Book Title: Aksharni Yatra
Author(s): Nalini Desai
Publisher: Kusum Prakashan
Catalog link: https://jainqq.org/explore/034290/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akSaranA yAtrI A. lAbha akSaranA yAtrA " : haLa IRR R Do. nalinI desAI Do. nalinI desAI Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akSaranA yAtrI AKSHAR NA YATRI Author Dr. Nalini Desai Published by Kusum Prakashan DaoN. nalinI desAI (c) nalinI desAI kAkA kusuma prakAzane 222, sarvodaya komarziyala senTara, jI. pI. o. pAse, amadAvAda 380 001 1 phona : 25501832 pahelI AvRtti : eprila 2008 bIjI AvRtti : navembara 2009 kiMmata : rU. 150-00 AsthA prinTarsa 94, amRta inDasTriyala esTeTa, dUdhezvara roDa, amadAvAda 380 004 kusuma prakAzana amadAvAda Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya arpaNa jemano prema ane haMpha satata maLatAM rahyAM tevAM mArAM snehALa kuTuMbIjano zrI ravIndrabhAI ane zrI tanamanabhAbhI zrI harSAbahena ane zrI vidhutakumAra DaoN. puSpandrabhAI ane DaoN. zukalAbhAbhI zrI hemAMginIbahena ane zrI amitakumAra ...ne sAdara - nalinI kusama prakAzana A pustaka pragaTa karatAM vizeSa AnaMda anubhave che. AnuM kAraNa e che ke DaoN. kumArapALa desAInI sAhityika kArakirdInA AraMbhathI sAkSI banavAnuM sadbhAgya amane sAMpaDayuM che. vaMdanIya vaDIla sva. zrI cAMpazIbhAI udezIe navacetana'mAM emane niyamita kaoNlama lakhavAnuM kahyuM. tyArathI emanI aArayAtrAno prAraMbha thayo gaNI zakAya. te pachI teone patrakAratvamAM pradAna mATe 'navacetana' dvArA caMdraka enAyata karavAmAM Avyo hato. kumArapALa desAIe lakheluM 'jhAkaLa bhInAM motI' pustaka paNa ame pragaTa karyuM che. AthI emanI akSarayAtrAnI sAthe sAthe emanI sAthenA amArA saMbaMdhanI ardhazatAbdI gaNI zakAya ane tethI ja A pustaka pragaTa karatAM emane savizeSa AnaMda thAya che. 'zabda ane zrutamAM kumArapALa desAInA vya itatvanAM bhinna bhinna pAsAMo vize lekho pragaTa thayA hatA, paraMtu emAM emanA samagra sAhityano vigate khyAla maLato nahoto, je A pustaka dvArA maLI raheze ane A sarjakanA sAhityasarjananI khUTatI kaDI AmAMthI maLI raheze. A mATe DaoN. nalinIbahena desAIne ame abhinaMdana ApIe chIe. A pustaka taiyAra karavAmAM zrI girIzabhAI jesalapurAe Apelo sahayoga kema karI bhUlI zakAya ? 31 mArca, 2008 - mukuMda zAha Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A pustakanA prakAzananI javAbadArI svIkAranAra kusuma prakAzananA zrI hemaMtabhAI zAhanI temaja A kAryamAM sAtha ApanAra anya sahu koInI mAtra eka varSanA gALAmAM A pustakanI bIjI AvRtti pragaTa thAya che teno huM AnaMda anubhavuM chuM. tA. 28-11-2CO nalinI ha. desAI prArane 1978nI sAla. te samaye huM bAramA dhoraNamAM abhyAsa karatI hatI ane meM vinayana vidyAzAkhAmAM vadhu abhyAsa karavAnuM nakkI karyuM hatuM. eka varSa pachI kaoNlejamAM javAnuM hatuM. mukhya viSayamAM snAtakanI padavI levAnI hatI. bAramA dhoraNamAM hatI tyArathI gujarAtI sAhityamAM khUba rasa paDato hato. eka vakhate badhA mitro bhegAM thayAM. kaoNlejamAM jaIne kayo viSaya mukhya rAkhIzuM tenI vAtacIta karatAM hatAM. meM tarata ja kahyuM ke, huM gujarAtI viSaya rAkhIza. mArA mitro badhAM ja ekasAthe bolavA lAgyAM : gujarAtI viSaya rAkhavo hoya to bhASA AlaMkArika hovI joIe, joDaNI AvaDavI joIe. mAruM mana thoDuM pAchuM paDyuM. badhAM mitro chUTAM paDyAM. ghera AvIne vicAratI thaI ke zuM gujarAtI adharuM paDaze ? paNa mana kahetuM hatuM ke nA. gujarAtI viSayamAM ja snAtaka thavuM che. mArAM moTAM bahena navagujarAta kaoNlejamAM arthazAstra mukhya viSaya rAkhIne vinayana vidyAzAkhAmAM abhyAsa karatAM hatAM. temaNe te ja vakhate kaoNlejathI AvIne vAta karI kare ke Aje to pro. kumArapALa desAInA vargamAM khUba majA AvI. 1979mAM navagujarAta kaoNlejamAM gujarAtI mukhya viSaya sAthe praveza lIdho. pro. kumArapALa desAInI sAthe bIjA anya prAdhyApako paNa hatA. pro. kumArapALa desAI pAsethI traNa varSa daramyAna ghaNuM zIkhavAnuM maLyuM. mArA mana para eka saMniSTha adhyApakanI chApa aMkita thaI. pachI to temanA mArgadarzana heThaLa pIeca.DI. paNa karyuM. jyAre 2014mAM temane bhArata sarakAra taraphathI 'padmazrI' evaoNrDa maLyo te pachI tarata ja temanA vize DaoN. pravINa darajI ane DaoN. baLavaMta jAnIe saMpAdita kareluM zabda ane zruta' pustaka pragaTa thayuM. emAM emanAM vividha pAsAMo vize lekho hatA, paraMtu emanA samagra sAhityasarjanane AvarI letuM pustaka hajI taiyAra thayuM nahotuM. pariNAme e kArya karavAnuM bIDuM meM jhaDapyuM. temanuM samagra sAhityasarjana upalabdha karAvI ApavAno A mAro namra prayAsa che. temanA sAhityasarjananA mArA A abhyAsa daramyAna temanI bahumukhI pratibhAnAM darzana thayAM che. sAhityanI sAthe sAthe sAMskRtika, sAmAjika ane mAnavakalyANe karanArI saMsthAomAM paNa teo kAryarata che teno paricaya ahIM karAvyo che. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akSaranA yAtrIH sarjakalakSI svAdhyAyamUlaka abhyAsagraMtha DaoN. kumArapALa desAInA sarjanAtmaka ane saMzodhanAtmaka sAhityakSetranA pradAnano paricaya ane mUlyAMkana karAvato "akSaranA yAtrI' nAmano DaoN. nalinI desAIno sarjakalathI svAdhyAyamUlaka abhyAsagraMtha be-traNa bAbate dhyAnArha banI raheze. emanI viSayane saMkSepamAM, bhAre lAdhavathI nirdezavAnI zakitano suMdara paricaya paNa ahIMthI prApta thAya che. DaoN. nalinIbahene prAraMbhe DaoN. kumArapALa desAInA sarjanAtmaka vya itatvane ghaDanArAM paribaLono paricaya karAvyo che. emanA dvArA racAyelA caritranibaMdho, ciMtanAtmaka nibaMdho ane bALasAhitya enA vivecana vizenA sUjhapUrvakanAM saMpAdano ApaNAM nibaMdhasAhityamAM ane bALasAhityamAM kaI rIte mahattA dhAraNa kare che te mudAsara rIte AlekhyuM che. alaga-alaga prakaraNomAM viSayane saMdarbhe kumArapALa desAInI kRtionuM kRtilakSI mUlyAMkana ane samagralakSI pratibhAva prastuta karavAnI temanI rIta sarAhanIya che. teo caritranI viziSTatAone, vya itatvanA marmapUrNa aMzone tAravIne enuM hRdayasparzI Alekhana karAvavA mATe kumArapALe yojelI zailInuM paNa vivaraNa kare che. vaLI A nibaMdho bhAre sukhyAta caritroviSayaka hovAne kAraNe bhAre lokapriya banyA che e kharuM paraMtu jIvanamAM temaNe veThela pIDA ane saMgharSano sAmano karI nakArAtmaka na banyA, paNa hakArAtmaka abhigamane kAraNe kevA prabhAvAtmaka banyA e dRSTibiMdu caritranibaMdha-AlekhanamAM apanAvAyuM hovAne kAraNe A caritranibaMdho gujarAtanA caritramUlaka sAhityamAM mahattA dhAraNa karaze. emanuM ciMtanAtmaka sAhitya tathA bALasAhitya paNa vya itanA vya itatvaghaDataramAM phALo Ape e kakSAnuM dRSTibiMdu dharAvanAruM che. DaoN. nalinIbahenanuM sarjakanuM dRSTibiMdu jANavAnuM ane e dRSTibiMdune AlekhavAnI rItane upasAvI ApavAnuM valaNa emanI * DI abhyAsaniSThAnuM paricAyaka che. purogAmI vidvAnonAM maMtavyone potAnA nirIkSaNanA samarthana mATe udAhnata karavAnuM temanuM valaNa temanI svAdhyAyaniSThAnuM paricAyaka che. | DaoN. kumArapALa desAInA sarjanAtmaka kSetranA pradhAnano paricaya karAvyA bAda nalinIbahena DaoN. kumArapALanA krikeTaviSayaka sAhityane, patrakAratvaviSayaka sAhityane ane anuvAdasAhityane avaloke che. krikeTaviSayaka DaoN. kumArapALa desAInI jANakArI mAtra bhAratIya krikeTaro pUratI sImita nathI, vizvanA krikeTaviSayaka mAnAMkanothI ane krikeTavIrothI paricita hovAne kAraNe temanA abhiprAyo tulanAmUlaka parimANa prApta kare che. patrakAratva viSaye paNa vartamAnapatronuM svarU 5, emAMnA agalekhonuM svarUpa vagerenA siddhAMto temaNe avalo yA che. e badhAM pAsAMnI DaoN. nalinI desAIe ahIM sadRSTAMta carcA karI che. e nimitte TUMkAM kRtilakSI mUlyAMkano paNa temanI pAsethI maLI rahe che. DaoN. kumArapALa desAInuM vivecana, saMpAdana ane saMzodhanakSetranuM pradAna zA kAraNe mahattvanuM che e paNa bhAre tArkika rIte DaoN. nalinIbahena desAIe avalo* yuM che. temaNe karelI kRtilakI samIkSA ane sarja kalakSI vivecano bhAre sUkSmatAthI kRti ke kartAnAM valaNone upasAvanAra hovAne kAraNe savizeSa AsvAdya banI rahe che. saMzodhanamAM to temaNe madhyakAlIna gujarAtI gadyane kendramAM rAkhIne bAlAvabodha, TabAnAM saMpAdano karyo te tathA emAMnuM DaoN. kumArapALanuM tulanAmUlaka, vizleSaNAtmaka ane bhASAviSayaka dRSTibiMdu DaoN. nalinIbahene mUlyAMkana daramyAna Alokita karyuM emAMthI nalinIbahenanI svAdhyAya-niSThAno paricaya maLI rahe che. AnaMdaghana ane bIjA jaina sarjako vizenAM temanAM lakhANomAMthI * pasatA DaoN. kumArapALa desAInA saMzodhanamUlaka ane tulanAtmaka abhigamamUlaka pAsAne spaSTa karI ApyuM hoIne emAMthI DaoN. nalinIbahenanI madhyakAlIna sAhityaviSayaka abhijJatAno paricaya prApta thAya che. DaoN. kumArapALa desAI je je saMsthAo sAthe saMkaLAyelA teno paricaya, temane maLelA pAritoSiko, caMdrakonI vigato, sAhityika pradAnanI vargIkRta sUci ane DaoN. kumArapALa desAInAM be mahattvanAM vyAkhyAnone paNa ahIM Ameja karavAnuM DaoN. nalinIbahenanuM valaNa emanI potIkI sUjhabharI paddhatinuM paricAyaka che ane AnA hisAbe DaoN. kumArapALa desAIno azeSa paricaya maLI rahe che. DaoN. kumArapALa desAInuM pradAna kevuM sattvazIla ane ApaNA jJAnavArasAmAM umeraNarUpa banI rahe e koTinuM che tenA paratve pUrA tArkika rahIne temaNe kareluM vivecana AvA kAraNe arthapUrNa banI rahe che. kumArapALanuM sarjanAtmaka-vivecanAtmaka ane saMzodhanAtmaka dRSTibiMdu samajavuM. temanI sarjana-vivecananI paddhatine upasAvIne mUlavavI tathA pUrA tArkika rahIne purogAmIonA pratibhAvane paNa VII VIII Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arama potAnA abhyAsamAM sAmela karavA e be-traNa bAbato ahIMthI khAsa * pase che. DaoN. kumArapALa desAInAM vAlmayane avalokavA mATe kareluM prakaraNonuM vibhAjana ane viSayanuM vargIkaraNa DaoN. nalinIbahenanI svAdhyAyaniSThA, abhyAsaniSThA ane vidyAprItinuM paricAyaka che. AvAM badhAM kAraNe "akSaranA yAtrI' e zIlabhadra sArasvata DaoN. kumArapALa desAInI akSaranI-zabdanI mUlyAMkanayAtrI banI rahe che. - DaoN. baLavaMta jAnI 1. prAraMbha 2. caritra sAhitya 3. saMzodhana vivecana ciMtana sAhitya bALasAhitya navalikA anuvAda saMpAdana hindI pustako 11. aMgrejI pustako 12. prakIrNa 13. patrakAratva 14. krikeTa 15. saMsthAo che saMvedanA, sahRdayatA ane sajjatA (mAMDavImAM yojAyela gujarAtI sAhitya pariSadanA pramukha tarIkenuM va* tavya) che mArI nisabata (dhanajI kAnajI gAMdhI suvarNacaMdraka enAyata prasaMganuM va* tavya) sAhityika pAritoSiko anya pAritoSiko keTalAka abhiprAyo sAhityasarjana 121 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akSaranA yAtrI nalinI desAI Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAraMbha Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAcuM kahuM to, koInI pAse aDhaLaka saMpatti hoya ke amaryAdita sattA hoya, koInI kIrtino kaLaza chalaka chalaka thato hoya - huM emanAthI bahu prabhAvita thato nathI. koInI asAdhAraNa vidvattA mATe mane Adara thAya che. koInI asAdhAraNa sarjakatA manane prasanna kare che. paNa huM namI paDuM chuM kevaLa vya itanI saraLatAne ! 'narI saralatA koNa pUjaze ?' ema nhAnAlAle bhale kahyuM. huM narI saralatAno parama pUjaka chuM - mAtra pUjaka ja nahi, Azaka chuM. game te guNano DhoMga racI zakAya. keTalAka guNono DhoMga lAMbo samaya TakAvI zakAya, paNa saraLatAno DhoMga thaI zakato nathI. aMdara TIpuMya na hoya toya AMkho AMsuthI chalakAvI daI zakAya, aMdara prasannatAno chAMToya na hoya toyA hoTha para hAsya lAvI zakAya. paNa aMdara na hoya to caherA para saraLatA dekhADavAnuM ghaNuM agharuM che ne dekhADI zakAya to jhAjhI vAra TekAvavAnuM to lagabhaga aza* ya che. kumArabhAIne huM cAhuM chuM emanI nirvyAja saraLatAne kAraNe. bahu ochA mANasomAM AvI saraLatA meM joI che ane A saraLatA kumArabhAInA lohIno guNa hovAne kAraNe vidvattA, pada, pratiSThA - kazuM ja A saraLatAne sata-vikSata karI za* yuM nathI. sonAmAM sugaMdha saMbhavI zake ke nahi te huM jANato nathI, paNa kumArabhAInI sonA jevI saraLatAmAM saMniSThAnI sugaMdha ekarasa thaIne bhaLelI che te meM anubhavyuM che. * ratilAla borIsAgara 6 kumArapALa desAInA jIvanakArya para dRSTipAta karIe tyAra pahelAM emanA pitAzrI sAhityakAra jayabhikhunA vyakitatvano vicAra karavo paDe. sAhityakAra "jayabhikhkhanuM mULa nAma hatuM bAlAbhAI vIracaMda desAI. vIracaMdabhAInuM kuTuMba dharmapremI, kuTuMbavatsala ane sAhityanA saMskArothI opatuM hatuM. jayabhikhuno janma 1908mAM saurASTranA vIMchIyA gAmamAM thayo. temanuM kuTuMba vidyApremI hatuM. bAra-tera varSanI kumaLI vaye to bAlAbhAIe "sarasvatIcaMdra" jevI mahAnavala vAMcI hatI. sAhityakAra tarIkeno Adarza govardhanarAma tripAThI pAsethI maLyo. jayabhikhkhano abhyAsa varasoDA, amadAvAdanI TayuToriyala hAIskUla ane tyAra pachI gvAliyara pAsenA zivapurI AzramamAM thayo. sAmAnya rIte ema kahevAya ke jaino vepAramAM AgaLa hoya, paNa "jayabhikhu e sAhityamAM nAma amara karyuM. zivapurImAM ATha-nava varSa sudhI saMskRta, hiMdI, gujarAtI ane aMgrejI bhASAsAhityanuM adhyayana karyuM. A saMsthAno udeza jaina paMDitone taiyAra karIne videza mokalavAno hato. teoe jaina paMDita banavAne badale sarasvatInI ArAdhanA karavAno nizcaya karyo. amadAvAdamAM gRhasthAzrama zarU karyo. A samaye temanI Arthika paristhiti eTalI sArI nahotI, paNa evI udAradilathI rahetA hatA ke tenI koIne jANa na thAya. tenI vAta karatAM kumArapALabhAI kahe che, temanI pAse eka ja koTa hato. koI temane pUche ke tamArI pAse A eka ja koTa che ? to teo kahetA ke, "nA, eka ja tAkAmAMthI traNeka koTa sivaDAvyAM che. A rIte svamAnI sAhityakAra jayabhikhyuMtemanI Arthika paristhiti kevI che te koIne kaLavA detA nahotA. koI paNa muzkelImAMthI AnaMda teo meLavI zakatA. Arthika muzkelI hoya, chatAM haMmezAM bIjAne madada karavA tatpara rahetA. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayabhikhkhanA kuTuMbamAM ghaNo saMpa hato. teno eka prasaMga joIe. jayabhikhkhuM zikSaNa levA mATe mAdhyamika zikSaNa bAda muMbaI khAte munizrI vijayadharmasUrie sthApela zrI vIratava prakAzaka maMDaLa - je vilepArlemAM hatuM temAM zikSaNArthe dAkhala thayA. muMbaInI A saMsthAe sthaLAMtara karyuM tyAre tenI sAthe kAzI AgrA ane chevaTe gvAliyara rAjyanA vanazrIthI bharyAbharyA zivapurImAM sthaLAMtara karI AThanava varSa sudhI cAreka bhASAnuM adhyayana karyuM. temanI sAthe ja pitarAI bhAI ratilAla dIpacaMda desAI paNa abhyAsarata hatA. zivapurImAM baMne pitarAI bhAIo eTalA nikaTa AvyA ke sahu emane sagA bhAI ja mAnatA.' potAnA gRhasthajIvananA prAraMbhe "jayabhikhu'e jIvanamAM traNa pratijJA lIdhI hatI. kadI nokarI karavI nahi, paitRka saMpatti levI nahi ane putrane saMpatti ApavI nahi tathA kalamane Azare jIvavuM. A pratijJA temaNe viparIta saMjogomAM paNa pALI hatI. A badhuM pAra pADavAmAM temanAM patnI vijayAbahenano sAtha hato. jayabhikhunAM lagna 1930mAM thayAM. vijayAbahenano uchera rANapuramAM thayo. nAnI vayamAM temaNe svataMtratAnAM AMdolano joyAM hatAM. vaLI meghANI najIkamAM rahe. savAre prabhAtapherImAM paNa teo bhAga letA. jayAbahene koI divasa koInI TIkA nathI karI. sAmA mANasane samajavAnI pUrI za ita temanAmAM hatI. dareka mANasanI jarUriyAtane samajIne pUrI kare. je jamAnAmAM AMkhanA motiyAnAM oNparezana karAvavA mATe ke anya koI bImArI thaI hoya tyAre saurASTramAMthI sagAMvahAlAM amadAvAda AvatAM, tyAre temanA gAmanA ke temanAM sagAM Ave eTale temane tyAM * tare, temane barAbara sAcave. mahemAnagati kare, ane koI muzkelI paDe nahIM, tenuM khAsa dhyAna rAkhe. 1929mAM jayabhikhunI pahelI kRti bhikSu sAyalAkara' upanAmathI pragaTa thaI. emanuM hulAmaNuM nAma bhIkhAlAla hatuM. 1933mAM mA sarasvatInA khoLe mAthuM mUkIne jIvananirvAhano saMkalpa karyo hato. vijayAbahenamAMthI jayA ane hulAmaNA bhIkhu" nAmathI bhikhu zabda laIne "jayabhikhanuM upanAma temaNe rAkhyuM. lekhakamilana samAraMbhamAM jayabhikhuno paricaya ApatA jyotIndra davee temanI lAkSaNika mudrAmAM kaheluM. "ardhanArIzvara svarUpanI jema bAlAbhAI nAmamAM bALA' ane 'bhAI'no evo samanvaya saMdhAyo ke emaNe potAnuM bIjuM nAma pasaMda karyuM temAM paNa A vAtano pUrepUro khyAla rAkhyo che. eka DagaluM AgaLa vadhIne rakhene potAnI patnIne khoTuM na lAge mATe emaNe dhAraNa karela takhallusa 'jayabhikhu'mAM emanI patnI jayAbahena ane potAnuM nAnapaNanuM nAma bhIkhAlAla e be bhegAM karIne jayabhikhu" banI gayA !" svataMtratAnuM AMdolana cAlu hatuM te vakhate 198ranI 30mI oNgasTe jayabhikhanune tyAM putrano janma thayo. te vakhate teo mAdalapura gAmamAM paTelanA mADhamAM uparanA mALe lIMpaNavALA gharamAM rahetAM hatAM. jayabhikhu'nA putra te kumArapALa desAI. temano cAra dhoraNa sudhIno abhyAsa amadAvAdanI vADIlAla sArAbhAI haoNspiTala pAse mAdalapuramAM AvelI myunisipala skUlamAM thayo. pAMca dhoraNathI sAta dhoraNa sudhIno abhyAsa prItamanagara pAse AvelI dIvAna ballubhAI zALAmAM ane AThamA dhoraNathI meTrika sudhIno abhyAsa rAjanagara pAse AvelI dIvAna ballubhAI mAdhyamika zALAmAM karyo. e samaye jayAbahena mAdalapurathI cheka mANekacoka sudhI cAlIne zAka levA jatAM. kumArapALa desAI para temanAM mAtAno prabhAva ghaNo che. teo kahe che. 'mArI bA vyavahAramAM kuzaLa hatI. pitAmAM sAhasa, gusso ane potAnI AsapAsanA samAja para chavAI javAnI za ita hatI, to mAtAnI pAse vyavahArakuzaLatA, jIvananI viSamatAne zAMtithI pacAvIne AnaMdabhera rahevAno kImiyo temaja bhAvasabhara Atithya ane vAtsalya dvArA sahunAM hRdaya jItI levAnI za ita hatI. baMnenI prakRti jema bhinna hatI, e ja rIte baMnenuM avasAna paNa sAva bhinna rIte thayuM. aneka vyAdhiothI gherAyelA pitA hRdayaroganA gaMbhIra humalAthI paLavAramAM vidAya pAmyA, jyAre svastha jIvana jIvanArI mAtAe yAtanApUrNa lAMbI bImArIne aMte vidAya lIdhI. baMnenA sthULa dehanI vidAyanI sthiti jIvanaghaDataramAM keTalAya pATha zIkhavI gaI.' jayabhikhu DAyarAnA mANasa hatA. temanI mitramaMDaLImAM kanu desAI, caMdra trivedI, manubhAI jodhANI, guNavaMtarAya AcArya, dhUmaketu, dhIrubhAI ThAkara, gUrjara graMtharatna kAryAlayanI baMdhubelaDI goviMdabhAI ane zaMbhubhAI hoya. amadAvAdanA gAMdhIroDa para jummA masjida sAme AvelA zAradA mudraNAlayamAM badhA bhegA thAya. mitro sAthe mojamastI thAya. pravAsa kare to temAM paNa AnaMda ja hoya. jayabhikhuno svabhAva thoDo kaDaka. teo lekhanakArya karatA hoya tyAre avAja na karAya. jayAbahena e saghaLI bAbatanuM cIvaTapUrvaka dhyAna rAkhe. jayabhikhanune moTA moTA sarjako sAthe maitrI. pariNAme kumArapALa desAIne paNa e badhA sAthe meLApa thayo. 'zaizavanAM smaraNo" nAme ApelA vArtAlApamAM emaNe kahyuM che - smRtine sajIvana karIne bALapaNanAM smaraNone yAda karIe tyAre atItanI rana ma ra vAgI Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sRSTimAM khovAI jaIe chIe. bALapaNanI AMkhomAM jijJAsAnuM AMjaNa AMjIne jagatane joyuM tyAre kevo romaharSaka anubhava thayo hato tenuM sukhada smaraNa thAya che ! Aje sAmAnya ke nagaNya lAgatI ghaNI vastuo e samaye kevI bhavya lAgatI hatI ! jijJAsAnI pAMkhe ane mananI AMkhe A suSTi kevI alaukika lAgatI hatI ! bALapaNanI keTalIya chApa ane chAyA mananA koI agocara khUNAmAM lapAIne beThI hoya che. AvA bALapaNamAM ja jIvanaghaDataranAM keTalAMka bIja ropAya che, jeno pachInA jIvanamAM guNAkAra thato hoya che. bALapaNanAM e smaraNone yAda karuM to ema lAge che ke kevA mahAna zabdazilpIo sAthe bALapaNa gALavAnuM maLyuM ! jhaveracaMda meghANInA khoLAmAM khelavAnuM maLyuM. dhUmaketu pAsethI majAnI caoNkaleTo maLI ane vikhyAta citrakAra kanu desAI pAsethI nizALanA DraoNiMga pepara para citra maLyAM !" sArA guru maLavA te paNa sadbhAgya kahevAya. te jamAnAmAM meTrika thaIne pri. AmAM kaoNlejamAM dAkhala thavAnuM rahetuM. e rIte kumArapALa desAIe gujarAta kaoNlejamAM praveza meLavyo. zrI anaMtarAya rAvaLa ane dhIrubhAI ThAkara pAse abhyAsa karavAnI taka maLI. e ja varSamAM teo varga-pratinidhi tarIke cUMTAyA. A samAcAra emanA adhyApaka dhIrubhAI ThAkare temanA pitAzrI jayabhikhune zAradA mudraNAlayamAM kahyA hatA. jayabhikhkhuM roja lakhavA bese ane kumArapALane ema thAya ke huM paNa Ama lakhuM to ! nAnapaNathI ja vAMcanano zokha. te vakhate 'jhagamaga' sAptAhikamAM pahelI vArtA lakhIne mokalI. te ku. bA. desAInA nAmathI mokalI hatI. jethI pitAnuM nAma jANIne tene koI pragaTa na kare. temAM saphaLatA maLatAM agiyAra varSanI uMmarathI lekhanano prAraMbha karyo ema kahI zakAya. pri. A pachInA juniyara ane siniyara bI.e.no abhyAsa temaNe eca. ke. ArTsa kaoNlejamAM ryo. nAnapaNamAM ja moTA sAhityakAronA paricayamAM to hatA ja e kaoNlejamAM temane pri. yazavaMtabhAI zu la, nagInadAsa pArekha ane madhUsudana pArekha guru tarIke maLyA. kumArapALa desAIne vAcana-lekhanamAM * Do rasa. dIvAna ballubhAI zALAmAM va* tRtva spardhAmAM mokhare rahetA. kaoNlejanA prathama varSamAM emaNe devakaraNa nAnajI nibaMdhaspardhAmAM "munazI ane govardhanarAmanAM strI-pAtro' e viSaya upara nibaMdha lakhyo. eka varSamAM cAra nibaMdha spardhAmAM prathama rahIne inAma lenAra teo hatA. te vakhatanuM smaraNa karatAM kumArapALa desAI kahe che, akSaranA yAtrI 'eka ja varSamAM cAra spardhAmAM mane inAma maLyAM. te badhAM ja inAma eca. ke. kolejanA vArSikotsava vakhate maLyAM ane te vakhate mu. nagInadAsa pArekha upasthita hatA. teo AnaMdabhera tALI pADato hoya, e dRzya adyApi avismaraNIya che." teo siniyara bI.e.mAM AvyA tyAre cAreka vakhata TAiphaoNiDa thayelo te vakhate havAphera karavA teo boTAda rahyA hatA. thoDA vakhata pachI pri. yazavaMtabhAI zu lae temane bolAvyA. kaoNlejamAM te vakhate emanI dhAka hatI. te vakhate pUratI hAjarI na hoya to parIkSA mATe phaoNrma maLatuM nahIM. parIkSA mATe maMjUrI maLaze ke nahIM tenI ciMtA hatI. pri. yazavaMtabhAI zu lae kumArapALa desAIne bolAvIne pUchyuM. 'tame parIkSA Apazo ne !' 'hA, vAMdho nahIM Ave ane parIkSAmAM besavA dIdhA. teo jyAre boTAda hatA tyAre madhusUdana pArekhe temane khabara pUchato patra lakhyo. guru vidyArthInA khabara pUchato patra lakhe, te ghaTanAe temane guru tarapha AkarSa dIdhA ane te guru-ziSyano gADha lAgaNIpUrNa saMbaMdha adyApi jaLavAyelo che. Ama temanA kaoNlejakALanA haMmeza mATe temanI smRti para aMkAyelAM temanA gurunAM smaraNo evAM ja tAjAM che. 1963mAM mukhya viSaya gujarAtI laIne bI.e. thayA ane 1965mAM mukhya viSaya gujarAtI laIne emae. thayA. ema.e.nA abhyAsa daramiyAna zrI umAzaMkara jozI, DaoN. prabodha paMDita ane prA. anaMtarAya rAvaLa pAse abhyAsa karavAnI taka maLI. umAzaMkara jozI te vakhate gujarAta yunivarsiTInA kulapati hatA. tema chatAM teo niyamita rIte vargo letA hatA. temanI bhaNAvavAnI paddhati khUba sarasa. DaoN. prabodha paMDita AMtararASTrIya kakSAnA bhASAvijJAnI hatA. jayabhikhune temanA parivAra sAthe saMbaMdha hato. abhyAsanA saMdarbhamAM kaMI pUchavAnuM thAya to kumArapALa desAI temanI pAse jato. teo kahe che, 'prabodha paMDita pAse prazna laIne jaIe, eTale pahelAM kahe ke sAmenA kabATamAMthI pustaka lAva. pachI e pustakanuM eka prakaraNe sAme besIne vAMcavAnuM kahe. AkhuM prakaraNa vaMcAI jAya pachI samajAve ane carcA kare.' e pachI DaoN. prabodha paMDita dilhI yunivarsiTImAM DIna tarIke gayA. chatAM temanI sAtheno patravyavahAra cAlu rahyo. ghaNA vakhata pachI kumArapALa desAIne dilhI javAnuM thayuM tyAre prabodha paMDita temane dilhI zahera batAvavo laI gayA hatA. eka gurune vidyArthI mATe kevI mamatA hoya che tenI pratIti kumArapALa desAIne prabodha paMDitamAM prAraMbha Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thaI. AnI sAthosAtha temanA manamAM prajJAcakSu paMDita sukhalAlajInI chabI satata taravaratI jovA maLe che. kumArapALa desAIe eka sthaLe lakhyuM che. zaizavamAM koInI chabIe sauthI vadhu prabhAva pADyo hoya to te prajJAcakSu paMDita sukhalAlajIno che. kizora avasthAmAM zItaLAne kAraNe paMDita sukhalAlajIe baMne AMkho gumAvI hatI, chatAM jJAnanuM teja apAra hatuM. tame emane maLavA mATe oraDAmAM dAkhala thAva ane mAtra pagarava parathI tamArI oLakha ApI detA. graMtho narI AMkhe joyA nahotA, paraMtu enA saMdarbho evI rIte Ape ke jANe emaNe mananI AMkhe graMtha vAMcyo na hoya ! koI AdhyAtmika zlokano krama ApIne teo potAnI vAta karatA hoya. zAstrono abhyAsa satya dRSTie emanI vANImAM vya. ta thato raheto hato. satyane kahevA mATenI emanI hiMmata paNa adbhuta hatI !" bALapaNathI ja kumArapALa desAI sAhityakAronA saMgamAM rahyA che ane teno prabhAva emanA upara paDyo. pitAzrI lakhe ane temane lakhavAnI icchA thAya. kumArapALa desAIe ema vicAryuM ke pitA je kSetramAM na hoya te kSetranuM kAma AraMbhavuM. paDakAra jhIlavo paDe to jhIlI levo. e mATe zarUAtamAM ghaNI ja muzkelI paDI. ramatagamata vize ghaNuM jANyuM.meLavyuM ane pachI krikeTaro vize lakhavA mAMDyuM. kumArapALa desAIe kaoNlejakALa daramiyAna krikeTa ramavAnuM zarU karyuM. teo kaoNlejanI TImanA dhImA paNa saMgIna joDI opaniMga baeNTsamena ane DAboDI spinara hatA. jayabhikhkhune haoNkImAM rasa, paNa krikeTamAM jarAya nahi. phrenka vaoNrelanI mahAnatA upara kumArapALa desAIno lekha navacetana'mAM chapAyo. tenA taMtrI cAMpazIbhAI uddezI A lekha vAMcIne evA prasanna thayA ke navacetananI khela ane khelADI" kaoNlama temane dara mahine lakhavAnI zarata sAthe soMpI dIdhI. cAMpazIbhAI temanI paDozamAM nArAyaNanagara sosAyaTImAM rahe. taMtrI kevA bhekhadhArI hoya teno paricaya temane thayo. lekha Apo eTale e vAMce, ene citrathI sajAve. Akho lekha teo jAte pharI lIlI zAhIthI lakhe. dareka lekhakanA lekha A rIte teo lIlI zAhIthI lakhatA. lekha maLe pachI trIje divase lekhakane svIkAra-asvIkAranI jANa posTakArDathI thaI jAya. lekha svIkArya bane to temAM noMdha hoya ke tamAro lekha kyA mahinAnA navacetanamAM chapAze. cAMpazIbhAI vayovRddha hovA chatAM e mArga paranI 33 naMbaranI basa Ave, tyAre badhAne pahelAM caDavAnuM kahe. pachI ja pote caDhe. 1965mAM ema. e. thaI gayA te daramyAna temanI lekhanapravRtti cAlu hatI. akSaranA pAtrI. da hajI pariNAma nahotuM AvyuM paNa temaNe nirdhAra karelo ke be-traNa kSetramAM kAma karavuM. svAbhimAnathI kAma karavuM ane te jaLavAvuM joIe. 'gujarAta samAcAra'nA taMtrI zAMtibhAI zAha jayabhikhkhunA mitra. dara varSe divALImAM baMne sAthe pharavA jAya. te samaye gujarAta samAcAra'mAM ramatagamata vize kumArapALa desAI lakhatA. e samaye amadAvAdamAM mAnavamaMdira kaoNlejano prAraMbha thato hato. te mATe adhyApakano inTaravyU ApanArAmAMnA ghaNAkharA DaoN* Tara ane AcArya hatA. kumArapALa desAI mAtra evA hatA ke jemanuM ema.e.nuM pariNAma nahotuM AvyuM. 