U~ce nambaroM se uttIrNa hone ke upalakSya meM eka vizeSa padaka diye jAne kI ghoSaNA kI gii| zrIyut nandakizora bI DipTI kalekTarI kI ucca zreNI se peMzana lekara aba nahaTaura jilA vijanaura meM rahate haiN| ullekhanIya prastAoM meM na05. isa prakAra thAdigambara zvetAmbara samAna meM pArasparika sAmAjika vyavahAra, rAbanaitika kAryoM meM sahayoga honA Avazyaka hai| aura ahiMsA, aparigraha, satya, syAdvAda, karma siddhAnta Adi nirvivAda sarvamAnya viSayoM para siddhAnta kAprakAzana honA vAMchanIya hai| sAtavA~ adhivezana sAtavA~ calsA bhI mahAsabhA ke balse ke sAtha-sAtha sahAranapura meM disambara 1905 meM sampana huaa| isa adhivezana ke adhyakSa the dAnavIra seTha mANikacaMda je0 pI0 sUrata-bambaI vAle / apanI zAna aura mahatva meM yaha adhivezana ambAle vAle gata varSa ke balse se bahuta bar3hA-car3hA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 5 ) lAlA khUbacanda raIsa sahAranapura ne mahAsabhA aura aikholiyezana ko isa avasara para nimantrita kiyA thA / aura mehamAnoM ke zrAdarasatkAra, suvidhA, bhojana kA samucita prabandha kiyA thaa| hisAra se jaina anAthAlaya, mathurA se mahAvidyAlaya bhI AyA thaa| isatakavAla zAnadAra thA, relave plaiTaphArma para hI abhinandana patra par3he gaye, aura rezama para chape hue unako meTa kiye gaye / plaiTaphArma para lAla pharza bichA thA, hAthiyoM para sabhApati kA julUsa zahara meM se nikalA, ghor3e, ratha, phiTana, gAr3iyA~, aura a~grejI baiMDa bAjA zreNIvaddha sAtha meM thA / sabhApati ke nivAsa ke liye jaina bAga meM prabandha kiyA gayA thA / I isa avasara para jainabhUSaNa rAyasAheba phUlacaMda rAya iMjiniyara ne do barasa taka 100) mAsika chAtravRtti jaina yuvaka ko dene kI ghoSaNA kI, jo jApAna jAkara zraudyogika zikSA grahaNa kare / kheda ke sAtha likhanA par3atA hai ki kisI bhI jaina yuvaka ne isa ghoSaNA se lAbha nahIM liyA / rAya sAheba phUlacaMdajI kI chAtravRtti ghoSaNA kI sarAhanA karake jaina samAja ne samudra yAtrA kA mArga khola diyA / strI zikSA pracArArtha mahilA samAja ne udAratayA dAna diyA / puruSa samAja meM vyAkhyAna 1000) pA~ca garIba jainamahAzayoM ne padaka aura puruSoM ne strI sabhA meM, aura mahilAoM ne diye / nemIdAsacI vakIla sahAranapura ne kanyAoM ke vivAhArtha pradAna kiye / 40 chAtravRtti dene kI ghoSaNA kii| bAbU devakumArajI ne eka chAtravRtti pradAna karane kI ghoSaNA kI thI jo aise jaina yuvaka ko dI jAyagI bo banArasa syAdvAda mahAvidyAlaya meM rahakara kAliya meM adhyayana kre| usa samaya eka bhI aisA vidyArthI na milA / aba kitane hI vidyArthI syAdvAda vidyAlaya meM rahakara kAlija aura hindU yunivarsiTI meM adhyayana karanA cAhate haiM, kintu vidyAlaya ke prabandhakartA unako vidyAlaya meM nahIM rakhanA cAhate / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 6 ) seTha hIrAcanda nemacanda zolApura ne batalAyA thA ki anya dharmanuyAiyoM kI apekSA jela meM jainiyoM kI saMkhyA saba se kama hai pratizata IsAI *25 musalamAna *16, hindU 1 pArasI *05, jaina *0141 saMyukta prAnta ke pratiSThita agragaNya mahAzayoM se atirikta, e. bI. laDe mantrI jaina mahArASTra sabhA kolhApura se, seTha hIrAcanda nemacanda zrAnarerI majisTeTa zolApura se, ciraMjIlAla kI alavara se, zrIyuta jaina vaidya, mAlIlAla kAlasIlAla aura gulechAjI jayapura se, zrIyuta kIrticanda, sohanalAla aura kaI zvetAmbara jaina rAvalapiMDI se, zrIyuta jinezvara dAsa mAyala, sohanalAla jI dehalI se, pro0 jiyArAma lAhaura se, zrI mAnikacanda aiDavokeTa khaMDavA se, siMghaI nArAyaNadAsa jabalapura se, zrI zinbAmala aMbAlA se, zrI kizorImala bI gayA se, lAlA munzIrAma aura unake zvetAmbara mitra hoziyArapura se, isa adhivezana meM sammilita hue the| sabhA meM pratidina tIna cAra hanAra kI uparithita hotI thii| eka vizeSa gaurava kI bAta jaina mahilA samAja ke liye yaha thI ki zrImatI maganabAI (jaina mahilA rala) ne bharI sabhA meM 5-6 hajAra kI upasthiti meM zrI-zikSA para bhASaNa diyaa| murAdAbAda nivAsI zrImatI gaMgAdevI ne unake vaktavya kA samarthana kiyA thaa| jaina mahilA ratna zrImatI maganabAI ko mahAsabhA kI taraphasa se 50) kA svarNa padaka diye jAne kI ghoSaNA kI gii| isa adhivezana ke ullekhanIya prastAva do the na04 bhAratIya yunIvasiTiyoM se Agraha karake saMskRta zikSA vibhAga meM jaina sAhitya aura jaina darzana ko ucita sthAna prAsa karAyA baay| naM05 bhAratIya jela vibhAga kI riporTa meM baina jAti ke aparASiyoM ko bhinna stambha meM dikhAyA jAya / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( AThavA~ adhivezana AThavA~ adhivezana disambara 1906 meM zrIyut rUpacanda jI raIsa sahAranapura ke sabhApatitva meM bhArata rAjadhAnI kalakattA nagara meM sampanna huA / isa adhivezana meM sakhIcandajI DipTI supariTenDenTa pulIsa bhAgalapura jIvadayA pracAra mantrI nirvAcita kiye ge| taba se barAbara yaha jIva dayA vibhAga ke kArya kI nigarAnI kara rahe haiN| rAyabahAdura kI padavI aura kaisara hinda padaka prApta karake DipTI ispekTara jenarala ke ohade se peMzala lI / gata agasta meM inakA svargavAsa huA / khaMDavA nivAsI mANikacanda vakIla aisosiyezana ke pradhAna mantrI nirvAcita hue / isa adhivezana meM karIba 400 pratiSThita sajjana bambaI, zolApura, kAnapura, lakhatUU, murAdAbAda, najIbAbAda, meraTha, ambAlA, bijanaura, dillI, amRtasara, sonIpata, khaMDavA, muzidAbAda, devabaMda, hisAra, ajamera, alAhAbAda, jayapura, sahAranapura, dhArA, bhAgalapura, Adi se padhAre the / 10 ) ullekhanIya prastAva yaha the 1. jaina jAti meM strI zikSA pracAra ke vAste nimna upAya kiye jAveM - ( 1 ) sthAnIya kanyA zAlAoM kI sthApanA, (2) adhyApikAoM kI taiyArI, ( 3 ) parIkSA kameTI' ( 4 ) pratyeka sadasya apanI patnI, bahana, beTI ko par3hAve, (5.) pAritoSaka aura chAtravRtti, (6) paThanIya pustaka nirmANa, (7) praur3ha mahilAoM ko unake ghara para zikSA pradAna, (8) mahilA zAstra-sabhA, ( 8 ) mahilA kArIgarI kI pradarzinI, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 000000000000-110)0000000000000000000020) 00000000000000000000000000000000000 000 00 ) 00000041)00000000004T10000000000000000000000000000 VI 10000()0000000000000000000000000000000000 OCTOR OTE 40000000000000000000004 *00000( 10000000000000000* Jo0000* 00000 oolV300 0000LOVo0 910 00 00 . . 00 kalakattA adhivezana 1606 ke sabhAdhyakSa zrIyut lAlA rUpacanda jI, raIsa jamIMdAra, sahAranapara 0 . 00 . . 00 00 DoA 00 00 . . 00 + .* 000 oaHAO -01 *00000000000000000000 *00000( 40000000000(EWA00000/ ortha 100000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000 00000000000000000000000000000000000 )000000000 0001100000000000000000000000000000000000000000000
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 11 ) (10) asamartha jaina vidhavAoM kI sahAyatA, (11) uparollikhita kAryoM ke liye koSa, isa prastAva para zrI mANikacaMda vakIla khaMDavA ne eka mArmika bhASaNa kiyA thaa| 2. pratyeka jaina ko apane zraddhAnusAra deva-darzana, pUjana, zAnasvAdhyAya, sAmAyika Adi Avazyaka dhArmika kArya avazya karane caahiye| navA~ adhivezana navAM adhivezana 1907 meM gurjara prAnta ke prakhyAta aitihAsika sthAna sUrata meM bayapUra rAjya rAjya ke khyAtiprApta zvetAmbara kAnphareMsa ke mantrI zrIyuta gulAbacanda davA ema. e. ke sabhApatitva meM kiyA gyaa| svAgata samiti ke sadasya karIba 150 pratiSThita baina the / svAgata sabhApati seTha mANikacada je0 pI0 the| 10 upasabhApati aura 5 mantrI the| ___mAnonIta sabhApati kA svAgata relave sTezana para sUrata kI akhila jaina banatA ne kiyaa| seTha mANikacanda bI je0 pI0 ne phUla mAlA pahanAI / baya-dhvani se sTezana gUMja utthaa| svAgata samiti ke aguvA sadasyoM se unakA paricaya karAyA gayA / yaha zAnadAra julUsa baiMDa bAje ke sAtha sUrata nagara ke mukhya bAjAroM meM hokara seTha lakhamIcaMda jIvA bhAI ke nivAsa sthAna para pahu~cA / vahA~ para puSpahAra se sammAnita ho saba bhAI vidA hue / bAbAroM meM donoM tarapha dUkAna aura makAna susajjitaye / aura strI puruSa bAlaka julUsa ko dekhane ke liye ekatrita the / zrIyuta DhaDhDhAjI ne apane eka bhASaNa meM kahA thA ki digambara aura zvetAmbara donoM ne Apasa meM lar3a jhagar3a kara dravya, dharma, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 12 ) prAtmagaurava meM hAni uThAI aura jagahaMsAI karAI / ataH hamako Apasa meM mila kara apane jhagar3e nimaTA lene caahiye| aisA karane se bAhya AkramaNoM se apanI rakSA kara skeNge| makazI jI aura zikharajI ke jhagar3e hamArI mUrkhatAvaza svArthI logoM ke bahakAe se cala rahe haiN| adhivezana kA balasA nagInacaMdra insaTITyuTa hAla meM huaa| seTha mAnikacanda hIrAcanda je0 pI0 adhyakSa svAgata samiti ke bhASaNa ke bAda zrIyuta udAtrI pUre ghaMTe bhara bole / unhoMne apane bhASaNa meM kahA ki Aja kA dina saubhAgyapUrNa hai| bhinna jaina zrAmnAya ke netA choTe choTe medabhAva kA tyAga karake jaina dharma prabhAvanArtha ekatrita aura samAja saMgaThanArtha prastuta hue haiN| pratyeka jaina sampradAya kI yadyapi pRthaka pRthaka sabhA hai, aura usase yatheSTa kAma bhI ho rahA hai, tadapi sAmAnya sAmAjika sudhAra aura siddhAnta pracAra meM mila kara, saMgaThita hokara, eka sAtha bala lagA kara kAma karane se saphalatA zIghra aura adhika mAtrA meM prApta hogii| duSkAla ke prabhAva se vItarAga kathita dharma meM vividha meda utpanna ho gae; aura eka AmnAya dusare ko gaira, para, yA virodhI samajhane lgii| ekAnta kadAgraha bar3hatA gayA aura anekAnta ko sAmanajasya bhAvanA paTatI gii| mahAvIra svAmI kI divya dhvani se jo dharma kA svarUpa pradarzita huzrA thA, vaha eka hI thaa| gautama gaNadhara aura bhrata kevalIyoM ke pravacana meM bhI bhinnatA na thii| paMca parameSThI ke guNa lakSaNa sarva sampradAya eka se hI mAnatI hai / rahana sahana, vastra bhojana, sAmAjika sadAcAra, sadvyavahAra meM bhI aise bheda nahIM haiM, jo hama sabako mila kara rahane meM bAdhita hoN| hamArA dharma hama ko pazu-pakSiyoM se bhI prema sikhalAtA hai, phira manuSya jAti se, bhAratavAsI se, sahadharmI se to sadbhAva rahanA prAkRtika hI hai| hameM AzA hai ki Aja kA sammelana baina samAja ke jIvana meM cirasmaraNIya rhegaa| sammedazikharajI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ Chummiuitmaithilitili m -DIARIUIIMITHILITHIMITRATIMES MHIR zrI gulAbacanda DhahA, ema0 e0 sUrata adhivezana 1607 ke sabhAdhyakSa IIIM uniliuninMunnili'. IMATimiltilittInHIMILIA
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ para aMgrejoM kI bastI basAne ke sambandha meM DhaDhApI ne vistIrNa bhASaNa kiyaa| pariNAmataH zvetAmbara digambara samAja ke kaMdhe milAkara paribhama karane se usa sambandha meM pUrNa saphalatA prApta huii| sabhApati mahodaya ne jaina samAca aura jainadharma kI aitihAsika pustaka taiyAra karane kI AvazyakatA para bhI jora diyaa| kheda hai ki aisI pustaka aba taka bhI taiyAra na ho pAI / isakA mUla kAraNa samAja meM vidyA kI nyUnatA aura upekSA hai / jo aba bhI vaisI hI calI jAtI hai| samAna meM zikSA pracAra, baina baiGka kI sthApanA dharmakoSa kI avyavasthA, sahakArI vyApArika kAryAlayoM kI sthApanA kA mArga bhI sabhApati mahodaya ke bhASaNa meM dikhalAyA gayA thA / zvetAmbara jaina kAMphreMsa ke pitA rUpa, sabhApati mahodaya ke bhASaNa kA aMgrejI anuvAda jaina gajaTa mAca 1908 meM 8 pRSThoM meM prakAzita huA hai| aura pratyeka zrAvaka ke liye paThana aura manana karane yogya hai| adhivezana ke prArambha meM zrI mUlacanda kRSNadAsa kApaDiyA ne gujarAtI bhASA meM likhA huA abhinandana patra par3hakara meTa kiyA thA, upasthiti karIba 200 thii| isa adhivezana meM nimnalikhita mahatvapUrNa prastAva nizcita hue| na04-caina samAja kA dhyAna kalakattA adhivezana ke prastAva naM0 1 para dilAte hue mahilA nArmala skUla aura kanyA pAThazAlAoM ko sthApanA, svakIya sambandhI striyoM kA zikSaNa, zikSita mahilAoM ko pAritoSika, prAdarza pustaka prakAzana Adi kAryoM kI AvazyakatA batalAI gaI maganabAIjI aura lakhanaU nivAsI pAravatIbAIjI ko bro zikSA pracAra meM agrasara hone ke liye dhanyavAdadiyA gayA; isa prastAva ko paNDita arjuna lAla seThI ne upasthita kiyA; usakA samarthana zrIyuta bhaggUbhAI pha vehacanda kArabhArI sampAdaka "jaina" ne kiyA aura vizeSa samarthana meM bhI lalabUbhAI karamacandra dalAla, aura yati mAharAja nemI kuzalabI ne boradAra bhASaNa diye| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 14 ) na06-jAti sudhAra ke Azaya se nizcita huA ki (i) 13 barasa se kama kanyA aura 18 varSa se kama putra kA vivAha na ho| (ii ) vivAha aura maraNaM samaya vyartha vyaya rokA jAya aura vezyA nRtya banda kiyA jaay| (iii) vRddha puruSa kA bAlikAoM se vivAha banda ho / (iv) pardA prathA haTA lI jAya / isa prastAva ko zrI amaracanda paramAra bambaI nivAsI ne upasthita kiyA aura zrI0 tribhuvanadAsa ughavajI zAha B.A. LL-B. ahamadAbAda nivAsI, zrI. ratanacanda UrmIcanda sUrata nivAsI, zrI dhIsArAma nirbhayarAma purAvIyara bhAvanagara nivAsI ne isakA samarthana kiyA / na07-seTha mAnikacanda hIrAcanda je0 pI0 ne isa adhivezana kA saba se adhika mahatvapUrNa prastAva peza kiyA-samAja meM anaisya phailAnevAle tIrthakSetra sambandhita kacaharI meM mukadamebAjI kA anta karane ke liye svetAmbara kAMpharensa aura digambara mahAsabhA ke 6-6 sadasyoM ko kameTI banAI jAye / isakA samarthana sabhApati mahodaya ne svataH kiyA / unhoMne kahA kI kacaharI ke jhagar3e vyaktigata haiM, mUnIma aura mainejaroM ne calAye haiM, kheda hai ki samAja ina svArthI logoM ke bahakAye meM zrA gayA hai| du:kha ke sAtha kahanA par3atA hai ki prastAvAnusAra kameTI aAja taka na banI aura kacahariyoM ke jhagar3oM meM samAja kA lAkhoM rupayA burI taraha barabAda huzrA aura aba bhI ho rahA hai| na08-sAmpradAyika pakSapAta se prerita hokara dharma kI Ar3a meM vo pArasparika zrAghAta praghAta kiye jAte haiM vaha banda hone cAhiye isa prastAva para kArabhArI jI aura prophesara laTTe ke bhASaNa hue| na010-yaha dekhakara ki samAna kA lAkhoM rupayA tIrthakSetroM ke nAma para vividha prakAra ke khAtoM meM, bhinna vyaktiyoM ke pAsa par3A huA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 15 ) hai, usa dravya kI surakSA aura sadupayoga ke vicAra se ucita pratIta hotA hai ki samasta devadravya eka senTrala jaina baiMka meM rakkhA bAye aura usa baiMka kI sthAnIya zAkhA mukhya sthAnoM meM sthApita ho| yaha prastAva seTha gulAbacanda devacanda bambaI nivAsI ne upasthita kiyA aura zrIyut mAnikacanda vakIla khaMDavA, mulatAnasiMha vakIla meraTha. aura zrI. nagInadAsa jamanAdAsa ne usakA samarthana kiyaa| kheda hai ki aise jaina baiMka kI sthApanA aba taka nahIM huii| naM. 12-jaina samAja ke pratinidhi samAja kI tarapha se nirvAcita hokara seMTrala aura prAviMzala kAunsila meM liye jaaye| ___ sabhApati mahodaya ko dhanyavAda kA prastAva ahamadAbAda nivAsI seTha kuMvara bI aAnandajI, bAr3IlAla saba jaja ahamadAbAda aura zrIyut e0 vI0 laTTe kolhApurI ke bhASaNa se upasthita huaa| seTha choTAlAla navalacanda nagaraseTha saMdera ne dUsare dina sabhApati mahodaya aura saba mehamAnoM ko prItibhoja diyA / dasavA~ adhivezana dasavA~ adhivezana disambara 1908 meM hisAra nivAsI zrI bAMkerAya vakIla kI adhyakSatA meM meraTha nagara meM sampanna hushraa| tIrthakSetra sambandhI vivAdastha viSayoM ke nirNayArtha paMcAyata banAne kA prastAva huA / isa viSaya meM samAcAra patroM meM, aura bhinna aAmnAya ke adhivezanoM meM khUba Andolana hotA rahA; kintu saphalatA na milI; aura jaina samAja kA lAkhoM rupayA aApasI mukadamoM meM barabAda huaa| meraTha meM jaina chAtrAlaya sthApana karane kA bhI nizcaya huaa| yaha chAtrAlaya 1912 meM khula gayA aura aba yayeSTha unnati para apane nijI vizAla bhavana meM cala rahA hai| adhyApikA taiyAra karane ke liye vidhavA bahanoM ko chAtravRtti pradAna kI gaI / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 16 ) gyArahavA~ adhivezana gyArahavA~ adhivezana jayapura rAjya meM janavarI 1910 meM kiyA gayA / isa balse ke kAma calAne kA bhAra mujhe sauMpA gayA thaa| zvetAmbara digambara svAgata kAryakartA aura pratinidhi saba khule dila se milakara kAma kara rahe the| rAjya ke adhikArI varga bhI sabhA meM padhAre the / aisosiyezana kA nAma parivartana hokara. bhArata jaina mahAmaMDala ho gayA / jaina zikSA pracAraka samiti jayapura meM zikSA pracAra kA kAma acchI saphalatA se kara rahI thii| magara dharma, samAja aura deza ke liye dattacitta hokara kAma karanevAle yuvaka taiyAra karane ke abhiprAya se eka gurukula jaisI saMsthA kI sthApanA kA nizcaya kiyA gyaa| pariNAmataH RSabha brahmacaryAzrama pahalI maI 1911, akSaya tRtIyA ke dina, hastinApura jilA meraTha meM jArI kara diyA gyaa| brahmacarya zrAzrama ko jArI karane ke abhiprAya se zrIyuta bhagavAna dIna jI, arjuna lAlajI aura maiM gurukula kAMgar3I aura anya zikSA mandiroM kA nirIkSaNa karane gye| bhagavAnadI jI ne relave ke asisTeMTa sTezana mAsTara kI naukarI chor3a dI / yAvajjIva brahmacarya vrata aMgIkAra kiyaa| apanI gRhaNI ko zivArtha bhAvikAzrama bambaI meM bheja diyA aura apane cAra-pA~ca varSa ke bAlaka ko Azrama meM bhartI kara liyA / svataH zrAzrama ke uttaradAyitva adhiSThAtA pada kA bhAra svIkAra kiyA / tabhI se bhagavAnadIna jI ko hama loga mahAtmA bhagavAnadIna kahane lage / lAlA munzIrAma bhI isI prakAra gurukula kAMgar3I ke adhiSThAtA hone ke pIche mahAtmA zraddhAnanda kahalAne lage the| lekina bhagavAnadIna jI ne apanA nAma parivartana karanA ucita nahIM smjhaa| hastinApura brahmacarya Azrama ne dina pratidina santoSajanaka unnati kii| pArasparika sAmAjika matabheda aura sarakAra aMgrejI kI kar3I nigAha ke kAraNa cAra-pA~ca varSa ke utkarSa ke bAda vaha nIce giratA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ IIIIIIIIMSHALIMITILATION 11111 |hollNIO- zro0 ajitaprasAda, ema0 e0, ela-ela0 bI0 ambAlA adhivezana 1604, jayapura adhivezana 1910 ke sabhAdhyakSa CHIMHIR | HITAL VARTHIHIUIIlionli|HI:- UTILI , illiti**l . 1 0 11|110 111 11THIS *llTULIP
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 17 ) gayA / cAra varSa taka mantrI raha kara sevA karane ke pazcAta maiM bhI tyAgapatra dene para majabUra ho gyaa| mahAtmA bhagavAnadIna bI ko bhI prathaka honA pdd'aa| paMDita arjunalAla seThI to sAta varSa ke liye najarabanda kara hI diye gaye the| ___ bhAI motIlAla jI bhI alaga ho gaye the| bAbU sUrajamAna aura jugalakizora ko bhI prAbhama se lagAvaTa nahIM rahI / usI nAma se aba se vaha prAzrama mathurA meM apane nojI bhavana meM sthApita hai kintu isa 35-36 varSa meM vidyArthiyoM kI saMkhyA sATha se Upara se nahIM bddh'ii| san 1915 meM brahmacAriyoM kI saMkhyA 60 se Upara thii| brahmacArI jIvana kA zrAdarza to aba nAma aura nizAna ko bhI nahIM hai| Azrama kA una cAra pA~ca varSoM kA sunaharI itihAsa mahAtmA bhagavAnadIna jI ne dillI ke "hitaiSI" aura "vIra" nAmI samAcAra patroM meM vRhadarUpa se prakAzita kara diyA hai| bArahavA~ adhivezana apraila 1911 meM bArahavA~ adhivezana mujaphphara nagara meM zrI jugamandharalAla jainI bairisTara ke sabhApatitva meM huaa| isa ho samaya se mahAsabhA meM arAjakatA, niyama viruddha dalabandI karake dhIgA. ghogI se haThAgraha aura svecchAcAra kA prArambha huA aura mahAsabhA eka saMkIrNa svArthI dala kA guTa bana gii| sabhApati kA zAnadAra svAgata relave sTezana para huA, vahA~ jaina anAthAlaya ke vidyArthiyoM ne brahmacArI ciraMjIlAla bI kI adhyakSatA meM jhaMDe liye baMgI phobI salAma diyA / baiMDa bAje ke sAtha balasa hAtho aura savArIyoM para zahara ke bAjAroM meM hokara nivAsa sthAna para gayA / adhivezana ke prArambha meM paDita arjunalAla seThI kI adhyakSatA meM sarva upasthita maNDalI ne prArthanA par3hI, sabhApati mahodaya ne apane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 18 ) bhASaNa meM zikSA kI AvazyakatA, ajainoM ko jaina dharma meM dIkSita karane kA aucitya dikhalAyA / bhAratetara dezIya jainoM kI sammilita sabhA kI sthApanA kA ullekha kiyA / isI avasara para digambara jaina mahAsabhA kA vArSika adhivezana bhI isa hI nagara meM huaa| isake sabhApati the sAdhuvRtti rAya sAheba dvArikAprasAda iMjiniyara klkttaa| unakA bhASaNa sarAhanIya thaa| viSaya nirdhAraNI sabhA meM mahAsabhA kI aniyamita ghAMghalIbAjI kA bhaMDAphor3a huaa| dUsare dina khulI sabhA meM kucha anadhikRta logoM ne dassA pUjAdhikAra kA jhagar3A khar3A karake zora macA, gAlI galoja, karake mahAsabhA ke maMca para kabjA kara liyaa| sabhApati mahodaya uTha kara apane Dere meM cale aae| terahavA~ adhivezana terahavA~ adhivezana tA0 25, 26, 27, 28 aura 26 disambara 1913 ko banArasa meM huA, jo syAdAda mahotsava ke nAma se prasiddha hudhA / isa mahotsava meM maMDala kI tarapha se koI prastAva nahIM hue, kintu mahatvapUrNa kArya hue / tA0 25 ko banArasa TAuna hAla meM zrI jugamandira lAla jI jainI sabhApati svAgata-samiti ne apane bhASaNa meM mahAmaNDala ke vividha racanAtmaka kAryoM kA ullekha kiyA aura misez2a ainI besenTa ke adhyakSa nirvAcita kie jAne kA prastAva kiyaa| miseja vesenTa ne apane bhASaNa meM kahA ki mahAbIra svAmo jaina dharma ke 24 tIrthaMkaroM meM antima tIrthakara the| yUropa zeSa 23. tAryakaroM ko aitihAsika vAstavikatA nahIM samajha sakatA kyoMki vaha svataH kama umara hai, aura itanI gaharI prAcInatA kA vicAra usakI zakti ke bAhara hai, aura isa kamajorI ke kAraNa jaina dharma kI prAcInatA usake vicAra ke bAhara hai / jaina dharma itihAsa aura maukhika tathA paurANika kathAoM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 ) se prAcInatara hai| prAcInatA ke vicAra se bAhara hai| jaina dharma ke siddhAnta kA pracura pracAra honA cAhiye / aisosiyezana ( bhArata jaina mahAmaNDala ) kI ora se zrImatI maganabAIjI ko "jaina mahilArala" ke pada se vibhUSita kiyA gayA / tA0 26 kA pahalA adhivezana syAdAda-vAridhi vAda-gajakesarI, nyAyavAcaspati paM0 gopAladAsapI baraiyA ke samApatitva meM huzrA / mahAtmA bhagavAnadona jI ne brahmacarya Azrama para, aura paMDita arjunalAla seThI ne kama siddhAnta para vyAkhyAna kiye / dUsarA jalmA zrI sUrajabhAnuSI vakIla devabanda ke sabhApatitva meM huaa| isa jalase meM rAvalapinDI nivAsI prabhurAma jI ne "ahiMsA dharma" aura paMDita gopAladAsa cI ne "Izvara kartRtva" kI vyAkhyA kii| tA0 27 kA adhivezana DA. satIzacanda vidyAbhUSaNa em. e0, pI0 eca0 DI0, ema0 Ara0 e0 esa0, epha0 e0 esa0 bI0, epha0 AI0 zrAra0 esa0 ke sabhApatitva meM huaa| sabhApati mahodaya ne apane bhASaNa meM kahA ki bhArata jaina mahAmaNDala ne samasta jaina jAti ke samasta utkarSakArI kAryoM meM jIvana aura zakti pradAna kI / mahAmaNDala sAmpradAyika saMkIrNatA se rahita hai| bhArata baina mahAmaNDala kI ora se "jaina darzana divAkara" ko upAdhi pArcameMTa para chapI huI DAkTara haramana yAkobI (barmanI) ko bheMTa kI gaI / tA 28 ko ga. jekobI ne syAdvAda mahAvidyAlaya ke brahmacAriyoM ko saMskRta bhASA meM sandeza diyaa| saMdhyA ko DA0 jekobI ke sabhApatitva meM "sidAnta mahodaSi" kI upAdhi sa0 satIzacandra ko meMTa kA gii| aura mArata jaina mahAmaNDala ne "jaina dharma bhUSaNa" ke pada se0 zItalaprasAda vo kA sanmAna paM0 gopAladAsa jI dvArA kiyA / "dAnavIra" upAdhi rAya bahAdura kalyANamala indaura ko 2 lAkha rupaye se trilokacanda hAI skUla kholane ke upalakSa meM bheMTa kI gaI / tA0 26 ko "jaina siddhAnta bhavana" pArA kI pradazinI aura gakTara sTrAusa ke sabhApatitva meM bra0 zItalaprasAdabI kA vyAkhyAna huA / isa mahotsava Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 20 ) meM sammilita hone vAloM ke kucha nAmoM kA ullekha kara denA anucita na hogaa| jaise, pro0 jemsapraiTa viliyamasa-TAUna saMyukta rASTrIyasaMgha amerikA, lArDa bizapa banArasa, pro0 unavAlA, DAkTara bhagavAnadAsa, kumAra satyAnanda prasAda