'navacetana'mAM pragaTa thayelA lekhonI phAila vyavasthita banAvI hatI. vaLI temanuM lekhanakArya to cAlatuM hatuM. temanI A phAila joIne inTaravyU lenArAoe temane pasaMda karyA. kAraNa ke navI khUlatI kaoNleja sAmayika prakAzita karavAnI hatI. te mATe temane sArA saMpAdakanI jarUra hatI. tenAM be kAraNa hatAM : eka to kaoNlejane navayuvAna hoziyAra adhyApaka maLe ane kaoNlejanA sAmayikanI saMpUrNa javAbadArI soMpI zakAya. ane kumArapALa desAIne nimaNUka-patra maLI gayo. tenI jANa bhArataprakAzana saMsthAnA rasikabhAI go. zAhane thaI. temaNe jayabhikhkhu'ne kahyuM ke kumArapALe amArI kaoNlejomAM joDAvAnuM che. * yAM amadAvAda kaoNlejamAM ke navagujarAta kaoNlejamAM. kaoNlejamAM joDAtAM pUrve temaNe ekAda varSa eca. ke. kaoNlejamAM phelo tarIke kAma karyuM ane 1965mAM navagujarAta ArTsa kaoNlejamAM joDAyA. kaoNlejamAM adhyApananI sAthe sAhitya-saMzodhananuM kArya paNa cAle, navalikA, caritra, saMzodhana, vivecana, bALasAhitya ane prauDhasAhityanI racanA karI. patrakAratvamAM lekhana karyuM ane tenI tAlIma mATe pustaka paNa lakhyuM. ramatagamatamAM rasa hovAthI temAM paNa pustako lakhAtAM rahyAM. 1967mAM bhavansa kaoNlejamAM cAlatA hIrAlAla bhagavatI insTiTyUTamAM patrakAratvanA vyAkhyAtA tarIke joDAyA. te vakhate vAsudeva mahetA, baLavaMtabhAI zAha jevA adhyApakono paricaya thayo. patrakAratvakSetre vAsudeva mahetAnuM mArgadarzana maLyuM. vAsudevabhAI svabhAve khUba kaDaka. jayabhikhkhu'e kumArapALa desAIne emanI pAse tAlIma levA mokalyA hatA. temaNe kumArapALa desAIne lagnanA cothA divase ja hAjara rahevAnuM kahyuM. baporanA ekathI sAMjanA pAMca vAgyA sudhI temane judA judA akhabAra vAMcavAnuM kahe. pachI tenI carcA thAya. cheka sAMje cha vAge ekAda lekha ke prasaMga para lakhavAnuM kahe. eka vakhata sAMje vAMcavAnuM pUruM thayuM pachI vAsudevabhAI kahe. paMjAbI sUbA upara lekha lakho. kAle pragaTa karavAno che. tene mATe pharI vAMcana prAraMbha Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIra zarU karyuM ane lekha lakhyo. patrakAratvanI kaThora mahenata karI ane vAsudevabhAI pAsethI patrakAratvanI tAlIma paNa maLI. 1979mAM 'akhabArI lekhana' nAmanuM pustaka kumArapALa desAIe lakhyuM. e samaye ema manAtuM ke patrakAratvanuM lakhANa mAtra preraNAthI lakhAya. hakIkate tema nathI. 'akhabArI lekhanamAM vAsudevabhAInuM ghaNuM mArgadarzana maLyuM. temanI sAthe gADha saMbaMdha thayo. pachI to vAto cAle. temanA jIvananI keTalIya ghaTanAo kahe. pAchaLanA samayamAM to vAsudevabhAI kumArapALa desAInA mitra hoya tema salAha paNa letA. kumArapALa desAInA lekhanakAryano AraMbha 1953thI thayo. jayabhikhu sAhityakSetre AgaLa hatA. jayabhikhue 350 jeTalAM pustako lakhyAM che. temaNe temanI navalakathAomAM itihAsane jANe ke jIvaMta karyo che. kumArapALa desAIe jyAre 'jhagamaga mAM pahelI vArtA lakhI tyAre nIce zuM nAma lakhavuM tenI mUMjhavaNa temane hatI. kumArapALa desAI evuM nAma lakhe to jayabhikhkhanA putra che tema khabara paDe ane vArtA chApe ja. paNa temaNe tema na karatAM 'ku. bA. desAInA nAmathI prathama vArtA lakhI. chapAI ane vakhaNAI. taMtrIne pAchaLathI khabara paDI ke ku. bA. desAI e jayabhikhunA putra che. ahIMthI kumArapALa desAInI sAhityasarjana yAtrA zarU thAya che. jenA vize have pachI joIzuM. jillA I[, zAnA' caritra sAhitya nAkramanI mAMdha paraa rAkRddhinuM vikhara sI3 nAyaka ) BINET (mAmAnA zAstrI. = *mArapAmain sAI mAnavatAnI maheka apaMganAM nakSanA yAtrI thI ojasa Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNe tyAM AMgaLIne veDhe gaNAya teTalA madhyakAlIna sAhityanA abhyAsIo caritra Alekhanano Agavo kasaba kumArapALa desAI pAse che. emaNe emanI lekhanakArakirdIno prAraMbha caritralekhanathI karyo ane Aje paNa vaividhyapUrNa caritra Alekhano emanI pAsethI maLatAM rahyAM che. judI judI aneka prakAranI vya ita ane vibhUtio vizenAM caritro maLe che. phirAka gorakhapurI jevA kavipremacaMda vrajapALa jevA pUrva AphrikAmAM jaIne udyogo vikasAvanAra mAnavatApremI ke zArIrika, Arthika ane mAnasika muzkelIo vacce prabaLa puruSArthathI jhajhUmIne vizALa audyogika sAmrAjyanI racanA karanAra yu. ena. mahetAnAM caritro maLe che. e ja rIte bhagavAna mahAvIra vizenuM saMzodhanAtmaka caritra ane bALakonA buddhisAgarasUri' jevuM bALakone anulakSIne lakhAyeluM yoganiSTha AcArya buddhisAgarasUrijInuM caritre navI sRSTino anubhava karAve che. jyAre ramatagamatakSetre AgavI siddhi meLavanAra vIra rAmamUrti, sI. ke. nAyaDu ane lAlA amaranAthanA laghucaritro Ape che. 'mULamArganuM amRta ane adhyAtmanuM zikhara e vIsamI sadInA adhyAtmapuruSa zrImad rAjacaMdrajInuM sacitra caritra che to enI sAthosAtha 108 jeTalAM lAghavapUrNa caritro 'jinazAsananI kIrtigAthAmAM maLe che. A badhAM caritronI vizeSatA e che ke atyaMta pravAhI, prAsAdika ane hRdayasparzI zailImAM e lakhAyelAM che. kumArapALa desAInAM caritronI vizeSatA e che ke prAcInakALanAM caritrothI mAMDIne arvAcIna kALanI vya itao vizenAM caritro prApta thAya che. caritralekhanano prAraMbha thAya che lAlagulAbathI. 1965mAM pragaTa thayelA potAnA prathama pustaka "lAlagulAbathI kumArapALa desAIne khyAti maLI gaI. pustakanA prAraMbhe e samayanA gujarAtanA keLavaNIpradhAna DaoN. bhAnuprasAda paMDayAe enI prastAvanAmAM lakhyuM. kumArapALa caritranibaMdhonA lekhaka che. emaNe evAM caritro pasaMda karyo che ke jemanAM vyaktitva kharekhara anukaraNIya banI rahe. evA bhavya vya*i tatvavALA, udAtta bhAvanAvALA ane deza mATe kazuMka karI gayelA A samAjanA mobhAnuM sthAna prApta karI zake evA lokone pasaMda karIne emaNe caritro lakhyAM che. caritragraMthoviSayaka emanuM pradAna paNa kharA arthamAM gujarAtI sAhityamAM atyaMta mahattvanuM che. che baLavaMta jAnI haf caritra sAhitya Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapALa desAIe . zAstrIjInA jIvanamAMthI yogya prasaMgonI pasaMdagI karIne tenuM rasALa ane sarasa bhASAmAM varNana kareluM che. temanI pramANabhUtatA ane rajUAtanI cokasAI vidyArthIone paNa AkarSaze. A pustakathI kumArapALa sAhityanA kSetramAM rItasara praveza kare che. temanA pitAzrI jayabhikhunI mAphaka temanI lekhanayAtrA zubha, phaLadAyI ane * dhvamukhI nIvaDo evI mArI zubhecchA che.'' lAla gulAba' pustaka pragaTa thatAM ja e kasAthe cAlIsa hajAra prata vecAI gaI. te ja tenI lokapriyatA darzAve che. gujarAtI sAhityamAM A noMdhapAtra ghaTanA kahevAya. vaLI lAla gulAba' gujarAtabharamAM jANItI ziSTavAcananI parIkSAmAM pAThayapustaka tarIke pasaMdagI pAmyuM hatuM. A pustakane gujarAta rAjyanI ucca guNavattAvALAM pustakonI spardhAmAM bALasAhityanA caritravibhAgamAM prathama puraskAra prApta thayo hato. AmAM lAlabahAdura zAstrInA jIvananA prasaMgonuM atyaMta pravAhI zailImAM Alekhana thayuM che. pratyeka jIvanaprasaMgano marma kholatAM jaIne enI hRdayasparzI rajUAta karI che. atyaMta garIba avasthAmAMthI bhAratanA vaDApradhAna bananAra lAlabahAdura zAstrInA janmathI mRtyu sudhInI ghaTanAonuM AmAM kramika Alekhana maLe che. bALapaNamAM thayelo garIbIno anubhava emanA jIvananuM ghaDatara kaI rIte kare che te darzAvyuM che. Arthika bhIDa hovA chatAM dezasevAne kAje lIdhelI phakIrIne kAraNe yuvAnImAM AvelI apAra muzkelIonI vAta karI che. davAnA abhAve emanI putrInuM mRtyu thAya che tenuM varNana hRdayadrAvaka che. e pachI pramANikatA ane niSThA jALavIne bhAratIya rAjakAraNamAM potAnI vicakSaNa buddhithI lAlabahAdura zAstrIe kevI siddhi meLavI te darzAvyuM che. A vAmana dehadhArI vyaktie pAkistAnane kaI rIte pATha zIkhavyo ane bhAratIya daLa apratima zaurya dAkhavIne cheka lAhoranA sImADA sudhI pahoMcI gayuM tenuM AmAM tAdRza Alekhana maLe che. emaNe ApelA "jaya javAna, jaya kisAna' sUtrae dezanA janamAnasamAM karelI parivartananI gAthA AlekhI che. emanA akALa mRtyue kevo dharatIkaMpa saryo hato tenuM AmAM hRdayadrAvaka varNana maLe che. A rIte abhyAsakALa daramiyAna kumArapALa desAIe lakhelA A caritrathI emanI tarapha sahunuM dhyAna kheMcAyuM. A caritranA AraMbhe be bolamAM lekhake potAnuM udgata pragaTa karatAM lAlabahAdura zAstrInA caritra vize lakhyuM che. "je caritra sAMbhaLavAthI jIvana pavitra bane, ne jenA lekhanathI kalama dhanya bane, evI mahAna bhArata-jyotinuM A caritra che. mAtra e rAjanItinA mahAna puruSa hatA, ema mAnanAra bhUla khAze. mAtra e mahAna senAnAyaka hatA, ne dezanA javAno mATe preraNAmUrti hatA, ema kahevuM paNa yogya thaze nahIM. e dezanA AjIvana sevaka ane akiMcana phakIra hatA, ema kahevuM paNa pUratuM thaze nahIM. e bhAratanA bhImapitAmahanI, mahArathI karNanI, maharSi cANa thanI ke vIra parazurAmanI pratibhA hatA, ema kahenArA paNa pUrato nyAya karaze nahIM ! e eka mahAmAnava hatA, Adarza bhAratIya hatA, niSkAma yogI hatA. mAnavatAthI mahekatA bhAratanI vADInA svayaMsaMpUrNa gulAba hatA ema kahevuM yogya thaze. gulAba khIlatuM hatuM tyAre AMkhone ane manane tRpta karatuM hatuM. gulAba karamAI gayuM. tyAre yugo sudhI cAle tevI amara suvAsa mUkatuM gayuM.'' 'lAla gulAba'mAM bhAratamAtAnA e lAla gulAbanI jIvanakahAnI che. A pustakanAM prakaraNonAM judAM judAM zIrSako paNa dhyAna kheMce che. jema ke "naMdane ghera AnaMda bhayo', 'aMtaramAM dezapremanuM attara mahe* yuM', "hIra ane khamIra', "aba lAhora taka calegI ye tega hiMdustAna kI' ane 'zAMtino zahIda'. vaLI, A pustakanuM nAma lAla gulAba' paNa dhyAnArha banyuM che. - A pustakanI 2canA thayA pachI lAlabahAdura zAstrInuM avasAna thatAM 'mahAmAnava zAstrI' nAmanuM vistRta jIvanacaritra lakhyuM. jemAM lAlabahAdura zAstrInA vya itatvanAM bhinna bhinna pAsAMone pragaTa karyo che jemAM emanI sAdAI, pramANikatA, rASTrabha ita ane dUraMdezInI kathAo AlekhI che. A pustaka joIne lAlabahAdura zAstrInAM patnI lalitAdevI paNa khUba prasanna thayAM hatAM. 1966nI 20mI eprile amadAvAdanA eca. ke. kaoNlejanA haoNlamAM bhAratanA mahAna tattvaciMtaka, prajJAcakSu paM. sukhalAlajInA pramukhapade ane te samayanA gujarAtanA mukhyapradhAnazrI hitendrabhAI desAInA atithivizeSapade yojAyelA samAraMbhamAM sAhityakAra 'dhUmaketu'nI apUrNa navalakathA "dhruvadevI' tathA kumArapALa desAInA mahAmAnava zAstrI'no vimocana samAroha yojAyo hato. A pachI caritralekhaka tarIke kumArapALa desAIne bahoLI cAhanA apAvanAruM pustaka che 1973mAM pragaTa thayeluM "apaMganAM ojasa'. A pustaka e samaye lakhAyuM ke jyAre samAjamAM vikalAMgonI ghora upekSA thatI hatI ane emanI za itaone ke kAranA pANI caritramAhitya Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gUMgaLAvI nAkhavAmAM AvatI hatI. vikalAMgomAM suSupta za ita paDI hoya che. mAtra emane thoDA protsAhananI jarUra hoya che ema teo mAnatA hatA. "apaMganAM ojasa'mAM emaNe evI vya itaonAM caritro lakhyAM ke jemaNe zArIrika muzkelIo vaTAvIne zarIrabaLano sauthI vadhu mahimA dharAvatA ramata-gamatanA kSetramAM yazasvI siddhi meLavI hoya. A pustaka aMge gujarAtanA prasiddha saMta ane samAjane beTho karavAno Azaya dharAvatA saMta pU. zrI moTAe lakhyuM. bhAIzrI kumArapALanI kalamamAM che te thavAnI koIka kaLA to che, tenAM anubhavadarzana to 'gujarAta samAcAra'nA emanA lekho dvArA thAya che ja. tema chatAM A pustakanI lekhanazailI saraLa, saumya ane prasaMgakathAone sAnukULa che. dilane sAhasanAM ane mAnavIne aA yane za* ya karavAnAM preraNAbharyAM pAtronAM caritrane AlekhatAM AlekhatAM emaNe je hathoTI pragaTa karI che te parathI hajI bhaviSyamAM AvA prakAranA sAhityanuM darzana emanA taraphathI vadhAre ne vadhAre samAjane thayA karaze, evI zraddhA sAthe viramuM chuM. zrI kumArapALane AvA sAhityasarjana mATe hRdayanA bhAvathI mubArakabAdI ApuM chuM.' bhAratIya TImanA jiMdAdila khelADI, saMgIna oNpaniMga baeNTsamaeNna ane udyogapati zrI vijaya marcanTa krikeTamAMthI nivRtti lIdhA pachI vikalAMgonI pravRttimAM sakriya rasa lIdho hato. emaNe A pustakanA 'Amukha'mAM lakhyuM. 'AvA jiMdAdila apaMgonA jIvanasaMgharSa tarapha ApaNA samAjanuM dhyAna kheMcavA badala zrI kumArapALa desAInA ApaNe kharekhara * NI chIe. mane khAtarI che ke zrI kumArapALa desAInuM A pustaka ucita AvakAra pAmaze ja, kAraNa ke A prakAranuM pustaka-lekhana paNa apaMgonI eka moTI sevA ja che." sAmAnya dhAraNA evI hatI ke aMdha vya ita puruSArtha kare to zikSaka ke saMgItakAra banI zake, paNa parvatArohaka ke kustIbAja banavAnI kadI kalpanA paNa na karI zake. A pustakamAM zArIrika kSati oLaMgIne anokhI siddhi meLavanArA ramatavIronI saMgharSabharI mathAmaNa-kathA che. vizvanI vastInA dasa TakAthI paNa vadhu loko vikalAMga hoya, tyAre emane vizenI sAcI samaja hovI jarUrI che. A caritronI pramANabhUta vigato meLavavA mATe majUra alIkhAna paTauDI ke narImAna konTrA Tara jevA khelADIonI lekhake pratyakSa mulAkAta lIdhI to videzI khelADIonI pramANabhUta vigato prApta karavA mATe videzamAM vasatA mitro ane prakAzita pustakono sahayoga lIdho. dezavidezanA ramatakSetre siddhi meLavanArA vikalAMga khelADIonI puruSArthagAthA AlekhAI, paraMtu gujarAtanA koI vikalAMga khelADInI satyakathA maLatI na hatI. Ane mATe kumArapALa desAIe khUba saMzodhana karyuM ane amadAvAdanA gAMdhIpulanA cheDe AvelI jhUMpaDapaTTImAMthI emane caMdulAla bhATI nAmano eka ramatavIra maLI Avyo, jenI gAthA rASTrIya ane AMtararASTrIya kSetre prasiddha ramatavIronAM caritronI sAthosAtha A graMthamAM sthAna pAmI che. A pustakanI bIjI eka vizeSatA e che ke gujarAtamAM videzanI jema ramatagamatanA amuka prakAranI sarjanAtmakatAthI lakhAyelAM pustakone sAhitya' tarIke sthAna ane mAna ApavAmAM AvatuM nahotuM. tyAre 1973mAM kumArapALa desAIe Ano prayAsa karyo ane e vize 'navacetana'nA Adya taMtrI zrI cAMpazIbhAI vI. udde zIe lakhyuM. ApaNe hajI ramatagamatanA sAhityane "sAhitya" tarIke lekhatA thayA nathI. paNa pAzcAtya dezamAM to evuM sAhitya sAhityamAM ja lekhAya che, eTaluM ja nahIM, paNa vipula pramANamAM pragaTa thAya che. kevaLa videzI ja nahIM, paNa bhAratIya ane gujarAtI apaMgonAM dRSTAMto paNa A pustakamAM maLI Ave che. pustakanI bhASA saraLa. saMskArI ane tejasvI che. mane jANa che tyAM sudhI AvuM pustaka aMgrejImAM paNa pragaTa thayuM nathI." A pustake keTalAMya apaMgonAM jIvanamAM navo utsAha ane khamIra jagADayAM. sAta aMdha yuvAno AphrikAnA sauthI * cA kilimAMjAro parvatanA zikharane sara karI AvyA. A kathA vAMcIne gujarAtanA aMdha yuvako giranAra caDhI AvyA. A pustaka breila lipimAM rUpAMtara pAmyuM che. tene 1977no saMskAra evaoNrDa maLyo che. tenuM hiMdI bhASAMtara 'sapA- tana, DI nana' nAme thayuM che jenI be AvRttio pragaTa thaI che. enI hiMdI AvRttinI keseTa taiyAra thaI rahI che ane have eno aMgrejI anuvAda paNa thoDA samayamAM prakAzita thaze. mANasa game te uMmarano hoya paNa tene je koI kAma karavuM hoya to teNe mana makkama karyuM hoya to te kArya thaI zake. eka kahevata che ke, "mana hoya to mALave javAya'. kumArapALa desAI-likhita "lokhaMDI dAdAjI' A kahevatane sArthaka kare te prakAranuM pustaka che. chAsaTha varSanI uMmare gusTAve sAikala-spardhAmAM bhAga lIdho. badhA ja spardhakomAM sauthI moTI uMmaranA e hatA. paNa * yAMya hAryA vagara manane svastha rAkhIne spardhA temaNe jItI lIdhI. mAtra cauda pRSThamAM koI vya itanI khAsiyatane akSaranA yAtrI caritra sAhitya Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AlekhavI te kaparuM kAma che. kumArapALa desAI vyatinA jIvana vize jANIne temAMthI mahattvanAM pAsAMne AlekhI Ape che te temanI viziSTatA che. lokhaMDI dAdAjI' e sahune preraNA pUrI pADatuM pustaka che. 'mAnavatAnI maheMka" nAmanA caritramAM paDANA gAmamAM janmelA premacaMdabhAInuM jIvanacaritra AlekhyuM che. premacaMdabhAIe saurASTranA hAlAra pradezamAMthI pUrva AphrikAnA keniyAmAM jaIne ghaNAM badhAM kaSTo veThIne vepAramAM * cAM zikharo sara karyAM. A jIvanacaritra vAMcatAM sAhasika vepArI ane krAMtikArI vicAraka premacaMdabhAInI chabI daSTigocara thAya che. jJAtijano mATeno temano prema; temanI muzkelImAM paDakhe * bhA rahevuM; ane temane prema, sAMtvanA ane hUMpha ApavI e jANe ke emano dharma hato. emanI jJAti-sahAyanI bhAvanAthI mAMDIne mAnavatAnI bhAvanAnI suvAsa AmAM saMgrahita karI che. zrI premacaMda vrajapALa zAhe AphrikAmAM dUra dUranAM jaMgalomAM vaselA ardhabhUkhyA ane ardhanagna loko mATe udyogonI sthApanA karI. temaNe mahAtmA gAMdhIjInA Adarzane potAnA jIvananA vAstavika vyavahAramAM pragaTAvyo. deza hoya ke paradeza jyAM * yAMya anyAya hoya tyAM eno sAmano karavAnuM khamIra teo dekhADe che. je jamAnAmAM dariyApAra javuM te sAhasa kahevAtuM. te samayamAM premacaMdabhAI AphrikAmAM vepAra karavA gayA. AphrikAnI tatkAlIna paristhitinA citAranI sAthe sAthe tyAM udyoga vikasAvavAmAM paDelI muzkelIonuM varNana paNa lekhake karyuM che. sAhasa ane hiMmatano samanvaya eTale premacaMdabhAI. AphrikAmAM vasatA gujarAtIonA rivAjo, gAMdhIjInuM svAtaMtrya-AMdolana ane e vicAronI gujarAtIo para paDelI asara paNa A pustakanI vizeSatA che. e samayano ozavALa samAja, udyoga-vepAramAM sAhasavRtti, temanI sAthe paricayamAM AvelI vya itao, kAma karavAnI koThAsUjha, vAda-vivAda thAya to baMne pakSane sAMbhaLIne taTastha rahIne potAno vicAra pragaTa kare, dIrghadRSTithI vicAravAnI AvaData AvAM premacaMdabhAInA vyakitatvanAM aneka pAsAM A pustakamAM AlekhAyAM che. jUnA ane navA vicAronuM subhaga mizraNa eTale premacaMdabhAI. koIe bhUla karI hoya to tene tiraskAravAne badale e vyakitanA saMjogo ane paristhitino vicAra karatA hatA. emanA eka najIkanA sagAe aMgreja yuvatI sAthe lagna karyAM. e sagA potAnA putra ane A yuvatIne svIkAravA saheje taiyAra nahotA. A samaye akSaranA yAtrI. 10 premacaMdabhAIe emane zAMta pADyA ane kahyuM. je banI gayuM che te svIkArI levuM ane bhaviSyamAM AvuM na bane tenI takedArI rAkhavI. khAsa karIne bALakomAM sArA saMskAra Ave ane pelA daMpatImAM ApaNA saMskAra jaLavAI rahe tenI have vadhu cIvaTa dAkhavavI joIe." A.. baMne peDhI vaccenA vicAro AsAnIthI samajI zakatA hatA. premacaMdabhAInA saMparkamAM AvelI vya itao vizeno paNa paricaya ahIM maLe che. jAmanagarathI zarU karIne AphrikA sudhInI premacaMdabhAInI vyathAkathA mAnavatAnI maheMka'mAM AlekhAI che. AphrikAmAM emane sahu prathama madada karanAra lAlI vize hRdayadrAvaka mAhitI AlekhI che. A prakAranI caritrakathAnuM lekhana e koI paNa sarjakane mATe paDakArarUpa banI rahe. AnuM eka kAraNa e ke jAmanagaranA hAlAra vistAranA paDANA gAmathI nIkaLIne AphrikAmAM karmayoga karanAra ane e pachI punaH jAmanagaramAM rAjakIya, sAmAjika ane keLavaNInI pravRtti karanAra premacaMdabhAInA jIvanano patha eTalo badho vistRta hato ke enI mAhitI meLavavA mATe athAga prayatna karavo paDe. Ane mATe caritralekhake paDANA gAma ane enI AsapAsanAM gAmono pravAsa karyo. jAmanagaramAM premacaMdabhAIe karelI vyApArI pravRtti ane rAjakIya pravRttinI vigato meLavI ane e pachI pUrva AphrikAmAM premacaMdabhAIno jyAM vepAra cAlato hato te phaoNrTahola, sagAnA, karAtinA, nyurI, nAnyukI, meru ane embuno paNa pravAsa karyo. A uparAMta nAirobI, thikA, mombAsA, laMDana, lesTara, amadAvAda, aMjAra, vaDodarA, muMbaI jevAM sthaLoe vasatA mahAnubhAvo pAsethI pratyakSa mulAkAta dvArA paNa premacaMdabhAInA jIvananI vigato meLavavA prayatna karyo hato. AphrikAmAM vasatA Aphrikano ane gujarAtIo pAsethI premacaMda vrajapALanAM smaraNo meLavavA mATe keTalAya khAMkhAMkhoLA karavA paDyA. AnuM kAraNa e ke premacaMdabhAInuM avasAna 1961nI 31mI julAIe thayuM hatuM ane emanA avasAnanA 49 varSa bAda A caritra lakhAI rahyuM hatuM. AthI e samayanAM jUnAM pustako ane AphrikAmAM pragaTa thatAM sAmayikono paNa abhyAsa karyo. A rIte A caritraAlekhana mATe karelo puruSArtha e paNa romAMcaka kathA jevo che. puruSArthInA parizramanI jIvanakathA svayaM ghaNo puruSArtha mArga che. jemanA vize koI ja mAhitI upalabdha na thAya temanA paricayamAM AvelI vyakitaonI mulAkAto laIne paNa eka sarasa caritra kumArapALa desAI samAja samakSa mUkI Ape che. A caritra sAhitya 19 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AkhuM caritra e zrI kumArapALa desAInA kaThora parizramanuM suphaLa che. - vartamAna samayanA udyogapati zrI yu. ena. mahetAnI jIvanakathA 'AphatonI AMdhI vacce samRddhinuM zikhara' eka anokhI jIvanakathA che. A jIvanakathAnuM Alekhana atyaMta muzkela hatuM. enuM kAraNa e nahotuM ke yu. ena. mahetA atyaMta najIkanA samayanA udyogapati hatA, paraMtu enuM kAraNa e hatuM ke emanA jIvanamAM AvelA kaTokaTInA prasaMgonuM Alekhana koI paNa lekhakane mATe paDakArabharyuM bane tema hatuM. AmAMthI keTalIka ghaTanAo evI hatI ke vya ita jIvanabhara ene gupta rAkhe ane e kadI pragaTa thAya nahIM ema icche. emAM paNa siddhi ane samRddhinI Toce pahoMcelI vya itanA jIvananA AvA prasaMgo AlekhavA e ati muzkela kArya gaNAya. A caritrakathI pragaTa thAya evo Azaya svayaM caritranAyakano hato ane enuM kAraNa e hatuM ke koI AphatothI gherAI gayuM hoya, nirAzAnA mahAsAgaramAM * De sudhI DUbI gayuM hoya, koI "ga" jevI AdatanA gulAma banyA hoya ke koIne satata gaMbhIra bImArIo sAme jaMga kheDavo paDato hoya to ene A jIvana kathA vAMcIne AzAnuM kiraNa maLI rahe. AthI ja A jIvanakathAnA prAraMbhe lekhaka kumArapALa desAI noMdhe che. A jIvanakathA e anekavidha kSetromAM saphaLatA hAMsala karanAra udyogapatinI jIvanakathA nathI. A jIvanakathA e potAnA vyavasAyamAM saphaLatAnAM eka pachI eka zikharo banArA mAnavInA puruSArthanI prerakagAthA nathI. "A jIvanakathA e vipula saMpattinuM sarjana karanAra koI dhanavaMtanI kathA nathI. "A jIvanakathA potAnI AsapAsa samAjamAM dAnanI gaMgA vahevaDAvanAra vya itanI kathA nathI. "A jIvanakathA koI vizALa audyogika sAmrAjyano pAyo nAkhanAra mahenatakazanI mAtra kathA nathI. "hA, A jIvana kathAmAM uparo* te saghaLI guNasamRddhi to che ja, paraMtu e saghaLAMne vaTAvI jAya evuM advitIya mAnavaparAkrama paNa dRSTigocara thaze. "koI ekalo marajIvo virATa saMsArasAgara pAra karavA tArAvihoNI kALI bhammara madharAte bhAMgI-tUTI hoDI sAthe majhadhAramAM Amatema phaMgoLAto hovA chatAM haiyAnI adamya hiMmatathI AgaLa dhapato hoya, tevA mAnavInI A kathA che. enI akSaranA yAtrI jIrNa-zIrNa nAvamAM pANI bharAI jatAM sAgarasamAdhi pAmavAnI dahezata satata enA mAthe jhaLuMbatI hoya che. * yAreka bharatInAM caMDa-pracaMDa mojAMthI enuM nAva * ce AkAzamAM phaMgoLAI jatuM hoya che. * yAreka copAsa aMdhakAramaya vAtAvaraNamAM tanathI durbaLa, manathI mahAta ane dhanathI nirbaLa nAvika tophAnI dariyAnI vaccethI apAra ane athAga prayatno karIne potAnI nAvane saphaLatAnA sAme kinAre pahoMcADavA koziza karato hoya, tevA mAnavInI A kathA che. "prajIvana eTale ja bharatI ane oTa, paNa A evI caritrakathA che ke jemAM bharatI pachI oTa AvatI nathI, balka oTa para oTa ja AvyA kare che. Aphata pachI AnaMda Avato nathI, kiMtu AphatanI vaNathaMbhI paraMparA cAlyA kare che. ekAeka AvatI muzkelIno avarodha emane kSaNabhara thobhAvI deto nathI, paraMtu eka pachI eka muzkelIono kAphalo Avato rahe che. bahAranA koI sAtha, sahAya ke sadhiyArA vinA A mAnavI muzkelIo sAme laDe che, vaLI * bhA thaIne jhajhUme che. basa, CjhajhUmatA ja rahe che." A caritramAM zrI yu. ena. mahetAnA jIvanamAM AvatAM ullAsa ane viSAda, bharatI ane oTa, saphaLatA ane niSphaLatA - e badhuM ahIM zabdapratyakSa thAya che. udyoga sthApavAmAM keTaluM sAhasa karavuM paDe te jANavuM hoya to A caritra vAMcavuM ja paDe. saMgharSa, vAstavikatAno svIkAra ane tenI sAthe svapuruSArtha, saghaLA paDakArone pAchA ThelIne siddhitapamAM kaI rIte pariNamavuM tenuM jvalaMta udAharaNa che zrI yu. ena. mahetA. rezaniMga * lArkathI nokarInI zarUAta karIne davA-vitaraka ane pachI davAnA utpAdaka banyA tyAM sudhInI vAta maLe che ane te pachI 1959thI 1998 eTale ke jIvananA aMtakALa sudhI A saphara cAlu rahe che. eka parizramI puruSanA prabaLa, prakhara ane prAMjala vya*i tatvanI sAhasikatAno namUno che. "meru to caLe paNa tenA manaDAM na Dage !" e u itane zrI yu. ena. mahetAe barAbara sArthaka karI che. temano mukhya vyavasAya te davA banAvavAno. temanI sAdAI vizenI vAta karatAM karatAM temAMthI temanuM sAdagIpUrNa vya"i tatva pragaTe che. lekhaka kahe che, 'uttamabhAInI sAdAI pAchaLano mukhya Azaya e hato ke vya itae jarUra pUrato kharca karavo joIe. temane be kalAkanuM kAma hoya to mAtra be kalAka mATe ja TaeN sI bolAvatA hatA. teo kahe ke AkhA divasanI Te* sInI jarUra zI che ? majAnI vAta e ke teo potAnI jAta mATe karakasara karatA hatA ane zubhakAryamAM caritra sAhitya Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAna ApavAnuM hoya to teo saheje pAchI pAnI karatA nahIM. AvA virala vyaktitvane kAraNe uttamabhAI ajAtazatru banI rahyA. bhagavAna mahAvIre jagatane eka judo ja rasto batAvyo. temaNe darzAvyuM ke tamAro koI zatru ja na hoya. tame zatrune mitra banAvI do pachI zatru rahe che tyAMthI ? ane evuM paNa banyuM ke uttamabhAIe emanA sakhata TIkAkArane paNa potAnA mitra banAvyA hatA." pustakanI pAchaLa ApelI temanI jIvanarekhA uparathI paNa khyAla Ave che ke keTalI muzkelImAMthI temanuM jIvana pasAra thayuM che, paNa e badhI ja muzkelIno sAmano karatAM karatAM teo thA* yA nathI, balka navuM navuM kAma karavAnuM temane baLa maLatuM rahyuM che. temAM teo thoDeghaNe aMze saphaLa thatA jAya che tema tema temAMthI mArga nIkaLato jAya che. A pustakamAM puruSArthanA baLe sAmAnya mAnavImAMthI samAjamAM ucca sthAna sudhI kevI rIte pahoMcI zakAya tenI kathA che. sAmAnya rIte jIvanacaritra vAMcatAM * yAreka kaMTALo Ave, paNa A caritra vAMcatI vakhate vAcaka satata enA pravAhamAM kheMcAto jAya che ane enuM kutUhala vadhatuM rahe che. yu. ena. mahetAnA janmathI emanA avasAna sudhInI kathA AmAM AlekhAyelI che. A zunyamAMthI sarjana karanAra, muzkelIomAMthI mahAna siddhi meLavanAra ane cAre bAju phelAyelA nirAzAnA kALA DibAMga aMdhakAramAMthI jIvanasAphalyano ujAza meLavanAra sva. yu. ena. mahetAnI A jIvana kathA copAsa muzkelIothI gherAI gayelA mAnavIne jhajhUmavAnuM baLa Ape tevI che. kaparA saMjogo AgaLa hArI thAkIne nAsIpAsa thaI gayelAne navI AzA ApanArI che ane vyasanano bhoga banI mRtyu AgaLa moMmAM taraNuM laIne beThA hoya tevI vya itaone navajIvana bakSanArI che. Aje udyoganA kSetre agraNI vya itanI jIvanakathA lakhAya che paraMtu e jIvanakathAomAM AvI sAcadila saMgharSa kathA bhAgye ja maLaze. viziSTa puruSArthI vya itaonI jIvanagAthA lakhanArA kumArapALa desAIe eTalI ja mahenata ane khaMtathI tIrthakaro ane saMtonAM caritro AlekhyAM che. emanuM tIrthaMkara mahAvIra' e bhagavAna mahAvIra vize lakhAyelAM caritromAM e dRSTie nokhI bhAta pADe che. emAM saraLa, pravAhI ane hRdayasparzI rIte jaina ane jainetara sahu koIne sparze tevuM bhagavAna mahAvIranuM caritra maLe che. bIjA zabdomAM kahIe to bhagavAna mahAvIra vizenI saMpUrNa, sarvagrAhI mAhitI ApatuM A pustaka che. A pustakanA prAraMbhe vartamAna yugane bhagavAna mahAvIrano ahiMsA, satya, aparigraha, paryAvaraNa, zAkAhAra ane ane kAMtavAdano saMdezo kaI rIte upayogI banI zake tema che enI vidvattApUrNa chaSNAvaTa karavAmAM AvI che. e pachI bhagavAna mahAvIranA pUrvabhavo. emanAM vividha nAmo tathA emanA parivArano paricaya AlekhavAmAM Avyo che. e ja rIte emanA vihAra ane varSAvAsa, emane thayelA upasargo, emanA jIvananAM pAMca kalyANako tathA emanI poTa-paraMparAnI mAhitI ApavAmAM AvI che. emano kALanirNaya, janmakuMDaLI ane emaNe bhAkhelI bhaviSyavANI paNa AmAM samAviSTa che. emanI jIvanAravANI, dharmakathAo, emano guru gautamasvAmI sAtheno saMvAda ane emaNe darzAvelA mAnavI mATenA sarvottama mokSamArga vize AmAM vigato maLe che. bhagavAna mahAvIranA samaya pachI tarata ja lakhAyelA Agama graMthomAM maLatI mAhitI paNa ahIM rajU karI che. bhagavAna mahAvIranA samayanAM bhaugolika sthAno tathA tIrthaMkara, emanA ATha pratihArIo ane agiyAra gaNadharo vize paNa sAmagrI ApavAmAM AvI che ane aMte bhagavAna mahAvIra vize lakhAyelA mahattvanA graMthonI sUci paNa ApI che. bhagavAna mahAvIranA mahattvanA zrAvako tathA emanA mahattvanA tIrthonI vAta karIne dezavidezanA mahAnubhAvoe bhagavAna mahAvIra vize pragaTa karelI bhAvanA AlekhI che. digaMbara ane zvetAMbara saMpradAyamAM bhagavAna mahAvIranA jIvanasaMbaMdhI je thoDA pheraphAro jovA maLe che e paNa ahIM noMdhyA che. A rIte eka arthamAM bhagavAna mahAvIrano ensAi* lopIDiyA ApavAno lekhakano prayAsa che. A saMdarbhamAM yunonA bhUtapUrva rAjadUta DaoN. ena. pI. jaina noMdhe che, "Kumarpal Desai has many books to his credit numbering over 100. But, this one stands out among them as the best that he has penned. He has a likeable gift and flair for writting which he has inherited from his illustrious father 'Jaybhikhkhu'. I enjoyed reading the book in one go, and looking forward to reading it again and again to draw inspiring ideas for propagating Mahavir's message of active and comprehensive nonviolence at individual as well as community level. It is even relevant in today's fear and insecurity-ridden world when humanity is confronted with escalating violence and terrorism, hatred and hostility, injustice and exploitation in all walks of life and tearing asunder by us humans of the divine web of interdependence with nature and other living creatures." caritra sAhitya akSaranA yAtrI Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ briTananI pArlAmenTamAM dara bIjI oN Tobare ahiMsA divasanI ujavaNI karavAmAM Ave che, te saMdarbhamAM 2004mAM briTananI pArlAmenTamAM A pustaka insTiTyUTa oNpha jainaoNlojInA ceramena zrI ratibhAI caMdarayAe pArlAmenTanA adhyakSa sTIphana pAunDane bheTa ApyuM hatuM. tIrthaMkara mahAvIra e pustaka kumArapALa desAI dvArA pUrve lakhAyelI 'bhagavAna mahAvIra' nAmanI pustikA tathA mahAvIra jIvanadarzana graMthano nicoDa paNa Ape che. mULamArganuM amRta ane adhyAtmanuM zikhara' e zrImad rAjacaMdranA jIvananI gAthA AlekhatuM pustaka che. A pustaka pAchaLano potAno uddeza 'AraMbhe'mAM spaSTa karatAM lekhake kahyuM che. "AvI divya vibhUtinuM caritra AlekhavAnI pAchaLano amAro Azaya eTalo ja ke zrImad rAjacaMdrajInA divya prakAzita jIvananAM thoDAM kiraNo vAcako, bhAvako ke jijJAsuone sAMpaDe ane e dvArA emanAmAM mumukSA jAge. e jAgelI mumukSAne emanA A jIvanacaritramAMthI dizAsUcana sAMpaDI rahe." eka pRSTha upara zrImad rAjacaMdranA jIvanano eka prasaMga ane tenI sAme enuM citra - e prakAre A pustaka taiyAra thayuM che. zrImanA janmathI mAMDIne temanA dehatyAga sudhInI A kathA che. mahAtmA gAMdhI svayaM zrImad rAjacaMdra vize kahe che. "mArA jIvana para zrI rAjacaMdrabhAIno evo sthAyI prabhAva paDyo ke huM enuM varNana karI zakato nathI. huM keTalAMya varSothI bhAratamAM dhArmika puruSanI zodhamAM chuM. paraMtu emanA jevA dhArmika puruSa hiMdamAM haju sudhI meM joyA nathI. yuropanA tattvajJAnIomAM huM TolsToyane prathama zreNInA ane raskinane bIjI zreNInA vidvAna samajuM chuM, paraMtu rAjacaMdrabhAIno anubhava e baMnethI caDhelo hato." mahAtmA gAMdhI rAjacaMdrabhAIne prathama koTinA tattvajJAnI ane adhyAtmapuruSa tarIke mUkI Ape che. A pustakamAM zrImad rAjacaMdranA vairAgyanI tIvratA. bodhabIjanuM apUrvapaNuM ane samyagjJAna, samyakdarzana ane samyakcAritra dvArA thayelI emanI adhyAtmayAtrAnI jhAMkhI ApavAmAM AvI che. 161 pRSThomAM emanI preraka sacitra jIvanagAthA maLe che. e pachI zrImad rAjacaMdranI pratibhA vize mahAtmA gAMdhIjIe emanI AtmakathA satyanA prayogo'mAM tathA anya nimitte ApelAM va tavyomAM AlekhAyelAM anubhavavacanomAM jovA maLe che. cha padano patra ane AtmasiddhizAstra che jevI emanI kRtionI sAthosAtha emanA graMthomAMthI jainadarzanano marma, akSaranA yAtrI. 24 13 adhyAtmasaMdeza ane mokSamArga vizenI emanI vicAradhArA darzAvI che. aMte vacanAmRtanI padasaritA paNa ApI che. A rIte AtmAnA amRta prakAzanI oLakha ApanAra zrImad rAjacaMdrajInAM jIvana ane tattvajJAnane darzAvavAno A prayAsa che. emane vizenuM A sacitra pustaka emanI virala evI vibhUtimattA darzAvI jAya che. kumArapALa desAInAM AdhyAtmika yAtrAnA Alekha ApatAM caritromAM mbALakonA buddhisAgarasUrijI ane AtamajJAnI zramaNa kahAve' e be jIvanacaritro bhinna vizeSatAo mATe ApaNuM dhyAna kheMce che. bALakonA buddhisAgarasUrijI'mAM 108 graMthonA raciyatA, vahema, ajJAna ane aMdhazraddhA sAme samAjane jAgrata karanAra adhyAtmayogI AcArya buddhisAgarasUrinA caritrane bALabhogya zailImAM AlekhyuM che. emanA janmathI AraMbhAtI A kathA eka-eka prasaMgo dvArA vikasatI rahe che. pethApuranA nirakSara kaNabI kuTuMbamAM janmelI eka vyati jJAnano sAgara ane dhyAnano mahAsAgara banI jAya tenI A romAMcaka ane preraNAdAyI jIvanakathA che. 19 prakaraNomAM vaheMcAyelA A pustakamAM AcArya buddhisAgasUrijInA bAlyAvasthAnA, nirbhayatAnA ane jJAnopAsanAnA aneka prasaMgo maLe che. jyAre AcArya zrI kailAsasAgarasUrijInI jIvanakathA AtamajJAnI zramaNa kahAve'mAM kAzIrAmamAMthI kailAsasUri banyA, tenI adhyAtmayAtrAnuM Alekhana che. 13 prakaraNomAM AlekhAyelI A kathAmAM sAcA sAdhunI mahattA darzAvavAmAM AvI che. vaLI, A pustakanI vizeSatA e che ke temAM je prakaraNonAM zIrSako apAyAM che. te temAM AlekhAyelA prasaMgone kendramAM rAkhIne apAyelAM che. sAmAnya rIte pAtro ke ghaTanAne kendramAM rAkhIne zIrSako apAtAM hoya che. vaLI, dareka prakaraNanI zarUAtamAM AcAryazrInI sacitra chabI mUkI che. kAzIrAmanA jIvananI kaTokaTIthI adhyAtmakathAno prAraMbha ane mahAna vyatinuM mRtyu kevuM hoya tyAM sudhInI eka saMta janasAmAnyanI jIvanazailImAM kevuM samULaguM parivartana sAdhe che, te AcAryazrInI aMtimayAtrAnA varNanamAM pratidhvanita thAya che. lekhaka lakhe che. kAzIrAmamAMthI gacchAdhipati zrI kailAsasAgarasUrijI banelA sAdhupuruSanI jIvanagAthA A pustakamAM AlekhAI che. - pustakanA aMte temanA jIvanano paricaya, temaNe karelA cAturmAsanI vigata, temanA haste kaI sAlamAM kayA prabhujIno kayA sthAne aMjana-pratiSThAmahotsava thayo caritra sAhitya 25 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tenI vigata ane temanA ziSya ane praziSyonI yAdI mUkI che. koI paNa abhyAsIne upayogI thAya tevI mAhitI che. A mAhitI uparathI kumArapALa desAI koI paNa viSaya para kevo sarvagrAhI abhyAsa kare che teno khyAla Ave che. A pustakanI ke caritranI vizeSatA e che ke temAM AcArya mahArAjanI nizrAmAM yojAyelA utsavo, mahotsavo ke pratiSThA-mahotsavonI vigatone atyaMta gauNa rUpe AlekhIne lekhake kumArapALa desAIe zrI kailAsasAgarasUri mahArAjanA AMtarajIvanane AlekhavAnuM munAsiba mAnyuM che ane tenA pariNAme mahArAjazrInuM caritra hovA chatAM rasaprada banyuM che. A caritramAMthI caritranAyakanI asAdhAraNa pratibhA * pasI Ave che. kumArapALa desAI pAsethI jainadarzana paricayazreNI aMtargata bhagavAna * SabhadevanuM caritra maLe che. rAjakumAra * SabhadevamAMthI AdinAtha * Sabhadeva kevI rIte thayA, teno saMkSipta paricaya prAraMbhe Apyo che. karuNA, prema, dayA, mamatAthI bharapUra temanuM jIvana hatuM. A caritranuM Alekhana evuM che ke te jANe vArtA-rasanA pravAhamAM bhAvakane kheMcI jAya che. ema lAge che ke prasaMgonuM varNana karatAM temaNe bhagavAna * SabhadevanA jIvanane vaNI lIdhuM che. jIvanacaritra vAMcatAM * yAMya kaMTALo * paje tevuM kaMI ahIM jovA maLatuM nathI. mAnavajIvananA bhinna bhinna anubhavonI. kriyA-pratikriyA ahIM AlekhAyelI che. pustakanA aMte bhagavAna * SabhadevanA pUrvabhava, mAtA marudevIne AvelAM svapnAM, * SabhadevanA putra ane putrIonAM nAma jevI upayogI mAhitI mUkI che. 'bhagavAna mallinAtha' e jainadarzana paricaya zreNI aMtargata pragaTa thayeluM bhagavAna mallinAthanuM caritra che. AmAM temanA jIvananA judA judA ATha prasaMgonuM Alekhana karyuM che. mithilAnI rAjanagarInuM varNana ahIM maLe che. A pustakanA aMtamAM bhagavAna mallinAthanA parivAranI vigato mUkI che. bhagavAna mallinAtha vize pravAhI zailImAM paricayAtmaka mAhitI maLe che. guru gautamasvAmInuM caritra eTale 'aMgUThe amRta vase'. gautamasvAmInA pAMca bhavanI kathAthI pustakano prAraMbha thAya che. bhagavAna mahAvIranA nirvANanI vAta sAMbhaLIne guru gautamasvAmI vyAkuLa thaI gayA. gautamasvAmI vicAravA lAgyA : emanI sAthe mokSanagaramAM gayo hota to mokSanagara sAMkaDuM thaI jAta ?' gautamasvAmI he vIra ! he vIra !" ema vilApa karavA lAgyA. te daramiyAna "vItarAga' zabda vize ciMtana karavA lAgyA ane vicAryuM ke prabhu to vItarAga hatA ! AvA prabhune mATe AjaMda zA mATe ? teo aMtarmukha thayA ane temanI AMtaradRSTi khUlI. rAgadazAnuM vAdaLa vIkharAI gayuM ane jJAnIne jJAnadazA lAdhI. - prabhu mahAvIra ane gautamasvAmI e baMne vaccenA saMvAdo temanI vacce kevI ekarAgitA hatI teno khyAla Ape che. AkhuM pustaka sacitra hoI bALakone paNa vAMcavAmAM rasa paDe tevuM che. * yAMya bhArekhama pAribhASika zabdo nathI. guru gautamasvAmInA jIvanaprasaMgo ahIM AlekhAyA che. gujarAtI, hiMdI ane aMgrejImAM prakAzita thayelA graMtha jinazAsananI kIrtigAthA"mAM sAdhu, sAdhvI, zrAvake ane zrAvikAnAM kula 108 cAritronuM Alekhana karavAmAM AvyuM che. je prajA potAnA atItane visarI jAya che, tenuM bhaviSya aMdhakAramaya bane che tathA tenI mUlyaparAyaNatA ane jIvananiSThA nAza pAme che. jIvanacaitanya ane AtmabaLa sAthe dharmanuM sIdhuM anusaMdhAna hoya che. navI peDhIne potAnA pratApI pUrvajono paricaya maLI rahe tevA hetuthI sarjAyeluM A pustaka judAM judAM caritronA mArmika prasaMgone kAraNe, enI citramayatAne kAraNe tathA emAMthI pragaTatI bhAvanAnI suvAsane kAraNe vyApaka Adara pAmyuM che. AmAMnAM keTalAMka caritro lekhakanA saMzodhananuM suphaLa che. AmAM noMdhapAtra bAbata e che ke AmAM * yAMya sAMpradAyika atizayo ita nathI ane mULa caritrane vaphAdAra rahIne emAM udAtta bhAvanA pragaTAvanArAM sAdhusAdhvIo, tejasvI zrAvako ane cAritrazIla zrAvikAonAM kartavyaniSTha ane dharmaparAyaNa jIvananI vAstavika tasavIra AlekhavAmAM AvI che. vya itanA jIvananA uttama prasaMgo sAMkaLIne enA caritranI mahattvanI vigato guMthI levAmAM AvI che. A pustake jainasAhityamAM caritra AlekhananI eka navI dizA kholI ApI che. mAtra 108 caritro ja hovAthI bIjAM caritronI anupasthiti * yAMka khUMce che. bhaviSyamAM lekhaka pAsethI e caritro paNa prApta thaze evI AzA rAkhI zakAya. kumArapALa desAI pAsethI tIrthakaronAM caritro maLe che, sAhasika udyogapatinI jIvana kathA prApta thAya che, to e ja rIte rAmamUrti, sI. ke. nAyaDu ane lAlA amaranAthanAM jIvanacaritranI pustikAo maLe che. rAmamUrtimAM sAva sukalakaDI ane damiyala evo chokaro dRDha manobaLathI keTalo badho tAkAtavAna bane che enuM Alekhana karavAmAM AvyuM che. bALako ane yuvAnone mATe Adarza banI rahe tevuM A caritra che. jyAre sI. ke. nAyaDumAM emanA bALapaNathI emanA avasAna sudhInI emanI kAmagIrInI vAta karI che. AmAM sI. ke. nAyaDunA krikeTajIvananA aneka romAMca ke akSaranA yAtrI caritra sAhitya Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prasaMgo paNa maLe che. bhAratIya TImanA eka samayanA sukAnI ane samartha oNlarAunDara lAlA amaranAthanA jIvanacaritramAM lekhake emanI pratibhA upasAvavAno prayAsa karavAnI sAthosAtha emanA pratyakSa saMparkamAMthI maLelI vigato paNa ApI che. urdU sAhityanI prathama paM itanA gajhalakAromAM phirAka gorakhapurInuM nAma mUkI zakAya. kumArapALa desAIe lakhelI emane vizenI paricaya-pustikAmAM phirAkanA janmathI AraMbhI emanuM bALapaNa, zikSaNa ane vizvavidyAlayanA zikSaNano paricaya Apyo che. emanI kavitAmAM AMtarika saMgharSa, jIvanavaiSamya, vicAranI dRDhatA ane hRdayanI bhAvuktA kaI rIte pragaTa thAya che te darzAvyuM che. zAyara bImAra thaIne haoNspiTalamAM jAya che tyAre teo kahe che. kevI che A haoNspiTala, jyAM dareka vya ita sajjana banIne pathArImAM sUtI che ! A to sAheba lokonI haoNspiTala che ne tethI. paraMtu jyArathI huM A haoNspiTalamAM Avyo chuM tyArathI emAM jIva Avyo che. have haoNspiTalanA sTAphane ema lAge che ke koI AdamI Avyo che haoNspiTalamAM." eka caritralekhakanI dRSTie kumArapALa desAIno vicAra karIe to ema lAge ke emanI pAsethI virala prakAranuM vaividhya dharAvatAM hRdayasparzI caritro maLyAM che. caritranAyakanA jIvananI pramANabhUta rajUAta mATe emaNe karelo puruSArtha satata dekhAI Ave che. emane prasaMga upasAvavAnI anokhI phAvaTa che ane tethI A badhAM caritromAM bhAvaka caritranAyakano zabdathI sAkSAtkAra karI zake che. caritra AlekhanamAM kaI vigata pasaMda karavI ane kaI tyajI devI eno viveka hovAne kAraNe * yAMya A caritra Alekhana zuSka banI jatuM nathI, e noMdhavuM ghaTe. a Hitu Kra 1645 saMzodhana - kAvana desAI R/FAfghta bAlAcAbAba GlEIG FE # tag #R. apachATa madhyakAlIna lio makAranA yAtrI al Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMzodhananuM kAma keTaluM kaparuM che ane e keTalI badhI khaMta sAthenI mahenata mAge che te AnaMdaghana : eka adhyayana' dvArA sahu koI spaSTa kaLI zake ema che. saMzodhana eTale zuM ? saMzodhana keTalo parizrama mAMge che ane saMzodhakane keTa keTalI mAhitI ApavI paDe e tamAma kIkate A pustaka vAMcanArAne IstA kamalavatuM thaI zake tema che. lekhakano saMzodhana prema, vagara kaMTALe saMzodhananI pravRtti ane jeTalI sAmagrI saMzodhana poSaka dekhAya te badhI sAmagrI ApavAnI khaMta e tamAma mATe A pustaka pratyakSa purAvArUpa che. ekaMdare jotAM vartamAnamAM parIkarU pe rahela zrI AnaMdaghanajIne ApaNI sAme pratyakSa khaDA karavA lekha ke kaThora parizrama karelo najare dekhAya che. zrI AnaMdadhanajI vize keTalIka vivAdAspada ha kIkatonI lekha ke ghaNI sArI rIte chaNAvaTa karela che. - becaradAsa dozI ka ApaNe tyAM AMgaLIne veDhe gaNAya teTalA madhyakAlIna sAhityanA abhyAsIo maLe che. AvA abhyAsIomAM kumArapALa desAInuM nAma pahelI haroLamAM mUkI zakAya. emaNe karelo mahAyogI AnaMdaghanajIno abhyAsa koIne mATe paNa dRSTAMtarUpa bane tema che.. eka vAra gujarAtanA prasiddha navalikAkAra dhUmaketue kahyuM ke, mIrAM emane maLI eTale ame ene jagatanI kavayitrI banAvI; jyAre AnaMdaghana jaina samAja pAse rahyA eTale saMpradAyanI bahAra nIkaLI zaru yA nahi. A samaye adhyApaka tarIke kAryarata kumArapALa desAIe AnaMdaghanajInA viSaya para pIeca.DI.nI padavI mATe mahAnibaMdha lakhavAnuM nakkI karyuM. AnaMdaghananAM stavano ane padonI hastapratonA kAryamAM e khUMpI gayA ane pachI to amadAvAda, surata, khaMbhAta, lIMbaDI jevAM zaheromAM AvelAM hastapratabhaMDAramAM jaIne saMzodhana karavA mAMDyuM ane AnaMdaghanajInI 800 hastapratonA AdhAre mahAnibaMdha taiyAra karyo. emAM AnaMdaghanajInA dehotsarga aMge saMzodhaka zrI agaracaMda nAhaTAe praNAmI saMpradAyanA graMthano ullekha karyo hato. tenI pramANabhUta mAhitI meLavavA mATe jAmanagaranA praNAmI saMpradAyanI pIThamAM gayA. mULa graMtha joyo to temAM Avo koI ullekha ja nahoto. A ja rIte zrI agaracaMda nAhaTAe AnaMdaghananAM pAMca padonI vAta karI hatI. paNa te pado hastapratabhaMDAromAM * yAMya maLyAM nahIM. tethI graMthabhaMDAramAM jaIne stavanonAM tamAma pustako joyAM ane chelle jANa thaI ke AmAM mAtra chelle 'AnaMdaghana" zabda che. bAkI A to amadAvAdanA zeTha ghelAbhAIe lakhelI sajhAya che. hastaprato dvArA AnaMdadhanajInI sauthI najIkanI bhASA meLavavAno prayatna karyo che. DaoN. dhIrubhAI ThAkaranA mArgadarzana heThaLa ane dalasukhabhAI mAlavaNiyAnAM mUlyavAna sUcano sAthe Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A mahAnibaMdha taiyAra karyo. prAkRta bhASAnA vidvAna becaradAsa dozI ane gujarAtI madhyakAlIna sAhityanA saMzodhaka-saMpAdaka zrI bhogIlAla sAMDesarAe A mahAnibaMdha aMge khUba rAjIpo vyakata karyo hato. AnaMdaghana : eka adhyayana' temanuM AnaMdaghanajInAM jIvana ane sAhitya vizenI saMpUrNa mAhitI ApatuM pustaka che. tenI prastAvanAmAM teo kahe che, madhyakAlIna saMtaparaMparAmAM viziSTa sthAna dharAvatA mastayogI AnaMdaghananuM sAhitya mIrAMnAM padonI mAphaka gujarAta ane rAjasthAnanI sahiyArI milakata che." temaNe 'stavana bAvIsI ane padonI bahauMterI' ApelI che. tIrthaMkaronI stuti rUpe racAyelAM stavanone mukAbale adhyAtma-gaganano muti-vihAra darzAvatAM pado kAvyatattva ane tattvajJAnanI draSTie vizeSa vittavALAM che. paraMtu rAjasthAnI maroDavALI hindI bhASAmAM lakhAyelAM hovAthI padonuM adhyayana-saMzodhana gujarAtI bhASA-sAhityanA kSetranI bahAranuM gaNAya, jyAre stavanonI vAta judI che. abhyAsIo AnaMdaghanane gujarAtI TharAvavA lalacAya eTalA pramANamAM stavano para gujarAtI bhASAno puTa caDelo che. eTale stavanone lakSamAM rAkhIne AnaMdaghanano za ya teTalo sarvAMgINa abhyAsa ahIM thayo che." AnaMdaghanajInI lakhAyelI hastaprato sudhI pahoMcIne tene paNa temaNe A pustakamAM samAvI che. tenA uparathI ja khyAla Ave che ke temanI saMzodhanavRtti keTalI prabaLa che. vaLI becaradAsa dozI A pustaka vize lakhe che. "adhyAtmavidyA jANavAnI jemane icchA hoya temane rasa paDe tevuM A pustaka che. bhASASTie ane vyAkaraNadRSTie paNa thokabaMdha masAlo A pustaka pUro pADe che.' kumArapALa desAInI saMzodhanapravRttinuM A prathama pagathiyuM. jJAnavimalasUriphata staMbhaka' e temanuM saMzodhananuM pustaka che. A pustakanI viziSTatA e che ke stavanamAM vaparAyelA madhyakAlIna gujarAtI stabakanA zabdonA artha pustakane aMte ApyA che. 'jJAnavimalasUriphata stabaka mAM bhASAnI vizeSatA dhyAna kheMce tevI che. A stabaka eTale zuM ? Tabo kone kahevAya ? bAlAvabodha eTale zuM ? vagerenI samajUtI paNa temaNe saMkSepamAM sarasa rIte ApI che. A staMbakamAM bhASAnI be bhUmikA jovA maLe che. Adhunika bhUmikA ane jUnI bhUmikA. jema ke, jUnI bhUmikAmAM 'aI' 'au'; bIjI bhUmikAmAM I' ane ""; trIjI bhUmikAmAM 'kare' ane 'karo' jevAM rUpo maLe che. saMzodhaka kumArapALa desAI vi. saM. 1769nI hastapratane adhikRta akSaranA yAtrI 32 17 pATha tarIke svIkArIne tenuM saMzodhana kare che. AraMbhamAM stabakanI vizeSatAo jaNAvI che. tenI bhASA vize paNa sadRSTAMta vicAraNA karavAmAM AvI che. madhyakAlIna sAhityanuM A pustaka temanuM mahattvanuM saMpAdanakArya che. DaoN. kumArapALa desAInI vizeSatA e che ke je kArya kare che temAM teo barAbara khUMpI jAya che. 'aba hama amara bhaye' e pustakamAM mahAyogI AnaMdaghanajI vizeno vizeSa abhyAsa maLe che. A pustakamAM madhyakAlIna saMtaparaMparAnAM mIrAM, kabIra ane jJAnamArgI dhArAnA akhA sAtheno tulanAtmaka abhyAsa che. AnaMdaghanajInuM jIvana, te samayanI gujarAtanI rAjakIya paristhiti, jaina dharma, sAhitya A badhAM vize vistRta mAhitI ApI che. AnaMdaghanajInA janma vizenA mata-matAMtara tathA temanA AdhyAtmika jIvana vize paNa vistRta mAhitI upalabdha che. AnaMdadhanajI ane yazovijayajI e baMne vacceno tulanAtmaka abhyAsa paNa . dhyAna kheMce tevo che. A baMne sAdhako saMsArathI * pharA cAlatA hatA. AnaMdaghanajIe cAra gatirUpa copATanI eka suMdara kalpanA karI che. AnaMdaghanajI AtmalakSI padavIthI vibhUSita thayelA paMDita hatA. baMnenAM kavana vize abhyAsa karyA pachI aMte lekhaka lakhe che : ghyazovijayajImAM ane AnaMdaghanajImAM jJAnanI gaMbhIratA, zAstronI pAraMgatatA ane adhyAtmano talasATa vya* ta thAya che. kharI vAta e che ke upAdhyAya yazovijayajIne zAstromAM pAraMgatatA pAmyA pachI paNa AtmasaMtoSa maLyo nahi. emaNe adhyAtmayoganA mArge javAnuM svIkAryuM ane AmAM AnaMdaghanano saMparka kAraNabhUta banyo. baMnenAM kavanane joIe to AnaMdaghana jevI bhAvanI gahanatA, vyApakatA temaja * rmino tIvra uchALo ane alakhanAM rahasyone pAmavAnI jhaMkhanA yazovijayajInA kavanamAM eTalA pramANamAM dekhAtAM nathI. enuM kAraNa AnaMdaghanajI kavinI sAthe marmI saMta paNa che e kahI zakAya ! mahAyogI AnaMdaghananI kavitA sAthe kabIra, mIrAM ane akhA jevA kavionI tulanA sarasa rIte karI che. kabIranAM pado upadezanuM nirUpaNa kare che. mAnavacittane bAhya vaLagaNothI mu* ta karI aMtarmukha thavA prere che, kabIranAM padomAM vyavahAru dRSTi che. jana-sAmAnyane temanAM pado sparze che; jyAre AnaMdaghananAM pado siddhAMta Alekhe che. adhyAtmanA * DANano gahana sparza karAve che. temanAM padomAM yogadRSTi che ane pariNAme ene samajavA mATe vizeSa sajjatAnI jarUra che. mIrAM ane AnaMdaghanajInAM pada-sAhityamAM prabhu-milanano tIvra talasATa ane adhyAtmajIvananA saMskAra pragaTa saMzodhana 33 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvaLa vibhAvanA, (maund thAya che. akho ane AnaMdaghana baMnee zUnyavAdano sakhata virodha karyo che. saMzodhana kartAne mATe A tulanA eka navI dizA cIMdhe che. bAlAvabodha e madhyakAlIna gujarAtI sAhityano prakAra che. bAlanA avabodha arthAt jJAna ke samajaNa mATenI racanAo te bAlAvabodha. mukhyatve saMskRta, prAkRta, vrajabhASAnA graMthomAM bAlAvabodha racAtA rahyA che. vAcaka mesuMdara kRta bAlAvabodha' A ja saMdarbhamAM racAyelo saMzodhanagraMtha che. ahIM ApelA bAlAvabodhomAM teno Adi-aMta, je-te bAlAvabodha kaI sAlamAM racAyuM. tenI pati keTalI che vagere jhINAmAM jhINI vigato ApI che. A bAlAvabodhonI racanA ghaNuMkharuM prAkRtamAM che. A pustakamAM zrI ajitazAMti-stavana bAlAvabodha" ApavAmAM Avyo che. temAM zabdano artha paNa ApyA che. bAlAvabodhanuM prayojana mULa kRtinA zabdonA artha avagata karAvavAnuM hoya che. pariNAme mULa kRtine kendramAM rAkhIne ja AgaLa vadhe che. madhyakAlIna gujarAtI sAhityamAM racAyelA bAlAvabodho upara saMzodhana karanArA mATe A pustaka saMdarbhagraMtha tarIke ghaNI mahattA dharAve che. apragaTa madhyakAlIna kRtiomAM aprasiddha madhyakAlIna kRtio maLe che. AmAM bAvIsa kAvyo che. A kAvyomAM prabhubha ita, prabhumilana ane nAyikAonA virahanI vAta AlekhAyelI che. koI kAvya bodhapradhAna che to koI bhIlI gIta' jevuM prasaMganuM Alekhana karatuM kAvya paNa che. kAvyonA aMte dareka kavitAnI saMkSepamAM pAdaTIpa mUkI ApI che. moTebhAge e kRti kaI sAlamAM racAI che, te hastaprata * mAMthI prApta thaI che tenI paNa mAhitI ahIM ApavAmAM AvI che. A saMpAdanane AvakAratAM zrI ke. kA. zAstrI noMdhe che, apragaTa madhyakAlIna kRtio ApIne emaNe gujarAtI bhASAnI kramika bhUmikAonA abhyAsano mArga cAlu rAkhI ApI pUrva ane vartamAna samAnadharmAonI haroLamAM sthAna prApta karavAno AraMbha karI Apyo che. e amArA jevA dhULadhoyAone paNa AnaMda ApanAro che." kumArapALa desAInI saMzodhanapravRtti madhyakAlIna sAhitya ane jaina sAhitya upara karelI che. je kRti ane kartA vize saMzodhana karyo che tenI pramANabhUta mAhitI teo Ape che. A pustakomAMthI temanI saMzodhana-saMpAdananI niSThA dekhAI Ave che. vivecana zabdasamIpa 1 sAyika niteHT akSaranA vA Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kumArapALa desAI pAsethI vivecanagraMtho maLe che. temAM enuM vaividhya dhyAna kheMce che. pazcimI sAhitya, raziyana sAhitya, Aphrikana sAhityanI kRtio ane kartAo vizenA lekho emAM graMthastha thayAM che. - kumArapALa desAInuM 'AnaMdaghana : jIvana ane kavana' rAjasthAnanA kavi AnaMdaghananAM jIvana, kavanane AlekhatuM pustaka che. AnaMdaghananA janma vizenA matamatAMtaranI carcA pahelAM gujarAtanI paristhiti kevI hatI tyAMthI lekhaka bhUmikA bAMdhI Ape che. AnaMdaghananuM mULa nAma lAbhAnaMda che. A samaye AnaMdaghana nAmanA traNa kavio thayA hatA ane pariNAme eka AnaMdaghananAM pado bIjA AnaMdaghanane nAme caDI gayAM hatAM. pariNAme zrI kSitimohana sena jevA vivecake to jaina AnaMdaghana eka samaye kRSNabha* ta hatA, ema kahyuM hatuM. A traNe AnaMdaghanonI emanI bhUmikA sAthe emanI vizeSatAne alaga tAravI ApI che. AnaMdaghanajInAM pado, stavano ane apragaTa racanAo vize paNa vistRta Alekhana thayuM che. AnaMdaghananI kathanazailI paNa noMdhapAtra che. kumArapALa desAI lakhe che. pote je matanuM pratipAdana karavA mAge che enAthI viruddha matanI vAta karavI hoya to ghaNA saujanyathI e virodhI matanI rajUAta kare che. AmAM paNa koIthI virodhI matane rajU karavAnI emanI rIta lAkSaNika che.'' A pustakanAM be prakaraNomAM AnaMdaghanajIne anya sarjako sAthe mUlavIne temanuM sAhitya kevuM hatuM te tulanA karI che. yazovijayajI, kabIra, mIrAM ane akho A badhAM ja madhyakAlIna samayamAM thayelAM sarjako che. A badhAM kavinAM padomAMthI temanuM vya itatva kevuM pragaTe che te darzAvIne lekhaka lakhe che, kabIra ane AnaMdaghananAM padomAM emanuM vya itatva pragaTa thAya che. baMnenuM | DaoN. desAInI vivecanAtmaka gadyazailImAM vivaraNAtmaka vizadatA, va* tavyanI pAradarzakatA, bhASAnI saraLatA, prauDhi ane zAlInatA jevAM tattvo anAyAsa prakaTI rahyAM che. tethI emAM * yAMya pAMDityanI durbodhatA nathI. yathAvakAza mULa graMthonAM dRSTAMto-avataraNo emanAM saMzodhana-vivecanane pramANabhUtatA arpe che. AvI saMzodhanapUta AlocanA emanuM mulyavAna pradAna che. ja bhAnuprasAda paMDyA ja vivecana Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hRdaya kavinuM, citta yogInuM ane mijAja bAdazAhano hato. emanAM padomAM mastInI jhalaka che." mIrAM ane AnaMdadhananA padomAM bha ita ane mastI baMne dRSTigocara thAya che. akhAno akSayarasa ane AnaMdaghananI anubhavalAlInI mastI karatAM baMne kavio samakAlIna hatAM. AnaMdaghanano sadhana abhyAsa A pustakamAM thayelo jovA maLe che. zabdasaMnidhi' e prakAzananI dRSTie temano pahelo vivecanasaMgraha, cekhovanuM zrI sisTarsa'; ketherina mensaphIlDanI "dhI gArDana pArTI', kavivara ravIndranAtha ThAkuranuM rAjA", dhIrubhAI ThAkara- saMpAdita maNilAla nabhubhAInuM AtmavRttAMta anokhI AtmakathA', pro. baLavaMtarAya ThAkoranuM * gatI juvAnI', dhUmaketunuM 'taNakhAmaMDaLa1', "kavitA'nA aMkamAM pragaTa thayelA kAvya vize carcA, sAhitya ane patrakAratva', 'apragaTa stutikAvya', bhAvasRSTi, baLavaMtarAya ThAkoranI kAvyavibhAvanA, govardhanarAma ane munazInAM strIpAtro, jagadIza jozIno kAvyasaMgraha 'monTAkolAja" vagere vize vistRta vivecano kyuM che. madhyakAlIna gujarAtI sAhitya, arvAcIna gujarAtI sAhitya, bhAratIya sAhitya ane videzI sAhityanA sarjakonI kRtionuM ahIM vistRta Alekhana che. judAM judAM svarUpanI kRtiono vivecanAtmaka abhyAsa ahIM jovA maLe che. saMskRta kavi kAlidAsa paNa najare paDe che. dhUmaketunI vArtAonuM vivecana karatAM temanAM purogAmI ane samakAlIno kevI rIte vArtA sarjatA, dhUmaketunI vArtAonAM pAtro, vArtAmAM AlekhAtI grAmasaMskRti, temano yaMtra-saMskRti taraphano roSa, udAtta mUlyo, praNayanuM Alekhana - A badhI ja bAbatone kendramAM rAkhIne temanI vArtAone te mUlave che, cakAse che. temanA nATakanAM vivecano vAMcatAM-vAMcatAM ApaNe paNa temanI sAthe jANe ke saphara karatAM hoIe tema lAge che. nATakamAM AvatAM saMvAdya, nATakanA mukhya pAtranI vAta. "rAjA" eka rUpakAtmaka nATaka che ane lekhaka tene A rIte nirUpI Ape che. aMtamAM A pustakanA lekhake noMdhe che. "kavivara ravIndranAtha ThAkure potAnuM darzana tha* ta karavA mATe koI pracalita nATacasvarUpanuM cokaThuM svIkAravAnuM pasaMda karyuM nathI. potAnAM preraNA, darzana ane pratibhAne vaphAdAra rahIne mAnava ane IzvaranA gUDha ane amUrta abstract - saMbaMdhane 'nATyama' banAvavA temaNe hAma bhIDI che. rAjA' nATakamAM aMtargata rahasya jema IzvaranI vibhutAno aNasAra Ape che tema sAhitya-kalAnI vizALa vibhutAno paNa tRptikara anubhava karAve che. e kAraNe tene ravIndranAthanI pratibhAnuM apratima saMtAna gaNavuM joIe. jagatasAhityamAM A prakAranAM je thoDAMka nATyasarjano thayAM che temAM tene mAnabharyuM sthAna maLyuM che." A saMgrahamAM je kRtionI vivecanA thaI che te uttama kRtionI ja vAta che. 