siMha, DA0 phisakona (lIpajiga barmanI), mANikalAlajI kocara narasiMgapura, seTha hukumacanda khuzAlacanda kAThiyAvAr3a, rAyabahAdura motIcandrajI, rAnI zrausAnagaMja, zrI sukataMkara sAhityAzrama indaura, sara sItArAmajI, bra0 bhAgIrathajI, bra0 ThAkuradAsa jI, ba0 bhagavAnadIna jI, ba0 gummanajI mUDabidarI, mahArAja kapUravijayajI, manirAja zrI kSamAmunijI, vinayamunijI, pratApa munidhI ityAdi / isa mahotsava kA pUrNa vivaraNa agrejI jaina gajeTa anavarI 1614 meM prakAzita hai| aise mahatva kA mahotsava aAja taka jaina samAna meM nahIM huA aura isa sabakI AyojanA ke zreya kA bahubhAga zrI kumAra devendra prasAdajI pArA nivAsI ko hai| isa mahotsava ke Ayojana se svargIya kumArajI kI kIrti ajara amara rhegii| caudahavA~ adhivezana caudahavA~ adhivezana bambaI tA 30, 31 disambara 1915 ko sthAnakavAsI samAja ke pratinidhi, ugate sUrya, arthazAstra ke khyAtiprApta prAcArya khuzAla bhAI TI. zAha vaisisTara-aiTalA ke sabhApatitva meM huaa| isa adhivezana meM bhI apUrva utsAha aura zAna thI / unI dinoM bambaI meM naizanala kAMgresa kI baiThaka bagAla-kesaro sara satyedraprasanna siMha ke sabhApatvi meM ho rahI thI aura nagara sArA musabita thaa| mahAmaMDala ke isa adhivezana meM aneka prAnta, aneka jAti aura aneka sampradAya ke agragaNya jaina sammilita hue the| zrA makanabI jUThAbhAI mehatA bairisTara aiTalA svAgata-samiti ke adhyakSa ye / zrI vADIlAla motIlAla zAha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 21 ) abhyAgatoM ke satkAra subhazA meM saMlagna the aura zrI manIlAla hAkimacanda udAnI balasoM ke progrAma banAte the| hIrAbAga kI vizAla dharmazAlA meM bAhara se Aye hue pratinidhi ArAma se Thahare hue the| adhivezana kI kAryavAhI empAyara thiyeTara meM prArambha huI / maMgaraula jaina sabhA kI bAlikAoM ne milakara eka svara se maMgalAcaraNa kiyaa| maiMne bhI kucha maMgalAtmaka zloka par3he / solisiTara motIcanda jI kApaDiyA ke prastAva, seTha tArAcanda navalacanda javerI ke samarthana pUrvaka prophesara khuzAlabhAI zAha sabhApati nirvAcita huye / sabhApati kA mudrita vyAkhyAna vitaraNa kara diyA gayA thA; kintu zrIyuta zAha ne apanA vyAkhyAna binA par3he maukhika rUpa se hI kahA / zrIyuta zAha ne chapA huA nahIM par3hA balki iTailiyana saMskRta kA acchA abhyAsa prApta kiyA thaa| ye aba siDenahama kaoNleja bAmbe meM artha tathA vyApArazAstra ke prAcArya haiN| unhoMne bRhat aitihAsika grantha bhAratavarSa kA atIta gaurava ( The Glory that was Ind ) sampAdana kiyA hai| vyAkhyAna kI dhvani gaharI spaSTa gU batI huI thii| aura khacAkhaca bhare hue thiyeTara hAla ke dUrastha kone taka pahu~catI thI / inakA vyAkhyAna do ghanTe taka calatA rahA / upasthita samUha ne use jo lagAkara dhyAna se sunA / bIca bIca meM karataladhvani avazya hotI thii| sabhApati mahodaya ke ye vAkya atyanta hRdayasparzI ye "isa samaya meM jaba ki pratyeka vyakti isa bAta ko bhUla kara ki vaha hindU musalamAna yA pArasI hai sirpha yaha dhyAna rakhatA hai ki vaha mAratIya hai, hama loga yaha bhUla gaye ki hama jaina hai, magara yaha samajhate rahate haiM ki hama digambara hai, zvetAmbara hai, sthAnakavAsI hai, DerAvAsI haiN|" unhoMne joradAra prabhAvaka vAkyoM meM dikhalAyA ki jaina dhanavAna hai, pracura dravya kA dAna nirantara kahate rahate haiM kintu, usa dAna ko suvyavasthA aura sadupayoga hone meM kucha mI prayatna nahIM karate / unhoMne prAthamika aura uca laukika, dhArmika, vyApArika zikSA pracAra ke liye bahuta kucha kahA / isa bozole, gaurava-zAlo pravacana ko bhI 32 barasa gujara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 ) cake, magara sAmpradAyika bheda-prameda ghaTane kI jagaha bar3hate hI lAte haiM / kacahariyoM meM lAkhoM rupayA barabAda ho cukA, pArasparika prema aura go-vatsa vAtsalya bhAva kA abhAva hokara IrSA-doSa kI vRddhi ho rahI hai, dharma kI tAtvika vAstavika kriyAoM ko gauNa karake dikhAve ke liye, nAmavarI ke vAste, vyApAra vRddhi ke prAzaya se dharma kA dikhAvA karake Apasa meM mArakATa aura mukadamebAjI jainI loga kara rahe haiM, ahiMsA dharma kA jhaMDA phaharAne vAle, hiMsA kA vyavahAra kara rahe haiN| isa adhivezana meM mahAtmA gAMdhI bhI padhAre the / pandrahavA~ adhivezana pandrahavA~ adhivezana ajitAzrama lakhanaU meM zrI mANikacandanI vakIla khaMDavA ke sabhApatitva meM 29, 30, 31 disambara 1616 ko hudhA / isa adhivezana meM rAyabahAdura sakhIcandajI suparinTenDenTa pulisa pUrNiyA se padhAre the| 25 disambara ko mahAmaNDala ke prArambhika adhivezana kI yojanA zrIyuta dayAcandajI goyalIya mantrI jIvadayA vibhAga ne bambaI jIvahitakArI sabhA ke sahayoga meM kii| yaha sammilita sabhA ajitAzrama ke vizAla udyAna meM ya eTe roDa para huI / unI dinoM meM naizanala kAMgresa, naizanala kAnphareMsa Adi sArvajanika sabhA lakhanaU meM ho rahI thii| hamArI sabhA kA zAmiyAnA anokhI zAna kA thA / makhamala para jaradojI banA huA "ahiMsA paramodharmaH yato dharmastato bayaH" kA nizAna camaka rahA thaa| isI prakAra makhamala para salame ke kAma ke mebapoza aura jhaMDe itane lage hue the ki bhArA sthAna sunaharI mAlUma ho rahA thA / zrIyuta bI. jI. horanimana bambaI ke prasiddha patra bAmbe krAMnikala ke sampAdaka aura bhAratIya patrakAra sabhA ke adhyakSa isa jalase ke sabhApati nirvAcita hue| upasthita jaina ajaina banatA kA samUha itanA thA ki vizAla maNDapa meM khar3e hone taka kA sthAna nahIM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ O RTAL zrI. mANika canda jI, bI0 e0, ela-ela0 bI0 lakhanaU adhivezana 1616 ke sabhAdhyakSa
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 23 ) thaa| prAntIya dhArA sabhA ke sadasya, juDIzala kamiznara paMDita kanhaiyAlAla, pramukha nyAyAdhIza, vakIla, bairisTara, seTha, sAhUkAra, DAkTara, inbIniyara, sabhI pratiSThita loga padhAre the| sar3aka aura rAstA banda ho gayA thaa| makAnoM kI chata aura darakhtoM para loga car3hakara isa dRzya ko dekha rahe the| upasthita janatA mahAtmA gAMjI kA pravacana sunane ke liye ekatrita thI / mahAramA bI ne ahiMsA ke vyApaka mahatva para jora ke sAtha upadeza diyA aura jainiyoM ko Adeza diyA ki vaha apane ahiMsA dharma ko pazu pakSiyoM ko dayA pradarzana taka hI sImita na rakkheM, balki apane paribana, mitra, par3ausI, yA kisI vyakti ko kisI prakAra zArIrika, Arthika, mAnasika, kaSTa yA kheda na pahu~cAveM / ahiMsA vaiyaktika, sAmAjika, rASTrIya jIvana ko bala pahu~cAnevAlA vIroM kA dharma hai| ahiMsAvAdI ke pAsa kabhI kAyaratA nahIM phaTaka sakatI / bairisTara vibhAkara aura sabhApati hauranimana ne apane bhASaNoM meM kahA ki yaha atyanta Azcarya kI bAta hai ki nirAmiSa AhAra, dayA pracAra aura ahiMsA vyavahAra kA upadeza bhAratIya janatA ko pAzcAtya zikSA prAsa yUropiyana dvArA diyA jAye, bo loga mAMsAhArI hone ke kAraNa achUta aura bhraSTa samajhe jAte the / sabhA visarjita hone ke bAda mahAtmAgAMdhI jI ne ajitAzrama meM padhAra kara mahilA maNDala ko upadeza diyaa| ___ manonIta sabhApati zrIyuta mAnikacandajI 25 tA. kI rAta ko padhAre / 26 kI rAta ko ajitAzrama maNDapa meM kuMvara digvijaya siMha kA pablika vyAkhyAna jaina dharma para huzrA / 27 kI kAryavAhI siddhabhakti, prArthanA, zAntipATha,maMgala par3hakara kI gaI / rAyasAhaba phUlacanda ekajekeTika incIniyara lAhaura ne upasthita banoM kA svAgata kiyA / mAnikacandajI kA chapA huA hindIbhASaNa vitaraNa huaa| choTe TAIpa meM 40 pRSTha para chapA humA vyAkhyAna jaina samAja kA digdarzana hai, samAja kI avanata dazA kA citrasa, usake kAraNa, aura samAjonnati ke upAyoM kA viSada Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 24 ) vivecana hai, 30 varSa pIche bhI vaha vaisA hI paThanIya aura adhyayana yogya hai, jaisA 1616 meM thaa| isa bhASaNa se kucha vAsya namUne ke taura para uddharaNa karanA anucita na hogA "samAjonnati ke liye hameM punarutthAna bhI karanA cAhie aura navIna racanA bhI, dUsare zabda meM sudhAra ke rAjyamArga ko grahaNa karanA cAhie"pazcima kI sAmAjika rItiyA~ adhikAMza hAnikAraka hai...samAja sudhAra pUrva pazcima ke siddhAntoM kI samucita yojanA se hI ho sakatA hai... ___ "bhArata jaina mahAmaMDala kA uddezya pahale se hI sAmpradAyika bheda ko eka ora rakha, samagra jaina jAti kI unnati karanA, sAre jainiyoM meM ekatA tathA maitrIbhAva kA pracAra karanA, tathA jaina dharma kA prasAra karanA rahA hai. tInoM sampradAyoM ko sammilita karake kArya karane kI nIti ke kAraNa, yaha maMDala sadA se AlocakoM ke AkSepoM kA nizAnA banA calA A rahA hai"kucha to dhArmika tatvoM meM ekatA karane kA mithyA AkSepa lagAkara, hamako 'kUNDApanthI' kahate hai."mahAmaMDala kA koI bhI aisA prastAva vA kArya nahIM hai jisase aisA uddezya unake mAthe mar3hA jAya / kucha yahakahate haiM ki hamArA dhyeya azakya anuSThAna hai| kyA hindU musalamAnoM meM jo meda hai usase adhika antara zvetAmbara digambara sampradAya meM hai. kAMgresa meM hindU musalamAna milakara kAma karate hai."tIrtharAja sammeda zikharajI ke sambandha meM isa samaya hama lar3akara lAkhoM rupayoM kA nAza kara cuke haiM, va kara rahe haiM. yaha hamArI bhUla hai ki adhika yA sAmUhika bala, yA kUTanIti se eka samAna dUsarI samAja para vijaya prApta kara sakatA hai."hama donoM ko prApasa meM milakara vivAdastha bAtoM kA nirNaya kara lenA caahie| ...siddhAntoM kA artha samaya ke anukUla karanA hogA tabhI. hamArA dharma sArvabhauma dharma ho sakegA / visa samaya dharma samAja ke liye upayogI nahIM rahatA, usI samaya usakA anta samajhanA cAhiye... hameM mUr3ha vizvAsa tathA kurItiyoM kI caTTAnoM ko tor3anA hai|...hmeN isa prazna Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 25 ) kA babAba denA hogA kI bhArata meM jaina dharma ne jaina samAja kA kyA upakAra kiyA hai|...ydi hama auroM ko jainI banAnA cAhate haiM to kyA yaha Avazyaka nahIM hai ki hama unheM bhI apane hI samAna dhArmika tathA sAmAjika adhikAra pradAna kareM...hameM saMsAra kI prAyaH khAsakhAsa bhASAoM meM hamAre zAstra tathA jaina siddhAnta kI pustakeM prakAzita karanI hoMgI...pArA ke jaina sidAnta bhavana ko hameM eka vAstavika seMTrala jaina lAibrerI yA myujiyama banAnA hogA...hameM kausiloM meM praveza, jaina tyauhAroM para zrAma chuTTI karAne kA prayatna, upadezakoM dvArA samAja sudhAra ke vicAroM kA pracAra, yuvakoM ko anya dezoM meM mejakara ucca zraudyogika tathA sAdhAraNa va vyavasAya zikSA dilAne kI yojanA, mandiroM ke koSa meM ekatrita dhanarAzi kA dhAmika tathA samAjodAraka zikSA tathA kalAkauzala pracArArtha sadupayoga, sArvajanika saMsthAoM kA suprabandha, hindI sAhitya kA pracAra karanA caahiye|" antarjAtIya vivAha sambandha kI upayogitA dRr3ha yuktiyoM se dikhAI gaI thI / zikSA tathA zikSA paddhati para gaharA vivecana kiyA gayA thaa| sabhApati ke vyAkhyAna samApti para sArI upasthita sabhA (samjekTa kameTI) viSaya nirdhAriNI samiti mAna lI gaI / 26, 27, 28, 29 kI zAma ko pabalika vyAkhyAna zrI digavijayasiMhaSI, prabhulAlajI, bhagavAnadInajI ke hote the aura prAta: dhArmika smmeln| 30 ko mahAmaMDala kA khulA adhivezana huaa| 31 ko dhArmika carcA 24 se 31 taka abitAzrama meM donoM samaya bhojana kA prabandha kiyA jAtA thaa| isa adhivezana kA sArA kharca uThAne kA puNya mujhe prAta huzrA thaa| je. ela. jainI asvasthatA ke kAraNa padhAra na sake the; kintu indaura se unhoMne eka vistIrNa saMdeza mevA thA, bo baina gajaTa 1910 ke 12 pRSThoM para prakAzita kiyA gayA hai| sabhApati mahodaya ke vyAkhyAna kA anuvAda 40 pRSThoM meM chapA huA hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 26 ) 156 pratinidhi vividha prAntoM se padhAre the jinakI sUcI jaina gajeTa meM prakAzita hai / 15 prastAva nizcita hue the, jinameM se nimna ullekha. nIya hai: pra0 na06-samaya thA pahu~cA hai jaba jaina samAja meM pracalita kurotiyoM kA nAza yA sudhAra z2ora ke sAtha kiyA bAya; nIce likhI dizAtroM meM