'sAhitya ane patrakAratva' - prakaraNamAM sAhityakAra zabdano upayoga kevI rIte kare che ane patrakAra zabdano upayoga kevI rIte kare che te baMne vaccenI bhedarekhA AMkI batAvI che. sAhitya ane patrakAratva vize sAdI samaja sarasa AlekhI ApI che. "akhabAra" e sAmUhika prasAraNanAM mAdhyamomAMnuM eka gaNAya che. tema chatAM e sAhitya sAthe atyaMta nikaTano saMbaMdha dharAve che. je patra sAhityika dRSTie vadhu sughaDa ane vadhu rocaka vAcana pUruM pADe che te * cI koTinuM tema atyAre paNa manAya che. sAmagrI vartamAnapatranI hoya, vartamAnapatra mATe hoya chatAM e sAmagrIne sAhityika ghATa ApavAno patrakArano satata prayatna hoya che. patrakAratvanA vikAsa sAthe paNa sAhitya saMkaLAyeluM rahyuM che ! sAhityanA koI paNa svarUpane, koI paNa sarjakane. sAhityakRtine teo sAmAnya mAnavI samaje tevI saraLa bhASAmAM vivecanA karI Ape che. Ama to ema kahevAya che ke "zIla tevI zailI' e rIte kumArapALa desAI temanA vivecano saraLa rIte karI Ape che. meghadUtanI bhAvasRSTi - vize vivecana karatAM temAMnAM je saMskRta vA yo mu yAM che tyAM nIce tenuM bhASAMtara temaNe ApyuM che. jethI kRti samajavAmAM saraLatA rahe che. kAlidAsanA meghadUtanI sAthe sAthe teo vAcakane paNa e manorama varNano ApIne temanI sAthe vihAra karAve che. praNayabhAvanAnuM Alekhana karatI kAlidAsanI kRti meghadUta' mAtra saMskRta sAhityamAM ja uttamakRti nathI paNa te bhAratIya bhASAmAM eka uttama kRti tarIke sthAna pAme tevI che. "cekhova'nA prasiddha nATaka 'thI sisTarsanI sarjakakalA - e lekhamAM cekhovanA nATakanI khubIo batAvavAmAM lekhaka saphaLa rahyA che. gujarAtI nATaka baLavaMtarAyapraNIta * gatI juvAnInI bIjI AvRtti mATe lekhake taiyAra kareluM hastapratanuM vizleSaNa kumArapALa desAInI pa* vasaMzodhanakaLAnuM suphaLa che. bhAvana-vibhAvana' temano bIjo vivecanasaMgraha che. temanuM samagra sAhitya jotAM teo madhyakAlIna sAhityanA * DA abhyAsI che tema lAge. bhAvana-vibhAvanamAM paNa hemacaMdrAcArya, jJAnavimalasUri, buddhisAgarasUri, phirAka gorakhapurI jevA madhyakAlIna sarjako pachI te gujarAtI bhASAnA hoya ke urdU sAhityanA hoya, ahIM akSaranA vA vivecana Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temanA vize Alekhana maLe che. vArtAkAra dhUmaketu. rA. vi. pAThakanI kRti, bALasAmayiko, rAmAyaNa - jevAM pustako ane graMtho vize paNa Alekhana thayeluM che. patrakAratvamAM paNa temanI kalama cAlI che. ahIM akhabAranI lekhasRSTi vize vizada Alekhana thayuM che. bacubhAI rAvata, harIndra dave, phaijha ahamada phaijha jevA sarjako vize vigatapUrNa Alekhana che. apragaTa buddhisAgarasUrinI DAyarI vize paNa 'AtmayogInI aMtarayAtrA' evA zIrSakathI DAyarI kevA prakAranI hoya, temAM kevA prakAranuM Alekhana thAya te saghaLI mAhitI temaNe ApI che. emano abhyAsa * Do che. koI paNa sarjaka vize jyAre teo lakhe che tyAre e sarjaka mATe bIjAno abhiprAya kevo che te paNa teo TAMkatA jAya che. mahAdeva desAIe akhabAra vize karelI mAmika Takora, hemacaMdrAcArya vize dhUmaketu zuM kahe che, vagere. vivecanasAhityamAM temanuM A pustaka uttama kahI zakAya. 'hemacaMdrAcAryanI sAhityasAdhanA' - e hemacaMdrAcArye karelAM sAhityanAM kheDANanuM pustaka che. hemacaMdrAcAryanA sAhityamAM kAvya, nyAya, koza, yoga, chaMda, alaMkAra, itihAsa purANa ane vyAkaraNa - ema aneka viSayone kendramAM rAkhIne carcA karI che. hemacaMdrAcAryanA sAhitya vize eka ja pustakamAMthI ThIka ThIka sAmagrI maLe che. saMskRta, prAkRta ane apabhraMza bhASAnA e mahAna sarjaka, saMgrAhaka ane saMyojakanA arpaNanI ahIM noMdha levAI che. saMkSiptamAM paNa uttama sAhitya ahIM pIrasAyuM che. zabdasamIpa' e temano vivecanasaMgraha che. gujarAtI sAhityanA svarUpa madhyakAlIna sAhityanA sarjako, arvAcIna gujarAtI sAhityanA sarjaka ane videzI sAhitya vize ahIM ghaNuM badhuM AlekhAyuM che. 'zabdasamIpa'mAMnA prathama be lekha hemacaMdrAcArya ane temanI paraMparA" tathA "jJAnavimalasUrinuM pradAna" noMdhapAtra che. kumArapALa desAIe lekhanA AraMbhamAM ja lakhyuM che, 'gujarAtI bhASAnuM prabhAta kaLikALasarvajJa hemacaMdrAcAryathI * ghaDe che. gujarAtanI asmitAnA e prathama chaDIdAra.' AmAMthI hemacaMdrAcArya vizenA parizIlananuM darzana thAya che. gujarAtanA saMskArajIvana para hemacaMdrAcAryano prabhAva kevo paDyo hato tenuM Alekhana paNa temaNe hyuM che. jJAnavimalasUri hemacaMdrAcArya jeTalA paricita nathI tema chatAM eka jaina kavinuM mUlyAMkana temaNe adhikRta rIte karyuM che. kumArapALa desAI pote jaina dharmanA abhyAsI che. kadAca tenA pariNAme paNa temaNe jJAnavimalasUrinuM mUlyAMkana yathAyogya kyuM che. nArAyaNa hemacaMdranI sAthe sAthe AtmakathAnuM svarUpa paNa jovA maLe che. gujarAtI gadyanuM prabhAta kevuM hatuM tenI vistRta mAhitI e ja nAmanA lekhamAM mUkI che. 'zabdasamIpa'no eka vibhAga "vyakitatva ane vAya' nAmathI alaga pADavo che. temAM raNajitarAma, mohanalAla desAI, darzaka, bhogIlAla sAMDesarA, muni puNyavijayajI, dulerAya kArANI, paM. sukhalAlajI, guNavaMtarAya AcArya, dalasukha mAlavaNiyA, harivallabha bhAyANI ane harIndra dave vagere sAhityakArono viziSTa zailImAM paricaya ane temanuM mUlyAMkana karyuM che. dareka vya itanA jIvananA mahatvanA tabakkAne temaNe AvarI lIdhA che. darzaka upanAma kevI rIte rAkhyuM. sakaLa sRSTimAM je kaMI bane che, enuM mAtra huM darzana karuM chuM ane sAkSIbhAva tarIke 'darzaka' upanAma rAkhavAnI preraNA maLI. sAhityakAra vize eka vizeSaNa zodhI kADhI enA vya*i tatvanA pramukha aMzano nirdeza karIne zIrSa ko ApyAM che. zabdasamIpanA A khaMDamAM AtmIyatAno raNako saMbhaLAya che. zabdasamIpa'mAM AlekhAyelA lekho vivecaka kumArapALa desAInI chabI upasAvI Ape tevA che. 'sAhityika nisabata' e zrI kumArapALa desAIe gujarAtI sAhitya pariSadanA mukhapatra "paraba'mAM lakhelA pramukhazrInA patrono saMcaya che. Disembara 2006thI Disembara 2007 daramyAna temaNe lakhelA patro uparAMta gujarAtI sAhitya pariSadanA pramukha tarIkenA va* tavyano paNa AmAM samAveza thayo che. 'paraba'mAM pramukhanA patramAM gujarAtI sAhityanA pravartamAna pravAho ane samasyAonI sAthosAtha sAhitya-vizvanI vartamAna gatividhione pramukhanA patrarUpe AlekhavAno pahelI vAra prayAsa thayo. AmAM mAMDavImAM yojAyelA jJAnasatramAM pramukhapade Apela vyAkhyAna 'saMvedanA, sahRdayatA ane sajjatA'mAM kumArapALa desAInI sAhityanI vartamAna vaizvika bhUmikAe karelI carcA maLe che. vartamAna samayanI mUlyonI kaTokaTI, jIvananA badale bajAranI zodha, saMvedanazUnyatA ane samUha-mAdhyamonA prabhAvanI vAta karIne emaNe vartamAna paristhitino citAra Apyo che, paraMtu enI sAthosAtha sAhityano mahimA karatAM emaNe kahyuM che, lokaAMdolanomAMthI jAgato nirbhIka ane svataMtra avAja bIjA koI paNa mAdhyama karatAM sAhitya spaSTa rIte ApI zake che, tethI ja mAdhyamonI prabhAvaka pracAranI duniyAne sAhityika kRti ajaMpo ApI jAya che. prajAno aMtarAtmA sAhityamAM bhU ta thato hovAthI mAtra saramukhatyAro ja nahIM, paNa sattAlobhIone na kAranA pANI Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa muMjhave tevA savAla sAhitya karatuM AvyuM che. The spirit of resistance sAhitya dvArA ja ta thAya che.' e pachI sahRdayatA e pratyeka sarjakane preranAro ane poSanAro mahattvano guNa che ema kahIne rUcine parikta karatA sAhityasarjana tarapha. bhASAnA satata saMmArjana tarapha ane samAjamAM sAhityAbhimukhatA jAgrata karavA aMge carcA karI che. 21mI sadImAM kalAnA astitvano prazna * bho thayo che. vIjANuyaMtro, mAhitIvisphoTa ane te kAraNe prApta thayelI suvidhAo sAme likhita zabdo vize ciMtAjanaka paristhiti che. tyAre ApaNI ra1mI sadImAM. sAhityanI upakArakatA kevI rIte, kevA mArge ane kevA prayatna siddha thAya tenI carcA karI che. dalita sAhitya, bALasAhitya, zabdakoza. DAyasporA sAhitya, hastapratonuM DijiTAijhezana, anuvAdapravRtti vagerenI vAta karIne ApaNI zikSaNasaMsthAo, sAhityika saMsthAo ane pIDha sAhityakAroe kevAM Ayojano vize vicAravuM joIe enI rUparekhA AlekhIne aMte noMdhyuM che, jyAM sudhI mAnavInuM hRdaya dhabake che, enuM buddhitaMtra kAryazIla che enI eSaNAo karamAyelI nathI ane tenA AtmAne AnaMdarUpe koLavAnI taka che, tyAM sudhI mANasane maLelI zabdanI bheTa sAhityano AviSkAra rUpe pravartatI raheze, te niHzaMka che. gujarAtI prajAnuM hIra ane sattva bhUtakALamAM sAhityakelA rUpe AviSkRta thatuM rahyuM che tevuM vartamAna ane bhAvi peDhImAM paNa thatuM rahevAnuM che, emAM zaMkA nathI. A prakAranA sAhityanA unnayana mATenI javAbadArI sarjako, bhAvako ane sAhityane poSatI sAhitya-pariSada jevI tamAma saMsthAonI bane che.' ahIM e noMdhavuM ghaTe ke kumArapALa desAIe emanA gujarAtI sAhitya pariSadanA kAryakALa daramiyAna anekavidha pravRttio karI ane cheka luNAvADAthI bhAvanagara sudhI ane bhUjathI valasADa sudhI judA judA sAhityika kAryakramo. parisaMvAdonuM tathA kAryazibironuM Ayojana paNa karyuM. A pustakanA bIjA patramAM gujarAtI bhASAnA vikAsanuM chevADe vasatA mANasa sudhI bhASAsAhityane laI javAnuM, navoditonI sarjanaprakriyA khIlatI rahe te mATe Ayojano karavAnuM ane * DI sAhityacarcA, saMzodhana, sUcikaraNa jevI pravRttio karavAnA Ayojana vize vigate noMdha karI che ane Ane mATe sahunI bhAgIdArInI apekSA rAkhI che, kAraNa ke gujarAtI sAhitya pariSadanuM gaurava e gujarAta pradezanA gaurava barAbara che. e pachInA "gurjara vizvanivAsI' e lekhamAM emaNe DAyasporA sAhitya vize vAta karIne videzamAM cAlatI gujarAtI sAhityanI pravRttino mahimA karyo che, sAthosAtha teoe eka mahattvanI bAbatano aMgulinirdeza karyo che. teo lakhe che, 'DAyasporA sAhityanuM have sArA pramANamAM sarjana thAya che, tyAre enuM taTastha mUlyAMkana jarUrI banyuM che. DAyasporA sAhityanI vibhAvanA vize keTaluMka spaSTIkaraNa ane vargIkaraNa jarUrI che. sAmAjika, sAMskRtika ane rAjakIya viSayane e kaI rIte, kayA abhigamathI ane keTalI sarjanAtmakatAthI varNave che te dhoraNe tenuM mUlyAMkana karavAnuM raheze. eka samaye huM gurjara vizvapravAsI' ema kahevAmAM AvatuM. have huM gurjara vizvanivAsI' kahevAnuM prApta thayuM che, tyAre eTalI AzA to rAkhIe ja ke DAyasporA sAhitya dvArA gujarAtI sAhityane vizvacaitanyano nibiDa anubhava-sparza thAya.' mAtRbhASAnuM siMcana lekhamAM aMgrejI mAdhyamane kAraNe gujarAtI bhASA para thatA duSyabhAvanI carcA karI che. jyAre 'zabdo aMke karIe" e patramAM 'sArtha joDaNIkoza'mAM na hoya evA ApaNA rojabarojanA jIvanavyavahAramAM vaparAtA zabdono kozamAM samAveza karavAnI jikara karI che. umaragAmathI gAMdhIdhAma sudhInA gujarAtanA vividha pradezanA aneka zabdo kozamAM sthAna pAmI zake evo che. judA judA vyavasAyo, dharmasaMpradAyo. kriyAvidhionA aneka zabdo aMke karI levAnI jarUra che. keTalAkamAM saMdarbho badalAI rahyA che te tarapha paNa lakSya ApavuM joIe. jemake Aje makAnanA bAMdhakAmamAMthI "mobhajato rahyo che tethI mobhI' zabda samajavAnuM muzkela bane. kozamAM zabdonA umeraNanI sAthosAtha zabdanuM satata saMmArjana thavuM joIe tema darzAvyuM che ane chevaTe AzA rAkhI che ke "Aje oN* sapharDa dvArA judA judA prakAranA koza prakAzita thAya che, e rIte gujarAtamAM koza vibhAganI eka svataMtra saMsthA sthapAya to kozasAmagrInA zAstrIya saMzodhana - saMpAdana-saMcayananuM kAma ekAgratAthI ne saghanatAthI cAlI zake ane koza-sAhityanA kSetre varatAtuM ApaNuM dAridrazya TALI zakIe. madhyakAlIna sAhityanuM saMzodhana' e lekhamAM hastaprata vAMcavA mATe prAcIna lipinI tAlIma vize ane madhyakAlIna sAhityanA mahattva vize mArmika noMdha maLe akSaranA vA Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. ApaNI pAse madhyakAlIna sAhityanA mUlyAMkanane mATe yogya mApadaMDa nathI eno vasavaso paNa pragaTa karyo che. atyAranA mApadaMDothI madhyakAlIna kRtine mApavAno prayatna kRtaka ane * yAre ke sAva kaDhaMgo paNa puravAra thAya che. madhyakAlIna sAhitya aMgenAM A nirIkSaNo atyaMta noMdhapAtra che. kumArapALa desAI noMdhe che, madhyakAlIna sAhityamAM sAMskRtika abhyAsanI dRSTie ane bhASAvikAsanI dRSTie mahattvanI kRtio maLe che. A kRtione samajavA mATe e yugane samajavo jarUrI bane che. enI paraMparAne jANavI paDe. A rIte joIe to premAnaMdanAM AkhyAno jaMgalakhAtAnI TIpa jevAM ka. mA. munazIne lAgelAM tevAM nahIM lAge. vaLI kAvyAcArya mammaTe nirdezelAM vyavahArajJAna ane patnInI jema upadezapradhAna karavAnAM prayojano siddha karatAM aneka kAvyo paNa A madhyakAlIna yugamAM jovA maLaze. madhyakAlIna sAhityanA abhyAsa samaye maulikatA. kartutva ane susaMkalita pATha(integrated text)no vicAra paNa ghaNo mahattvano banI rahe che.' 'sarjakonAM caritro' e patramAM gujarAtI sAhityamAM sarjakonAM caritronAM AlekhananI thayelI pravRtti darzAvIne noMdhyuM che ke aMgrejI sAhityamAM nIvaDelA sarjakonAM caritronI zreNI prasiddha che, jyAre ApaNe tyAM sarjakonAM AvAM jUja caritro maLe che. enI sAthosAtha e paNa noMdhyuM che ke sarjakanA jIvananI smRtine ApaNe jALavI rAkhI za* yA nathI. amadAvAdanI gujarAta koleja pAse hAnAlAla vasatA hatA e ghara jALavI za* yA nathI ane kalApInI samAdhine sArI rIte rAkhI zake yA nathI. navA viSayonI kSitija' lekhamAM AjanI yuvAna peDhIne sAhitya tarapha abhimukha karavA mATe sarjake kevA kevA viSayonI khoja karavI joIe ke jethI navI peDhI sAhitya tarapha AkarSAya. A mATe kumArapALa desAI noMdhe che ke jAgatika bhUmikAe Ano ApaNe vicAra karavo paDaze ane e mATe navA viSayavastunI khoja ane navA abhigamanI jarUra paDaze. | 'bhAratIya bhASAnA sarjako e patramAM vartamAna samayamAM mAtRbhASA mATe saMgharSa karatI bhAratIya prajAnI vAta karI che. koMkaNI, maNipurI, boDo. maithilI, DogarI ane saMtAlI jevI bhASAomAM vartamAna samaye kevA prakAranuM sAhityasarjana thAya che tathA zaherIkaraNa ke AtaMkavAda sAme A sarjako kaI rIte saMgharSa kheDI rahyA che, e darzAvyuM che. kendrIya sAhitya akAdamInA maMca para dezanI vibhinna bhASAnA sarjakonI mulAkAtamAMthI maLelI A mAhitI vAMcatAM ApaNane evo anubhava thAya che ke ApaNA dezanI ja anya bhASAo vize ApaNe keTalI badhI nahivatu mAhitI dharAvIe chIe ! oNsTina bUkenyAnA "dha brAiDa' nATakano gujarAtImAM anuvAda karanAra zrI kumArapALa desAI Aphrikana sAhitya sAthe sArI evI nisabata dharAve che. ane AthI ja 2007nuM sAhitya mATenuM dvivArSika "mAna bUkara AMtararASTrIya pAritoSika' AphrikAnA utkRSTa navalakathAsarjaka AlbarTa cInuAlumogu acebene enAyata karavAmAM AvyuM. tyAre e vize emaNe ahIM abhyAsapUrNa patranuM lekhana karyuM. acebenAM jIvana ane kavananI vizeSatA darzAvavAnI sAthosAtha vartamAna samayanA AphrikAnA sarjakonI sarjanAtmakatA, naitikatA ane AsapAsanI paristhiti vizenI sabhAnatAnI vAta karI che. zveta prajAnI rAjakIya gulAmInI sAthosAtha emanI mAnasika gulAma svIkAravAno inkAra karanArA Aphrikana sarjakanA mijAjano paNa paricaya maLe che. bAreka mAnada DaoN* TareTa meLavanAra, aMgrejI bhASAmAM utkRSTa navala kathA sarjanAra ane 20mI sadImAM khUba vaMcAyelA acebee 2004mAM nAijiriyAnI sarakAre ApelA sanmAnano e mATe inkAra karyo ke svadezanI durdazA karanArI sarakAra pAsethI teo Avo khitAba svIkAravA taiyAra nahotA. e ja acebe vize kumArapALa desAI noMdhe che, Aphrikana prajAno uttama sarjaka ane vizvabharanA mUka ane dalita lokonA sanmAna mATe mathato abe nobela pAritoSika meLavI za yo nathI enuM eka kAraNa pazcimavirodhI abhiprAyo hovAnuM keTalAka mAne che. AlbarTa zvAijharanI Aphrikana dardIo karatAM zveta prajAsamUha caDiyAto hovAnI mAnyatAnI acebee TIkA karI. 1985mAM vI. esa. nAipolanI TIkA karatAM kahyuM ke potAnI jAte pazcimane vecAI gayelA za*i tazALI sarjakane eka divasa enA vaLatara rUpe nobela pAritoSika ke anya pAritoSika cUkavavAmAM Avaze. I. sa. 2001mAM nAipolane nobela pAritoSika maLyuM." Ama Aphrikana sarjaka acebenI sarjanakalA. khamIra ane jIvanadRSTinA Alekhana sAthe gujarAtI sAhityamAM * vacita ja sAMpaDato Aphrikana lekhakano pariveza AmAM mANavA maLe che. 'sAhityika vivAdono mahimA' e patramAM sAhityika vivAda kevA hovA joIe te darzAvIne gujarAtI sAhityamAM thayelA sAhityika vivAdo vize vigate vAta karI che. maNilAla nabhubhAI, ramaNabhAI nIlakaMTha ke sureza jozInI sAhityika akSaranA yAtrI vinA Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhIGOT[GI vAhana | mora nA nA 1 nA qNI age qa carcAnA mULamAM abhyAsa hato tevA abhyAsapUrNa vivAdo Aje ochA jovA maLe che teno lekhake viSAda pragaTa karyo che. AnA kAraNarUpe teo noMdhe che, "sAhityanA bhAvi aMgenI udAsInatA. * yAMka abhyAsadAridraya to * yAMka sarjaka-vivecananI niSkriyatA paNa nabaLA vivAdonA kAraNarUpe hoI zake. uttama tattvAbhigamavALA saMgIna sAhityika vivAdonI bhUmikA para nirbhara evA, jIvana ane sAhityapadArthano sAco rasa dAkhavatA ane sAhityakSetre Arogyaprada ne vikAsapreraka havAmAnanuM nirmANa karatA. ApaNA mahattvanA vividha sAhityika vivAdone AvarI laI temanI sAdhakabAdhaka tattvacarcAno niSkarSa rajU karatA eka majabUta svAdhyAyagraMthanI ApaNane pratIkSA che." gujarAtImAM prakAzita thatAM pustakonI sUci prApta thatI nathI. A saMdarbhamAM 2006nA varSanI sUci parathI karelI tAravaNI zrI kumArapALa desAInA eka patramAM maLe che jyAre eka anya patramAM Aje TekanaoNlojIne kAraNe sAhitya, saMzodhana ane graMthAlayamAM AvI rahelA parivartanane emaNe darzAvyuM che. eka nAnakaDI CDmAM doDha lAkha pRSThanI samagra samAvI zakAya che ane Aje gherabeThAM tame E-Books dvArA icchita pustako prApta karI zako cho. TekanolojIno sAhityavizvane lAbha kaI rIte maLI zake tenI AmAM vAta karI che. tyArabAda anuvAdapravRtti vizenA lekhamAM anuvAdanI AvazyakatA darzAvIne kaI rIte A pravRttino vyApa vistArI zakAya tenA gaMbhIra muddAo rajU karyA che ane chelle 'dIpe aruNuM parabhAta' e lekhamAM sAhitya pariSadanI * jaLI paraMparAnI ane tAjetaramAM thayelI enI pravRttinI vigato ApI che. kumArapALa desAIe lakhelA pariSada-pramukhanA patroe 'paraba" sAmayikamAM eka AgavI bhAta * bhI karI hatI. emAM chaNAvaTa pAmelA prazno aMge vAcakoe potAnA abhiprAya Apyo hato temaja vartamAna pravAho vizenI emanI mAhitI bhAvakomAM eka prakAranI jAgRti ANI hatI. pa ciMtana sAhitya nakalI paoNma samo 'A mo vakAra, ne amaI nie alleen tell 1 lirA | RETH nakSanA yAtrI paNa kamAna Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gabhIra tAttvika vicAraNAthI mAMDIne prasaMgAnusArI ke zAstrIya ciMtana sudhInAM pustako kumArapALa desAI pAsethI maLe che. dharmadarzanaviSayaka ciMtanamAMthI koI navIna artha zodhavo ane tene vartamAna jIvana sAthe guMthIne yogya pariprekSyamAM pragaTa karavA tevo upakrama kumArapALa desAInA A prakAranA sAhityamAM jovA maLe che. pariNAme emanA ciMtanasAhityanI * DIne AMkhe vaLage evI A vizeSatA e AlekhananI prAsAdikatA ane vartamAnane sparzanArI prAsaMgikatA che. temaNe judA jugha viSayo para 14 jeTalAM ciMtanAtmaka pustako ApyAM che. emAM paNa viSayonI vividhatA jovA maLe che. AmAM judAM judAM nimitte lakhAyelA preraka prasaMgo athavA to koI ekAda viSaya paranuM saLaMga sUtra ciMtanAtmaka pustaka maLe che. emanA "jhAkaLa bhInAM motI' pustakamAM 58 jeTalA preraka prasaMgo AlekhAyA che. A prasaMgomAM mAnavajIvananAM maMgalatattvo pragaTa karavAno lekhakano Azaya che. prathama emAM prasaMgaAlekhana thAya che ane pachI emAMthI maLato vicAra rajU karavAmAM Ave che. A rIte prasaMga ane prasaMgano marma e baMne darzAvavAno AmAM Azaya rAkhyo che. A pa8 prasaMgonAM zIrSako paNuM dhyAnArha che; jema ke "maraNa che to smaraNa che', 'mAnavIe khuda Izvarane mAyAmAM lapeTI dIdho', 'Aja bhagavAnane mATe kAla bhagavAnane mAthe', 'dharma e puNyano vepAra, paisAno nahIM, 'ekaDe eka ane bagaDe te be'. keTalAka prasaMgomAM svayaMbhU ciMtana che. jyAM koI mahApuruSanA jIvana prasaMgano AdhAra laIne vicAra rajU thayo nathI, jyAre keTalAka prasaMgo e koI mahApuruSanA jIvanamAMthI meLavelA che. caitanya mahAprabhu. sUphI saMta bAyajIda, zekha pharIda, tibeTI saMta mAropA, zrImad rAjacaMdra vagerenA jIvananA prasaMgo mAM gUMthAyA che. dareka prasaMganA aMte mAnavInA jIvanane anulakSIne citananI vAta sarasa rIte mUkI ApI zrI kumArapALa desAI pAsethI gaMbhIra tAtvika vicAraNAthI mAMDIne prasaMgAnusArI ke zAstrIya ciMtana cU* ta karatAM caudeka pustako prApta thayAM che. temanuM ciMtana zuSka ane zAstrIya na banI rahetAM tenI tAjagIprada ramatiyALa zailIne kAraNe AvAdha ane hRdayaMgama banI za* yuM che. temanA jIvanamAM je saraLatA ane sAhajikatA che te temanA A prakAranA sAhityamAM paNa dRSTigocara thAya che. prasAda brahmabhaTTa * ciMtana sAhitya te Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. te temano vizeSa che. jemake majanUnI AMkha e prasaMga sarasa rIte Alekhyo che jenA aMte tAraveluM sacoTa tAraNa temanA ja zabdomAM joIe - Izvarane pAmavo hoya to bha. tanuM hRdaya joIe. paramAtmAne cAhavo hoya to e mATe AtmAno talasATa joIe. mIrAMnI Arata vagara kRSNa dekhAto nathI. narasiMhanI mastI vagara naMdakizora jaDato nathI. advaitanI bhAvanA vinA dvaita maTatuM nathI. ekatA vinA prema saMbhavato nathI. jyAM majanUnI AMkho che tyAM layalAnuM rUpa khaDuM thAya che. jyAM sAco prema che tyAM premanuM saundarya nIkhare che. jyAM kharI bhi ta che. tyAM bhagavAna pragaTa thAya che." Izvara, paramAtmA, dvaita-advaita, sAco prema - A badhuM ja eka nAnakaDA prasaMga dvArA lekhake saraLa bhASAmAM sarasa rIte samajAvI ApyuM che. prathama traNa pustikArUpe prakAzita thayeluM jhAkaLa bhInAM motI' pustaka enI bIjI AvRtti vakhate eka ja graMthamAM saMgrahita karavAmAM AvyuM. A ja saMdarbhamAM tRSA ane tRpti' nAmanuM 47 jeTalA prasaMgo dharAvatuM pustaka maLe che. jyAre traNa pustako svajanonI smRti nimitte taiyAra thayAM che. jIvananuM amRta' e viziSTa bhAta pADatuM pustaka che. ahIM khImasIyA parivAranI prerakagAthA AlekhAyelI che. goviMdajIbhAInA jIvanamAM je kAramo AghAta Avyo, yuvAna putranuM avasAna thayuM te AghAta jIravIne temaNe hiMmatabhera jIvana vyatIta karyuM. jIvananI sUjha, jJAnanI dRSTi ane dharmanI samajane pariNAme teo A badhuM sahana karI za yA. A pustakamAM khImasIyA parivAranI vaMzAvaLI AlekhavAmAM AvI che. vaLI judAM judAM zIrSakathI 25 jeTalA TUMkA paNa bodhaprada ciMtanalekho ApyA che. aMgrejImAM 26 jeTalA ciMtanaprasaMgo saMkalita karyA che. thoDIka ciMtanakaNikAo joIe : jIvana jIvavA jevuM che te svIkAro. jIvana AnaMdamaya che tema vicAro, jIvanamAM hatAza thayA vinA satata prayatna karyA karavo e manuSyano dharma che.' ciMtAono zikAra na banazo. jagata che eTale ciMtAonAM kAraNo to AvavAnAM ja. enI pratikriyAone tamArA mana upara savAra na ja thavA dezo. udAratA lohInA bhramaNane samatola banAvI. 2* takaNomAM vRddhi kare che!" yAre mUMgA rahevuM teno khyAla rAkhaje. * yAre mUMgA na rahI zakAya teno paNa.' 'Create the kind of self you will be happy to live with all your life." akSaranA yAtrI ro 'Failure doesn't mean you don't have it.... It does mean you have to do something in a different way." "Never use a negative thought in prayer, only positive thoughts get results." AvI ghaNI badhI ciMtanakaNikAo A pustakamAMthI sAMpaDe che A pustakano uddeza spaSTa karatAM tenA prAraMbhe noMdha karI che : AmAM gujarAtInI jema aMgrejI lakhANo e mATe ApavAmAM AvyAM che ke atyAranI ApaNI videzanI * gatI peDhI aMgrejI bhASAmAM vicArone jhaDapathI AtmasAt kare che tethI ene lakSamAM rAkhIne A ciMtanasAmagrI karI che. zrI caMdrakAnta bhaNasAlInA 71mA varSamAM maMgalapraveze pragaTa thayeluM maheMka mAnavatAnI pustakanA AraMbhamAM zrI caMdrakAntabhAIno paricaya. teoe jIvananA kaparA divaso kevI rIte pasAra karyA, AgaLa AvavA mATe kevo puruSArtha karyo, temaNe 'phariMgava' ane 'pharageTa'no bhAva jIvanamAM kevI rIte vaNI lIdho hato A saghaLI mAhitI saMkSepamAM sacoTa rIte AlekhAyelI che. A pustakamAM paNa gujarAtI ane aMgrejInA ciMtanAtmaka prasaMgo mU* yA che. e dareka prasaMgane judAM judAM AkarSaka zIrSako ApyAM che. mRtyunuM amRta ane jIvanano prakAza' e pustikAnI vizeSatA e che ke emAM pRSThanI jamaNI bAjue mRtyu vizenA prasaMgo ane ciMtana che, to DAbe pAne jIvana vizenI vicAradhArA che. A rIte mRtyu ane jIvana baMnene sAmasAme rAkhIne A pustikAnI racanA thaI che. mAnavatAnI maheMka" pustakamAM 26 jeTalA ciMtanAtmaka prasaMgo maLe che. 'motInI khetI'nA 19 prasaMgomAM judA judA viSayo dvArA jIvanano marma samajAvyo che. citrakAra, cora, zatru, luhAra, vepArI vagerenA jIvanamAM kevI rIte badalAva Avyo. te TUMkA prasaMgo dvArA temaNe AlekhyuM che. emAMnAM keTalAMka vA* yo joIe H raNamAM pITha pherave e vIra nahi. lIdhI pratijJA toDe te zUra nahi. abhigraha nahi toDuM." dharmapasAye rAjAnI ghAta TaLI ! sAcuM zaraNa dharmanuM,' 'adbhuta che A ratno ! mAre e svIkArya che. mane dIkSA Apo.' emanA A nAnakaDA ciMtananA pustakamAMthI jIvanano marma samajAI jAya evI ghaNI ciMtanakaNikAo mUkI che. ciMtana sAhitya 51 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharmagraMtho, rAmAyaNa, mahAbhArata jevA viSayo upara akhabAromAM pragaTa thayelA kumArapALa desAInA lekho haju graMtha rUpe maLyA nathI, te du:khada bAbata gaNAya. tAjetaramAM pragaTa thayeluM temanuM 'kSaNano sAkSAtkAra' e pustaka agAunA pustako karatAM taddana bhinna prakAranuM ciMtana Ape che. ahIM vartamAnayuganA ciMtananI vAta che ane enI vizeSatA e che ke paraMparAgata citanane badale eka judA dRSTikoNa ane abhigamathI kareluM ciMtana che. jema ke 'niSphaLatAno lAbha' vize lekhaka kahe che ke - lekhavuM ane bhUla paDe tyAre rabarathI chekI nAkhavuM ! AgaLa lakhatA javuM ane vaLI khoTuM lakhAya to pensila * dhI karI rabarathI chekIne pharI lakhavAnuM cAlu rAkhavuM ! A kaMI bALapaNano ja nahIM, balake jiMdagIno zirasto che. jiMdagImAM karmayoga sAdhatI vya ita kartavyapatha para AgaLa prayANa karatI jAya che ane sAthosAtha bhUla thAya to tene samajI, svIkArI ane tenuM nivAraNa karIne AgaLa vadhatI jAya che. bALapaNamAM jevuM lekhana hatuM, jIvanamAM evuM calana che. jIvanamAM saphaLatA ene ja maLe che ke je potAnI maryAdA, bhUlo ane kSatione samajavA prayatna kare che. potAnI bhUlonI upekSA karanAra kAM to ahaMkArI bane che athavA to anAcArI thaI jAya che. kSationo svIkAra karavAmAM samaja ane kheladilI joIe. mAnavI enI saphaLatA karatAM niSphaLatAmAMthI vadhu zIkhe che. AvI niSphaLatAomAMthI zIkhanAra ja saphaLatAnI Toce pahoMce che." e ja rIte "kaMTakane zodhatI AMkha' e vize lekhaka kahe che : dhanathI tame moha pAmo cho ane chatAM phariyAda karo cho ke dhana mane moha pamADe che. kAminInI mAyAmAM tame lapeTAva cho ane doSa ene Apo cho ke e tamane mohita kare che. kaMcana jotAM ja tamArA manamAM suvarNatRSNA jAge che ane pachI doSa Apo cho te tRSNAne. Ama, bIjI vya itane doSa ApanAra svayaM e doSamAM phasAto jAya che.' kartAbhAva ane svIkArabhAva aMge potAnA vicAro AlekhatAM lekhaka kahe che. 'kartAbhAva ahaMkAra janmAve che. to svIkArabhAva ahaMkAranuM nigaraNa kare che. kartAbhAva jIvana para boja banI jAya che, jyAre svIkArabhAvamAM jIvananI sAhajikatA jaLavAI rahe che. AthI vyaktie potAnI jAtane A virATa vizvanA aMza rUpe mAnavI joIe ane jo ema mAnaze to 'A meM karyuM', A mArA dvArA thayuM evI akSaranA yAtrI bojabharI sthitimAMthI mu ta thaze. ApaNe ema mAnIe chIe ke A saghaLuM huM calAvuM chuM ane te calAvIe chIe tema mAnavAmAM AnaMda Ave che, paNa hakIkatamAM to e rIte ahaMkAranuM poSaNa thAya che. dhIre dhIre e ghaTanA vIsarAI jaze, e kArya bhulAI jaze, paNa emAMno 'huM vadhu ne vadhu prabaLa thato jaze. AmAMthI mucha ta thavAno upAya e ja che ke e jANI levuM ke eka vyApaka ane virATa vyavasthAnA bhAga rUpe ApaNe chIe. e ja rIte avyavasthAno artha mAM teo lakhe che, 'avyavasthita vyakita niSphaLatAne noMtaruM daIne ja beThI hoya che. samaya jatAM A niSphaLatAo enA jIvanamAM thAke, kaMTALo, kaTutA ke pramAda lAve che. vyati je rIte jIvana jIvatI hoya che te rIta ke paddhatino e * yAreya pUro vicAra karatI nathI. enuM jIvana e ja cIlAcAlu Dhabe ke e ja purANI raphatArathI cAlyuM jAya che, judI judI phAIlomAM goThavavAnA kAgaLono Tebala para khaDakalo thaI jAya che. ane A badhI avyavasthAnuM pariNAma e Ave che ke koI paNa kAmane mATe ene ghaNo lAMbo samaya kharcavo paDe che. avyavasthA sAthe akaLAmaNane gADha saMbaMdha che. avyavasthita mAnavI vAraMvAra akaLAI jato hoya che. kAraNa ke * yAreka ene jarUrI kAgaLo ke phAIla maLatAM nathI, samayasara e pahoMcI zakato nathI athavA to potAnuM kArya yathAsamaye pUruM karI zakato nathI.' A pustakanI vizeSatA e che ke AmAM eka vyApaka dRSTikoNathI ciMtananuM Alekhana karavAmAM AvyuM che. judA ja abhigamathI thayeluM A citane 'gujarAta, samAcAranI kaoNlama 'pArijAtano parisaMvAdamAM pragaTa thaI rahyuM che ane te sArI evI lokapriyatA pAmyuM che. - kumArapALa desAI pAsethI preraka-ciMtanAtmaka sAhitya maLe che. paNa e sAthe zAstrIya vicAradhArA dharAvatAM pustako paNa sAMpaDe che. emaNe lakhelI kSamApanA' nAmanI pustikAmAM kSamAnI jainadarzananI vicAradhArA anya dharmonI tulanAtmakatA sAthe AlekhI che. 'kSamApanA" pustakanA AraMbhe kSamAnI bhAvanA darzAvato bloka mUkIne tenI gujarAtImAM samajUtI ApavAmAM AvI che. saMvatsarIno marma, doSadarzana ane AMtarakhoja, laghutAmAM prabhutA, dharatI jevI kSamA, dravya-kSamAM, Aga sama krodha, bhavatAra ke kSamAM, traNa prakAranA mAnavIo, sarva guNonI khANa, karuNAbhInAM locana, bhAva-kSamApanA - AvAM zIrSaka aMtargata nAnA nAnA prasaMgo paNa mU yA che. kSamAnI bhAvanAnA marmane mArmika prasaMgo dvArA vadhu AtmasAt karAvyo che. atyaMta ciMtana sAhitya ( 52 paka Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAribhASika vAtane saraLa ane prAsAdika bhASAmAM AlekhavAno stutya prayAsa karyo che ane e rIte jaina dharmanA siddhAMtone lokabhogya ane pramANabhUta rIte Alekhyo che. A pustakanI zailI vizeSa dhyAna kheMce che. prAcIna graMthonAM uddharaNo, preraka prasaMgonuM Alekhana uparAMta judA judA dharmomAM darzAvAyelI kSamAnI vibhAvanAnI sAthe jainadarzananI A bhAvanAne yogya saMdarbhamAM prastuta karI che. lekhakanI zailI paNa ahIM khIlI * The che. jaina dharmanA parva paryuSaNano aMtima divasa e saMvatsarI divasa tarIke oLakhAya che ane tyAre parasparane micchA mi dukkaDam karavAmAM Ave che. AvI kSamAnI vAta karatAM lekhake chaTAdAra zailImAM kevuM hRdayasparzI Alekhana kare che te joIe - "AvA saMvatsarInA mahAmUlA divase bhavatAriNI kSamArU pI sudhAno bharyobharyo premapyAlo pIe ! varSabharanA jANatAM-ajANatAM thayelA veravirodhane paraspara mithyA karIe. bhaviSya mATe jAgrata thaIe. thaI tevI bhUla thavA daIe nahIM ! udAratAno amRtapyAlo harahaMmeza dinarAta pIe, pivarAvIe ane sapta dinarUpI sAdhanAnadIno saMgama saMvatsarI rUpI sAgaramAM karIe. navA varSanI kumakuma patrikAo ne lagnapatrikAo to kaMkAvaTInA kaMkuthI lakhAya che, paNa kSamApanAnI kaMkotarIo to dilanAM lohIthI ane hRdayanAM AMsuthI lakhAvI joIe ane te paNa kharA doSIne ! kharA verIne ! kharA aparAdhIne !'' jagatanA pratyeka dharma ane bhinna bhinna jAtiomAM maMtrasAhitya prApta thAya che. jaina dharmanA namaskAra mahAmaMtra e koI vya ivizeSanI upAsanAne badale guNalakSI sAdhanA che ane enuM dhyeya AtmAnI * cAI pAmavAnuM che. moTAbhAganI vyakitao mAtra maMtranuM raTaNa karI jAya che. paNa eno bhAva, enI bhAvanA ke enI pAchaLanA tattvajJAnano emane khyAla hoto nathI. AthI 'samaro maMtra bhalo navakAra" pustakamAM kumArapALa desAIe jaina dharmanA namaskAra mahAmaMtranI saraLa ane pravAhI zailImAM samaja ApI che. pustakamAM dasa prakaraNa ane aMtamAM paMca parameSThi vaMdanA mUkavAmAM AvI che. ahIM eka vizeSatA dhyAna kheMce tevI che ane te che zabdanA mULa sudhI jaIne tenA artha sahitanI samajaNa. jemake, "arihaMta' zabda vize samajAvatAM kahyuM ke "arihaMta' zabdane arihaMta' zabdano virodhI mAnavAmAM Ave che. "arihata' eTale zatruothI haNAyelo ane "arihaMta' eTale zatruone haNanAro. maMgala' zabdano artha zuM ? maMga' eTale dharma ane tene lAve te maMgaLa. evo ja maMgalano bIjo artha che - saMsArathI pAra utAre te maMgala. eno trIjo artha che - jenAthI zAstro zobhe che te. eno cotho artha che - saMsArathI mu ta karAve te maMgala. eno pAMcamo artha che - je samyagu darzana vagere dvArA mokSamArga pamADe te maMgala. 'dIkSA' zabdamAM 'dA' ane 'kSi' dhAtu che, paraMtu banyuM evuM ke baMne dhAtunA svaro badalAI gayA ane emAMthI dIkSA' zabda banyo. "dA' zabdano artha che 'dAna ApavuM. 'kSi' dhAtu che teno artha kSaya karavo' ema thAya che. dAna ane kSaya A baMne kriyA jemAM hoya e dIkSA kahevAya. AvA namaskAra mahAmaMtramAM AvatA ghaNA badhA zabdonAM mULamAM jaI tenI dhAtu, vyutpatti vagere samajAvyA che. vidhi, dhyAna ane raMga' nAmanA dasamA prakaraNamAM namaskAra mahAmaMtranA zabdonI sAthe sAthe kayA raMganuM dhyAna dharavAnuM hoya che, tenAthI mAnavInA citta para kevI asara thAya che tenI samaja ApavAmAM AvI che. zveta, lAla, pILo, nIlo ane kALo raMga mANasanA jIvana sAthe keTalI sarasa rIte vaNAyelo che te A prakaraNa vAMcatAM samajAya che. jaina dharmanA namaskAra mahAmaMtramAM AvatA zabdo vize saraLa bhASAmAM samajAvI ApyuM che. jema lekhakanA jIvanamAM saraLatA ane sAhajikatA che, te temanA lakhANamAM paNa dRSTigocara thAya che. sAhityakAra, citrakAra, saMta, samAjasevaka, krAMtivIro, paurANika pAtro, vicAra ko - A badhAMnA prasaMgonuM ciMtanasabhara Alekhana eTale duHkhanI pAnakharamAM AnaMdano eka Tahuko. vya ita tenAM kAryothI mahAna hoya che. ahIM AlekhAyelA prasaMgo saMkSipta paNa hRdayasparzI che. kumArapALa desAInI vizeSatA e che ke prasaMgane TUMkamAM paNa sacoTa rIte Alekhavo. guru nAnaka, zrImad rAjacaMdra, svAmI rAmadAsa, mAo-se-tuMga, Isu khrista, vinsTana carcila, krAMtikArI volera... vagere vyakitaonA jIvananA prasaMgo AlekhIne aMte ciMtana rajU karyuM che. jema ke...., 'vottere potAnI DAyarImAM lakhyuM ke meM sAme cAlIne ja A Apatti * bhI karI che. mAnavI pahelAM prasiddhi zodhe che ! pachI prasiddhithI parezAna thaIne ekAMta cAhe che !' zrI rAmakRSNa ApeluM dRSTAMta joIe, juo, samaDIo AkAzamAM bahu * ce akSaranA yAtrI ciMtana sAhitya Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ C/. Kei Ek7g/ for &aa zuddha havAmAM * DatI hoya che paNa tenI sAthe ja tenI najara nIce paDelA marelA prANInAM mAMsa tathA hADakAM para ja rahe che. A rIte vairAgya ane jJAnanI vAto jANavI ke kahevI saraLa che, paNa AcaravI kaThaNa che." pAyAnI vAtamAM aMte, "jo vya ita jAgrata haze to pApakarma thaze ja nahIM. pachI pApo dhovAno savAla * yAMthI pedA thAya ?" inAma zAnuM ? prasaMgamAM aMte sarasa zIkha che, "are amIra, A to mAruM kAma hatuM. emAM inAma zAnuM ? bIjA AdamIne Apatti vakhate madada karavI e hareka insAnanI pharaja che. meM mArI pharaja bajAvI che. ethI vizeSa kazuM kahyuM nathI.' 'dRSTi tevI sRSTimAM paNa svAmI rAmadAsanI vAta sarasa rIte AlekhI che. rAme kahyuM, hanumAnarAmadAsajI sAcA che. e vakhate azokavATikAmAM puSpo to sapheda ja hatAM, paraMtu tame pArAvAra krodhamAM hatA. tamArI AMkho lAla thaI gaI hatI. mATe tamane e puSpa lAla dekhAyAM hatAM !? AvA aneka duHkhanA ciMtanaprasaMgo ahIM che ane te sAcA arthamAM duHkhanI pAnakharamAM AnaMdanA TahukAthI bharyA bharyA che. harSadabhAI ane mInAbahenanI prathama puNyatithie temane apAyelI zraddhAMjali. mRtyunuM svarUpa, mRtyumahotsava, mRtyunuM prabhAta, mRtyuMjayI, mRtyumAM jIta, mRtyu e kalyANa evAM zIrSakathI citano 'zraddhAMjali"mAM AlekhAyelA che. A rIte kumArapALa desAInA A prakAranA sAhityamAM prasanna Alekhanano vizeSa mahimA jovA maLe che. jo ke enI sAthosAtha "kSaNano sAkSAtkAra' jevAM pustakomAM AgavuM ciMtana ane kSamApanAmAM maulika vicAradhArA jovA maLe che, te emanuM noMdhapAtra pradAna gaNI zakAya. bALasAhitya che maoNTirl Hini nAnI na + mAM ke nakSanA yAtrI Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kumArapALa desAInAM bALasAhityanAM pustakonI tarI AvatI viziSTatA e emanI TUMkAM TUMkAM vA* yovALI chaTAdAra zailI che. bALakone vArtAnA sapravAhamAM kheMcI javAnI emanI pAse anokhI kuzaLatA che. emanAM bALasAhityanAM pustako jotAM eka bIjI lAkSaNikatA paNa dekhAI Ave che. kAlpanika pAtronI taraMgalIlA ke parI kathAonI sRSTine badale te dharatInA nakkara pAtrane potAno viSaya banAve che. AvA vAstavika viSayane laIne rasaprada kathAnI racanA karavI e koI paNa sarjakane mATe paDakArarUpa bane che. emanAM pustakomAM mAnavIya khamIrano dhabakAra anubhavAya che. pustakamAM je hakIkatonuM bayAna kare che enI temane pUrepUrI cakAsaNI kare che. moTe bhAge to enuM citra ApIne vAstavikatA tAdRza kare che. dhIrajalAla gajjara 8 gujarAtI bALasAhityanA kSetre sarjaka "jayabhikhkhuM AgavI paraMparAnA dhAraka che. je samaye kalpita pAtronI kathAonuM varcasva hatuM, tyAre emaNe paurANika kathAo ane satyaprasaMgonuM bALasAhityamAM Alekhana karyuM. e ja vAstava-dRSTinI paraMparA DaoN. kumArapALa desAImAM AgaLa cAle che ane bALasAhityanuM sarjana kare che. bALakone parIkathAo ane kalpita lokapAtromAMthI bahAra lAvIne emaNe vAstavajIvanano sparza karAvatI bALasRSTi ApI. kumArapALa desAInA bALasAhityanI vizeSatA e che ke emAM emaNe je satya ghaTanAonuM Alekhana karyuM che, enI pAchaLa emaNe ghaNuM saMzodhana karyuM che. kumArapALa desAImAM nAnapaNathI ja kaMIka jANavAnI jijJAsA paDelI hatI. agiyAramA varSe emaNe bALavArtA lakhavAno prAraMbha karyo. bALaka vArtA lakhI lakhIne paNa kevI lakhe ! agiyAramA varSanA vidyArthIe anAmI zahIdanI kathA lakhI. temAM dezadAjha nItaratI hatI. vArtA 'jhagamaga'mAM mokalI ApI. e vArtA khUba vakhaNAI ane thoDA ja samayamAM kumArapALa desAInI e samayanA atyaMta prasiddha 'jhagamaga' bALasAptAhikamAM "jhagamagatuM jagata' e nAmathI, niyamita kaoNlama zarU thaI. - kumArapALa desAInA sAhityalekhanano prAraMbha bALasAhityathI thayo. potAnI lekhana-kArakirdInA prAraMbhika be dAyakAmAM emaNe mukhyatve sattvazIla bALasAhityanuM sarjana karyuM. emanA bALasAhityanA sarjana pAchaLa eka mahattvanI bAbata e che ke emanA sarjananI pAchaLa koI nizcita preraNA rahelI hoya che. AthI ja saMkhyAnI dRSTie joIe to bALasAhityanAM 20 jeTalAM pustako temanI pAsethI prApta thAya che. cheka 1965thI 1993 sudhI bALasAhityanuM sarjana karyuM ane A sarjanone khyAti tathA pAritoSika maLyAM hovA chatAM ATalAM jUja pustako kema lakhAyAM haze ? e bALasAhitya Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samaye sarjako jaththAbaMdha ane vipula bALasAhityanuM sAhityasarjana karatAM. te samaye thokabaMdha bALasAhitya racavAne badale lAMbA vicAra bAda saMzodhana karIne sarjana karatA hatA. emanI pAsethI caritra. vArtA, kahevata, prasaMgakathA, grAmajIvanamAM bolAtAM oThAM - Ama aneka judAM judAM svarUponAM pustako maLe che. bALasAhityanAM lekhana uparAMta enA vivecanamAM paNa kumArapALa desAIe noMdhapAtra yogadAna ApyuM che ane khAsa karIne bALasAhityanA keTalAka suMdara parisaMvAdonuM Ayojana karyuM che. jema ke, gujarAtI sAhitya pariSadanA upakrame 1983nI 25mI ane 26mI jUne eka parisaMvAda yojyo hato. gujarAtI sAhitya pariSadanA upakrame prathama vAra bALasAhitya vizeno parisaMvAda yojAyo ane emAM caMdravadana mahetA, mohanabhAI paTela, pinAkina ThAkora, bakula tripAThI, mULazaMkara mo. bhaTTa, madhusUdana pArekha, caMdra trivedI, 'cakora', harIza nAyaka. yazavaMta mahetA, vimubahena badhekA jevI A kSetramAM mahattvapUrNa yogadAna karanArI vya itaoe va-tavya ApyAM hatAM, je va tavyo bALasAhitya saMgoSThi' nAme gujarAtI sAhitya pariSada dvArA graMthAkAre pragaTa thayAM. bALasAhitya akAdamInI pravRttimAM paNa kumArapALa desAIe jIvaMta ane sakriya rasa dAkhavyo che. eTaluM ja nahi, paNa keTalIka skUlomAM bALavArtAkathana mATe teo pote gayA che. kumArapALa desAInA bALasAhityamAM nAnAM bALakoe karelAM parAkramo, preraNAdAyI caritro, paurANika kathAo ane pazupakSInI sRSTinI vAta maLe che. emanI kRti haiyuM nAnuM, hiMmata moTI', jhabaka dIvaDI'. 'motane hAthatALI" ane nAnI uMmara, moTuM kAma'no vicAra karIe to enI pAchaLa lekhakano eka anubhava rahelo che. bALako sAthe vArtAkathana karatI vakhate emaNe evuM anubhavyuM ke A bALakone sAhasa ane parAkramanI vAta karIe, paNa emanI pAse na to rANA pratApa jevo azva che ke na to chatrapati zivAjI jevuM bakhtara. bALakone teo karI zake evAM parAkramo kahIe to ? evAM sAhasa-parAkrama sAthe bALaka svayaM tAdAtmya sAdhI zake che. pote paNa A karI zakaze' evo AtmavizvAsa enAmAM jAgrata thAya che. ene pariNAme 'haiyuM nAnuM. hiMmata moTI', 'jhabaka dIvaDI', 'motane hAthatALI', 'nAnI uMmara, moTuM kAma' evAM cAra pustakonI racanA karI. haiyuM nAnuM. hiMmata moTI'nI satya ghaTanAomAM nAnAM bALakoe dezane mATe dAkhavelI vIratAno paricaya maLe che. aMgreja amaladArano hiMdI majUro parano julama akSaranA yAtrI. 60 31 kevo hato te vAMcavA mATe nATaka karIe' e prasaMga vAMcavo ja rahyo. raMgamaMca para A julama nihALIne IzvaracaMdra vidyAsAgara mojaDI pheMke che. nATaka karanArAM bALakone nATyaprastutino saMtoSa maLe che. ethIya vadhu aMgreja nIlasAhebanA julama sAme virodha jAge che. hiMdustAnanI beTI' vArtAmAM 1857nA svAtaMtryasaMgrAma samaye vIratA dAkhavanArI nAnAsAheba pezvAnI putrI menAnA balidAnanI kathA che. je preraNAdAyI khUna Apo. AjhAdI meLavo'mAM bAra varSanA bALakanI dezabhi ta kevI che te AlekhAI che. e prasaMga jANyA bAda netAjI subhASacaMdra bojha kahe che. je dezamAM AvAM sarapharoza bALako che, te bhAratane have duniyAnI koI paNa tAkAta gulAma rAkhI zakaze nahIM.' nAnAM bALakonuM haiyuM bhale nAnuM che, paNa emanAmAM keTalI virATa hiMmata hoya che te samajAvatuM A pustaka dezabhi tanI bhAvanA jagAve che. nAnI chokarIo ane yuvatIoe dAkhavelA hiMmata ane sAhasanI vArtAo eTale 'jhabaka dIvaDI". ahIM ATha varSathI vIsa varSanI vayanI chokarIoe je bahAdurI batAvI che tenI satya ghaTanA para AdhArita vArtAo che. lUMTArAothI kevI rIte potAnA cUlI gAmane 14 varSanI jhabake bacAvyuM tenI vAta 'jhabaka dIvaDI' nAmanI vArtAmAM jovA maLe che. skUlamAMthI bALakone upADI janAranA hAthamAMthI svITIe bALakone kevI rIte choDAvyAM te jANavuM hoya to bIe e bIjA' e vArtA vAMcavI ja rahI. mAtAne motanA mukhamAMthI bacAvanAra traNa varSanI bALakI prajJA mATe mAtA gauravabhera kahe che. 'A nAnakaDI bALakIe to mAruM jIvana ujALyuM che, mane navajIvana ApyuM che.' thIruvAmbADI gAmanI satyaghaTanA eTale motane hAthatALI". rAju ajagaranA bharaDAmAMthI chUTavA mATe jhajhUme che tenI A kathA che. 'hiMmate mardA to madade khudA' e kahevatane rAjue sArthaka karI che. rAju hiMmata hAryA vinA satata jhajhUmato rahIne aMte ajagaranA bharaDAmAMthI chUTI gayo. motanA mukhamAMthI nArAyaNaprasAda dAse bALakone bacAvyAM te na name te nArAyaNa'mAM varNavAyuM che. mota sAme vijaya meLavavo ane te paNa hasatA mukhe. AnaMdI azoka vArtAmAM azoke A kArya kevI rIte karyuM te AlekhAyuM che. be bhAIonA kuTuMbanI vAta eTale 'haiyAMnAM heta'. nAnAM bALakonI A snehakathA kauTuMbika kalahane dUra kare che. A badhA prasaMgo satya dhaTanA para AdhArita che. 'motane hAthatALI' pustakane ogaNIsamI bALasAhityanI rASTrIya spardhAmAM bALasAhitya 61 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka hajAra rUpiyAnuM pAritoSika maLeluM. A sAhityaspardhA bhAratabharanA tamAma lekhako mATe yojAyelI hatI. A spardhAmAM dasa bhASAnA lekhakone pAritoSika maLyAM, emAM gujarAtI bhASAmAM pAritoSika meLavanAra zrI kumArapALa desAI ekamAtra hatA. A pAritoSike saMdarbhe I. sa. 1978mAM AkAzavANI amadAvAda parathI temanI mulAkAta prasArita thaI hatI. teno eka aMza joIe, prazna : tame akhabAro ane sAmayikomAM ghaNuM lakho che, paraMtu enA pramANamAM jUja pustako pragaTa karyo che, tenuM kAraNa zuM ?" javAba : huM pustaka lakhavA besato nathI, paraMtu koI vicAra jAgatAM ja ApoApa lakhAI jAya che. vaLI ema mAnuM chuM ke je lakhANomAM lAMbo samaya Take evI mUlyavattA ane guNavattA hoya tevuM ja lakhANa pustaka svarUpe pragaTa karavuM joIe, AthI ja chellAM bAreka varSathI vividha akhabAro ane sAmayikomAM lekho lakhuM chuM paNa hajI bAra pustako paNa meM lakhyAM nathI.' cAra varSathI cauda varSanAM bALakonI sAhasa kathAo eTale "nAnI uMmara, moTuM kAma'. A pustikAnI vArtAo enA zIrSakane barAbara sArthaka kare che. cAra varSano bALaka gAMgaTe doDha varSanA bALaka cocane kevI rIte bacAve che tenI sAhasavArtA che. lAlA gAMgaTenI vIratAne zAbAzI ApatAM te vakhatanA bhAratanA vaDApradhAne kahyuM. AvAM samajadAra ane hiMmatavAna bALako ja dezanuM sAcuM dhana che.' 'nAnI uMmara, moTuM kAma' nAmanI vArtAmAM nava varSanA navInacaMdra ghoSe AkhA gAmane DAkuonA paMjAmAMthI kevI rIte choDAvyuM tenI kathA che, to DaravuM ane maravuM sarakhuM' nAmanI nava varSanA mukezanI sAhasa kathA acaraja pamADe tevI che. bAbu pUnAe motanA mukhamAMthI mahI nadInA puramAM phasAyelAne kevI sarasa rIte bacAvyAM tenI satyakathA "mAnavatAno sAda' nAme AlekhAI che. A badhI satya ghaTanA hoI asara kAraka banI rahe che. temAMnA lAlA gAMgaTane ane navInacaMdra dhoSane to bhArata sarakAra taraphathI prajAsattAka dine 'vIra bALakanA khitAbathI navAjavAmAM AvyA hatA. A pustakane bhArata sarakAranuM pAMca hajAra rUpiyAnuM pAritoSika maLyuM hatuM ane 1978nA varSamAM bALasAhityanA zreSTha pustaka tarIke jAhera karavAmAM AvyuM. ena.sI.I.Ara.TI.nA upakrame dilaDImAM bALasAhitya vizeno parisaMvAda thayo hato. temAM zrI kumArapALa desAIne AmaMtraNa maLatAM temaNe gujarAtI bALasAhityanI vizeSatAthI badhAne mAhitagAra karyA hatA. bALasAhasa zreNInI A cAra pustikAomAM vartamAna samayanAM bALakonI satyaghaTanAo che, to keDe kaTArI khabhe DhAla'mAM karachanI preraNAdAyI itihAsakathAo che. sAmAnya rIte evuM manAya che ke, vya itane rAjya dezanikAla Ape. to te dezadrohI bane che, paraMtu kacchanA itihAsamAM evI ghaNI kathAo che ke rAjya dezanikAla karyo hoya, tema chatAM paNa potAnI bhUmine kAje - videzI AkramaNakhoro sAme ekalA laDyA hoya. kumArapALa desAIe bALapaNamAM sonagaDhamAM kacchanA meghANI' evA dulerAya kArANI pAsethI AvI kacchanI kathAo sAMbhaLI hatI. tenA saMskAronA pariNAme kacchanA itihAsamAM rasa jAgyo ane enA phaLasvarUpe keDe kaTArI, khabhe DhAla' pustaka sarjAyuM. kacchanA lokonAM khamIra, AtmasanmAna ane deza mATe marI phITavAnI tamannA - A badhAM vize jANavuM hoya to 'keDe kaTArI, khabhe DhAla'nI vArtAo vAMcavI ja paDe. janatA ane janetA' hoya ke 'dostInA dAve' hoya, "vIraputra vIMjhAra' hoya ke 'tyAganI traNa mUrtio' hoya - A badhI kathAo kacchapradezanAM khamIra ane zauryane jIvaMta kare che. enI prastAvanAmAM lakhyuM che tema, 'saurASTranI dharatInI vIratAnI vAto saraLa, rocaka ane janasamUhane sparzI tevI zailImAM aneka lekhakone hAthe lakhAyelI che. paNa sAmAnya rIte Aja sudhI bahudhA upekSA pAmelA kacchanA itihAsanI vIratAnI vAto AvI zailImAM lakhAyelI nathI. AvI kathAo bALako, yuvAno ane prauDhone kacchI saMskRtinAM khamIra ane vIratAno yatkiMcit khyAla Apaze. vaLI kaccha dezanI vIragAthAo gAvAno ahIM ekamAtra uddeza nathI. paraMtu e dvArA A mahAna vizALa dezanA aMgabhUta nAnA pradezomAM Atithya ane AtmasamarpaNanuM je bhAratIya khamIra * chaLe che tenuM nidarzana karAvavAno mukhya Azaya che. e rIte A bhAratIya gAthAo lakhAI che. A gAthAo deza tarapha bha ita, siddhAMta mATe raneha ane nekaTeka kAje jAnaphesAnInI bhAvanA jagADaze to huM mArI kalamane dhanya mAnIza, A pustakane paNa bhArata sarakAranI paMdaramI bALasAhityanI rASTrIya spardhAnuM eka hajAra rUpiyAnuM inAma prApta thayeluM. A spardhAmAM bhAratanI tamAma bhASAomAM kula tera lekhakone pAritoSika maLelAM temAM zrI kumArapALa desAIne paNa A pAritoSika maLeluM. temanA pitAzrInA avasAna bAda eka varSe temane A pAritoSika maLyuM. amadAvAdanA jhAlAvADa jaina maMDaLa taraphathI cAMdInuM kAskeTa ane abhinaMdana na karavA bAsA Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patra ApIne temanuM sanmAna karavAmAM AvyuM hatuM. e sanmAnapatramAM emanI saphaLatAo vize lakhyuM che - "tamArI vidyopAsanA, AvA bahumAna dvArA gujarAta ane gujarAtI sAhitya baMne gauravazALI banyAM che ema ame mAnIe chIe. * gatI kArakirdImAM ja AvuM virala bahumAna prApta karavA badala tamane hArdika abhinaMdana ApIe chIe. sAhityasarjana kSetre temane maLavA lAgelI AvI saphaLatA ane lokapriyatAthI ema lAge che ke tame tamArA pitAzrI ane gujarAtanA khyAtanAma lekhaka sva. jayabhikhunA suyogya putra tarIke teonI sAhityasarjananI pravRttinuM sAtatya jALavyuM che. emanA vidyAvArasAne dIpAvI jANyo che. zrI jayabhikhkhanA svargavAsa bAda teonI khUba lokapriya banelI IMTa ane imArata' jevI lekhamALA tame saphaLatApUrvaka cAlu rAkhI za* yA cho, e uparathI paNa tamArI vidyAprIti ane sarjakaza itano khyAla AvI zake che. tamArI AvI saphaLatA mATe ame tamane pharI pharI abhinaMdana ApIe chIe." keDe kaTArI, khabhe DhAla e pustaka vAMcIne gujarAtanA zreSThIvarya zrI kastUrabhAI lAlabhAIe zrI kumArapALa desAInA pitAzrI jyabhikhune patra lakhyo : kumArapALanuM keDe kaTArI, khabhe DhAla' nAmanuM pustaka maLyuM. vAMcatAM lAgyuM ke kumArapALa paNa tamane ThIka ThIka pahoMcI rahyo che. tene mArA abhinaMdana pAThavazo." kacchanA itihAsa ane saMskRtine temaNe prasaMgo dvArA jANe ke jIvaMta banAvI dIdhAM che. lekhanakAryano prAraMbhakALe (1965) kumArapALa desAIe lakhelA vatana, tArAM ratanamAM ATha caritro AlekhyAM che. dezanI AjhAdImAM bhAga levAno hoya ke saccAIne vaLagI rahevAnuM hoya. svAvalaMbananI vAta hoya ke kurabAnInI vAta hoya - e mATe paNa vetananAM je ratana hoya tenA vize jANavuM ja paDe. lAlabahAdura zAstrI, yazavaMtarAva cavANa, lokamAnya TiLaka, dAdAbhAI navarojI, lAlA lajapatarAya, svAmI vivekAnaMda, caMdrazekhara AjhAda ane 5. viSNu digaMbara jevI mahAna vyatio vizenA prasaMgo vatana, tArAM ratanamAM che. A badhI ja vya itaone temaNe karelAM kArya ane siddhi mATe haMmezAM ApaNe yAda karIe chIe. bAlyAvasthAthI ja satyavacananA AgrahI ane karmanA pATha zIkhelA che ane e vAtone emaNe jIvanamAM utArI paNa che. e arthamAM A badhAM 'vatananAM ratana' che. dezanA AjanA ane gaI kAlanA dezabha* tonI A kathAonA pustakanuM arpaNa lekhakano rASTraprema darzAve che. A pustaka arpaNa karatAM teo lakhe che - akSaranA yAtrI bhAratane saikAo bAda zAMti ane yuddha - baMnemAM agresara - sAbita karanAra dezanA vIra javAnone ! dezanA kAbela karNadhArone ! - kumAra 1971mAM amadAvAdamAM komI ramakhANa thayAM, e samaye 'birAdarI'nuM sarjana thayuM. paNa enI pAchaLano uddeza mAtra hiMdu ane musalamAna vacce bhAIcAro darzAvavAno nahoto. zIkha ane sidhI komanA bhAIcArAnI vAta karavAnI hatI. AmAM hindu vaNa kAro para nakhAyelA verAne mATe sUbAnI senAno sAmano karanAra zekha abubakaranI kathA maLe che. zahIda azaphAka allAhakhAM ane rAmaprasAda bismila baMne parama mitro ane baMne AjhAdI mATe prANa arpe che. bhAratanA itihAsamAM hindu ane musalamAna baMnee ekasAthe balidAna ApyuM hoya tevI kadAca ekamAtra vasaMta-rajabanI dhaTanAnI kathA ahIM AlekhAI che. guru nAnaka jevA dharmasthApakanI dharmonI ekatA darzAvatI kathA che, jayasiMha siddharAja ane hammIradevanI aitihAsika kathAmAM bhAIcArAno saMdeza che. A pustakane navazikSito mATenI bhArata sarakAranI soLamI spardhAmAM eka hajAra rUpiyAnuM inAma maLyuM hatuM. kumArapALa desAI 'gujarAta samAcAra" dainikanA kaoNlamalekhaka che ane te vakhate gujarAta samAcAramAM temanA vize lakhAyuM : 'gujarAta samAcAranI lokapriya kaoNlama 'ITa ane imArata" temaja "gujarAta samAcAra' ane 'jhagamaga'mAM ramatavibhAganA saMpAdakazrI kumArapALa desAIne emanA pustaka 'birAdarI' mATe eka hajAra rUpiyAnuM pAritoSaka enAyata thayuM che. soLamI navazikSito mATenI sAhityaspardhAmAM inAma meLavanArA teo eka ja gujarAtI lekhaka che. pitA dvArA gaLathUthImAM ja sAhityasaMskAranuM siMcana prApta karIne yuvAna vaye ja zrI kumArapALa desAI gujarAtI sAhitya jagatamAM AgavuM sthAna hAMsala karavAmAM kAmayAba nIvaDayA che. A agAunAM emanAM traNe pustakone rAjya ke bhArata sarakAranAM pAritoSika maLyAM che. pratyeka pustakane pAritoSika maLavAM, te ja hakIkata emanI lekhanazailInuM sAmarthya batAve che. tejavI zaikSaNika kArakirdI dharAvatA zrI kumArapALa desAI atrenI navagujarAta kaoNleja, skUla oNpha jarnAlijhama ane gujarAta yunivarsiTInA anusnAtaka kendramAM bALasAhitya 64 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyApaka tarIke kAmagIrI bajAve che. vaLI jayabhikhkhu sAhitya TrasTanA maMtrI tarIke doDha ja varSamAM ATha pustako pragaTa karIne jayabhikhkhunA sAhityane jIvaMta rAkhavA saphaLa prayatna karyo che. 