vizeSa dhyAna diyA jAya (1) 20 barasa se kama kI umara meM lar3akoM kA, aura 14 se kama lar3akiyoM kA vivAha na hone paaye| (2) 55 se Upara puruSa kA, aura jisake putra ho usakA 45 barasa ke Upara kI umara meM punarvivAha na hone paaye| (3) jaina jAtiyoM meM pArasparika vivAha tathA bhojana kA pracAra kiyA jaaye| (4) vivAha aura dehAnta sambandhita rivAz2oM meM yathA-sambhava sAdagI baratI jAve aura anAvazyaka rItiyA~ banda kI jAyeM / (5) lar3akA yA lar3akI vAle ko kisI prakAra bhI bahumUlya nakada yA dravya kA pradezana karane se rokA jaaye| (6) vivAha yA mauta ke avasaroM para apanI zakti se adhika kharca kA rivAba, aura marane para birAdarI kA bhojana, rokA jAya / (7) vivAha ke avasara para raMDI kA nAca banda kara diyA jAya / maMDala kA pratyeka sadasya agara likhe sudhAroM kA yathAzakti pAlana kregaa| (8) jaina tIrtho, mandiroM aura saMsthAoM kA hisAba bA~ca kiyA cAkara jaina samAcAra patroM meM prakAzita kiyA jaay| isI avasara para zrIyuta ugrasaina vakIla hisAra ne 10,000) kA dAna senTrala jaina kAliba sthApita karane ke liye ghoSita kiyA / kheda hai ki aisA kAliba aba taka nahIM bana sakA, yadyapi bAre meM bhI haraprasAdaShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 27 ) . dAsa ke nAma se eka DigarI kAlija baDauta, pAnIpata, ambAlA Adi sthAnoM meM inTaramIjiyeTa kA neja sthApita ho gaye haiN| solahavA~ adhivezana solavA~ adhivezana disambara 1917 meM, jainadharma-bhUSaNa brahmacArI zotalaprasAdajI ke sabhApatitva meM, kalakattA nagara meM huaa| lokamAnya tilaka aura mAnanIya jI. esa. khAparDe ne paMDita arjunalAla seThI, B.A. kI najara-baMdI kaida tanahAI se mukta kiye jAne ke liye prastAva upasthita kiyaa| ____sabhApati ke vyAkhyAna meM vyApaka rUpa se sAmAjika, rASTrIya, naitika, dhArmika, Arthika sAhityika utkarSa ke upAyoM para vivecana kiyA gayA yaa| senTrala jaina kAlija, jaina koApareTiva baiMka, vidhavAzrama, zrAvikAzrama kI sthApanA para jora diyA gayA thaa| isa avasara para eka joradAra prastAva tIrthakSetra sambandhI vivAdastha viSayoM kA paMcAyata dvArA pArasparika nibaTArA karane ke liye sthira huaa| mahAtmA bhagavAnadInabI ke sAtha maiMne rAya bahAdura seTha badarIdAsajI ke dvAra ke bahuta phere kiye| mahAtmA gAMdhI ko rAjI kara liyA ki vaha hamAre ApasI jhagar3oM kA nirNaya kara deM, kintu saphalatA na huii| 11 prastAvoM meM eka ullekhanIya prastAva yaha thA ki pratyeka jaina go pAlana kare, aura cAma lage hue belTa, peTI, TopI, vistarabaMda, Adi kA prayoga na kre| isa avasara para bhI zrI0 je. ela. jainI na padhAra sake, kintu unakA likhita saMdeza jaina gajeTa 1918 meM prakAzita hai| satrahavA~ adhivezana satarahavA~ adhivezana vardhA meM disambara 1918 meM zrI sUrabamalabI haradA nivAsI ke sabhApatitva meM huaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 28 ) aThArahavA~ adhivezana aThArahavA~ adhivezana zrI je. ela. jainI ke sabhApatitva meM TAuna hAla nAgapura meM disambara 28, 29, 1920 ko huA / san 1911 ke bArahaveM adhivezana ke sabhApati bhI zrI0 je. ela. jainI hI the / ina dasa barasoM meM duniyA ke, aura jaina jAti ke vAtAvaraNa meM bar3A parivartana ho gayA thaa| kintu dRSTikoNa RjukoNa nahIM ho pAyA thA / inakA bhASaNa isa dRSTi ko liye hue nirAlA hI patha pradarzaka thaa| aura usane adhivezana ko vizeSa mahatva pradAna kiyA thaa| jaina dharma ke mUla siddhAntoM se lekara samAjodAraka tatvoM kA vizada aura spaSTa vivecana prArambha meM kiyA gayA thaa| phira sammilita kuTumba vidhAna, kartA kA pUjyasthAna, parijana sahayoga, zizu, bAlaka, yuvaka, gRhastha, Adi avasthAoM meM zikSA kI zrAyojanA, sAmAjika jIvana meM mana vacana kAya se satya vyavahAra, artha, yaza, vaibhava, sukha, sampatti, dharma, adhyAtmonati kI prApti meM pUrNa athaka parizrama, samAbonnati ke upAya, Adi saba hI zrAvazyaka viSayoM para gahana aura lAbhadAyaka prakAza DAlA gayA thaa| vaha vyAkhyAna jaina gajeTa 1921 ke pRSTha 2 se 14 taka prakAzita hai| isa adhivezana meM paMDita arjunalAla seThI bI. e. bhI 7 barasa ke ekAnta kArAgAra se vimukta hokara sammilita hue the ! unnIsavA~ adhivezana unnIsavAM adhivezana bIkAnera meM 8 akTUbara 1927 ko zrIyuta vADIlAla motIlAla zAha ke sabhApatitva meM huaa| __ svAgata samiti ne sundara chape hue nimaMtraNa kArDa dvArA jaina tathA ajaina sajjanoM ko AmaMtrita kiyA thaa| vizAla maMDapa strI puruSoM se khacAkhaca bharA thaa| yaha adhivezana zvetAmbara sthAnakavAsI jaina kAMnaphreMsa ke vArSika adhivezana ke sAtha unake hI maMDapa meM huA thaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ NEVNAVAKAAAAAAVA zrI0 je0 ela0 jainI0 ema0 e0 muz2affaranagara 1616, nAgapura adhivezana 1620 ke sabhAdhyakSa
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ SHRO INTIMillm zrI0 vADIlAla motIlAla zAha bIkAnera adhivezana 1627 ke sabhAdhyakSa U E M illinamamMNITIRI THURMILAMHITARAMIUMITHAT aurNIRMIUIIHASHIHIIMADITIL
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong zrI0 saMTha acala siha, ema0 ela0 e0 : lakhanaU adhivezana 1636 ke sabhAdhyakSa Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Shi ****Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Bi Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Zhong Xue Shree Suchammaswami Gyanbhandar-mara. Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 26 ) karIva 400 zvetAmbara jaina ekatrita the| zrI ajitaprasAda ne aAnAya aura jAtimeda ko miTAkara pArasparika jaina mAtra meM saha-bhoja aura vivAha sambandha hone ke aucitya aura sAmAjika dRr3hatA para prabhAvaka vyAkhyAna kiyaa| unhoMne kahA thA ki zrosavAla, agravAla, khaMDelavAla, pallIvAla, Adi Walls (divAroM) ko tor3akara eka Vast Hall vizAla bhavana banAnA atyanta Avazyaka hai / yaha jaina samAja ke bIvana. maraNa kA prazna hai| zrIyuta zAha ne zvetAmbara-digambara mukadame kA pArasparika manonIta paMcAyata dvArA nirNaya karAne meM tana, mana, dhana se bhAgIratha prayatna kiyA thaa| ubhaya pakSa ke netAoM ke hastAkSara paMcAyatI nirNaya ke ikarAranAme para karA liye the / kintu "pUjAkesa" kA phaisalA kacaharI se ho gayA; aura saba prayatna niSphala huaa| bIsavA~ adhivezana vIsavAM adhivezana lakhanaU meM AgarA nivAsI seTha acala siMhabI ke sabhApatitva meM 11 apraila 1636 ko huaa| ullekhanIya prastAva ye (2) mahAmaMDala kA pratyeka sadasya pUrNa zaktitaH prayatna karegA ki tIrtha kSetra sambandhI vivAda pArasparika samajhaute se paMcoM dvArA nirNaya kara diye jAe~ / kacaharI meM na jaaeN| zaurIpurI aAgarA kesa ke nirNaya ke liye zrIyuta gulAvacaMda zrImAla DisTikTa banja, aura ajita prasAda niyata kiye gye| donoM ne kAphI koziza kii| aura phaisalA bhI likha liyA; magara vaha phaisalA ubhaya pakSa ko majUra na thA, isa kAraNa raddI kara diyA gayA / Akhira hAIkorTa alAhAbAda se vahI phaisalA huzrA jo yaha paMca kara rahe the| ubhaya samAja kA rupayA vyartha barabAda huaa| (3) pratyeka sadasya pUrNa prayatna karegA ki bhinna-bhinna jaina bAtiyoM sampradAyoM meM vivAhAdika sAmAjika sambandha kiye jaayeN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 30 ) (4) pratyeka sadasya anya sampradAyoM ke dhArmika parva meM sammilita huzrA kregaa| ikkIsavA~ adhivezana ikkIsavAM adhivezana vardhA meM 19-20 mArca 1938 ko seTha rAjamalajI lalavAnI ema. ela. e. ke sabhApatitva meM huaa| aneka jaina sampradAya, jAti, upajAti ke sajjana upasthita the| mahilA sabhA bhI huI thii| yaha adhivezana 19 mArca ko zrI hIrAsAvajI Dome ke yahA~ vivAha-maMDapa meM sampanna huA / mahAmaDala kA uddezya jaina dharma pracAra, tathA jaina jAti udAra hai / bahudhA jaina saMsthAoM kA adhivezana kisI dhArmika utsava ke sAtha sAtha hotA hai| yaha prathama avasara thA ki eka vivAhotsava para mahA maMDala kA adhivezana karAyA gyaa| zrI hIrAsAvajI Dome vizeSa badhAI ke pAtra haiN| magalAcaraNa zItalaprasAdajI ne kiyA thaa| svAgata sabhApati zrI pukharAjajI kocara ema. ela. e., sI. pI. kAunsila hiMganaghATa nivAsI ne likhita bhASaNa par3hakara sunaayaa| jisameM maMDala ke uddezya para sundara vivecana kiyA gayA thaa| yaha baiThaka 8 se 11 taka rhii| dina meM nAgapura baiMka varSA ke vizAla Aphisa meM sabjekTa kameTI kI mITiMga haha / aura rAtri ko phira vivAha maMDapa meM prastAoM para bhASaNa hue| 20 mArca ko subaha se 11 taka zrI gaNapatarAvajI melAMDe ke yahA~ vivAha maNDapa meM prastavoM para bhASaNa hue / sabhApati kA antima bhASaNa mArmika thaa| tInoM phirakoM ne sammelana meM bhAga liyA, tathA bhrAtR bhoja meM sammilita hue / zrI gaNapatarAvajI kA samASaprema aura utsAha sarAhanIya hai| tIsare pahara jaina chAtrAlaya meM saumAgyavatI vasundharAdevI dhumAle kI adhyakSatA meM jaina mahilA sammelana huaa| ina donoM vivAhoM meM vara-kanyA bhinna jAti, aura mina sampradAya ke ye / rAtri ko digambara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI0 seTha rAjamala lAlavanI vardhA adhivezana 1638 ke sabhAdhyakSa
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 31 ) jaina mandira meM DA0 cunanakara pI. eca. Do. kA vyAkhyAna huaa|b. zItalAprasAda, prophesara hIrAlAla, DA. junanakara, zrI junanakara sabajana, zrI ema. vI. mahAjana aiDavokeTa, TI. pI. mahAjana vakIla, suganacanda lunAvata ema. ela. e., dIpacanda goThI ema. ela. e., phUlacandanI seThI, kanhaiyAlAlajI pATanI, pAnakuMvara bAI dharmapatnI seTha rAjamalajI lalavAnI, bahana zAMtAbAI rAnIvAlA, so0 vasundharAdevI dhumAle, abdula rajAka khA~ ema. ela. e. bAhara se padhAre the| zrI andula rajAka khA~ kA bhASaNa ahiMsApara huaa| zradaya zrIkRSNadAsa bAjU, satyabhaka darabArI lAlajI ke vyAkhyAna bhI hue / varSA myunisipailiTI ke adhyayakSa zrI gaMgAvizana bajAja, tAlukA kA~gresa kameTI ke adhyada zrI zivarAja cUr3IvAle bhI padhAre the| isa avasara para kisI prakAra bhI candA nahIM liyA gyaa| prabandha kA saba kharca ciraMjIlAlajI baDajAte ne kiyA / yoM to isa adhivezana meM 13 prastAva hue| ullekhanIya prastAva nimnalikhita the| (naM. 1)-dhArmika bhaMDAroM meM jo rupayA jamA hai, usakA upayoga jaina sAhitya pracAra, dharma pracAra, prAcIna granthodAra, baina dharma sambandhI vidyA pracAra meM kiyA jaae| (naM.5)-baba taka jaina samAja ke chAtra paraspara milakara vidyAdhyayana nahIM kareMge, taba taka ekatA, prema-vardhana nahIM ho sakatA / ataeva maNDala ko rAya meM jaina yUnivarsiTI, kAleja, hAIskUla Adi sammilita saMsthAeM honI cAhie jisameM bainadharma ke mUla siddhAnta par3hAe jAyeM bina siddhAntoM meM digambara zvetAmbara sAmpradAyika meda nahIM hai / tathA vyavahAra dharma kI rItiyoM meM jo matabheda hai, unapara samaSTi rakhanA sikhalAyA bAe / yaha maNDala ktamAna jaina samAja ke saMcAlakoM se nivedana karatA hai ki vaha isa uddezya kI pUrti saMsthAoM meM kreN| (naM. 6.) samAja meM vidhavAoM kI dazA bahuta zocanIya hai / unake *udAra ke liye ucita hai ki vidhavA aAzrama kholakara unakA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ bovana sudhAra kareM; bisase unheM kabhI vidharmI hone kA avasara prApta na ho| bAIsavA~ adhivezana bAIsavA~ adhivezana 7 maI 1938 ko varuDa tahasIla morasI (amarAvatI meM ) bhaiyyAlAlabo mAMDavagaDe ke sabhApatitva meM huA, pAsa-pAsa ke sthAnoM ke karIba 300 jaina A gaye the / ajainoM kI sakhyA bhI itanI hI thI / kAraMjA zrAvikAzrama kI vyavatI bAIjI ne prabhAvazAlI vyAkhyAna diyA / teIsavA~ adhivezana teIsavA~ adhivezana yavatamAla TAuna hAla meM sAla 1640 meM bhI RSabhasAvanI kAle ke sabhApatitva meM huA / seTha tArAcanda surAnA presIDenTa myunisipala kameTI svAgata samiti ke adhyakSa the| isa adhivezana meM mahAmaNDala ne apane prastAvoM meM nimna ghoSaNA kI 1. pratyeka vyakti zuddha zarIra, zuddha vastra, zuddha dravya se, vinayapUrvaka, vidhAnAnusAra, jaina mandira meM prakSAla pUnA kA adhikArI hai / usake isa dhArmika adhikAra meM vighna bAdhA lAne se darzanAvaraNIya, zanAvaraNIya mohanIya antarAya karma kA bandhana hotA hai / 2. vartamAna paristhiti meM vahA~ jaina mandira maujUda hai, vahA~ nayI mandira, yA naI vedI banavAnA bilkula anAvazyaka hai / 3. pAti sudhAra ke liye nimna prayatna mahAmaNDala karegA / (1) sAmpradAyika vicAra gauNa karake zAkhA maMDaloM kI sthApanA / (2) samasta jaina samAja meM berokaToka roTI-beTI vyavahAra / (3) jaina dharma, jaina sAhitya, prAcIna zAstra aura sAmAnya zikSA pracAgarthadeva dravya kA jo maMdiroM meM jamA hai sadupayoga ho / (8) jaina tIrtha kSetra-sambandhI jhagar3oM kA pArasparika samajhautA / .. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200000000000000000000000 56666666666666666666666666550600000 zrI0 bhaiyyAlAla baruDa (amarAvatI) adhivezana 1638 ke sabhAdhyakSa