'gujarAta samAcAra' parivAra A yuvAna lekhakanI zi ta mATe gaurava anubhave che ne AvI siddhi badala abhinaMdana Ape che." kacchanA itihAsanI vistRta kathAonuM Alekhana 'keDe kaTArI khabhe DhAla'mAM maLe che, to gujarAtanA birabala evA dAmodara mahetAnI buddhicAturyanI kathAo 'DAhyo DAmaro' pustakamAM AlekhAI che. birabalanI caturAInI kathAo sarvatra jANItI che. paNa gujarAta paNa catura naranI bhUmi che. AvA gujarAtanA suvarNayuga samA solaMkIyugamAM thayelA dAmodara mahetAnA prasaMgo ahIM vaNI lIdhA che. A dAmodara mahetA parathI gujarAtI bhASAmAM DAhyoDamaro'uti pracalita banI. A DAhyoDamaronI keTalIka vAstavika ane keTalIka kAlpanika kathAo laIne A pustakanI racanA karI. gammata sAthe jJAnanI vAto pIrasatI 16 cAturya-kathAomAM dAmodara mahetAnuM laherI. tyAgI ane dezAbhimAnI vya.i tatva pragaTa thAya che. gujarAtanA vimalamaMtrI jevA yoddhAoe zastrathI raNa khelyuM hatuM. dAdara mahetAe mA gurjarInI sevA khAtara potAnI buddhiza.i ta ane buddhicAturyathI niHzastra rahIne bhalabhalAne harAvyA hatA. A kathAonuM gujarAtI vAtAvaraNa vAcakane sparzI jAya che. 'sAcanA sipAhI' pustikAmAM cAra vArtAo che. sevAnI vAta Ave eTale ThakkarabApA yAda Ave. ThakkarabApAe sevAnAM kevAM kevAM sarasa kAmo karyAM che te jANavuM hoya to 'sevAmAM bhagavAna' vArtA vAMcavI ja paDe. bhIlone sudhAravAnuM kAma hoya ke paMcamahAlamAM dukALa paDyo hoya, rogInI sevA karavAnI hoya to ThakkarabApA hAjara. jIvananI pAchalI avasthAmAM paNa teo kAryarata rahyA hatA. rAjapuruSa puruSottama TaMDanane mana siddhAMta ane satyanI mahattA keTalI moTI hatI te relanI TikiTa" prasaMgamAM varNavAyuM che. je jamAnAmAM strIo para zArIrika julama gujAravAmAM Avato hato, te samayamAM motIbhAI amIne kevuM suMdara kArya karyuM te vAta jJAnanI paraba"mAM vAMcavA maLe. temaNe gAmaDe gAmaDe pustakAlayo kholAvyAM hatAM. pariNAme temane pustakAlaya-pravRttinA pitAmaha'nuM biruda maLeluM. temaNe samAjasudhArAnI pravRtti paNa karI hatI tathA bALakonAM zikSaNamAM paNa rasa letA. bAbaradevAnA bahAravaTAnI vAta, pATaNavADiyA komanI vAta ane ravizaMkara mahArAjanA prabhAvanI vAta 'asahakAranuM bahAravaTuM'mAM varNavAI che. gAmaDAMnI prajAne haiDiyAveromAMthI kevI amaranA yAtrI 66 34 rIte muti maLe te mATenA pATha vallabhabhAI paTele zikhavADyA. A badhI vya itao satyane vaLagI rahenArI hatI ane tenA teo satyanA sipAhI hatA. pariNAme 'sAcanA sipAhI' zIrSaka mArmika lAge che. kumArapALa desAInAM motInI mALA' ane vahetI vAto" e be pustako ApaNuM dhyAna kheMce che. je jamAnAmAM manoraMjananAM sAdhano nahotAM, tyAre gAmanA corA para harikathAkAra AvatA. eka hArmoniyama vagADe, bIjA tabalA vagADe ane mukhya mANasa harikathA kahe. A harikathAkAra gAmanA jUnA verajhera ane jhaghaDAnI patAvaTa kare. leNa-deNanA ane sAmAjika raheNIkaraNInA matabheda patAve ane AkhA gAmamAM emanI hAjarIthI AnaMda pravartI to. rAtanA naveka vAge harikathAkAra purANa ke mahAkAvyano prasaMga laIne kathArasa jamAve ane tene vadhu coTadAra banAvavA mATe vacce vacce oThAM eTale ke udAharaNa-kathA Ape. A oThAMmAM bhArobhAra vAstavikatA hoya ane enI aMdara hasatAM-hasatAM vyavahArajJAna vaNAI gayuM hoya. emAM aMte to sadbhAva ane sadAcAra para ja bhAra mukAto. harikathAkAra AvA oThAM kahe, te malAvI malAvIne rajU karato ane evAM oThAMnI vAto motInI mALA' ane 'vahetI vAtomAM maLe che. motInI mALA'mAM agiyAra oThAo che. e dareka oThAM pAchaLa koI ne koI marma chupAyelo che. ThAkora kAmadAra hoya, jIvo pagI hoya, mohanakAkA hoya, bhUjanA nagarazeTha hoya, gorAsAheba ke magana hoya - AvAM aneka pAtrone kendramAM rAkhIne te samayanuM jIvana kevuM hatuM te A oThAMo dvArA lakhAyuM che. AvAM oThAM dvArA samAjajIvanano paricaya thAya che. houM to houM paNa kharo'. jIvo pagI', DagalI vero' jevAM oThAMonI mArmikatA dhyAna kheMce che. A pustakanI hastapratane nazikSito mATenI aDhAramI rASTrIya spardhAmAM eka hajAra rUpiyAnuM pAritoSika prApta thayuM hatuM. jIvanaghaDataranI kathA eTale A oThAMo. vahetI vAto'mAM paNa agiyAra oThAMo lekhake ApyAM che. judA judA prasaMgo AlekhIne lekhake te samayanuM rAja, tatkAlIna samAja, loko, vyavahArakuzaLatA, A badhuM oThAMo dvArA AlekhyuM che. vaLI pustakanI sacitratA eka prakAranI jIvaMtatAno anubhava karAve che. enA AraMbhamAM lakhyuM che. AvAM oThAMmAM bhArobhAra vAstavikatA hoya, samAjajIvananI sAcI tasavIra jovA maLe. judI judI komanI jANItI khAsiyato ane Tevo jovA maLe. paNa emAM * yAMya niMdAno bhAva nahi. koI komanI nahi, paNa koI TevanI hAMsI uDAvI hoya.' bALasAhitya 67 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e rIte vahetI vAtomAM kAThI koma kAThI darabAra, cUDA rAjyanA ThAkora, rAja-rajavADAM vagerenA sarasa prasaMga mUkIne e vAtone vahetI karI che ane e dvArA mAnavasvabhAvanI khAsiyato pragaTa karI che. bALa kone kahevatanI kathAmAM rasa paDato hoya che ! AvI kahevatakathAno saMgraha eTale 'vAtonA vALa pustikA. 13 kahevata- kathAo dharAvatI A pustikAnI vArtAo jIvanabodha Ape che. vArtAnI bhASA bALakonI che. badhI ja vArtAmAM vAtonA vALu e uttama vArtA che. zeTha ane jamAdAra vacce cAlatA saMvAdo rasaprada banyA che. e ja rIte katharoTamAM gaMgA' pustakamAM paNa sattara kahevatakathAo AlekhavAmAM AvI che. Dhola vAge DhamADhamamAM catura mANasa tenI buddhiza itathI nyAyanA Asana upara bese che tenI vAta judA judA prasaMgo dvArA mUkI che. mANasanI buddhinI sAthe sAthe tenI vANI kevuM kAma kare che te paNa Dhola vAge DhamaDhamamAM jovA maLe che. vANImAM mRdutA hoya, namatA hoya, to te game tevI moTI vya itane paNa jItI zake che. A pustakamAM hasatArAmanI vANI dvArA rAjAnA dilane jItIne nyAyano Asana upara bese che. trIsa pRSThamAM lakhAyelI A vArtA eka jIvanasaMdeza ApI jAya che. bALakone mATe paurANika kathAnako dharAvatAM bALasAhityanAM pustako lekhaka pAsethI maLe che. bhImanAM parAkramo varNavatuM pustaka "bhIma' vAMcatAM bhImanA pAtranI eka chabI bALakanA manamAM * bhI thAya che. e ja rIte parAkramI rAma', 'rAma vanavAsa', 'sItAharaNa' ane 'vIra hanumAna" e rAmAyaNanA prasaMgonuM Alekhana karatI sacitra pustikAo che. A uparAMta A lekhake judAM judAM pazuonI mAhitI ApatI "cAlo pazuonI duniyAmAM'nI traNa sacitra pustikAo lakhI che. - kumArapALa desAInA bALasAhityano samagratayA vicAra karIe to emanA caritrasAhityamAM AvatAM lAla gulAba', 'apaMganAM ojasa' jevI anya kRtiono vicAra karavo ghaTe. paraMtu koI ne koI saMdeza laIne AvatuM emanuM bALasAhitya vipulatAnI dRSTie ke pustakonA AMkaDAnI dRSTie ochuM lAge. paraMtu enI sattvazIlatA * DIne AMkhe vaLage tevI che. navalikA akSaranA yAtrI Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vArtAkAra kumArapALa desAInI dRSTi sakArAtmaka (Positive) che. upadezaka banyA vagara A vArtAo jIvanane upakAraka evA odha ane ciMtanathI rasAyelI che. kathA-kalAnA saMmizrita mAdhyama dvArA sarjaka bhAvakone * gamananAM zikharo tarapha dorI jAya che. jIvananA * dhvarohaNane tAkatI sphaTika zI svaccha vArtAo maLe che. nTa pro. priyakAnta parIkha 36 ''phuzaLa navalikAlekhake samagra kRtimAMthI eka ja asara upajAvavAnuM lakSya rAkhavuM joIe ane te upara ja ekAgra banavuM joIe" ema amerikana navalikAkAra eDagara elana po mAne che. navalikAnuM kada TUMkuM hovuM joIe. tenI racanAno baMdha sudRDha hovo joIe. tenI bhASA spaSTa, saraLa ane mitAkSarI hovI joIe. navalikA e TUMkuM svarUpa che paNa tenI pratIti temAM AvirbhAva pAmela kalpanAnA aMga vaDe ja thAya che. kumArapALa desAIe je navalikAsaMgraho ApyA che te darekamAM traNa ke cAra vArtAo che. biMdu banyAM motI". "bhavanI bhavAI, vyati ane samaSTi', AMkha ane arIso'. "ekaso ne pAMca', 'agamapiyAlo - A temanA navalikAsaMgraho che. agamapiyAlomAM cAra vArtAo che. agamapiyAlo" vArtAmAM kacchanA rAparanA bha tonAM haiyAMnI vAta che. bhaya ane abhaya vArtAmAM rAjA * SabhadevanI vAta che. 'nArInuM svapna'mAM eka nArIhRdayanI vedanA ane manovyathA AlekhAyAM che. 'kadaradAnI'mAM gAlibanI dAstAna rajU karI che. A badhI vArtAo nAnA phalaka para AlekhAyelI che, paNa hRdayasparzI ane marmasparzI che. "ekaso ne pAMcamAM traNa vArtAo che. ekaso ne pAMca" vArtAmAM mahAbhAratanuM kathAvastu che. 'saMgaThanano mahimA'mAM vaizAlI nagarInI vAta che. ahIM paNa lekhake itihAsanA viSayane kendramAM rAkhIne saMgaThanano mahimA samajAvyo che. ijjata" vArtAmAM itihAsanuM viSayavastu che. A pustakamAM lekhake itihAsanA viSayane kendramAM rAkhIne vArtAnuM sarjana karyuM che. vAMcatAM vAMcatAM itihAsa hovA navalikA 31 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chatAM paNa kaMTALo na * pa balke vArtAmAM AgaLa zuM thaze te vAMcavAnuM ane jANavAnuM kutUhala vAcakane thAya te rIte A vArtAo lakhAI che. AMkha ane arIso'mAM cAra vArtAo che. cakravartI rAjA bharatanI vAta eTale AMkha ane arIso' vArtA. vArtAnA aMtamAM "sattArUDha thaI dezanuM rakSaNa karyuM, sAdhu thaI AtmAnuM rakSaNa karIza. - e vicAra pragaTa karIne rAjA bharatanI kevI mahAnatA hatI tenAM darzana karAve che. taruNa saMnyAsI" vArtAmAM kavi sUradAsanuM pada mUkI ane saMnyAsI Aje e padane samajI za. yA che. gAyikAnA gItathI saMnyAsIne caitanyanuM bhAna thayuM te vAta khUba sarasa rIte rajU thaI che. mUMgA pazune paNa potAnA janmabhoma sAthe prItano anokho nAto hoya che. manuSya ane prANI vacce janmabhomano bheda kevo judo paDe che te janmabhUminI prIta'mAM AlekhAyuM che. ruDyArDa kipliMge kevA saMjogamAM gAMDA hAthIne vaza karyo te vAta sarasa rIte kahI che ane aMtamAM je lakhyuM che te yathArtha ja che : koI paNa vastu samajavA mATe paNa dardabhareluM dila joIe ne ! mAnavanI oLakhamAM solaMkI yuganA rAjakumAra kumArapALanI vAta kahI che. ahIM ApelI cAreya vArtAo mAnavInI oLakha karAve che. konI sAthe kevo vyavahAra karavo, kevI rIte vartavuM vagere AlekhIne sAcA mAnavInI bhItaramAM laI jaIne tenAM darzana karAve che. bhavanI bhavAImAM be vArtAo che. pahelI vArtA bhavanI bhavAImAM asAIta ThAkaranI vAta kahevAmAM AvI che. dardabharyAM be dila" vArtAmAM zyAma ane gulAba e be pAtronAM haiyAMnI vAta kahI che. 'biMdu banyAM motI'mAM traNa vArtAo che. pahelI vArtA 'biMdu banyAM motImAM gabumalajI ane geMdAlAlanI vAta kahIne aMte lakSmI ane zrama, cora ane coranA janakanI vAta karI ane jyAre gurujIe kahyuM ke, samAjanI Arthika sthitinI upekSA karavA mATe ekalo ja prAyazcitta karIza tyAre AkhI sabhAnI AMkhamAMthI AMsunAM biMdu Tapa. yAM. hA pastAvo vArtAmAM potAnAthI thayelI bhUlono pastAvo AlekhAyo che. mAnavIne jyAre pote karelI bhUlo samajAya che tyAre tene pastAvo thAya che ane prAyazcittanA mArge vaLe che. mA te mA' vArtAmAM jamAla dvArA nATakanI duniyA ane temAM tene thayelA anubhavo ahIM AlekhAyA che. mAne choDI muMbaI Avelo jamAla jyAre tene jIvanamAM pastAvAno vAro Avyo tyAre mA yAda AvI akSaranA yAtrI kara 37 ne tene lAgyuM ke duniyAmAM sauthI koI moTuM hoya to te mA che. mAtRbhi tane viSada karatI A vArtA hRdayane sparzI jAya che. zrRti ane samaSTi'mAM cAra vArtAo che. kumudinInA pAtra dvArA bALakanA avasAna pachI mAnI kevI dazA thAya che, tenuM haiyuM kevuM valopAta kare che ane tyAra pachI tenA manane kevI rIte sAMtvanA maLe che tenI vAta sarasa rIte A vArtAmAM rajU thaI che. potAnA bALakanuM duHkha anAtha bALako maLatAM vIsarI jAya che. eka bALaka Izvare chInavI lIdhuM, paNa aneka bALako ApyAM, evo bhAva anubhave che. eka garIba TaeN* sIvALo ane eka DaoN* Tara baMnenI patnInI hAlata sarakhI hatI paNa eka garIba hovAthI paisA na kharcI za yo ane eka paisAdAra hovAthI teNe paisA kharacavAnI taiyArI batAvI. paNa TaeN* sIvALo potAno bhUtakALa bhUlIne te DaoN* Tarane tyAM avatarelA bALaka mATe ramakaDuM ApIne jAya ane cAra gaNA paisA levA na rokAya. TaeN* sIvALAnI mahAnatA DaoN* Tara karatAM caDI gaI te vAta ahIM rajU thaI che. AMsubhInAM locaniyAMmAM zrIrAma ane sItAjInI vAto kahelI che. bInavAdaka bIjalanA pAtra dvArA lekhake gujarAtanuM mastaka kevI rIte * zuM rahyuM che tenI vAta karI che. sAmAnya mAnavInI asAdhAraNa vAta karI che. A badhI pustikAomAM ApelI vArtAo ekAMte kolAhalamAM saMgRhIta thaI che. A badhI vArtAo pravAhI bhASAzailImAM ane sabaLa kathAnaka dvArA jIvananA maMgalatattvane pragaTa kare che. 'ekAnte kolAhala'nA prAraMbhe lekhaka lakhe che. mAre mana to navalikA eTale ekAMta kolAhala, ekAMtamAM * hatI koI cIsa, koI saMvedana ke koI vicAra. tIvra ane ghanIbhUta saMvedanano nAno amatho saLavaLATa koI vAra ekAnte aMtaramAM moTo kolAhala sarjI jAya che. "Ameya ekAMtanI koI virala kSaNe anubhUtino ekAda utkaTa jhabakAra navalikAnI athavA kaho ke kalAmAtranI sRSTi khaDI kare che ne ? "Aje mArA ekAMtamAM jAgelA kolAhalane mANavA tamane nimaMtraNa ApuM chuM. mArI aMgata anubhUtinA AviSkAramAM tamane sAmela karavA cAhuM chuM." eka arthamAM A navalikAsaMgrahanI keTalIka navalikAo aMgata anubhUtimAMthI pragaTa thaI che. khilakhilATa hasatuM bALaka', tarasyAM jaLa, bhInI navalikA 03 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAchalI', 'vya ita ane samaSTi', 'biMdu banyAM motI jevI kathAo koI eka anubhavane AdhAre sarjAI che. enI sAthosAtha "motanA samaMdarano marajIvo', 'gaNataMtrano vinAza' ane 'aurata' jevI navalikAo e aitihAsika ghaTanA para AdhArita che. dardabharyo be dila' e praNayakathA ane sabase acchI mA' e mAtRpremanI kathA che. A kathAo navalikAkAra 'dhUmaketu'nI paraMparAmAM cAlatI lAge che. emAM kathAvastuno mahimA che ane temAMthI koI jIvanarahasya pragaTa karavAno prayatna karyo che. cvavadhae anuvAda nAnA yAtrI Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aphrikana lekhake oNsTina bUkenyAe aMgrejImAM ApelA nATaka 'dha brAiDa'no 'navavadhU" nAme gujarAtI anuvAda kumArapALa desAI pAsethI maLe che. kadAca gujarAtI sAhityamAM Aphrikana nATakanI A prathama anuvAdakati haze. Aphrikana prajAnA vartamAna saMgharSanI vAta eTale navavadhU' nATaka. AnuM nATaka cAra dRzyamAM vaheMcAyeluM che. dareka dazyane zIrSaka apAyAM che naveka puruSa pAtro ane sAteka strI pAtro A nATakamAM che. A nATakanA anuvAda samaye zrI kumArapALa desAIe lekhaka oNsTina bukenyAnI mulAkAta lIdhI hatI. te daramyAna thayelI vAtacItamAM sarjaka oNsTina bukanyAe jaNAvyuM ke potAnA sarjanakALane Aphrikana sAhityanI trIjI peDhInA uttama samaya tarIke varNavyo. zrI kumArapALa desAIe jyAre temanI mulAkAta lIdhI ane temane pUchyuM ke emanI peDhIe kaI rIte A sAhityika doSo dUra karyA ?' oNsTina bukenyAno javAba Ama hato, "sahu prathama to ame sAhitya saMdarbhe saMgIna evI saiddhAMtika ane Tekanikala paddhati sthApita karI. sAhityanAM sarjana ane vizleSaNanA AyAmono vistAra karyo." Aphrikana sAhitya vize potAno vizeSa abhiprAya ApatAM bukanyA jaNAve che ke, Aphrikana sAhityano sauthI moTo savAla e strIpuruSanA samAna darajjAno che. vaLI temane nisabata paryAvaraNa ane vizvazAMtinI che. jAti-samAnatA aMge te junavANI nArIvAda'no virodha kare che. jemAM strI potAnA sauthI moTA zatru tarIke puruSane jotI hoya che. teo strI-purUSasamAnatAnA moTA himAyatI hovAthI mAne che ke strIonI samAnatAnA AMdolanamAM puruSo sAthI bane. jAti vizenI saMvedanA e enI sAMkaDI maryAdAo oLaMgIne pratyeka mAnavane - pachI te puruSa hoya ke strI - mATe jarUrI che. temanA jIvanane ghaDanArAM paribaLo kevAM hatAM tenA vize paNa mAhitI meLavIne kumArapALa desAIe vigate khyAla Apyo che. dha brAiDa' nATakanuM kathAvastu ela. ema. kImAronI vArtA "Two flushands one kumAra pAchaLa videzamAMya jJAnayAtrA karatA rahe che. paNa te sAthe e dezonI saMskRtino paNa paricaya kare che. tyAMnA koI khyAtanAma lekha kanuM sarjana temanI dRSTine AkarSe to tene gujarAtImAM anuvAda rUpe ApavAnuM paNa te cUkatA nathI. tAjetaramAM ja AphrikAnA eka prasiddha sarjaka oNsTina bU kenyAnA nATeka dha jAiDa'no aMgrejI bhASAmAMthI gujarAtImAM 'navavadhU" tarIke anuvAda Apyo che. AphrikAnI prajAnI rAjakIya, dhArmika temaja sAmAjika rItarasamano paricaya karAvatuM e suMdara nATaka che. * madhusUdana pArekha 4. anuvAda Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ huM pote GTL FAnI ja vata saMpAdana night" parathI lIdhuM che. nATakamAM AvatAM pAtronAM nAmo AphrikAnI amuka jAti, pradeza ke saMsthAno saMketa kare che. nATyakAra bukenyAno hetu samagra AphrikAnI vAstavikatA, vicAradhArA, sunnata dvArA yogyatA meLavavI, daivI mArgadarzananI khoja, bALakonAM lagnamAM mAtA-pitAnI hAjarI vagere ghaTanAo dvArA ekAda Aphrikana jAtinI jIvanapaddhatie darzAvavAno nathI. paNa Aphrikana prajAjIvanane darzAvavAno uddeza rAkhyo che. nATakanA prathama dRzyamAM navayuvAnonuM nRtya AlekhAyuM che. emAM nRtyanI caMdArANI koNa banaze teno saMgharSa cAle che. ahIM jUnI ane navI peDhI vacceno saMgharSa cAle che. vaLI nRtya karatAM yuvAno sAmAjika utkarSa mATe laDI rahyA che. bIjuM dRzya vAMgAnA maMdiramAM bhajavAya che. A dRzyamAM leremAnuM pAtra Ave che. te vAMgA maMdirano pUjArI che. lesIjorenA jIvanamAM je Aphato sarjAI ane je saMgharSono teNe sAmano karyo te prasaMgo ahIM varNavAyA che. Aphrikana samAjanuM citraNe A dRzyamAM AlekhAyuM che. pachInuM dRzya merIonA AMgaNAnuM che. ahIM nADuAnAM lagnanI vAta che teno saMgharSa che. jUnI ane navI peDhI vacce cAlatuM yuddha che. cothuM dRzya vAMgAnA maMdiranuM che. samagra nATakanA cothA dRzyamAM lekinDo ane nADuAnAM lagnane mATe saMmatinI mahora vAge che te mahattvanuM che. Ama, samagra nATakamAM saMgharSanuM Alekhana karIne teno aMta sukhada Apyo che. nATakamAM vaparAyelI bhASA ane zailI dhyAna kheMce che. * yAMka pratIkAtmaka bhASA che to yAMka bhaMganI bhASA che. kAjIrU kikono choDa game tyAM vAvo paNa tene phUlato lAla ja AvavAnAM, paradezI 'jaMgalIpaNAno koI ilAja ja nathI. kuye : rAtanA vAsI dUdha jevI enI AMkho. tADanAM navAM pAMdaDAM sarakhI locA jevI AMgaLIo. ahIM taLapadI bhASAnA zabdo dhyAna kheMce che. lADalI, pujAraNe, khakhaDadhaja, jIbhaDI, osaDiyAM jevA zabdo ahIM maLe. Aphrikana parivezano paricaya paNa maLe. rikA (samavayaskonI maMDaLI), vAMgAdeva (maMtrataMtranI zakti dharAvatA deva), vule (AphrikAmAM thatuM sAga jevuM vRkSa, jenuM lAkaDuM pharnicaramAM vaparAya che.), vAjhimu bhUta, vaLagADa) - Ama lekhake tyAMnA pracalita zabdano upayoga karyo paNa sAthe teno artha samajAvyo che. nRtyathI zarU thatA nATakano aMta paNa nRtyathI ja Ave che. kumArapALa desAIe 'navavadhU nAme nATaka anUdita karI ApIne nATyarasikone Aphrikana parivezathI paricita karI ApyA che. AphrikAnA janajIvananAM devI-devatAo ane enI mAnyatAone darzAvyAM che. teo hajI paNa AvA uttama nATakanA anuvAdo Ape tevI apekSA asthAne nathI. hama smRti 21mI sadInuM bALasAhityamAM & FkI . trulu 2 cALa pakSa Taarahka LIP in jonAranA yAtrI Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapALa desAInI saMpAdaka tarIkenI kAmagIrI jotAM enuM viSayavaividhya * DIne AMkhe vaLage tevuM che. emaNe 20 jeTalAM saMpAdano kayAM che. te uparAMta anya saMpAdako sAthe bIjAM daseka saMpAdano karyA che. A saMpAdanakAryamAM bAlasAhitya, madhyakAlIna sAhitya, patrakAratvaviSayaka saMpAdano che. to narmada, hemacaMdrAcArya ane upAdhyAya yazovijayajInA lekhonuM saMpAdana karyuM che. caMdravadana mahetAe karelo Demona raniyananI vArtAono anuvAda temaja emanAM reDiyo-rUpakonuM saMpAdana maLe che, to jayabhikhunI jaina kathAonAM saMpAdano ke nArAyaNa hemacaMdranuM huM pote'nuM saMpAdana maLe che. A saMpAdanomAM keTalAMka koI parisaMvAdanA nimitte taiyAra thayelAM saMpAdano che to keTalAMka koI akhabAranA viziSTa aMka rUpe taiyAra thayelAM saMpAdano che. emAM paNa bALasAhitya ane patrakAratva vize parisaMvAda yojIne enAM va* tavyone ekatrita karIne abhyAsIone upayogI evAM saMpAdano ApavAnuM kArya vizeSa mahattvanuM gaNI zakAya. narmada : AjanA saMdarbhamAM" e saMpAdanamAM trepana varSanA AyuSyanuM vIra kAvya jIvI janAra narmadanA janmane doDhaso varSa thayAM hatAM te nimitte enuM punaHmUlyAMkana karIne sarjakanA cirasthAyI vArasAnuM smaraNa karavAno hetu rAkhavAmAM Avyo hato. jIvanavIra ane kavanavIra narmada aneka dRSTie arvAcInomAM Adya hato e Adyane smarIne enA janmanAM doDhaso varSe enI sarjaka, vicAraka ane sudhAraka pravRttinA punaHmUlyAMkanano parisaMvAda yojIne prayAsa karavAmAM Avyo hato. A parisaMvAdamAM enAM vya itatva, kavitA, gadha, patrakAratva tathA enI sudhAraka ane vicAraka tarIkenI kAmagIrInuM punaHmUlyAMkana karavAmAM AvyuM. aThayAvIsa jeTalA vidvAnoe A DaoN. kumArapALa desAI e ka ArSadRSTA * Si tarIkenI pratIti karAve che. gujarAta TAImsa'ne enA viziSTa aMko mATe kumArapALa desAInI utkRSTa sAhityaruci. vartamAna vizva sAtheno anubaMdha ane uttama lekhako pAsethI lekho meLavavAnI kSamatAno lAbha maLyo che. pariNAme Aje paNa A vizeSAMko patrakAratva jagatamAM AgavI bhAta pADI rahyA che. * vinubhAI ema. zAha ka saMpAdana Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parisaMvAdamAM va* tavya ApyuM hatuM ane ene ahIM saMgrahita karavAno prayAsa karyo che. zrI caMdrakAMta zAhe narmadanA caritra para nATyaracanA karI temAM paNa A graMthanA saMdarbho emane upayogI banyA hatA. amadAvAdanA jayazaMkara suMdarI haoNlamAM gujarAta sAhitya sabhA ane gujarAtI sAhitya pariSada sAthe gujarAta sAhitya akAdamInA saMyu ta upakrame 1983nI 10mI ane 11mI eprile A parisaMvAdanuM Ayojana karavAmAM AvyuM hatuM. parisaMvAdamAM rajU thayelAM va* tavyomAM je kaMI khUTatI kaDI hatI te lekho rUpe umerI hatI. A saMpAdanamAM zrI kumArapALa desAInuM "narmadanA gadya vize gujarAtI gadyanuM prabhAta' e lekha paNa sAmela che. haima smRti' - zIrSaka sUcave che tema kalikAlasarvajJazrI hemacaMdrAcArya vizenA lekhono graMtha che. be khaMDamAM vibhAjita evA A graMthamAM prathama khaMDanAM ra4 prakaraNomAM hemacaMdrAcAryanA vividha pAsAne rajU karavAmAM AvyuM che. bIjA khaMDamAM hemacaMdrAcAryanuM vya itatva kevuM hatuM tenA vizenA temanA vizenA jANItA sAhityakAro pAse lakhAvelA lekho che. hemacaMdrAcAryanA kozasAhityathI zarU karIne temanA sAMskRtika pradAnanI vividha bhUmikAo ahIM che. alaMkAranI vibhAvanA, yogazAstramAM brahmacaryanI vibhAvanA, adyatanayugamAM, yogazAstra, kartavyapathanA preraka ema temanA anekavidha pAsAne ahIM ughADavAmAM AvyA che. hemacaMdrAcAryanI sAhityasAdhanA kevI prabaLa hatI tenAthI sahu koI paricita to che ja. AcArya caMdrodayasUrino lekha vadhu vigata mATe vAMcavo ja paDe. hemacaMdrAcAryanuM vya itatva kevuM virATa hatuM. hemacaMdrAcArya kevA krAMtikArI hatA te jANavA mATe ATaluM pUratuM thaze. eka rAjyamAM nahi, paraMtu 18 rAjyomAM pazuhiMsAno tyAga, mAMsabhakSaNano tyAga ane dArUbaMdhInuM kAma karAvI ahiMsaka samAjaracanAno saphaLa prayoga karI batAvyo'. kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcAryano prabhAva siddharAja ane kumArapAla baMne rAjAo upara paDyo che. siddharAjane temaNe potAnI utkRSTa vidvattAthI AkarSA natamastaka banAvyo hato ane kumArapAlane bAra vratadhArI zrAvaka banAvI tenI pAse madhyama vargotthAna ane ahiMsaka samAjaracanAnA nirmANanuM kArya karAvyuM hatuM." Ama A pustakamAM hemacaMdrAcArya vizenI mAhitI upalabdha thAya che. yazobhAratI' e saMskRta, prAkRta temaja gujarAtImAM graMtharacanAo karanAra upAdhyAya yazovijayajI vizenA lekhono saMgraha che. A saMgrahamAM prathama 14 lekho sAdhumahArAjanA ane e pachInA vIsa lekho abhyAsIonA che. yazovijayajIe racelI gurjara bhASAnI racanAo, temaNe racelAM stavano, vairAgya kalpalatA vagere judA-judA pAsAone AvarIne yazovijayajI vize ziSTa bhASAmAM Alekhana thayuM che. nyAyAcArya', 'tattva vizArada ane kUrcAla zAradA' jevAM biruda pAmanAra zrI yazovijayajInuM jIvana sAduM ane saMyamI hatuM teno khyAla 'yazobhAratI' vAMcatAM thAya che. ATalI paramocca koTi para pahoMcela vya itanA jIvanamAM ghaNuM zIkhavAnuM maLe . adhyAtma" jevA gahana viSaya upara pustako lakhIne temaNe adhyAtma vizenI vAta saraLa bhASAmAM samajAvI che. gujarAtI bALasAhitya pramANamAM upekSita rahyuM ane emAM paNa je kaMI bALasAhitya racAyuM tenI bahu ochI vivecanA thaI hatI. A saMdarbhamAM gujarAtI sAhitya pariSada dvArA be divasanA bALasAhityanA parisaMvAdanuM 25-26 jUna 1983nA divase pariSadanA govardhanabhavanamAM Ayojana karavAmAM AvyuM hatuM. parisaMvAdanuM uddaghATana zrI umAzaMkara jozIe gijubhAI badhekAnI chabI AgaLa dIpa pragaTAvIne karyuM hatuM. parisaMvAdanI cAra beThakomAM prathama beThaka bALa-sAhityanI vibhAvanA vize, bIjI beThaka gujarAtI bALasAhitya vize, trIjI beThaka bALasAhitya ane bALazikSaNa, bALagraMthAlaya, citrakalA, citravArtA, raMgIna citrakathAo, kaoNmi* sa, kArTuna ane kaeNrI kaicara vize tathA cothI beThaka gujarAtI bALasAhityanA bhAvi vikAsa aMge yojavAmAM AvI hatI. AmAM cotrIsa jeTalA va* tAoe bhAga lIdho hato. pariSada jevI prasiddha saMsthA dvArA bALasAhitya vize yojAyelo A prathama parisaMvAda hato. kadAca Aja sudhImAM ATalA badhA va tAoe bALasAhitya para va vya ApyuM hoya tevo A pahelo prasaMga hato. parisaMvAdanAM va* tavyo bALasAhitya saMgoSThi rUpe gujarAtI sAhitya pariSada dvArA prakAzita thayAM tyAre A graMthane aMte zrI prakAza vegaDe taiyAra karelI bALasAhityasUci ApavAmAM AvI jethI abhyAsIone mATe enuM mUlya vadhI gayuM. jenuM saMpAdana kumArapALa desAIe karyuM. e pachI kumArapALa desAI jyAre gujarAta sAhitya akAdamInA upAdhyakSa hatA tyAre '21mI sadInuM bALasAhitya' e vize 19-20 jUna 1999nA divase parisaMvAdanuM Ayojana karavAmAM AvyuM hatuM. vIsamI sadInA aMtima caraNamAM * bhA rahIne 21mI sadI mATe kevuM bALasAhitya racAvuM joIe enI be divasa daramyAna trIseka va* tAoe carcA karI hatI. parisaMvAdanA prAraMbhe 21mI sadInA bALakanI mAnasamRSTi kevI haze tenI vAta karIne 21mI sadImAM bALa kAvya. bALavArtA, vijJAnakathA, nibaMdha, caritra, raMgabhUmi e badhAM bALasAhityanAM svarUpone anulakSIne akSaranA yAtrI Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ carcA karavAmAM AvI. vArtAkathananI zailI vize. paryAvaraNa vize temaja samUhamAdhyamonA paDakAranI vAta karIne bALavizvakoza, bALazabdakoza, bALagraMthAlaya ane bALasAmayikonI carcA karI. parisaMvAdanI chellI beThaka anya bhAratIya bhASAomAM racAtA bALasAhityanI hatI jemAM marAThI, baMgALI, hiMdI, urdU, siMdhI - ema judI judI bhASAomAM kheDAyelA bALasAhityano paricaya ApavAmAM Avyo. A badhAM va* tavyo 21mI sadInuM bALasAhitya' e graMtharUpe gujarAta sAhitya akAdamIe prakAzita karyA. jenuM saMpAdana kumArapALa desAIe karyuM. e pachI I. sa. 2000nA jUna mahinAmAM bALasAhityamAM vijJAnakathAnI kAryazibiranuM paNa zrI kumArapALa desAIe gujarAta sAhitya akAdamI dvArA Ayojana karyuM hatuM. A rIte bALasAhityanI racanA uparAMta AvA parisaMvAdo dvArA ane enI phaLazruti rUpe enAM saMpAdano dvArA abhyAsIone enI pUratI mAhitI maLe tevo prayAsa karyo. AvI ja rIte sAhitya ane patrakAratva' e pustakanA saMpAdanamAM patrakAratvaviSayaka parisaMvAdamAM yojAyelAM vyAkhyAnono saMcaya karavAmAM Avyo che. patrakAratvanA parisaMvAdanI phaLazruti rUpe taiyAra thayeluM A prathama pustaka abhyAsIo ane vidyArthIone atyaMta upayogI banI rahyuM ethI gujarAtI sAhitya pariSade enI bIjI AvRtti paNa prakAzita karI. 1997no "navacetana" mAsikano dIpAvalI vizeSAMka DaoN. kumArapALa desAIe saMpAdita karyo che. A Akho vizeSAMka patrakAratvane lagato che. narmada, gAMdhIjI, pUtaLIbAI. pharadUnajI marjhabAna, edalajI kAMgA vageree patrakAratvamAM kevuM pradAna karyuM tenA vizenA samRddha lekho che. jo A aMkane pustakarUpe prasiddha karavAmAM Ave to tenuM mUlya patrakAratvakSetre vadhI jAya ane patrakAratvanA abhyAsIone mATe dastAvejarUpa bane tevuM pustaka bane tema che. nArAyaNa hemacaMdranI AtmakathAno pUrvArdha 'huM pote' (1900)nuM kumArapALa desAIe saMpAdana karIne alabhya caritrane sulabha karI ApyuM che. nArAyaNa hemacaMdranA janmathI mAMDIne vilAyata gayA tyAM sudhInI hakIkata mAM che. temane AtmAvalokana karatAM jagatanA vividha anubhavo levAmAM vadhu rasa hato, tethI temanI A AtmakathAmAM gahana * DANa karatAM vistAra vadhu jovA maLe che. huM pote'mAM nArAyaNa hemacaMdra joyelAM sthaLo, tyAMnA rastA, lokonAM nivAsasthA, strI-puruSo, temano paheraveza, khAna-pAna, svabhAva, zaNagAra, kalAkArIgarI, vepAraudyoga, utsavo, jovAlAyaka sthaLo ema aneka bAbatono paricaya maLI rahe che. bALapaNanI hakIkatomAM potAnI mAtAnA mRtyuno prasaMga, pitAno udyoga, vidyA mATenI bhUkha vagere prasaMgo temanI nikhAlasatAnI suMdara pratIti karAve che. amadAvAdamAM pharI AvyA tyAre aitihAsika sthaLo joyA pachI amadAvAdanA agraNI nAgariko mahIpatarAma rUparAma nIlakaMTha, bhoLAnAtha sArAbhAI diveTiyA. raNachoDalAla giradharalAlane maLyA hatA. A badhAMnuM varNana karatAM teoe amadAvAdI lokonAM rItabhAta, svabhAva, bhASA, pozAka ane udyoga vize jhINavaTabharyuM evalokana karyuM che. amadAvAdIonA svabhAva vize teo kahe che : | 'amadAvAdI mANasonI prakRti kaMjUsAI upara vadhAre che. jyAM pai kharca thatAM cAle ema hoya to eka paiso kharcavo nahi. bajAramAM eka eka pene mATe moTI garabaDa mace che, paisA saMgraha karavAmAM amadAvAdI jevA meM hindustAnIone dIThA nahi..... amadAvAdIo phulaNajI thavAmAM moTuM mAna samaje che. tethI bicArA kamAIkamAIne eka chokarInuM lagna karavAmAM ke bApa mAthe dahADo karavAmAM urADI mUke che.' mAtAnA mRtyunA prasaMgamAMthI temanI mAtRbha ita pragaTe che. bAbu navInacaMdra rAyane pariNAme nArAyaNa hemacaMdrane pravAsanI taka maLe che. pariNAme bAbu navInacaMdrane potAnA hRdayanA saguNanA upAsaka devatA" tathA temanAM patnI hemalatAbahenane 'devI pratimA dharIne hRdayamAM pUjA karuM chuM.' ema kahIne smare che. lekhaka nArAyaNa hemacaMdranA 'potemAM vyAkaraNaviSayaka ane bhASAnI azuddhio, puSkaLa pramANamAM jovA maLe che. 'huM pote mAM lekhakanuM AMtaratra itatva karatAM bAhya vya itatva vizeSa najare paDe che. emaNe karelA pravAsonAM varNano vAMcavA jevA che. 'huM pote'ne AtmakathA karatAM pravAsakathA kahevI vadhu yogya lAge che. huM potenA prAraMbhe ApelI prastAvanAmAM kumArapALa desAIe nArAyaNa hemacaMdranA vya itatvano tathA emaNe racelA graMthonI vizeSatAono paricaya Apyo che. A rIte gujarAtI bhASAmAM pragaTa thayeluM A prathama Atmacaritra sahune upalabdha banyuM. 1941thI 194panA samayagALAmAM reDiyonA prasAraNa-mAdhyamamAM kAryakramanirmAtA, lekhaka ane broDakAsTara tarIke AgavuM yogadAna ApanAra caMdravadana mahetAe phojI adAlata dvArA reDiyo-kAryakrama prasArita karyo hato. te 'adAvata vinAnI adAlatamAM jovA maLe che. gujarAtI bhASAnA reDiyo kAryakramamAM sImAcikarUpa banI gayelA A kAryakrama navo ja mAhola saryo hato. emAM tatkAlIna lokapriya sAhityakAronA svamukhe potAnI kRtio vize bacAvanAmuM sAMbhaLavA maLe. emanI sAme ugra ane tArkika dalIlabAjIthI Aropo mUkavAmAM Ave, vaLI dareka sAhityakAranI khUbIne khAmI tarIke batAvIne enA para AkSepa mUkavAmAM Ave. jonAranA yAtrI Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AkSepa mUkanAre e sAhityakAranAM sarjanono * Do abhyAsa karelo hoya to ja A za* ya bane. caMdravadana mahetAe A kAryakramamAM A sAhityakAronA guNadoSa barAbara pArakhIne emanI viziSTatAone emanI nabaLAI tarIke bahu caturAIpUrvaka goThavI che. AmAM ramaNalAla vasaMtalAla desAI, vijayarAya vaidya, jyotIndra dave, raghunAtha brahmabhaTTa, rAmanArAyaNa vizvanAtha pAThaka, kanaiyAlAla munazI jevAe emanI sAmenA AkSepono pratyuttara Apyo che. jyotIndra dave traNa sAhityakAronA bacAvapakSe dhArAzAstrInI kAmagIrI bajAve che. AvA lakhANanuM prakAzana karIne gujarAtI itihAsanA sImAcihnarUpa zreNIno dastAveja zrI kumArapALa desAIe Apyo che. A prakAranA kAryakramanuM AvuM lakhANa gujarAtI bhASAmAM ja nahIM paraMtu dezanI anya bhASAomAM javalle ja pragaTa thayuM haze. je samayamAM kanaiyAlAla munazInI navalakathAo vaMcAtI hatI te samayamAM temaNe navalakathAmAM AlekhelAM strIpAtro kevAM khumArIvALAM hatAM. lokonA mAnasa upara e pAtroe potAnuM kAmaNa karyuM hatuM. tevA munazInI navalakathAnAM tanamana ane maMjarInAM pAtronI vAta paNa ahIM che. tanamana duHkhI che to maMjarInuM pAtra vilakSaNa che. A be pAtronuM navalakathAmAM khUna thAya che. munazIe vAcakonI dayAvRtti sateja karavAM khUna na karavA joIe tevo Aropa mukAya che. enI sAbitI mATe adAlatamAM tanamana ane maMjarIne rajU karavAmAM Ave che. pachI caMdravadana mahetA ane maMjarI vacce je dalIlo thAya che te mArmika che. te ja rIte yugamUrti navalakathAkAranuM jemane biruda maLyuM che tevA 2. va. desAInI navalakathA bhArelo agni'mAM itihAsane bAjue mUkavAno Aropa mukAya che. AvI ghaNI sAhityanI carcA adAvata vinAnI adAlata mAM jovA maLe to bacAvapakSanA vakIla tarIke kAma karatA jyotIndra ha. davenuM vyakitatva hAsyakAra tarIkenuM * pase che. caMdravadana mahetAnI samagra chiba A pustakamAM aMkti thaI che. caMdravadana mahetAnA gadyanI vizeSatAo pragaTa karatuM AlphreDa Demona raniyananI 12 vArtAonuM saMpAdana 'eka divasanI mahArANI'. e emanI gadyazailInI oLakha ApI jAya che. gadyanA Aroha-avaroha, laya, kathananI chaTA, vega e badhAM kudaratI rIte bhaLI jAya che ane emAM vividha palaTA leto lekhakano mijAja jhilAya che. nyUyaoNrka zaheranI raMgabhUmi broDave vistAranA mAnavasvabhAvanAM zveta ane zyAmaraMgI citro AlekhatI A vArtAo jeTalI prabhAvaka che eTalo ja caMdravadana mahetAe karelo anuvAda paNa prabhAvaka che. broDavenAM pAtronA svabhAvanA pratyeka maroDane pragaTa akSaranA yAtrI 86 karatI tAddazya vartamAnakALamAM cAlatI A lekhanazailIne caMdravadane AbAda jhIlI che. tethI A vArtAomAM pramANamAM ochA jANItA evA sarjakanI sAhityasRSTino paricaya maLe che. A vArtAone ekatrita karI enA saMgrahanuM prakAzana karIne saMpAdake Demona raniyananI vArtAsRSTi ane caMdravadana mahetAnI rUpAMtarakAra tarIkenI zi tano nAdeza paricaya karAvyo che. sarjaka jayabhikhkhunI dharmakathAonA be saMcaya zrI kumArapALa desAIe pragaTa karyA che. jayabhikhkhunI jaina dharmakathAo' bhAga 1-2 (1985)mAM prAraMbhe enI bhUmikA ApatAM teo noMdhe che ke jayabhikhkhu dharma-saMpradAyanI kathAne vyApaka mAnavIya bhUmikA para sthApIne emAMthI vArtArasa niSpanna kare che. emanI dharmakathAo AnuM sacoTa dRSTAMta che. jemAM bAhya sAMpradAyika vidhividhAno ane camatkArika tattvo kharI paDe che ane zuddha mAnavadharma * pasI Ave che.' AvI jayabhikhkhunI vArtAomAMthI pasaMda karelI 17 jeTalI vArtAono saMcaya arihaMta prakAzana dvArA prakAzita saMpAdanamAM maLe che. e pachI pArtha prakAzana dvArA paNa jayabhikhkhunI dharmakathAo' pragaTa karavAmAM AvI hatI. enuM saMpAdana paNa kumArapALa desAIe karyuM che. naDiyAdathI pragaTa thatA 'gujarAta TAimsa'nA vizeSAMkoe AgavI bhAta upasAvI hatI. kumArapALa desAInA saMpAdana heThaLa pragaTa thayelA parivartananuM prabhAta', '21mI sadInuM vizva' ane navalikA aMka' e traNa mahattvanAM saMpAdano che. jemAM parivartananuM prabhAta' e judI-judI dizAmAM kevI rIte parivartano Ave che tenI mAhitI ApatuM pustaka che. viSaya bhinna-bhinna che. * yAMka yAMka narma-marma kaTAkSa karatI vArtAo che paNa dareka prasaMgano sUra to parivartana lAvavAno che. dareka vastumAM, dareka jagyAe parivartana jarUrI che. e rIte parivartananuM prabhAta upayogI vAcanasAmagrI pUruM pADatuM pustaka che. 21mI sadInuM vizva'e pustakamAM 21mI sadI kevI haze tenA saMdarbhamAM lakhAyelA lekho che. nArImu ita, raMgabhUmi, dharma, keLavaNI, TeknaoNlojI, vastIvisphoTa, ileTraoNnika udyoga, navA roga ane tenI zodha, kRSi parimANa, grAmyavikAsa jevA vividha viSayo upara lakhAyelA lekho che. 'gujarAta TAimsa'nA navalikA aMkamAM sAhityanA khyAtanAma lekhakonI vArtAo che. vAstavajIvanano citAra A vArtAomAM DokAya che. dharmadarzana vizenAM saMpAdanomAM dhanya che dharma tane", "ojasa dIThAM AtmabaLanAM ane ratnatrayInAM ajavALAM e yugadarzI AcArya vijayavallabhasUrijInAM saMpAdana 87 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rIte prasaMgo mUkIne karI ApI che. vinaya, viveka, sAdhanasAdhya, Asa ita, dhyAnatapa, rahasa, samajaNa vagerenI samajUtI sarasa rIte ahIM AlekhAyelI che. dhyAnatapanI vizeSa zati vize sarasa kahyuM che : "zubha dhyAnanA yogathI aprazasta kAraNa paNa zubha banI jAya che, azubha dhyAnanA yogathI zubha kAraNa paNa azubha bane che. dhyAnanI zuddhatAthI aprazasta nimitta paNa zubha bane che ane azubha Azravano Azraya levAthI zubha kAraNa paNa azubha bane che.' AthI dhyAnanI zuddhatAno abhyAsa rojeroja karavo joIe. e ja jIvanane zuddha ane niSkalaMka banAvIne mokSamAM birAjamAna karaze. AvAM ghaNAM vidhAno A pravacanomAM jovA maLe che. A pravacanomAM prAcIna vicAronuM mUlyAMkana ane navIna vicAradhArAonI ucita parIkSA jovA maLe che. A vyAkhyAnomAMthI uttama samanvaya sAdhI ApanAra sAdhujIvananAM darzana thAya che. teo potAnI maMjhilane darzAvatAM pravacanonAM saMpAdana che. A pravacanonAM saMpAdanamAM "dhanya che dharma tane'mAM dharmano prakAra, dAnano mahimA, abhayadAnano AnaMda, jIvanasArtha thano saraLa upAya. zIlano prabhAva, zIlanuM vyApaka svarUpa, tapanI ArAdhanA, tapano prabhAva, tapa : * rvajIvananI pagadaMDI ane tapanA prakAra A viSayo uparanAM prakaraNo che. dharma vize temaNe jainAcAryoe ApeluM lakSaNa sarasa rIte AlekhyuM che, je durgatimAM paDatAM prANIo AtmAone bacAve ane emane sadgatie pahoMcADe e dharma.' dAnano mahimA samajAvatAM tulasIdAsajIe kahyuM che te yogya che, "jo naukAmAM pANI bharAI jAya to nAvika zuM kare ? baMne hAthathI ulecIne ene bahAra kADhe. AvI rIte gharamAM paNa saMpatti vadhe tyAre tene baMne hAthathI dAna rUpe bahAra kADhavI joIe. emAM ja saMpattinI saphaLatA ane sArthakatA che.' abhayadAna tyAga ane tapa mAMge che, paraMtu A abhayadAnathI sva.para-kalyANa nizcita che emAM koI saMdeha nathI. jyAre 'ratnatrayInAM ajavALAM'mAM IzvaranA svarUpathI zarU thatuM pravacana puNya ane pApanA rahasya sudhI laI jAya che. AtmA, paramAtmA, dharma, cAritrya, sevA, IzvarazraddhA, sat cit AnaMda evA viSayo upara vyAkhyAno ApyAM che. vyAkhyAno mananIya che, jIvanamAM utAravA jevAM che. 'IzvaranuM svarUpa prakaraNamAM maharSi pataMjalinA yogadarzana'nI vAta karI che. zrImad bhagavadgItAmAM Izvara vize zuM kahyuM che, tulasIdAsa rAmacaritamAnasamAM bhagavAna rAma vize zuM kahe che, jainadarzanamAM IzvaranI zreNI kevI che te badhA vize udAharaNa sahita carcA karI che. Izvara vizenI gahana samajaNa ApavA temaNe samAjamAM banatI ghaTanAonAM udAharaNo ApyAM che. sAmAnya mAnavIne vAta tarata ja gaLe * tarI jAya e rIte prasaMgo TAMkIne samajAvI che ane e dvArA mAnavInA jIvanamAM aMdhakAra hoya to te dUra karIne ajavALAM pAtharavAno temano prayatna che.. "ojasa dIThAM AtmabaLanAM" pustakanAM soLa prakaraNomAM bAhya tapa ane tenA prakArathI zarU karIne kAyotsarga sudhInI vAta AlekhAI che. uNodarIno prabhAva samajAvatAM teno artha teo A pramANe Ape che : bhUkhathI ochuM bhojana karavuM. AhAranI mAphaka kapaDAM tathA jIvanajarUriyAtanAM rojabarojanAM sAdhanonI AvazyakatAmAM ghaTADo karavo. e rIte samajAve che. vRttisaMkSepamAMthI vRtti ane saMkSepa'no judo ja artha tAravI Apyo che. jaina dharma vizenI samajaNa temaNe sarasa alaranA yAtrI 'huM vItarAganA pathano mArI yAtrI chuM. yAtrAno aMta enA caraNamAM Avaze.' A badhAM ja pravacano bIkAneranA jaina bhavanamAM apAyelAM che. 3 oNgasTa, 1948thI 26 oNgasTa, 1948 daramyAna eka ja jagyAethI apAyelAM A pravacano che. A pravacanomAM jaina dharmamAM tapano Agavo mahimA che te varNavAyo che. A vyAkhyAnonA saMpAdananA prAraMbhe yugadarzI AcAryazrInAM jIvana ane kAryano khyAla ApavAnI sAthosAtha enI vyApaka dRSTino paricaya Apyo che. vaLI AmAM prayojAyelA pAribhASika zabdo TippaNamAM ApIne janasAmAnyane samajavAmAM saraLatA rahe tevo paNa saMpAdake prayatna karyo che. bhagavAna mahAvIra' - jayabhikhunuM lakheluM ane kumArapALa desAInuM saMpAdita kareluM bhagavAna mahAvIranA jIvanane AlekhatuM caritra che. 45 prakaraNamAM bhagavAna mahAvIra vize prasaMgane anurUpa sacitra Alekhana karyuM che. prakaraNa nAnAM paNa rasa paDe tevI zailImAM prasaMgagUMthaNI karIne AlekhAyAM che. jema kumArapALa desAInuM koI paNa jagyAe vyAkhyAna hoya ane teo temanI vANI dvArA prekSakone jakaDI rAkhe che tema teo temanAM lakhANa dvArA vAcakone paNa jakaDI rAkhe che. prakaraNane apAyelAM zIrSako prasaMgane anurUpa che; jemake baMdhuprema'mAM naMdivardhana ane vardhamAna, pALe teno dharma mAM pAMca niyama-vratanI vAta .... AvA aneka prasaMgo mahAvIranA jIvanamAM banyA te AlekhAyA che. emanA jIvanano samagra citAra ahIM AlekhAyo che. aMtamAM saMpAdana 88 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranA 27 bhava, parivArano paricaya, sthUlakAla nirNaya, sUkSmakAla nirNaya, vihAra ane varSovAsa, zramaNa bhagavAna mahAvIranAM pAMca kalyANako, sADAbAra varSanI ugra tapasyA, dIrgha tapasvI prabhu mahAvIra, prabhu mahAvIrano parivAra, bhagavAna mahAvIranA bha* ta rAjavIo ane bhagavAna mahAvIranA jIvananI jhalaka mUkI ApyAM che. koI paNa abhyAsune upayogI thAya tevI mAhitI ahIM AlekhAyelI che. kumArapALa desAIe saMpAdita karelA 'zaMkhezvara mahAtIrtha' pustakanA prAraMbhamAM tIrtha vizeno mahimA samajAvyo che. je tAre te tIrtha athavA jenAthI tarIne sAme kinAre pahoMcAya tenuM nAma tIrtha.' tIrtha kevA hoya ! tenI utpattinI gAthA, teno itihAsa A badhAM vize vistRta mAhitI ApatAM prakaraNo mUkelAM che. A mULa pustaka munirAjazrI jayaMtavijayajIe lakheluM che. camatkAra' evA prakaraNamAM zaMkhezvara pArzvanAthanA camatkAro vizenA ullekho ahIM mU* yA che. zaMkhezvarano mahimA kevI rIte vadhyo te hakIkata temaNe nAgapuranA subhaTa zAhanA prasaMga dvArA varNavyo che. 'camatkAra' prakaraNanA aMtamAM jayabhikhkhunI zaMkhezvara prati kevI bha ita hatI tenI vAta sarasa rIte karI che. jayabhikhkhunI aMtima icchA zaMkhezvara mahAtIrthanuM pustaka karavAnI hatI. chellI ghaDI sudhI temaNe te pustakanuM kAma karyuM ane noMdhyuM che : "je vyatinuM citta dharma ane IzvaramAM lIna hoya che tenuM mRtyu paNa pavitra hoya che.' A paNa jANe ke eka camatkAra ja thayo. temaNe dareka prakaraNanI zarUAtamAM tIrtha, deva vize sarasa samajUtI ApI che. jyAM adhiSThAyaka devonuM sAMnidhya che te adhika mahimAvaMtuM che. zaMkhezvara tIrthanI yAtrA. teno jIrNoddhAra, tenI sthiti kevI hatI te badhI ja vigato ahIM sAMpaDe che. zaMkhezvara mahAtIrthano saMpUrNa mahimA ahIM AlekhAyo che. aMtamAM zaMkhezvara pArzvanAthaprabhunA caityavaMdano ane stavano mU yAM che. saMzodhaka tarIkenI temanI sUjha evI sarasa che ke zaMkhezvara tIrthanI vAta to Ave ja, paNa sAthe-sAthe AjubAjunAM gAmo, rastAo, zilAlekho, je citranI pleTo mUkI che tenuM gujarAtI bhASAMtara, zaMkhezvara gAmanI vAta - A badhuM ja saMzodhaka kevI rIte saMzodhana karI zake che tenA purAvA mATe pUratuM che. 'sAmAyikasUtra' nAmanI pustikAmAM kumArapALa desAIe A dharmakriyAnuM hArda pragaTa karavAno prayAsa karyo che. sAmAyikano mahimA, teno tAttvika artha ane tenA prakAro vize pravAhI zailImAM Alekhana karyuM che. mahAtmA gAMdhIjInA jIvana para zrImad rAjacaMdrano ghaNo prabhAva hato. mahAtmA gAMdhIjIe emanI pAsethI AdhyAtmika mArgadarzana meLavyuM hatuM. A viSayamAM eka akSaranA yAtrI ep sarvagrAhI pustaka zrImad rAjacaMdra ane mahAtmA gAMdhI' kumArapALa desAI pAsethI maLe che. AmAM gAMdhIjI ane zrImad rAjacaMdra baMne paraspara kevI rIte paricayamAM AvyA. gAMdhIjI upara zrImad rAjacaMdrano prabhAva kevo hato. zrImad rAjacaMdranAM smaraNo, zrImad rAjacaMdranA gAMdhIjI upara lakhAyelA patro A badhuM ahIM jovA maLe che. - gAMdhIjIe zrImad rAjacaMdranA graMtho vAMcyA hatA. temanA avasAna pachI gAMdhIjI temanA pravacanamAM kahe che. teonAM pustako meM vAMcyAM che ane temaNe mane sarvotkRSTa zAMti ApI che. jene Atma-* leza TALavo che. je potAnuM kartavya jANavA utsuka che tene zrImanAM lakhANomAMthI bahu maLI raheze evo mane vizvAsa che. pachI bhale te hindu hoya ke anya dharmI ho.. traNa patromAM zrImad rAjacaMdre gAMdhIjIne lakhelA patro che. prathama patramAM gAMdhIjIe 27 prazno pUchyA hatA tenA uttaro temaNe ApyA che. e javAbomAMthI khristI dharma, mokSa, bhati, veda, gItA vizenI mAhitI maLe che. rAyacaMdabhAInAM keTalAMka smaraNo'mAM dharma, vepAra, zatAvadhAnI vagere vizeno ullekha che. zrImad rAjacaMdra vize lakhyuM che. temanI cAla dhImI hatI, ane jonArA samajI zake ke cAlatAM paNa pote vicAramAM grasta che. AMkhamAM camatkAra hato : atyaMta tejasvI. vihvaLatA jarAye na hatI. AMkhamAM ekAgratA lakhelI hatI. cahero goLAkAra, hoTha pAtaLA, nAka aNIdAra paNa nahIM - capaTuM paNa nahIM. zarIra ekavaDuM, kada madhyama, varNa zyAma, dekhAva zAMta mUrtino hato. temanA kaMThamAM eTaluM badhuM mAdhurya hatuM ke temane sAMbhaLatAM mANasa thAke nahIM. cahero hasamukho ne praphullita hato. tenI upara aMtarAnaMdanI chAyA hatI.' mAtra ATaluM Alekhana ja zrImad rAjacaMdrajIne samajavA mATe pUratuM che. temAMthI temanI AMtarika za itano paricaya maLI rahe che. satyanA prayogo gAMdhIjInI AtmakathA. temAM temaNe rAyacaMdabhAI vize lakhyuM che te paNa ahIM mukAyeluM che. mahAtmA gAMdhIjInAM vyAkhyAno' prakaraNamAM dharmano AdhAra : AcAra, dayAdharma, tapasvI rAyacaMdabhAI, rAyacaMdabhAInA samAgamamAM vagere vize vyAkhyAno che. pustakamAM thoDAM citro paNa mU yAM che. saMpAdana 91 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AmAM zrImad rAjacaMdranA jIvana vize ane mahAtmA gAMdhIjI para emano je prabhAva paDyo, te vize kumArapALa desAIe saMzodhana karIne vistRta lekha lakhyo che. vaLI zrImad rAjacaMdranI karuNA, zrImad rAjacaMdrano saMdeza jevA viSayo paranA kumArapALa desAInA lekho upalabdha thAya che. A pustakanI cAra varSamAM pAMca AvRtti pragaTa thaI che. kumArapALa desAIe anya sAhityakAronA sahakAramAM paNa keTalAMka saMpAdano karyAM che. temAM zabdazrI' e zrI dhIrubhAI ThAkaranA vivecanalekho ane vyati vilokanono saMgraha che. kumArapALa desAI ane pravINa darajIe sAthe A pustakanuM saMpAdana karyuM che. DaoN. dhIrubhAI ThAkaranA vivecanasaMgrahomAMthI A saMpAdakoe cUMTIne lekho ahIM mU. yA che. 'hAIkunuM kAvyasvarUpa ane teno gujarAtI sAhityamAM prayoga', khaMDakAvya : svarUpa ane vikAsa', 'DolanazailInuM sArtha. ya A lekho gujarAtI kavitAnA svarUpa saMdarbhe che to 'nATakamAM zabda' ane 'jayA-jayaMta H eka sukhada smaraNa' - nATacasaMdarbhe mUkI zakAya. Ama sAhityika saMdarbhe lekho mUkIne bIjA vibhAgamAM vyati dhIrubhAI vizenA judA-judA sAhityakAroe lakhelA lekho che. zikSaka dhIrubhAInI chabI zrI maNilAla ha. paTele sarasa rIte aMkita karI che. raNamAM pANI kevI rIte reDAya te pravINa darajIno lekha vAMcatAM khyAla Ave. dhanaMjaya ThAkare rUpakasaMghanAM saMsmaraNo vAgoLyAM che. dhIrubhAI ThAkara ane caMdravadana mahetA baMne nATakanA mANaso. pariNAme caMdravadana mahetA temane nATyakAra tarIke ja Alekhe. AvAM to ghaNAM saMsmaraNo ahIM AlekhAyAM che te badhAMmAMthI DaoN. dhIrubhAI ThAkaranI chabI eka AgavI pratibhA tarIkenI * pase che. zrI kumArapALa desAIe temanA vidyAguru DaoN. dhIrubhAI ThAkaranA 90mA varSanA praveza nimitte savyasAcI sArasvata' pustaka anya vidvAnonA sahayoga sAthe pragaTa karyuM che. dhIrubhAI ThAkaranA vidyAkIya pravAsathI AraMbhIne temanA sAhityazikSaNaviSayaka lekho temAM jovA maLe che. gujarAtI sAhityakSetra dhIrubhAInuM moTuM pradAna te 'gujarAtI sAhityano itihAsa' Apyo tene kahI zakAya. bIjuM moTuM pradAna gujarAtane gujarAtI bhASAmAM vizvakoza upalabdha karAvI Apyo te temanA paricayamAM AvelI vya itaoe temanAM smaraNo AlekhI ApyAM che teno paNa ahIM samAveza thayo che. lokajIvananA kavi eTale dulA bhAyA kAga. temanI smRtimAM kumArapALa desAIe anyanA sahakAramAM kavi dulA kAga smRtigraMthanuM saMpAdana karyuM che. emanA akSaranA yAtrI. 92 jIvanathI mAMDIne temanA pUrvajo, temanuM ghaDatara, dulAbhAIne dArU-mAMsanI Teva pADavAno prayAsa temanA pitAe konI pAse karAvyo, meghANI sAthe kevI rIte milana thayuM. AdhyAtmikatA kevI rIte AvI, bALapaNanA saMskAro, lAlaco, cAraNakuLa vizenI vigato, paTTaNIjI temanA poSaka ane saMrakSaka hatA, sahradayatA - Ama emanA jIvananA mahattvanA prasaMgone graMthamAM AgaLa 46 pAnAMmAM AlekhI ApyAM che. temanA paricayamAM AvelI vya itaoe kavi dulA kAganAM saMbhAraNAM lakhyAM che. A graMthanI mahattA eTalA mATe che ke AvA soraThI sAhityanA kavi vize lokone ghaNIbadhI mAhitI maLe che. A graMthane saMpAdakoe cAra bhAgamAM vaheMcyo che. pahelA bhAgamAM saMbhAraNAM che. bIjA bhAgamAM kavine apAyelI aMjali che. trIjA bhAgamAM kavi kAga vize lakhAyelAM kAvyo dvArA temane apAyelI aMjali che. tyArapachI lokasAhitya ane sarjAtA sAhitya vize abhyAsu lekho che ane chelle kAgavANI mUkI che. kavi dulAbhAI vize mAhitIsabhara graMtha temanA abhyAsIone upayogI thAya tevo che. 1908nI 26mI jUne saurASTranA vIMchiyA gAmamAM janmelA jayabhikhkhune sAiTha varSa pUrAM thatAM hatAM. te nimitte emanA sAhityapremIoe jayabhikhkhu SaSTipUrti samArohanuM Ayojana karyuM. e saMdarbhe kolakAtA ane muMbaImAM abhivAdananA samAroha yojAyA. e prasaMgane anulakSIne smaraNikAo pragaTa thaI. A samaye jayabhikhkhunA vya itatvane darzAvatA keTalAka lekho saMto, vidvAno ane sAhitya-rasikoe mokalyA hatA ane SaSTipUrtinI * javaNI nimitte e graMthanuM prakAzana thavAnuM hatuM, paraMtu 1969nI 24mI Disembare jayabhikhkhunuM avasAna thatAM jayabhikhkhu SaSTipUrti graMtha' e 'jayabhikhkhu smRtigraMtha' banI gayo. A graMthamAM agAu SaSTipUrti nimitte lakhAyelA lekho sAthe jayabhikhkhu vizenA aMjalilekho paNa samAviSTa karavAmAM AvyA ane dhIrubhAI ThAkara. kumArapALa desAI ane anya mahAnubhAvonA sahayogamAM enuM saMpAdana karavAmAM AvyuM. A jayabhikhkhu smRtigraMtha'nuM gujarAtanA mUrdhanya sArasvata zrI umAzaMkara jozIe vimocana karyuM hatuM ane e prasaMge prajJAcakSu paM. sukhalAlajI, anaMtarAya rAvaLa, dhIrubhAI ThAkara, kaMcanabhAI parIkha tathA mahaMta zrI zAMtiprasAdajI mahArAja vagere upasthita rahyA hatA. A graMthanA saMpAdana dvArA jayabhikhkhunA viziSTa vya.i tatvanI mAhitI sAMpaDe che. zrI dulerAya kArANIe emanA vise sarasa abhiprAya TAM* yo che, Aje zrI jayabhikhkhujI ekAvana pachInA vanavihAramAMthI hemakhema pasAra saMpAdana 93 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thaI sATha pUrAM kare che ane ekasaThanA ekaDAmAM praveza kare che. gujarAtI sAhityanAM e ahobhAgya che. emaNe seMkaDo pustako lakhI nAkhyAM che. tema hajI seMkaDo lakhI nAkhe ane bIjAM sAtha varasathI paNa adhika samaya lagI emanI kamanIya kalama emanA aMtaranI akhUTa jJAnagaMgAno jJAnapravAha vahAvatI rahe e ja prArthanA !" jayabhikhkhu mATe ane temaNe racelAM sAhitya mATe lokone keTalo Adara che te AmAMthI najare caDhe che. pAchaLanA bhAgamAM zrI jayabhikhkhune apAyelI aMjalionA lekho che. eka sAhityakAra je 62 varSanI uMmare avasAna pAme te lokomAM keTalI badhI cAhanA pAmelA che te A graMthamAM lakhAyelA lekho uparathI samajAze. zrI jayabhikhkhunA vizeSa abhyAsa mATe A graMtha noMdhapAtra gaNAya tevo che. 