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 33 ) (5) strIzikSA kA samucita prabandha aura vidhavA aura anAtha kI rakSA tathA sahAyatA / (6) paradA prathA kA haTAnA / (7) berojagAra bainiyoM ko rojagAra se lagAnA | (5) janma-maraNa bhoja prathA ko dUra karanA / (1) janma, vivAha zrAdi gharelU utsavoM meM vyartha vyaya rokanA / (10) bAla vivAha, vRddha vivAha tathA anamela vivAha kI prathA ko banda karanA / (11) jAti bahiSkAra ke dastUra ko haTAnA / (12) bhAratIya sAmAjika prabandha meM, arthAt kendrIya, prAntIya dhArA sabhA, DisTrikTa boDaM grAma paMcAyata zrAdi meM bhAga lenA / caubIsavA~ adhivezana caubIsavA~ adhivezana 5 maI 1944 ko dezabhakta seTha khuzAlacaMda bI khabAMcI ema. ela. e. ( M. LA.) ke sabhApatitva meM vardhA meM huzrA / savajekTa kamiTI kI mITiMga bajAja-vADI meM huI aura mahAmaNDala kA khulA balasA tilaka bhavana ( TAuna hAla ) meM ! ullekhanIya prastAva yaha the / (v) digambara zvetAmbara dhArmika parva para milakara sAptAhika yA mAsika sAmUhika prArthanA kI jAya / (6) mahAmaNDala kA pratyeka sadasya pUrNa zakti se prayatna kare ki tIrthakSetra sambandhI saba mukadameM paMcAyatI nyAyAlaya dvArA nirNIta kiye jAya~, vaha nirmAya pratyeka jaina ko mAnya ho / koI mukadamA sarakArI kacaharI meM na jAne pAve / (7) bisa kisI jaina maMdira yA anya nahIM rakkhA gayA ho, yA usameM sandeha ho, yA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat saMsthA kA hisAba sApha zradhikArIvarga ke sAmane www.umaragyanbhandar.com
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 34 ) peza na kiyA gayA ho, usa hisAba ko ThIka karAkara prakAzita karAyA bAya / jaina maMdiroM meM jo rupayA jamA hai usakA jaina sAhitya tathA baina kRti kI rakSA aura pracAra meM sadupayoga kiyA jAya ! (8) gambhIramala pAMDyA ne jo vivAha nAbAliga kanyA se jabarana usako anumati viruddha kiyA hai usako mahAmaNDala ghRNita ghoSita karatA hai| yadyapi sarakArI adAlata se vaha vivAha ThIka mAnA gayA hai tathApi maNDala usako nIti viruddha, samAjonnati meM hAnikAraka, anucita, aura dharma viruddha mAnatA hai / jaina samAja aura kendrIya ghArA sabhA se maNDala anurodha karatA hai ki pracalita kAnUna meM isa prakAra sudhAra kiyA jAe aura aisI yojanA prati zIghra kI bAya ki AindA aise atyAcAra na hone pAveM! (1) jaina samAja kA asaMkhya rupayA dharma prabhAvanA ke nAma para paMca kalyANaka, bimba pratiSThA, rathayAtrA, gajaratha Adi utsavoM meM kharca hotA hai / kitane hI sthAnoM meM mandiroM aura mUrtiyoM kI rakSA aura pUjA kA ucita prabandha nahIM hai / maNDala prastAva karatA hai ki jaina samAja kI vicAra dhArA meM isa prakAra parivartana kiyA bAya ki dharmaniSTha loga apanA dhana maujUdA prAcIna mUrtiyoM aura mandiroM kI khoja, jIrNoddhAra, rakSA aura suprabandha meM lagAveM / (10) dhArmika vAtsalya, sAmAjika prema aura sahayoga kI vRddhi ke liye antarjAtIya, aura aMtarasAmpradAyika vivAha aura sahabhova kI AvazyakatA hai| paccIsavA~ adhivezana pacIsavA~ adhivezana tA. 25, 26 apraila 1945 ko DAkTara hIrA lAlajI jaina ema0 e0, ela0 ela0 bI0, DI. liTa prophesara mArisa kAlina nAgapura ke sabhApatitva meM gADaravAdA meM mahAbIra bayaMtI ke samAroha para bahuta hI zAna aura ThAThabATa se huA / prAtaH prabhAta pherIta Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ " zrI0 DAkTara hIrAlAla, ema0e0, ela-ela0 bI0, DI0 liTa. gADaravADA adhivezana 1645 ke sabhAdhyakSa RTO ......
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 35 ) tatpAzcAta bhagavAna kI savArI pAlakI meM, upadezIya bhajana maMDalI sahita bAjAroM meM niklii| pAlakI ke pIche mahilA-maDalI bhI bhajana kahatI huI calato yo| zAma ko maMDala ke adhyakSa prophesara hIrAlAla tathA mAnikalAlajI kocara vakIla narasiMhapura adhyakSa, svAgata samiti kI savArI nava nirmita, susajjita chatarodAra ratha meM nikalI, jisako eka baila Age aura bAraha bor3I baila pIche, kula paccIsa baila milakara khIMca rahe the| sArathI kA mAnanIya pada zrIyuta seTha lAlajI bhAI ne grahaNa kiyA thaa| ratha ke sAtha-sAtha jaina tathA abaina banatA hajAroM kI saMkhyA meM aura jaina mahilA maMDalI ratha ke pIche thii| bAjAroM, dUkAnoM aura makAnoM para darzakoM kI bhIr3a thI / sAtha-sAtha baiMDa bAjA, bhajana tathA jayakAra zanda to hote hI the| gallAmaMDI ke vizAla maidAna meM sabhA maMDapa banAyA gayA thaa| maDI ke saba tarapha makAnoM para dIpAvalI jagamagAhaTa kara rahI thii| zabda prasAraka yaMtra Microphone) bhI lagAyA gayA thaa| maGgalAcaraNapUrvaka bAraha kanyAoM ne milakara svAgata gAna gAyA thA ? svAgatAdhyakSa ke bhASaNa ho jAne para, hIrAlAlajI ne DeDha ghaMTe taka dhArA pravAha maulika pravacana kiyA ! ahiMsA, syAdavAda, karma siddhAnta, aparigraha, vAtsalya, vizvaprema, sAmAjika ekatA Adi viSayoM para sarala zabdoM meM, spaSTa svara se, hRdayagrAhI, asAdhAraNa aisA maukhika vyAkhyAna kiyA ki bAla-vRddha, strI puruSa saca hI jI lagA kara sunate rhe| rAta ko karIba gyAraha baje zrIyuta ajitaprasAda dvArA bhagavAna mahAvIra jIvana aura kucha sAmAjika viSayoM para bhASaNa hokara sabhA samApta huii| dUsare dina 56 tA0 ko rAya sAheba seTha zrIkRSNadAsajI ke dIvAnakhAne para viSaya-nirdhAriNI samiti kI baiThaka karIba 12 baje. taka huii| rAtri ko maNDala kA khulA adhivezana huaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthAnIya bhAiyoM kA utsAha, prema aura pArasparika bhrAtR-bhAva ullekhanIya thaa| digambara, zvetAmbara, sthAnakavAsI, tAraNa paMthI, jaina, ajaina saba isa mahotsava meM sammilita hokara kAma kara rahe the| chabbIsavA~ adhivezana caita sudI 12 va 13, tA0 13, 14 apraila 1946 ko iTArasI meM bhArata ke suprasiddha vyApArI sAhU bhaiyA~saprasAdajI ke sabhApatitva meM 26vA~ adhivezana sampanna huaa| sabhApati mahodaya kA svAgata iTArasI kI samasta jaina samAja va bAhara se Aye hue pratinidhivarga ne relave pleTaphArma para kiyaa| svAgatAdhyakSa zrI0 dIpacaMdajI goThI ne phUlamAlA phnaaii| sabhApatijI ko zrI0 dIpacaMdajI goThI ke susajjita nivAsa sthAna para ThaharAyA gayA / dopahara ko 2 baje se 6 baje taka kAryakartAoM kI sabhA huI, jisameM bAhara se Aye hue sajjanoM kA paricaya karAyA gyaa| isa sabhA meM aneka viSayoM para khule mana se parAmarza huaa| rAta ko 8 baje adhivezana kA kArya zurU huaa| svAgata gAna ke pazcAt svagatAdhyakSa kA bhASaNa hushraa| sabhApati mahodaya ne apane chape hue vyAkhyAna meM jaina samAja ke saMgaThana aura bhalAI ke lie aneka mArga sujhAyeM / pradhAna mantrI seTha ciraMjIlAlabI caravAte ne gata varSa kA vivaraNa par3hA / 15 ko subaha 8 baje sabhApatijI kA julUsa moTara meM nikAlA gyaa| jagaha-jagaha para utsAhapUrvaka vizeSa svAgata huzrI / 6 baje se prastAvoM para vicAra vinimaya huzrA / 3 baje adhivezana kA kArya zurU haa| rAta ko 8 baje se mahAvIra jayaMtI kA utsava humA / sthAnIya aura bAhara se Aye hue vidvAnoM ke bhASaNa, kavitA aura gAna hue / hIrAlAlajI ne apanI putrI kI sagAI utsAhI yuvaka svAgata maMtrI zikharacaMda se kii| sammelana ke suavasara para yaha suprathA anukaraNIya hai| paMDita jitaprasAdajIsa ne kanyA ko prAzIrvAda diyaa| pradhAna maMtrI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ RODE zrI0 sAhu zreyAMsa prasAda iTArasI adhivezana 1646 ke sabhAdhyakSa Shree Sudharmaswami Garband ala Surawwwurategyanbhandar con
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ e Porton 300 DODO Dog "000000 OOO OOOOooooooooooooo 00000000000000000000 300004 PohOOOOOOOOOOOOOOO of COOOOOOOOoo oooo ooood DO OO GOOD OO OOOoC oo Oolo Oo o 0 o 0 O og 20 KA OO DO O O ooooooooooo seTha ciraMjIlAla baDajAte pradhAna maMtrI oooooo OOO OD 0 00 1o 000000000 0 OOoodoo 6DQOOOOOO000 Don DOO .01 ODOC OOOOO00000000
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ seTha ciraMjIlAlacI baDajAte ko mAnapatra 50017 kI thailoke sAtha arpaNa kiyA gyaa| unhoMne mAnapatra kA AbhAra mAnA, apanI kamajoriyoM kA bikra karate hue / arpita thailI meM 1000) apanI ora se milAkara isa taraha 6001) maMDala ke sabhApati sAhU zrI0 bhaiyA~saprasAdajI ko maMDala ke kArya ke lie sauMpa diye seTha ciraMjIlAlajI kA yaha tyAga aura pUrNa lagana ke sAtha maMDala kI sevAe~ sarAhanIya hai / lAuDaspIkara kA intajAma thA, cA~danI rAta thii| ___ isa varSa se maMDala ke pradhAna mantrI kA bhAra zrI suganacaMda tuNAvata ko sauMpA gayA hai| kucha prastAva ullikhita kiye jAte haiM / naM.1-yaha adhivezana gata 1942 agasta ke rASTrIya mahAprAndolana meM pAMDalA nivAsI udayacaMda jI, gar3hAkoTA nivAsI mohanalAlapI tathA anajAna jaina voroM aura zahIdoM ke prati zraddhAMjila apita karatA hai| na.2-jaina samAna ke Adarza tapasvI vidvAna AcArya zrI 108 kuMthusAgarajI, prAcArya zrI zAntisAgarajI chAnI, sUrajabhAnajI vakIla, vizvambharadAsabI gArgIya jhAMsI ke asAmayika nidhana para mahAmaMDala ko atyanta zoka huA hai / ina vibhUtiyoM ke avasAna se samAja zakti kI bahuta cati huI hai| naM. 3-bhArata jaina mahAmaDala kI yaha sabhA kendriIya, prAntIya sarakAra se aura dezI rajavAr3oM se prArthanA karatI hai, ki zrI. bhagavAna mahAvIra jayantI, caitra zukla 13, ko sArvajanika chuTTI ghoSita kara dI jAe / na.-akhaMDa jaina samAja kI mahatvAkAMkSA kI pratIka dhvajA sira kI baay| na.5-sAmAjika jIvana kI naI AvazyakatAoM, dhAraNAoM aura mAnyatAoM ke mutAbika sAmUhika vivAha-prathA kA pracAra kiyA jaaye| yogya yuvaka yuvatiyoM kA sAmUhika vivAha, eka maNDapa meM eka sAtha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 38 ) karAne kI vyavasthA kI jAve / jahA~ taka ho sake maNDala ke adhivezana ke sAtha hI vaha kArya sampanna kiyA jAya / na.6-samasta jaina samAja meM sneha, ekatA, saMgaThana tathA abhyudaya kA vizeSa dhyAna rakhate hue yaha mahAmaNDala nIce likhe borDa, kendrIya, prAntIya, tathA vividha rajavAr3oM meM sthApita karane kA prastAva karatA hai / 1. baina zrovara sIz2a borDa, 2. ejukezana borDa, 3. ekonomika rilIpha borDa 4. poliTikala borDa, 5. vAlanTiyara borDa, 6. meDikala borDa / mahAmaNDala ke anuzAsana meM inako sthApita karane tathA unakA kArya sucAru rUpa se calAne kA adhikAra zrI. em0 bI0 mahAjana vakIla zrAkolA ko diyA jAtA hai| akhila bhArata jaina samAja kI sarva saMsthAoM se prAzA hai ki, ve isa kArya meM pUrNa sahayoga deNgii| naM.7-maNDala anubhava karatA hai ki, samaya aura paristhitiyoM ko dekhate hue hameM apane bahuta se dhArmika karmakAMDoM meM kAphI mitavyayatA kI jarUrata hai| isa haSTi se yaha Avazyaka hai ki, jahA~ taka bane, paMcakalyANaka pratiSThA, gajaratha, Adi banda kiye jAe~, aura jahA~ kahIM bhI naye mandira banAye jAyeM vahA~ pUrvapratiSThita mUrti kisI anya mandira se lekara virAjamAna kara dI jAya / pUrva sthApita mandira ke paMcoM ko naye mandira ke liye mUti dene meM garva kA anabhava karanA cAhie / naM.8-aprela mahIne meM bhopAla riyAsata ke guMDoM dvArA jaina va anya samAja aura unake mandiroM para ghora atyAcAra ko sunakara mahAmaNDala ko bar3A duHkha huaA hai / vaha ummIda karatA hai ki riyAsata ke adhikArI isa atyAcAra para vizeSa khayAla rakhate hue jalda se jalda prabhAvazAlI prabandha kreNge| jisase yaha avivekazAlI paristhiti jaldI dUra ho / naM.1-deza meM bhayAnaka ana kI kamI ko yaha adhivezana cintA kI dRSTise dekhatA huA janatA se anurodha karatA hai, ki khetI, va gopAlana ke udyoga ko apanAkara zuddha khAdya aura anya upayogI vastue~ adhikAdhika upjaaveN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ MITHI IRITTA zrI kundanamala, zobhAcanda phIrodiyA, spIkara bAmbe lejisleTiva aisembalI haidarAbAda dakSiNa adhivezana 1646 ke sabhAdhyakSa - - - - - - - -
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 36 ) naM. 10-maNDala kI rAya meM aba vaha samaya A cukA hai jaba jaina samAja ke saba phirakoM ke loga apane apane sAmAjika aura dhArmika utsava ekatrita hokara, eka hI jagaha milakara eka vizAla jaina saMgha ke rUpa meM prAyojita kareM / maNDala saba jagaha kI paMcAyatoM ko aise kAryoM meM yayA zakti sahayoga detA rhegaa| ___na. 11-yaha adhivezana kAMgresa ko deza kI eka mAtra pratinidhi saMsthA mAnatA huA jaina banatA se anurodha karatA hai ki, kAMgresa kArya meM yathAzakti pUrNa sahayoga de| na. 12--yaha maNDala mAnanIya sabhApati ko adhikAra detA hai ki, ve 21 AdamiyoM kI eka prabandhakAriNI kamiTI sthApita kreN| __sattAIsavA~ adhivezana ___ mahAmaNDala kA sattAIsavA~ adhivezana 2, 3, 4 aparaila 1957 ko zrI kundanamala zobhAcanda phIrodiyA, svIkAra bambaI lejisleTiva aisembalI ke sabhApatitva meM haidarAbAda ( dakSiNa ). nagara meM hone ko hai / svAgata samiti ke adhyakSa zrIyuta seTha raghunAtha mala baikara haiN| aura zrI viravI canda caudharI svAgata mantrI haiM / upasaMhAra 1921 se 1626 taka maiM kauTumbaka saMkaToM meM aura zrI sammeda zikhara kesa meM, zrI bairisTara cambata rAya ke sAtha lagA rahA, zrIyut yugamandharalAla bainI ko indaura hAIkorTa kI babI se avakAza na milA anya kAryakartA bhI vividha prakAra vyasta rahe, aura 6 barasa taka maNDala kA adhivezana na ho skaa| 1927 meM mujhe kucha avakAza milane para bIkAnera meM adhivezana kA Ayojana zrI vADolAla motIlAla zAha ke sabhApatitva meM ho sakI / zrI yugamandharalAla jainI kA zarIrAnta 1927 meM ho gayA thaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ / 40 ) 1928 se 1935 taka, 8 barasa, mujhe zrI sammedAcala, pAvApurI, rAjagRhI tIrthakSetra sambandhita mukadamoM, bIkAnera hAIkorTa kI bajI, lAhaura hAIkorTa meM DAkTara sara motIsAgara ke daphtara ke kAma, haidarAbAda meM muni caya sAgara ke bihAra pratibandha ke mukadameM, Adi se avakAza na pilane ke kAraNa adhivezana na ho sakA / 1641. 1942, 1943 meM bhI adhivezana na ho sakA / 17 barasa adhivezana na honA avazya khedajanaka hai| isakA mukhya kAraNa yaha thA ki tIrthakSetra-sambandhI mukadamoM ke kAraNa zvetAmbarIya bhAiyoM se jo sahayoga milatA thA, vaha kama ho gayA thaa| vizeSa harSa kA avasara hai ki mahAmaNDala kA 57vA~ adhivezana haidarAbAda ( dakSiNa ) meM zrI kundanamala zotrAcanda phorodiyA ke sabhApatitva meM mArca 2, 3, 4, aparaila 1947 ko ho rahA hai / mahAmaNDala ke adhivezana sUrata, aura bambaI meM to ho cuke haiM / yaha pahalA avasara hai ki maNDala apane janma sthAna se hajAroM kosa dUrastha dakSiNa deza kI eka mahAna dezIya riyAsata meM Amantrita kiyA gayA hai| yaha isa bAta kA zubha pratIka hai ki mahAmaNDala kI priyatA jaina samAja meM phaila rahI hai| ___ vAstavika bAta yaha hai ki jaina samAna meM bitanI bhI pragati aura unnati huI hai, usakA zreya maNDala ke kAryakartAoM ko hai, maNDala ke kAryakartAoM ne digambara jaina mahAsabhA ko calAyA, baba mahAsabhA para eka svArthI saMkucita vicAra vAle dala ne adhikAra jamA liyA, to maNDala ke kAryakatAoM ne hI di0jaina pariSada kI sthApanA ko / pArA kA jaina siddhAnta bhavana, haraprasAda, baina DigarI kAlija, vIra vAlA vizrAma, aura bambaI meM zrAvikAbhama, ilAhAbAda, lAhaura, AgarA meM baina chAtrAlaya zrAdi ke sthApana karane vAle maNDala ke kAryakartA ho the / mahAmaMDala ke uddezya saMcita tathA vyApaka zandoM meM [1] jaina samAja meM ekatA aura unnati, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ P)200 00 oo 000010 00000 00 ecoralia zrI0 cetanadAsa, bI e0, sI0 TI0 pradhAna maMtrI Joo0 00 00 00 00 00 0.0
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ / 2] jaina dharma kI rakSA aura pracAra hai| ina do uddezyoM kI pUrti meM mahAmaMDala pichale 47 varSa se vibhinna prakAra prayatna karatA A rahA hai jaisA isake una prastAvoM se vidita hogA vo ullikhita kiye gae haiN| prastAvoM kA yuga gyaa| kAya karane kA samaya A gayA / sAhasI yuvakoM kA dharma hai ki jo mArmika prastAva maMDala ne svIkRta yA ghoSita kiye haiM, unako kAryarUpa meM pariNanamana karake dikhA deN| _____ rUr3hiyoM kA yuga bhI bIta cukA ! yuvaka-saMgha, dravya, kSetra, kAla bhAva para dRSTi rakhate hue samaya kI gati, vidhi, mA~ga ke anusAra bar3hatA cle| maMDala kI nIti udAra hai| usakA kAryakSetra vyApaka hai| usakA mArga sIghA, spaSTa, ujjvala hai| usakA vaktavya spaSTa hai| choTI nimUla bAtoM meM meda buddhi ko tyAgo / mUla siddhAntoM meM 'ekatA para jora do| milakara, ekadila hokara, eka sAtha kAma meM laga cAo, vijaya tumhAre hAtha meM hai| jaina jayatu zAsanam lakhanaU. 3 ajitaprasAda / ajitAbhrama phAlguNa pUrNimA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa (1) prastAva tathA kAryasUcI, samaya kramAnusAra 1866 1-jAti va sampradAya meda-bhAva gauNa karake, bainamAtra meM pArasparika sambandha pracAra / 2-jaina anAthAlaya kI sthApanA / 1600 3-pratyeka jaina, cAhe vaha aMgrejI bhASA jAnatA ho yA nahIM, isa saMsthA kA sadasya hone kA adhikArI hai| 4-hindI jaina gajeTa kA eka kror3a para a~grejI bhASA meM saMsthA ke mukhapatra rUpa, prakAzita kiyA jAya / 5-kAma karane ke icchuka berojagAra zikSita jainiyoM kI sUcI banAI jaave| 6-jaina dharma ke mukhya siddhAnta aura mAnyatA spaSTa sarala bhASA meM pustakAkAra prakAzita hoN| 7-samasta jIva dayA pracAraka aura madya-niSedhaka saMsthAnoM se sahayoga aura patra-vyavahAra kiyA jAya / 1601 8-bhAratIya sarakAra ko likhA jAya ki samasta gaNanA pradhAna saMgraha. pustakoM meM bainiyoM ke liye alaga stambha banAyA jAya / 1902 6-paMjAba, baMgAla, saMyukta, madarAsa, rAjapUtAnA, madhya prAnta, bambaI meM sAta prAntIya zAkhA kI sthApanA / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 43 ) 10 -- agrejI saMskRta zikSA prApti ke liye svarNapadaka bheTa kiye gae / 11 --- vidhavA sahAyaka koSa kI sthApanA / 12 - zrArA meM jaina siddhAnta bhavana / 13 - banArasa meM syAdvAda mahAvidyAlaya | 1603 14 - anAthAlaya meraTha se hisAra zrA gayA / 15 - zvetAmbara kAnpharensa ne sahayoga vacana diyA / - 16 - vivAhAdi sAmAjika tathA dhArmika utsavoM para sAdagI aura mitavyayatA se kAma kiyA jAve / 17 - jaina gajeTa, a~grejI bhASA meM, zrI je0 ela0 jainI ke sampAdakatva meM svatantra rUpa se nikalane lagA / 1- - samAcAra patra, aitihAsika skUlI pustaka, anya pustaka Adi dvArA, jo prahAra jaina dharma para hote rahate haiM, unase jaina dharma kI rakSA, aura una prahAroM kA uttara dene ke liye zrI jagata prasAda ema0 sI0 ke sabhApatitva meM eka kameTI kAyama huI ! 1604 16 - digambara zvetAmbara samAja meM pAraharika sAmAjika vyavahAra, aura rAjanaitika kAryoM meM sahayoga honA zrAvazyaka hai / zrahiMsA aparigraha, syAdvAda, karma siddhAnta Adi nirvivAda viSayoM para sArvamAnya siddhAnta kA prakAzana honA bAMchanIya hai / 1605 20- rAya sAheba phUlacaMda rAya lakhana nivAsI ne do barasa taka 100) mAsika chAtravRtti jaina yutraka ko jo jApAna bAkara zraudyogika zikSA prApta kare, dene kI ghoSaNA kI / 21- jainiyoM ke liye videza meM samudra pAra karake jAne kA mArga khula gayA / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 44 ) 22-zivA pracArArtha udAratayA dAna diyA gayA / 23-puruSoM ne mahilA sabhA meM, aura mahilAoM ne puruSa sabhA meM vyAkhyAna diye| 24-cAlIsa padaka kI ghoSaNA / 25-syAdAda vidyAlaya meM raha kara hindu kAlija meM zikSA prApta . karane ke liye pArA nivAsI bAbU devakumAracI ne chAtravRtti kI ghoSaNA kii| 26-jaina mahilAratna zrImatI magana bAI jI ko mahAsabhA kI tarapha se 50) kA svrnnpdk| 27-strI zikSA pracAra ke liye nimna upAyoM kI yojanA ko bAya / (ka) sthAnIya kanyAzAlA sthApita kI jAveM / (kha) adhyApikA nayyAra kI bAyeM / (ga) parIkSA kmettii| (gha) pratyeka sadasya apanI patnI, bahana, beTI ko par3hAve / (ca) pAritoSaka aura chAtravRtti / (cha) paThanIya pustaka nirmANa / (ja) praur3ha mahilAoM ko unake gharoM para zikSA dAna / (jha) mahilA-zAstra sabhA / (Ta) mahilA-kArIgarI kI pradarzinI / (8) asamartha vidhavAoM kI sahAyatA / (Da) uparollikhita kAryoM ke liye koSa / 28-pratyeka jaina ko apanI zraddhAnusAra deva-darzana, pUjana, zAstra-sva dhyAya sAmAyika Adi aAvazyaka dhArmika kArya avazya karane caahiye| 1906 26-zrIyut sakhIcandabI (di. insapekTara jenarala. pulisa vihAra ) / bIvadayA pracAriNI sabhA AgarA ke sabhApati, jIvadayA vibhAga ke matrI niyata kiye gaye / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ mll llh llh prabandhakAriNI samiti ke sadasya * * * llh >> l l l l lh zrImatI vidyAvatI devariyA zrI takhtamala jI bo0 e0, ela-ela0 bI0 llh llh llh llh llh llh llh ll`lj zrI vijayasiMha nAhara ema0 ela0 e0
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1907 30-zvetAmbara kAMpharensa ke panmadAtA, zrIyut gulAbacanda dahA sabhApati kA vyAsthAna, sAmAbika, vyavahArika ektaa| 31-13 barasa se kama kanyA kA, 18 barasa se kama kumAra kA vivAha na ho| 32-vivAha aura maraNa samaya vyartha vyaya rokA bAya / 33-vezyA nRtya banda kiyA jAya / 34-vRddha puruSa kA bAlikA se vivAha banda ho / 35-paradA-prathA haTA dI jAya / 36-samAja meM anaikya phailAnevAle tIrthakSetra sambandhita, kacaharI meM mukadamebAjI kA anta karane ke liye zvetAmbara kAMpharensa aura digambara mahAsabhA ke 6-6 sadasyoM kI kameTI banAI bAya / 37-sAmpradAyika pakSa-pAta se prerita hokara, dharma kI Ar3a meM jo pArasparika ASAta pratighAta kiye jAte haiM vaha baMda hone cAhiye / 38-yaha dekhakara ki samAja kA lAkhoM rupayA tIrthacetroM ke nAma para vividha prakAra ke khAtoM meM vyaktiyoM ke pAsa par3A huA hai, usa dravya kI surakSA aura sadupayoga ke vicAra se ucita pratIta hotA hai ki samasta deva dravya eka seMTrala jaina baiMka meM rakhA jAya / aura usa baiMka kI sthAnIya zAkhA mukhya sthAnoM meM sthApita ho / 31-baina samAja ke pratinidhi, samAja kI tarapha se nirvAcita hokara seMTrala aura prAviMziyala kAunsiloM meM liye jAyeM / 1600 40-tIrthakSetra-sambandhI vivAdastha viSayoM ke nirNayArtha paMcAyata kI sthApanA / 41-meraTha meM baina chAtrAlaya kI sthApanA / 42-adhyApikA tayyAra karane ke liye vidhavA mahilAoM ko chAtravRtti pradAna / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 46 ) 1610 43-saMsthA kA nAma yagamensa aisosiyezana kI jagaha bhArata jaina mahA maMDala rakhA gayA / aMgrejI bhASA meM All-India Jain Association kahA jaaygaa| 44-hastinApura RSabha brahmacaryAzrama ko sthApanA kA nizcaya / 1911 45-dassA-prakSAla-pUjA-adhikAra kA aAndolana / 1913 46-zrImatI maganabAIjI ko "jaina mahilA ratna" ko padavI bheMTa kI 47-DAkTara haramana jaikobI ko "jaina darzana divAkara" pada se vibhUSita kiyA gayA / 48-DAkTara satIzacandra vidyAbhUSaNa ko "siddhAnta mahodadhi" upAdhi se sammAnita kiyA gayA / 49-rAya bahAdura seTha kalyANa malajI indaura ko "dAnavIra" pada arpita kiyA gyaa| .50-brahmacArI zItalaprasAdajI kA sammAna unako "jaina dharma bhUSaNa" kI upAdhi se bAda jaga-kesarI paMDita gopAladAsa baraiyA dvArA kiyA gayA / :51-siddhAnta bhavana pArA ke jaina purAtatva sUcaka vastuoM kI prdshinii| 1615 . 52-zvetAmbara-digambara-sthAnaka-vAsI sabhI sampradAya ke jainoM ne bambaI nagara meM khyAti prApta DAkTara khushaalbhaaii| zAha ke sabhApatitva meM, sAmpradAyika bhedabhAva ko gauNa karake, milajula kara kAma kiyA / -53-mahAtmA gAMdhI bambaI adhivezana meM pdhaare| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ (47) 1916 54-bIsa barasa se kama umara ke lar3ake kA, aura 14 se kama kI lar3akI kA vivAha na kiyA jAya / 1616 55-pacapana carasa se Upara puruSa kA, aura jisake putra ho usakA 45 barasa se Upara kI umara meM punarvivAha na ho| 56-jaina bAtiyoM meM pArasparika vivAha tathA bhojana pracAra kiyA jAya / 57-vivAha aura dehAnta sambandhita rivAjoM meM yathA sambhava sAdagI baratI bAya; aura anAvazyaka rItiyA~ banda kI jAya / 58-lar3akA yA lar3akI vAle ko, kisI prakAra bhI bahumUlya nakada yA dravya kA pradarzana karane se rokA jAya / 1-vivAha yA mauta ke avasaroM para apanI zakti se adhika kharca kA rivAja, aura marane para birAdarI kA bhojana rokA bAya / 60-jaina tIrtho, mandiroM, aura saMsthAoM kA hisAba jA~ca kiyA bAkara jaina samAcAra-patroM meM prakAzita kiyA cAya / 61-hisAra nivAsI zrI0 ugrasena vakIla ne seTrala jaina kAliba sthApana karane ke liye 10000) dAna kI ghoSaNA kii| 1617 62-lokamAnya tilaka mahArAja aura mAnanIya khAparDe kalakacA adhivezana meM padhAre, aura bhASaNa diye| 1618 63-mahAmaMDala kA pratyeka sadasya pUrNa zaktitaH prayatna karegA ki tIrthakSetra sambandhI vivAdoM kA pArasparika samajhaute se paMcoM dvArA nirNaya kara diyA baay|| 63-a-pratyeka sadasya pUrNa prayatna karegA ki bhinna jaina cAtiyoM aura sampradAyoM meM vivAhAdi sAmAjika sambandha kiye jaaveN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 48 ) 64-pratyeka sadasya anya sampradAyoM ke dhArmika parva meM sammilita humA kregaa| 1938 65-vivAhotsava meM mahAmaMDala adhivezana kiyA gayA / 16-dhArmika bhaMDAroM meM po rupayA jamA hai, usakA upayoga jaina sAhitya pracAra, prAcIna granyoddhAra, jaina dharma-sambandhI vidyA pracAra meM kiyA jaae| 67-vartamAna paristhiti meM jahA~ jaina mandira maujUda hai, vahA~ nayA mandira yA naI bedI banavAnA bilkula anAvazyaka hai| 68-jAti vahiSkAra ke dastUra ko dUra karanA / 1944 69-digambara zvetAmbara dhArmika parva para milakara, sAtAhika yA mAsika sAmUhika prArthanA kI paay| 70-mahAma Dala kA pratyeka sadasya pUrNa zakti se prayatna kare ki tIrtha kSetra sambandhI saba mukadame paMcAyatI nyAyAlaya dvArA nirNaya kiye bAyaM / vaha nirNaya pratyeka jaina ko mAnya ho| koI mukadamA sarakArI kacaharI meM na jAne paave| 71-jisa kisI jaina mandira yA anya saMsthA kA hisAba sApha nahIM rakhA gayA ho, yA usameM sandeha ho, yA adhikArIvarga ke sAmane peza na kiyA gayA ho, usa hisAba ko ThIka karAkara prakAzita karAyA jaay| 72- jaina samAna kA prasaMkhyA rupayA dharma prabhAvanA ke nAma para, paMca kalyANaka, vimba pratiSThA, rathayAtrA, gajaratha aAdi utsavoM meM kharca hotA hai| kitane hI sthAnoM meM mandiroM, mUrtiyoM kI rakSA aura pUjA kA ucita prabandha nahIM hai| maMDala prastAva karatA hai ki jaina samAja kI vicAradhArA meM isa prakAra parivartana kiyA pAya ki Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 4 ) dharmaniSTha loga apanA dhana maujUdA prAcIna mUrtiyoM aura mandiroM kI khoca, jIrNoddhAra, racA aura suprabandha meM lgaaveN| 72-dhArmika vAtsalya, sAmAjika prema aura sahayoga kI ddhi ke liye antarghAtIya, antara sAmpradAyika vivAha aura sahayoga kI AvazyakatA hai| 1946 74-agasta 1942 ke rASTrIya Andolana meM maMDalA nivAsI udaya candabI, gar3hAkoTA nivAsI sohanalAlabI, tathA anavAna baina vIroM aura zahIdoM ke prati zraddhAMjali / 75._mahAvIra jayantI ko sArvajanika chuTTI ke liye kendrIya, prAntIya tathA dezIya rajavAr3oM se anurodha / 76-akhaNDa caina samAja kI mahatvAkAMkSA kI pratIka eka jaina dhvajA kA nizcita rUpa sthira kiyA pAya / 77-sAmUhika vivAha kA pracAra-maNDala adhivezana para aise vivAhoM kA Ayojana / 78-mahAmaNDala ke anuzAsana meM, zrI ema0 bI0 mahAjana vakIla akolA dvArA baina ovarasIja borDa, ejukezana borDa, Ikonomika poliTikala, vAlaMTiyara borDa kI sthApanA / 76-jahA~ taka bane, paca kalyANaka vimba pratiSThA, gabaratha Adi banda kiye jAyeM, jahA~ kahIM nayA mandira banAyA jAya, vahA~ pUrva pratiSThita mUti kisI anya mandira se lekara virAjamAna kI pAya, pUrva sthApita mandira ke paMcoM ko naye mandira ke liye mUrti dene meM garva kA anubhava karanA cAhiye / 80-khetI, gopAlana ke udyoga ko apanAkara zuddha khAdya aura anya upayogI vastu adhikAdhika upajAI jAve / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 50 ) 81 - saba phirake apane sAmAjika aura dhArmika utsava para ekatrita hokara, eka hI jagaha, milakara eka vizAla jaina saMgha ke rUpa meM Ayojita kreN| maNDala saba jagaha kI paJcAyatoM ko aise kAryoM meM yathAzakti sahayoga detA rahegA / 82 - kAMgresa ko deza ko eka mAtra pratinidhi saMsthA mAnatA huA, jaina janatA se yaha maNDala anurodha karatA hai ki kAMgresa kArya meM yathAzakti pUrNa sahayoga de / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa (2) samaya-kramAnusAra adhivezanAdhyakSa tathA sthAna-sUcI saMkhyA san sthAna adhyakSa rAyabahAdura zrI sulatAna siMha Anarege maijisTeTa, dillI rAyasAheba phUlacanda rAya ekjekyUTiva injIniyara, lakhanaU 1900 | mathurA seTha dvArikadAsa raIsa, mathurA 1902 mathurA seTha dvArikAdAsa 1903 / hisAra rAyabahAdura sulatAnasiMhavI dillI 1904 | ambAlA abitaprasAda lakhanaU 1905 | sahAranapura seTha mANikacaMda je. pI. bambaI 1906 kalakacA lAlA rUpacada, sahAranapura / sUrata | zrI gulAbacada dahA bayapura Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 52 ) - - sthAna adhyakSa 1908 meraTha zrI bAMkelAla vakIla, hisAra 1610 | jayapura abitaprasAda, lakhanaU 1911 | mujaphpharanagara je. ela. jainI bairisTara sahAranapura 1913 | banArasa | 1955 | bambaI pro0 DAkTara khuzAla bhAI zAha 11 / lakhanaU zrI mANikacaMda vakIla, baina dharma bhUSaNa khaMDavA bA0 zItalaprasAdabI kalakacA 1918 bhI sUrajamalacI, haradA je. ela. cainI 1920 nAgapura bIkAnera vADIlAla motIlAla zAha lakhanaU seTha acalasihabI, AgarA 1938 | vardhA | seTha rAjamala lalavAnI, ema. ela. e.bAmanera 1938 | vaNDa; amarAvatI | zrI bhaiyAlAlabI mAMDavagar3e, baitula 1940 yavatamAla zrI RSama sAva kAle,ema.ela.e. 1144 | vardhA khuzAlacada khAMcI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 53 ) saMkhyA sana adhyakSa gADaravArA prophesara hIrAlAla ema. e. DI. liTa. nAgapura sAhu zreyAMsaprasAda bambaI | iTArasI 1947 | haidarAbAda dakSiNa | zrI kundanalAla zobhAcanda phIrodiyA spIkara bambaI levisleTiva kAunsila Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ citroM kA paricaya 18EE ke meraTha adhivezana ke adhyakSa svargIya rAya sAhaba phUlacanda rAya, B. A., C. E. supariTenDiMga haciniyarI ke pada se sarakArI penzana prApta kii| harIcanda hAI skUla kA bhavana apane pUjya pitAjI ke nAma se banavAyA / skUla kA saba kharacA dete rahe / aba bhI inakI jAyadAda se inake suputra zrI tilokacanda jaina harIcanda hAI skUla kA kharacA dete haiN| 1606 kalakattA adhivezana ke sabhAdhyakSa zrIyuta lAlA rUpacaMda, raIsa va jamIMdAra sahAranapura janma 1855- zarIrAnta 1906 sarala svabhAvI, udAra hRdaya, tIryasevaka, dayAsAgara | 1907 sUrata adhivezana ke sabhAdhyakSa zrIyut gulAbacada DhaDhA, M. A. banma 1867, ema. e. ilAhAbAda yUnivarsiTI 1890 cayapura rAjya meM-munsifa, nAz2ima, sivila jaja, cIpha minisTara suparinTeMDeMTa, inTelIjensa, posTa Aphisa ( khettarI) vibhaag| nembara, borDa, darabAra vakIla, bAbUzaila / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat ____www.umaragyanbhandar.com
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ bIkAnera rAjya meM-aikAunTeMTa-jenarala / gavAliyara rAjya meM-membara korTa-aApha-vAisa / bAMsavADA rAjya meM spezala Aphisara / jhAbumA rAjya meM-dovAna bAmbe maraceMTsa baiMka-ejeMTa raMgUna brAMca pUnA baiMka mainejara bAmbe brAMca samAja-sevA saMsthApaka-pAla iMDiyA jaina zvetAmbara kAnpharensa / usake pradhAna maMtrI 25 sAla taka / sabhAdhyakSa-prAntAya jaina zvetAmbara kAnpharensa peThApura adhivezana, 1905 / -vASika adhivezana (All India Jain Youngmens' Association) Ala iMDiyA jaina yaMgamensa aisosiyezana sUrata, 1607 / -mahArASTra prAntIya jaina zvetAmbara kAnpharensa ahamadanagara, 1633 / -vArSika adhivezana zrI zrAtmAnanda jaina gurukula paMjAba, gujarAMvAlA, 1935 / -akhila bhAratIya zrosavAla sammelana kalakacA 1937 / -mAnada adhiSThAtA zrI pArzvanAtha umeda baina bAlAbhama ummedapura maarvaadd'| 160 ambAlA tathA 1610 jayapura adhivezana ke sabhAdhyakSa ajitaprasAda, M. A. janma 1874. ema. e., ela.ela. bI. upAdhi 1865. vakIla hAI korTa ilAhAbAda, 1865. munsipha rAyabarelI 19010 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarakArI vakIla lakhanaU 1601 se 1916 taka bana hAIkorTa bIkAnera 1921-1630 / eDavokeTa cIpha korTa lakhanaU, hAI korTa paTanA, hAI korTa lAhaura / maMtrI aSama brahmacaryAzrama hastinApura 1911 se 1915 / sammedAcala kSetra ke pUjA kesa meM kalakatte gaye, 1914 / pAvApurI kesa meM paTanA gaye 1617 / zikharajI iMjakzana kesa meM, bairisTara campata rAya jaina ke sAtha hajArIbAga, rAMcI, paTanA hAIkorTa meM vakAlata kI 1623, 1924, 1928 / rAbagirI kesa meM vakAlata paTanA meM kI 1626 se 1928 / pAvApurI kesa meM paTanA, kalakattA meM vakAlata, tathA kamIzana meM kAma kiyA lakhanaU, bambaI, dillI Adi zaharoM meM / 1926-1929 / eDITara caina gajeTa 1912 se aba taka. DAirekTara seMTrala jaina pabliziMga hAusa, anitAbhama lakhanaU, 1926 se aba tk| maMtrI akhila bhAratavarSIya jaina poliTikala kAnpharensa 1617 se 1921 tk| racayitA aMgarejI bhASA meM puruSArya siddhayupAya, gommaTa gAra karmakAMDa bhAga 2, Pure Thoughts. zrI amitagati prAcArya kRta sAmAyika pATha kA aMgrebI anuvAda / 1911 tathA 1620 ke adhivezana ke sabhAdhyakSa yugamandhara lAla jainI (J. L. Jaini) M. A. (Oxon). bai rasTara-eTa-lA janma 18-1. zarIrAnta 1627. sarvocca prathama zreNI meM ema. e. ilAhAbAda yunivarsiTI 11.3. rejiDenTa suparinTenDenTa boDiMga hAusa myora senTala kAliba. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampAdaka jaina gajeTa agrejo 1903-1606. bairisTarI ke vAste laMdana prasthAna 1606 / jaina sAhitya pariSad kI sthApanA laMdana meM / 1610 meM vApasa / 1911 se sampAdana jaina gajeTa / 1613 meM phira laMdana ko prasthAna | aMgrejI bhASA ke jaina jAti meM advitIya kalAkAra paNDita / tattvArthAdhigama sUtra, gommaTasAra jIvakAMDa, karmakAMDa, paMcAstikAya, prAtmakhyAti samayasAra, prAsmAnuzAsana kA anuvAda, TIkA, bhASya, prAka-kathanasahita aMgrejI bhASA meM apane kharca se chapavA kara prakAzita kraayaa| Fragments from a Students' Diary unake rupaye se laMdana meM chapakara prakAzita huii| jaina dinyaloka (Bright ones in Jainism), jaina triloka racanA (Jain Universe), svatantra pustakeM aMgrejI bhASA meM prakAzita kii| jaina nIti (Jain Law), romana lA (Roman Law), sara harIsiMha gaur3a ke "hindU dharmazAstra" ( Hindu Law ), tathA misez2a sTIvanasana ke "jaina dharma kA hRdaya" "Heart of Jainism" para kar3I yuktiyukta samAlocanA unakI anupama sAhityika kRtti hai / ____ indaura hAIkorTa ke jaja, cIpha jasTisa, aura zarIrAnta samaya taka indaura rAjya kI vidhAna nirmAtrI samiti Legislative Council ke adhyakSa President rahe / apanI sArI sampatti jaina dharma pracArArtha rajisTarI vasIyatanAmA likhakara dAna kara do| jaina dharma pracAra, aura jaina jAti uddhAra inake bIvana kA mukhya uddezya thaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( . ) lakhanaU adhivezana 1616 ke sabhApati zrI mANikyacaMda jaina 1882 meM khaMDavA meM janma lekara, 1918 meM 36 barasa kI bharI javAnI meM, kalakattA nagara meM svarga padhAre / zrImad rAyacaMdra jaina, svAmI rAmatIrtha, bAbU devakumAra svAmI vivekAnanda kumAra devendra prasAda jaina sikandara mahAna, bAirana zrI zaMkarAcArya, jIsasa krAisTa, koTsa, zelI, caiTaraTana, kI taraha, 30-35 barasa meM vaha kAma kara gaye, jo loga 500-125 barasa meM nahIM kara sake / skUla kAlija meM U~ce nambaroM se uttIrNa hokara, chAtravRtti pAte rahe / 'sukhAnanda manoramA' nATaka, 'jIva dayA, 'hitopadezaka', 'hindI vyAkaraNa', 'bhArata bhUSaNAvalI', pustakeM banAkara prakAzita kIM / vakAlata meM khyAti prApta kI / zrI0 cetanadAsa, yugamamvaralAla ke samparka se ilAhAbAda meM vidyAdhyayana karate samaya hI aMgrejI jaina gaz2eTa ke sahAyaka sampAdaka rahe / mahAmaMDala ke kalakattA aura sUrata nagara ke adhivezanoM kI zrAyojanA kI / ilAhAbAda ke " zrabhyudaya" patra kA sampAdana kiyA / mAlavA prAntika sabhA ke siddhavarakUTa adhivezana kI svAgata samiti ke sabhApati ke sthAna se 42 pRSTha kA chupA hutrA vyAkhyAna diyA / myunisipala kameTI ke membara, kAMgresa kameTI ke mantrI rahe / 1627 bIkAnera adhivezana ke adhyakSa zrIyuta vADIlAla motIlAla zAha janma 1878, dehAnta 1939 mahAna sAhityika | 23 barasa taka gujarAtI mAsika "jainahitecchu" ke, 7 barasa taka gujarAtI sAptAhika "jaina samAcAra" ke, 4 barasa taka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( ca ) hindI pAkSika jainahitecchu ke, kucha samaya taka sampAdaka rhe| pahale tInoM patra unake nijI the, nirbhIka aura gambhIra vicAra prakaTa kiye jAte the / karIba 100 pustakeM aMgrejI, hindI, gujarAtI, marAThI bhASA meM likhI aura sampAdita kiiN| gujarAtI lekhakoM ke liye niyata " galIzrArA prAiba" gujarAta sAhitya sabhA ne unheM meTa kiyA thA / " jaina prakAza" ke ina tInoM patroM meM gahana vidvAna | jaina zAstroM ke acche jJAtA the / thiyAsoMphrI, nyu thATa, nitze siddhAnta, vedAnta kA gaharA adhyayana thA / svatantra vyApAra karate the / umra se ugra vicAra spaSTa zabdoM meM prakAzita karate the / anubhava jJAna gaharA thaa| jela meM bhI rahe, aura rAjamahala meM bhI / zrImAnoM se garIboM se niHsaMkoca mile / bhArata ke aneka prAntoM aura yUrapa ke aneka dezoM meM phire / bhArata jaina mahAmaMDala, akhila bhAratIya sthAnakavAsI jaina kAnphareMsa, di0 jaina tAraNapantha sabhA Adi ke adhyakSa pada ko suzobhita kiyA / 1636 lakhanaU adhivezana ke sabhAdhyakSa zrIyut seTha acala siMha jA, AgarA deza-sevA 1656 kI lakhanaU kAMgresa meM darzaka rUpa sammilita hue / 1616 se kAMgresa ke utsAhI sadasya / 1921 meM tilaka svarAjya phaMDa ke liye zrAgarA se 20,000 jamA kiyA / 1620 ke Andolana meM sitambara meM 6 mAsa kA kar3A kArAgAra aura 500 rupayA juramAnA; aura 1632 meM 18 mAsa kI kar3I kaida aura 500 rupayA juramAnA sahA / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaiyaktika satyAgraha meM 15-12-40 ko eka sAla kI jela bhugtii| 1.8.42 ko phira giraphtAra ho gaye aura akTUbara 1944 meM chuutte| samAja-sevA 1921 meM prAgarA myunisipala borDa ke sIniyara vAisa cairamaina nirvAcita hue| 1923 meM svarAjya pArTI kI tarapha se yU0 pA. lejisleTika kAunsila ke sadasya rahe. 1935 meM kAMgresa kI tarapha se AgarA myunisipailiTI ke sadasya, 1936 meM lejisleTiva esembalI ke nirvAcita sadasya / 1936 meM AgarA kanTUnmeMTa borDa ke sadasya nirvAcita hue / 1920 se 1938 taka siTI kAMgresa kameTI zrAgarA ke presIDenTa / 1931 se aba taka yU0 pI0 kAMgresa kameTI ke sadasya haiN| 1936 meM bAlainDiyA kAMgresa kameTI ke sadasya nirvAcita hue| 1924 kI bAr3ha ke kaSTa nivAraNa, 1626 ke vihAra bhUkampa pIr3itoM ke liye koSa jamA kiyA aura tana-mana-dhana se sahAyatA kI / 1928 meM "acala TrasTa" ko nIMva DAlI; aura 1615 meM 100100) kA grAmINa sevA uddezya se TrasTa rajisTaro ho gayA / dhArmika utsAha 1121 ke pahale se seThajI ne cAma kI banI vastu kA vyavahAra tyAga diyA hai| 1621 meM akhila bhAratIya jIva dayA pracAriNI sabhA ke sabhApati nirvAcita hue| 1945 meM akhila bhAratIya pazu saMrakSiNI sabhA kI sthApanA kii| visakA prathama adhivezana mahArAjA sAhiba bharatapura kI adhyakSatA meM huaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1628 ke vardhA adhivezana ke sabhAdhyakSa zrI0 seTha rAjamala lalavAnI Ex. M. L. A. (Central) ___ janma 1800/1806 meM jAmanera ke seTha lakhamIcandajI kI goda Aye / tejasvI vaktA / kendrIya esembalI dillI meM hindI bhASA meM bhASaNa karane kA prArambha kiyA / lokapriya kAMgresI / tAlukA kAMgresa kameTI ke adhyakSa / aApakI pASANa mUrti jalagAMva ke TAuna hAla meM sthApita hai| hajAroM kA vASika guptadAna karate haiN| sAla meM , mAsa daure para rahate haiN| khetI kI unnati, naI bastI basAne kA utsAha hai| sAdA jIvana, vinamra svabhAva hai| 1638 varuDa amarAvatI adhivezana ke sabhAdhyakSa zrIyut bhaiyyAlAla jaina, vaitula nivAsI janma 1866, jilA vaitUla / maiTrIkulezana parIkSA 1917 / myunisipala sekreTarI vardhA, 1925 / sthAnIya jaina boDiMga ke avaitanika suparinTeMDeMTa tathA mntrii| 1940 yavatamAla adhivezana ke sabhAdhyakSa zrIyut RSabha sAva kAle ( R. P. Kale ) madhyaprAnta meM sarvaprathama apanA vivAha antarajAtIya mahilA se kiyaa| 1946 ke iTArasI adhivezana ke sabhAdhyakSa zrIyut sAhu zreyAMsa prasAda jI bambaI prasiddha kAryakartA, / aneka miloM ke, havAI bahAja kampanI ke bar3e hissedAra, tathA prbndhkrtaa| . udAra daanii| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravandha kAriNI samiti ke sadasya zrI0'cetanadAsa jI B. A. L. T. sarakArI penzanara . malhIpura. sahAranapura barasoM taka mahAmaNDala ke pradhAna maMtrI rahe / mahAmaNDala ke parama bhaka, athaka kAryakartA, satata hitecchu, karmaTha vIra / prabandhakAriNI ke sadasya seTha ciraMjIlAla baDajAte, varSA prArambhika bIvana se dezasevA, sabhA saMgaThana, tathA dhArmika kAryoM meM vizeSa yoga dete rahe hai| digambara jaina boDiMga varSA ke saMsthApaka tathA adhyakSa hai| 1618 meM jaina poliTikala kAnpharensa kA adhivezana zrI bADIlAla motIlAla zAha ko adhyakSatA meM kraayaa| 1923 ke jhaNDA satyAgraha meM jela meM rahe / 1930 ke Andolana meM kaThina kArAvAsa sahA / 1615 se 1627 taka myunisipala kameTI ke sadasya rhe| 15 barasa taka mAravAr3I zikSA maNDala ke matrI rhe| nAgapura kAMgresa ke avasara para 1920 meM aApane jaina poliTikala kAnpharensa tathA bhArata jaina mahAmaNDala ke balse kraaye|| 1617 se Apa bhArata jaina mahAmaNDala ke matrI, aura Ajakala saha-maMtrI kA kArya kara rahe haiN| 2100) di0 jaina ba DiMga ko, 1000, mahAmaNDala ko, iTArasI adhivezana ke samaya pradAna kiyaa| prabandha kAriNI samiti kI sadasyA zrImatI saubhAgyavatI vidyAvatA bAI devariyA dharmapatnI zrI0 pannAlAla jI devariyA, bo 1630 se nAgapura rASTrIya kSetra ke agragaNya kAryakartA hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ Apa khuda nAgapura. vArDa kAMgresa kameTI kI adhyakSA hai, suyogya kavi aura prakhyAta kAryakartA haiN| prabandhakAriNI samitike sadasya / zrIyut takhtamala jaina aiDavokeTa bhelasA ( gvAliyara ) janma 1894 pUrva minisTara fAra rUrala velapheyara eNDa lokala selpha gavarnameMTa, madhya prAnta / lokapriya rASTrIya kAryakartA, khAdI vratadhArI, rUdi virodhI / myunisipala membara, aura 8 barasa taka vAisa presiDeMTa myunisipila kmettii| 1940 meM bhiMDa jilA rAjanaitika kAnpharensa ke sabhAdhyakSa / 1940 meM gvAliyara rAjya meM minisTara / 1641 meM minisTarI se tyAga patra / samAja-sevA melamA jaina mandira ke nirmANa aura mUrti sthApanA meM saphala prayatna / zrI sitAba rAya lakhamIcaMda jaina hAI skUla melsA kI sthApanA aura suprabandha kA zreya zrApa ko hai| madhya bhArata harijana sevaka saMgha kI kAryakAriNI ke sadasya rahe haiN| pachAra meM jaina vimAna nikalavAne meM sahAyaka hue / jilA kAMgresa kameTI ke adhyakSa haiN| prabandhakAriNI samiti ke sadasya zrI vijayasiMha nAhara M. L.C. prakhyAta vidvAn svargIya bhI0 pUrNacandra nAhara, M. A. B. L. ke suputra / dezasevA meM dattacitta / 1944 se barAbara kalakattA kAraporezana ke sadasya / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com samAja
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( Ta ) svargIya pitA mahodaya kA apUrva citra, pASANa mUrti, sikke tathA anya pradarzanIya vastu saMgraha inhoMne kalakattA yunivarsiTI ke zilpa sambandhI prAzutoSa pradarzanAlaya kI bheMTa kara diyaa| jaina siddhAnta aura citrakArI zrAdi kalA meM AviSkArArtha "pUrNacandra nAhara chAtravRtti" sthApita kI hai / 1937 se 1936 taka bhAratavarSIya prosavAla kAnpharensa ke sekrettrii| taruNa jaina ke sampAdaka / zrI jaina samA kalakattA ke adhyakSa / baMgAla prAntIya kAMgresa kameTI ke sadasya / 2.10.42 ko agasta Andolana ke sambandha meM jela meM rakhe gaye / kalakattA hAIkorTa kI spezala beMca ke hukma se rihA kiye gaye, parantu turanta hI regyulezana 3, san 1818 meM giraphtAra kara liye gaye aura mArca 1645 taka sarakArI kaidI rahe / asvastha hone ke kAraNa chor3a diye gye| pharavarI 1946 baMgAla lejisleTiva kAunsila ke sadasya sarvasammati se nirvAcita hue / baMgAla kAunsila kAMgresa pArTI ke sekreTarI hai| haidarAbAda ( dakSiNa) adhivezana 1947 ke sabhAdhyakSa zrAnarebila kundanamala zobhAcanda phirodiyA spIkara bambaI lejisleTiva aisambalI kA saMkSipta paricaya ApakA canma ahamadanagara meM 1865 meM huaa| pharagusana kAliyaH pUnA se 1607 meM DigarI prApta karake, 1910 meM aiDavokeTa hue / 1942 taka vakAlata kA kAma kiyA / 6 agasta 1942 ko nabarabanda Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 8 ) kaida ho ge| maI 1144 meM najarabandI se mukta hue, vakAlata kA vyavasAya tyAga diyA aura sArvajanika kArya meM saMlagna ho ge| kAliba ke dinoM se hI zrApa lokamAnya tilaka ke anuyAyI rahe haiM / 1616 nAgapura kI bambaI prAntIya kAnpharensa ke sekreTaro the; aura una pA~ca vyaktiyoM meM the jinhoMne kAnpharensa kA sampUrNa ghATe kA mAra apane upara liyA thaa| ahamadanagara piMjarA pola ke mantrI 20 barasa taka rhe| - 1614, 1620 meM hukkAla-nivAraka-samiti ke mantrI rahe / ahamadanagara ayurveda mahAvidyAlaya ke saMsthApaka hai, aura 1942 taka usake adhyakSa rahe haiN| ahamadanagara zikSaNa samiti kI prabandhakAriNI ke 20 barasa se Upara sadasya, aura kaI barasa taka samiti ke adhyakSa rahe haiN| tilaka svarAjya phaMDa ke juTAne meM agragAmI rahe haiN| 1927 meM jaba mahAtmA gAMdhI ne ahamadanagara jile meM khAdI pracAra ke liye rupaye ekatrita karane ke vAste daurA kiyA thA, to usakI AyojanA zrApa ne kI thii| 1930, 1632 ke asahayoga Andolana meM bharapUra dravya khuda diyA, aura candA namA kiyaa| ahamadAbAda myunisipailiTI ke sadasya 1616 se rahe haiM, 164041 meM usake presoDeNTa nirvAcita hue / DisTrikTa borDa ke presIDeNTa 1935 se 1938 taka rhe| sthAnIya sAptAhika "dezabandhu" ke sampAdaka 5 barasa taka rahe / kAMgresa ke mukha-patra "saMgha-zakti" ke sampAdakIya maNDala ke sadasya raha cuke haiN| 1830 se 1942 taka jilA zaharI seMTrala koApareTiva baiMka ke ceyaramaina rahe, aura usako Arthika saMkaToM se umAra kara prAnta ke saphala baiMkoM meM pahu~cA diyaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1916-1917 meM risTrikTa zema rUla lIga ke sekreTarI rahe, aura kAMgresa kamiTI kI prAyojanA meM mukhya bhAga liyaa| usI samaya se jilA aura sthAnIya kAMgresa kameTI ke kAryakartA rahe haiN| 1937 se prAntIya kAMgresa kameTI ke mahArASTrIya elekzana Tragahanyunala ke sadasya rahe hai| ___ bambaI lejisleTiva aisembalI ke sadasya 1637 meM nirvAcita 1940 meM vaiyaktika satyAgraha kiyA aura 6 mAsa kA kArAgAra Apa aosa vAla baina hai; aura jaina samAja aura dharma sambandhita sarva pragatizIla AndolanoM aura kAryoM meM mukhya bhAga lete rahe haiM, karIba 25 barasa se bhArata jaina mahAmaNDala kI prabandha kAriNI kameTI ke sadasya rahe haiN| ___ hamako Apase gaharI aura mahAna AzAe~ hai Apa cirAyu hoM; dina pratidina vRddhigata yaza tathA vaibhava prApta kreN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ nI yazohi ha alclobito Raha chaE Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com