'sauhArda ane sahRdayatA' e pro. Ara. yu. jAnI sAthe kareluM saMpAdana che. kumArapALa desAIne pro. anaMtarAya ma. rAvaLa pAsethI paNa vidyA prApta thavAno yoga sAMpaDyo hato. pro. anaMtarAya rAvaLane gujarAtI sAhityamAM temaNe karelAM vivecanone pariNAme yAda karIe chIe. temaNe je vivecanasaMgraho ApyA temAMthI thoDAka cUMTIne A pustakamAM mUkavAmAM AvyA che. gujarAta sAhitya akAdamInI eka pravRtti te koI sarjaka ke vivecakanA samagra sAhityanI kRtio ApavI. te aMtargata caMdravadana mahetAnI samagra nATyakRtio'nA pAMca bhAga akAdamI taraphathI pragaTa thayA che. kumArapALa desAIe e khaMDa bhoLAbhAI paTela ane aruNabhAI zropha sAthe rahIne pragaTa karyA che. temanAM samagra nATyasAhityane judA judA khaMDomAM ekAMkI, dviaMkI, triaMkI, reDiyorUpako e rIte tAravIne samagra nATako pragaTa karyAM che. dareka nATakanI nIce te kaI AvRttimAMthI lIdhuM che tenI noMdha mUkI che. nATako prasiddha karavA mATe saMpAdakoe ghaNI jahemata uThAvI che paNa te ekasAthe prApta thAya che teno AnaMda paNa che. A rIte sAhitya, patrakAratva, tattvajJAna ane sarjakalakSI saMpAdano kumArapALa desAI pAsethI maLe che. akSaranA yAtrI 94 AnaMdaghana apAhija tana aDiga mana -b bhagavAna mahAvIra aza bhAratIya delp 10 hindI pustako lfvE vizvavikrama Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapALa desAInAM hiMdI pustako joIe to kendrIya sAhitya akAdamI dvArA prakAzita T2tIya satra je nirmAtA : AnaMjayana' pustakamAM prasiddha jaina kavi AnaMdadhananAM jIvana, kavana tathA emanI padaracanAo tathA stavanaracanAonI vizeSatAo darzAvela pustaka che. A pustakamAM AnaMdadhanano jaina paraMparA sAtheno saMbaMdha to darzAvyo ja che, paraMtu ethIya vizeSa yogI AnaMdaghana ane upAdhyAya yazovijayanI kAvyAtmakatAno tulanAtmaka abhyAsa karyo che. A pustakamAM AnaMdaghananI kAvyaracanAo sAthe lekha ke kabIra, mIrAM ane akhAnA saMdarbhamAM karelI tulanA vizeSa dhyAna kheMce che. hiMdI ane gujarAtI sAhityamAM AnaMdaghana vize keTalAka vivecanagraMtho lakhAyA che, paraMtu * yAMya koI vivecake koI jainetara kavi sAthe emano tulanAtmaka abhyAsa karavAno prayatna karyo nathI, je ahIM jovA maLe che. AnaMdadhananAM stavano emanA yogamaya anubhavapUrNa vicAra, naisargika lAghavayu ta vANI ane tattvavicArane lIdhe jaina paraMparAmAM AgavuM sthAna dharAve che: to emanAM padomAM dharmasaMvedanAno kavitvamaya uchALa, bhAvapUrNa vANI ane aMtaranA ullAsathI bharapUra anubhUti maLe che. lekhake emanI vivecanAmAM A vizeSatAo darzAvavAno saphaLa prayatna karyo che. e pachInuM kumArapALa desAInuM bIjuM hiMdI pustaka 'arf-1 tana, adina mana che, jenI cAra varSamAM traNa AvRtti pragaTa thaI che. hiMdI sAhitya jagatamAM A prakAranuM pustaka maLatuM nathI, jemAM vikalAMga vya itaoe dAkhavelAM parAkramonI kathA hoya. enA prAraMbhe samartha ramatavIra ane khristI pAdarI boba ricAjhanuM eka vA* ya TAM* yuM 89. "The essential thing in life is not in the conquering, but in the fight.si vipuche eka pratibhA keTalAMka kSetromAM gati kare e jovuM hoya to kumArapALa desAIe hiMdImAM lakhelAM pustako jovAM joIe. AmAM krikeTanA kasabanI sUkSma carcA karatA emanAM pustako krikeTa-samIkSaka tarIkenI emanI kSamatAno paricaya Ape che, to kapa-1 tana, maMDaLa mana' atyaMta pravAhI zailImAM AlekhAyeluM che. A rathana" vizenuM emanuM vivecanAtmaka pustaka ke *TY/vIna -yvara : vizenuM emanuM paricayAtmaka pustaka A kSetranA abhyAsIone mATe atyaMta mUlyavAna banI rahyuM che. - zekharacaMdra jaina ka Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ VEGETARIANS rIte jIvanamAM saMdharSa karIne siddhi meLavanArA vikalAMgonI kumArapALa desAIe lakhelI A sacitra kathA hiMdI sAhitya jagatamAM paNa lokapriya banI che. jaina dharmaviSayaka hiMdI graMthomAM 'fnazAsana fif{TTthA' mULa gujarAtImAM lakhAyelA pustakano hiMdI anuvAda che. A pustakamAM emaNe 108 jeTalAM caritronuM Alekhana karyuM che. AmAM sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikA ema bhinna bhinna vya itaonAM caritro maLe che ane saMkSepamAM paNa sacoTa rIte Alekhana karavAnI lekhakanI za ita ahIM paNa dRSTigocara thAya che. kumArapALa desAIe lakhelI bhagavAna mahAvIra' nAmanI pustikAno pI. rAmacaMdra jhAe karelo anuvAda paNa noMdhapAtra gaNAya. *TT{ tIya krikeTa', krikeTa jai vizvavidrama' ane 'krikeTa se unaibhAga-1-2 e kumArapALa desAIe lakhelA krikeTa vizenAM hiMdI pustako che. A pustako jyAre pragaTa thayAM, tyAre ene ghaNI vyApaka lokapriyatA maLI hatI. bhAratIya krikeTamAM bhAratanA ramatavIronAM caritro che, jyAre krikeTanA vizvavikramomAM krikeTanI duniyAmAM navo kIrtistaMbha racanArA khelADIonI mathAmaNagAthA che. viveTa vairate rahejo bhAga 1 ane ra e be pustikAomAM baeNTiMga, baoNliMga, philDiMga ane vikeTakIpiMganI TekanikanI vAta karI che. sAthosAtha citro ApyAM hovAthI kayo sTroka kaI rIte khelavo ane kayo daDo kevI rIte nAkhavo enI paNa mAhitI maLe che. A rIte hiMdImAM lakhAyelA krikeTa vizenA pustakoe hiMdI jagatane e samaye gujarAtI krikeTa samIkSakano suMdara paricaya karAvyo hato. e pachI krikeTanI Tekanika vizenA kumArapALa desAInA lekho "kumAra" sAmayikamAM lekhamALArUpe pragaTa thayA hatA. teo e vizenuM pustaka ghaNA lAMbA samayathI taiyAra karI rahyA che. have jyAre bhAratanA ramataphalaka para ja nahIM, paraMtu samagra dezanI dRSTie krikeTanI ramate sahunuM dhyAna kheMcyuM che tyAre A pustaka vahelAsara pragaTa thAya evI AzA rAkhIe. E 'it'LLii 11 aMgrejI pustako mstarvia ESERVED A JOURNEY OF ARMBA S ESSIVESSAGE IL BHAGVAN MAHAVRA BOLE OF WOMEN JAIN RELIGION JAINISM makAranA yAtrI Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIranA jIvana ane saMdezane sacitra rUpe, AMtararASTrIya kakSAnuM svarUpa ApIne aMgrejI vAcako samakSa rajU karavAnuM kumArapALanuM svapna hatuM, je emanA pustaka Tirthankara Mahavir rUpe 2003nI sAlamAM sAkAra thayuM. tIrthasthAnonA suMdara phoTA, prAcIna hastapratomAMthI bahuraMgI pleTsa temaja kalAtmaka ane AkarSaka sajAvaTathI Tirthankara Mahavir pustaka anerI bhAta pADe che. bhASAnuM lAlitya, rasa ane viSayanI mAvajata, kALajIbharyuM ane adhikRta saMzodhana, surucipUrNa le-AuTa ane mudrA, avataraNo ane kalAtmaka citro, AkarSaka uThAva ane bAMdhaNI, ema dareka rIte koI paNa AMtararASTrIya kakSAnA pustakanI Takkara jhIle tevuM adbhuta pustaka Tirthankara Mahavir emanI aDadhI sadInI sAhityasevAnuM sarvocca zikhara che. ane sAthe sAthe bhagavAna mahAvIra pratyenI emanI bhi ta, prema ane samarpaNanuM caramabiMdu che. - harSada dozI hA 51 jainadarzananAM vyApaka tattvono AMtararASTrIya stare prasAra karavAmAM kumArapALa desAInuM mahattvanuM yogadAna rahyuM che. paryuSaNa samayanI videzamAM cAlatI emanI vyAkhyAnamALAo hoya, yunAiTeDa nezansanA caMpalamAM emanuM va* tavya hoya ke pachI amerikAnA jaina senTaronA phaeNDarezana 'jainA'mAM emanuM pravacana hoya A badhA prasaMgoe emaNe jainadarzana vize pravacano ApyAM che. A uparAMta paNa emaNe jainadarzana aMge keTalAka mahattvanA graMthonuM sarjana karyuM che jemAM 'Glory of Jainism', "A Pinnacle of Spirituality" ane "Tirthankara Mahavir jevAM pustako mahattvanAM che. jainadarzana vizenA pustakalekhanano prAraMbha thayo 1988mAM 'Stories from Jainism' dvArA. A pustakamAM jaina dharmanI mArmika kathAonuM Alekhana karavAmAM AvyuM ane laMDanamAM vasatA zrI vinoda kapAsIe jJAnamaMdira TrasTa dvArA enuM suMdara rIte prakAzana karyuM hatuM. A pustakanI kathAo briTananI nizALomAM cAlatA jaina dharmanA abhyAsakramamAM paNa sAmela thaI che. e pachI 1990mAM 'bhagavAna mahAvIra'nuM bALako mATenuM sacitra caritra AlekhatuM pustaka aMgrejImAM prakAzita karyuM. anaDA buka DIpo dvArA prakAzita thayelA ane zrI rajanI vyAsanAM kalAmaya citro dharAvatA A pustakanI ghaNI AvRttio thaI. evI ja rIte bhagavAna mahAvIranA jIvana ane saMdezane AlekhatuM Non-Violence : A Way of Life' (1990) pragaTa thayuM. A pustakamAM cAlIseka pRSThomAM bhagavAna mahAravInuM jIvana ane emano saMdeza AlekhavAmAM AvyAM. e pachI jaina dharmanI mahattvanI bhAvanA kSamApanA vize 'Kshamapana' nAme 1990mAM pustikA pragaTa thaI. AmAM kSamAnI bhAvanA darzAvavAnI sAthosAtha jainadarzanamAM enuM kaI rIte mahattva karavAmAM AvyuM che te samajAvIne enI anya dharmomAM AlekhAyelI kSamAnI bhAvanA sAthe tulanAtmaka carcA karI che. aMgrejI pustako 101 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Role of Wornen in Jain Religiorn nAmanI aMgrejI pustikAmAM 1999mAM dakSiNa AphrikAnA kepaTAuna zaheramAM yojAyelI vizvadharma pariSadamAM apAyela pravacana che. pratyeka dharmamAM strIone kevuM sthAna ane darajjo maLyAM che te vize A vizvadharma pariSadamAM bhinna bhinna dharmanA vicArako ane saMtoe potAnA maMtavyo pragaTa karyA hatAM. e saMdarbhamAM kumArapALa desAIe jaina dharmanI dRSTie eka prAcIna samayathI arvAcInakALa sudhI strIone kevuM sthAna maLyuM che tenI carcA karI hatI. ati prAcInakALamAM thayelA ati prAcIna tIrthaMkara * bhaSadevanI brAhmI ane suMdarIe e be putrIonI vAta karI hatI. cauda bhASAonI jANanAra brAhmIe atyaMta jUnI evI brAhmI lipi ApI ane suMdarIe rAMdhaNakalA, nRtyakalA jevI 84 kaLAo zIkhavI. sAmAnya rIte strIo sarvocca AdhyAtmika sthAne jovA maLatI nathI, jyAre jaina dharmomAM zvetAMbara dharmanI mAnyatA pramANe tIrthaMkara mallinAtha e mallikumArI nAmanAM rAjakumArI hatAM. jaina sAdhvIne potAnI rIte AdhyAtmika jIvana jIvavAnuM pUrNa svAtaMtrya che te vAta darzAvI hatI ane dArU jevAM vyasanonA abhAvane kAraNe strIonI sthiti pramANamAM AdarapAtra rahI. A rIte A pustikAmAM jaina dharmamAM strInA sthAna vize carcA karavAmAM AvI che. 1998mAM pragaTa thayeluM "Glory of Jainism' pustaka kumArapALa desAInuM eka mahattvapUrNa pustaka banI rahyuM. A graMthamAM jaina sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikAonAM 114 jeTalAM caritro AlekhavAmAM AvyAM. zrI azoka zahA 'padmaputranAM suMdara | citronI sAme pratyeka caritra ApavAmAM AvyuM che. A caritromAM jaina itihAsamAM thayelA sAdhuonAM jIvana ane sarjananI, sAdhvIonI vidvattAnI, zrAvakonI vIratA ane udAratAnI temaja zrAvikAonI gauravabharI caritragAthA nirUpavAmAM AvI che. videzamAM cAlatA jainadarzananA abhyAsanAM kendromAM A pustaka atyaMta upayogI banI rahyuM che ane e dvArA vyApaka samAjane paNa A dharmamAM thayelI mahAna vya itaono tAdRza paricaya maLe che. AmAM lekhakanI saMkSiptamAM caritra viSayanA guNo upasAvavAnI kuzaLatAno paricaya thAya che, to enI sAthosAtha jaina dharmanA tamAma saMpradAyo ane phirakAomAMthI pasaMda karelAM caritro hovAthI e sahu koIne upayogI banI rahyAM che. sAMpradAyikatAnA sImADAmAM baMdhAI javAne badale vyApaka dRSTie thayeluM caritronuM A cayana dhyAna kheMce che. zrImad rAjacaMdranA preraNAdAyI jIvanane darzAvatuM 'A Pinnacle of spirituality" (I. sa. 2000) graMtha A viSayano eka mahattvano graMtha banI rahyo. AnI pUrve zrI digIza mahetA jevA vidvAne zrImad rAjacaMdranuM caritra suMdara rIte aMgrejImAM AlekhyuM che, paraMtu A graMthano jeTalo vyApa ane vistRta jIvanadarzana che te temAM maLatAM nathI. A graMthamAM zrImanA sacitra jIvanaprasaMgo ApavAnI sAthosAtha emanA vize mahAtmA gAMdhIe karelAM lakhANo ane ApelAM va* tavyono samAveza karyo che. zrI rAjasobhAga satsaMga maMDaLa (sAyalA) dvArA prakAzita A pustaka zrImad rAjacaMdranA jIvana vizenuM eka mUlyavAna pustaka banI rahyuM. e pachI keTalIka pustikAo maLe che, jemAM 'Essence of Jainism mAM jaina dharmanA mahattvanA siddhAMtono paricaya ApavAmAM Avyo che, to "The Value and Heritage of Jain Religion mAM ahiMsA, anekAMta, aparigraha vagerenI vAta karIne bhAratIya saMskRtimAM jaina dharmanA yogadAnanI carcA karI che. 'Role of Women in Jain Religion' pustakamAM jaina dharmamAM strIone kevuM sthAna ApavAmAM AvyuM che tenI vAta maLe che. jaina dharmamAM strIsvAtaMtryano tIrtha kara * SabhadevanA samayathI mahimA jovA maLe che ane tethI udAharaNo dvArA jaina dharmanI viziSTa evI nArIsvAtaMtrya ane nArImu itanI bhAvanA darzAvI che. "The Timeless Message of Bhagwan Mahavir'mAM mahAvIranA upadezonuM vigate varNana karavAnI sAthosAtha enI vartamAna samayamAM kevI upayogitA che te darzAvyuM che. 'Vegetarianism' e mAtra soLa pAnAMnI pustikA hovA chatAM zAkAhAra vize thayelI mArmika carcA AmAM AlekhAI che. haoNTalanI mukhya saMcAlikA sTelA mAriyA ane enA be mitro paoNla ane jenI sAthenI carcA maLe che. AmAM pola Akramaka rIte mAMsAhAranI tarapheNamAM dalIla kare che ane e dalIlonA yogya uttara ApavAmAM AvyA che ane e dRSTie A eka bhinna prakAranI saMvAdAtmaka pustikA che. e pachI 2002mAM CHICLA Journey of Ahimsa (From Bhagwan Mahavir to Mahatma Gandhi) pustakamAM bhagavAna mahAvIranI ahiMsAnI vibhAvanAnI carcA karIne emanI pUrve thayelA tIrthaMkaroe karelA ahiMsAnA mahimAnI vAta karI che. e pachI jagadguru hIravijayasUrijI, kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcArya, motIzA zeTha jevAnAM jIvananA ahiMsaka prasaMgo darzAvIne mahAtmA gAMdhIjInI ahiMsAnI carcA karavAmAM AvI che. yunAiTeDa nezansanA cepalamAM ApelA va* tavyano A TUMkasAra che. e pachI usulat al 'Our life in the context of five Anuvrats and Anekantwad' pustakamAM jaina dharmanAM pAMca aNuvrato ane anekAMtavAdanI carcA karavAmAM AvI che, to 'Influence of Jainism on Mahatma Gandhi'(2002)mAM gAMdhIjI para akSaranA yAtrI aMgrejI pustako 10. 13 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDelA jaina dharmanA prabhAvane darzAvIne zrImad rAjacaMdra vize emaNe pragaTa karelA vicAro maLe che. A badhAM pustakomAM aMgrejImAM lakhAyeluM Tirthankara Mahavir sauthI uttama gaNI zakAya. iMglenDanI pArlAmenTamAM dara varSe bIjI o Tobare 'ahiMsA divasa * javavAmAM Ave che ane e saMdarbhamAM A pustaka tyAM prastuta karavAmAM AvyuM hatuM. A pustakane bhagavAna mahAvIra vizenA ensAi* lopIDiyA jevo darajjo maLyo che. e vize yunomAM bhAratanA rAjadUta tarIke rahI cUkelA jainadarzananA abhyAsI DioN. ena. pI. jaina lakhe che, "Tirthankara Mahavir authored by Padmashree Kumarpal Desai is a highly commendable and worthwhile work as it gives a most comprehensive, lucid and vivid account of Bhagwan Mahavir's life and legacy. The book has been attractively designed and rare pictures from Kalpasutra and other Jain Scriptures have given it tremendous added value. This has made it of interest both to scholars and researchers as well as the average reader. The style of expression, the medium of simple language and the devotional spirit mirrored on every page of the book makes it immensely readable. In fact, it will not be an exaggeration to say that this is the most complete and beautifully formatted biography of Tirthankara Mahavir so far in the English language. With the rapid globle spread of Jain community all over the world, the book makes for not only an invaluable reference material, but easy, impact making and assimilative reading for the younger generation of Jains born and brought up in distant foreign countries in the midest of highly materialistic environment." A graMthamAM ' DA abhyAsa ane dIrdha saMzodhana dvArA bhagavAna mahAvIranuM caritra AlekhavAmAM AvyuM che. prAcIna dharmazAstromAM bhagavAna mahAvIra vize maLatA ullekha ane vizvanI mahAna vibhUtioe bhagavAna mahAvIra vize karelI zabdavaMdanA AlekhAyAM che. saraLa, pravAhI, rasaprada ane pramANabhUta rIte lakhAyelA A caritranI sAmagrI vize lakhatA ane videzamAM jaina dharmano prasAra karanArA gurudeva citrabhAnu noMdhe che, Tirthankara Mahavir is a laudable book for more than one reason. Not only it is a labour of love of a noted Jain scholar, but its spotlight is hung over a world philosophy that is essential at the present moment. This is not surprising given the impeccable credentials of Kumarpal Desai and his life-long study of the subject." tIrthakara mahAvIranA graMthanA pAne pAne bahuraMgI tasavIro maLe che. emAM AlekhAyelAM prasaMgacitromAM keTalAMka to sarvaprathama vakhata AlekhAyAM che. vaLI bhagavAna mahAvIranA vihAranI, tapanI, cAturmAsanI, emanA 27 bhavanI tathA dharma, AtmA, zIla, svAdhyAya, vinaya, tyAga vizenAM emanAM vacanonuM saMkalana maLe che. vaLI bhagavAna mahAvIrano kAlanirNaya, janmakuMDaLI ane emaNe karelI bhaviSyavANInAM rasaprada saMzodhanonI sAthe AgamasUtromAM maLatA temanAM tapa, tyAga ane mahAvIra-jIvananA ullekho AlekhAyA che. bhagavAna mahAvIranI pariSadAmAM emanA parama ziSya guru gautamasvAmI tathA aneka rAjAo ane sAmAnya mAnavIoe potAnA mananI jijJAsA pragaTa karI hatI. e prazno AgamagraMthomAM saMvAdarUpe maLe che. eno paNa AsvAda vAcakane maLe te mATe A graMthamAM LUnique Dialogues prakaraNamAM AlekhavAmAM AvyA che. vyAkhyAprajJapti' ane 'bhagavatI sUtra" e AlekhAyelA mahattvanA saMvAdo paNa ahIM maLe che. vaLI A graMthanI eka vizeSatA enI sarvagrAhitA che. bhagavAna mahAvIranA saMghamAM koNa koNa sAmela hatuM. eno vigate khyAla maLe che. e pachI bhagavAna mahAvIranI pATaparaMparA darzAvI che tathA temanA jIvanane lagatAM traNa mahattvanAM tIrtho - brAhmaNavADA, kSatriyakuMDa ane pAvApurI-nI vigato ApI che. judAM judAM AgamasUtromAM maLatI bhagavAna mahAvIranI vANI saMgrahita karI che. bhagavAna mahAvIra vizenI stuti tathA anya kAvyaracanAo ahIM samAveza pAmI che. bhagavAna mahAvIrasvAmInA jIvana vize zvetAMbara ane digaMbara saMpradAyamAM keTaloka bheda jovA maLe che. AvA mahattvanA 19 bheda ahIM darzAvyA che. vaLI videzI ciMtakoe tathA bhAratanA rASTrapuruSoe jaina dharma ane bhagavAna mahAvIra vize kahelAM avataraNo ahIM mU yAM che. A graMthanI eka upayogitA e bhagavAna mahAvIra vize lakhAyelA mahattvanA graMthonI sUci che ane aMte A pustakamAM AvatA saMskRta ane prAkRta pAribhASika zabdonI aMgrejImAM samajaNa ApI che. akSaranA yAtrI aMgrejI pustako 105 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsAnI yAmAM A pustaka enI kalAtmakatA mATe paNa noMdhapAtra che. enA pratyeka pRSThane kalAtmaka banAvavAno prayAsa karyo che ane e ja rIte enuM mudraNe ane chapAI paNa utkRSTa prakAranAM che. aMgrejI bhASAmAM bhagavAna mahAvIra vizenuM AvuM sarvagrAhI pustake maLatuM nathI. jaina samAjanA agraNI zreSThIvarya zreNikabhAI kastUrabhAI AmAM samAvelA viSayo tarapha jikara karatAM lakhe che : "I find that the quality of the paper, the quality of printing and the quality of pictures and photographs inserted in the book are of high standrad. Similarly, the writer has made sincere efforts to include meticulously a large number of details pertaining to the life of Lord Mahavir in his book." A rIte aMgrejI bhASAmAM pustakonI racanA karIne jainadarzananA siddhAMtonI vyApakatA ane upayogitA vizva samakSa mUkavAno emano prayAsa dekhAya che. laMDanathI pragaTa thayelA "Text Book on Jainism - Level-6 mAM sahasaMpAdaka tarIke emaNe yogadAna ApyuM che. Ama, nAnAM-moTAM kula 15 jeTalAM pustako dvArA emaNe jaina dharmanAM mahattvanAM siddhAMto tathA caritro ApavAno sabaLa prayAsa karyo che. 12 prakIrNa nakSanA yAtrI Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapALa desAI pAsethI sAhityanA judA judA viSayomAM lakhAyelAM pustako maLe che. tema mUMgA pazuonuM sAravAra kendra zarU thayeluM te vakhate apAyelAM pravacanono saMgraha 'abolanI AtamavANI' temanI pAsethI maLe che. bhagavAna mahAvIra vizva kalyANa TrasTa dvArA navasArImAM pazupaMkhI sevA kendra saMkulanA prAraMbha nimitte taiyAra karelA "abolanI AtamavANI' graMthamAM kumArapALa desAIe saMpAdana karelA lekho maLe che. A lekhonI vizeSatA e che ke jIvamAtra pratye maitrIbhAva jevA zAstrIya lekhonI sAthosAtha prANIpremane lagatA aneka prasaMgo AmAMthI maLe che. vaLI, bhAratamAM ahiMsA dharmane jIvaMta rAkhatI pAMjarApoLa saMsthAnA paricayanI sAthosAtha briTanamAM maLatI pAMjarApoLanI vigata tathA eksTaraDemanA pazu-cikitsAlayanI mAhitI ApavAmAM AvI che. "eNnTavarpa, sTelA mAriyA ane zAkAhAra' e lekhamAM eNnTavarSamAM thayelI mAMsAhAra ane zAkAhAra vizenI carcA AlekhavAmAM AvI che. rAjA megharatha, AcArya zrI hIravijayasUrijI tathA amadAvAdamAM gerakAyadesara katalakhAnAMmAM laI javAtAM pazuone choDAvavA mATe madhyarAtrIe prANa ApanArAM gItAbahena rAMbhiyAnI ghaTanAo paNa maLe che. A rIte prANIprema, prANI-adhikAra, pAMjarApoLa tathA zAkAhAra vizenA lekho A saMpAdanamAM samAveza pAmyA che. sAmAnya rIte A viSayamAM paraMparAgata ke cIlAcAlu rIte lakhAyelA lekho maLatA hoya che, jyAre A eka judA prakAranuM saMpAdana banyuM che. ra0ranI 25mI eprila ane guruvAre amerikAnA nyUyaoNrka zaheramAM AvelA yunAiTeDa nezansanA palamAM vividha dharmonA agraNIonI upasthitimAM 'Jain Impressions - Bhagwan Mahavir to Mahatma Gandhi' (ael SHRUOL SALES ApelA va* tavyano A gujarAtI anuvAda "ahiMsAnI yAtrA" nAme thayo che. 'tralo yadIpaka rANakapura tIrtha' e anupama sthApatya-samRddhi dharAvatA rANa kapura tIrtha vizeno eka sImAcihnarUpa graMtha che. A graMthamAM saMzodhana, saMpAdana ane lekhana e traNeyanI vizeSatA jovA maLe che. vaLI, A graMtha gujarAtI, hiMdI ane aMgrejI ema traNeya bhASAmAM lakhAyo hovAthI eno vyApaka prasAra thaze ane vizeSa to vizvabharamAMthI aneka pravAsIo rANa kapura tIrthanI yAtrAe Ave che, tyAre A graMtha dvArA rANakapurano itihAsa, paraMparA puna:nirmANa ane enI sthApatyasa mRddhinI jhAMkhI meLavaze. - rajanI vyAsa - Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A pustakamAM vartamAna saMdarbhamAM ahiMsAnI AvazyakatA darzAvavAmAM AvI che, tenI sAthosAtha bhagavAna mahAvIre prabodhelI ahiMsAnI bhAvanAnI sUkSamatA AlekhavAmAM AvI che. jaina dharmamAM vicAra. AcAra ane AhAra e traNenI ahiMsAnI vAta maLe che, to vaLI aparigraha vagara ahiMsApAlana aza* ya che tema darzAvyuM che. bhagavAna mahAvIra ahiMsAnI bhAvanAnA mAtra vyAkhyAkAra nahotA, paNa prayogavIra hatA ema kahIne lekhake bhagavAna mahAvIra svAmInI ahiMsAmAMthI maLelI navI vicAradhArA ane kAryapraNAlI AlekhI che ane ahiMsA kevI rIte sAmAjika jIvanano AdhAra, mAnavIya cetanAno AviSkAra ane saha astitvano saMskAra banI rahI te darzAvyuM che. cheka prAgaitihAsika kALathI jaina dharmamAM maLatI ahiMsAnI ghaTanAone AlekhIne enI pAchaLanI bhAvanA upasAvI che. rAjakumAra neminAtha lagna mATe lAvavAmAM AvelAM pazuone joIne pAchA phare che to madanarekhA yuddhabhUmi para dharmopadeza ApIne mahAsaMhAra aTakAve che. azokanI ahiMsA, mahArAjA saMpratinI bhAvanA, AcArya haribhadrasUrijInuM jIvana, AcArya hIravijayasUrino upadeza, kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcAryanI preraNAthI thayelI 'amAri ghoSaNA tathA jagaDUzA ane motIzA jevA zreSThIoe pALelI ahiMsA udAharaNa sahita batAvavAmAM AvI che. e pachI zrImad rAjacaMdranI ahiMsAnI bhAvanA AlekhIne mahAtmA gAMdhIjI para paDelA tenA prabhAvanI carcA karI che. eTaluM ja nahIM paNa gAMdhIjIe kaI rIte Arthika, sAmAjika ane rAjakIya kSetromAM ahiMsAno puraskAra karyo te vAta karI. ahiMsA e sArvabhauma dharma che evA gAMdhIvicAranA muddAone upasAvyA che. mAtra batrIsa pRSThamAM eka prAgaitihAsika kALathI mAMDIne mArTina lyuthara kiMga ane nelsana maMDelA sudhI aviratapaNe pravAhita ahiMsAnI yAtrAno AmAM Alekha maLe che. 'tralo * yadIpaka rANakapura tIrtha' e pustakamAM rANakapura tIrtha vize sacitra mAhitI ApI che. rANakapura tIrtha dhArmika bhAvanA ane * DI AdhyAtmikatAno anubhava karAve che. jaina dharmanA mahattvanA siddhAMtonI carcA paNa ahIM jovA maLe che. rANakapura tIrtha vize jANakArI ApatuM A pustaka che. A pustakano hindI ane aMgrejI ema baMne bhASAmAM anuvAda thayo che. 1 patrakAratva jonAranA yAtrI Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pitA ane putre ekasAthe dIrdha samaya sudhI gujarAtI sAhityanI sevA karI hoya tevAM jUja nAmo gaNAvI zakAya : dalapatarAma ane nhAnAlAla, bhoLAnAtha diveTiyA ane narasiMharAva, mahIpatarAma nIlakaMTha ane ramaNabhAI nIlakaMTha. A ja haroLamAM 'jayabhikhyuM ane kumArapALa desAIne mUkI zakAya. jayabhikhue navala kathA, navalikA, bAlasAhitya, caritra, nATako ema maLIne nAnAM-moTAM 300 pustako lakhyAM che. jayabhikhu je samayagALAmAM thaI gayA e samayagALAmAM patrakAratvanuM ThIka ThIka mahattva hatuM. temaNe gujarAta samAcAra'mAM I. sa. 1953thI ITa ane imArata' kaoNlama lakhavAnuM zarU karyuM. A kaoNlama atyaMta lokapriya nIvaDI ane teo gujarAtanA ghara-gharamAM jANItA banI gayA. jayabhikhu ITa ane imArata' dvArA jIvanalakSI sAhitya prajA samakSa mUkatAM. emAM mukhya lekha tarIke koI preraNAdAyI caritra ke navalikAnuM Alekhana thatuM. vartamAna paristhitine eka kathA dvArA ujAgara karatI ekAda prasaMgakathA hoya. temAM haLavo vyaMgya paNa hoya. lekhanA madhyamAM eka urdU zera hoya, teo jIvyA tyAM sudhI A kaoNlama emaNe lakhI. temanA avasAnanA bIjA ja divase gujarAta samAcAra'nA mAlika zrI zAMtilAla zAhe kumArapALa desAIne kahyuM ke, "havethI A kaoNlama tamAre lakhavAnI che." 1969nI 24mI Disembare jayabhikhunuM avasAna thayuM ane 1970nA varSanI pahelI kaoNlama zrI kumArapALa desAIe lakhI. e lakhatI vakhate pitAnuM smaraNa thatAM apAra vedanA thatI. AMkhamAM AMsu AvI jatAM. zIrSaka ITa ane imArata' hoya, paNa lekhakanA nAma vinA. kAraNa eTaluM ke kaoNlama baMdha thAya to vAMdho na Ave. Ama traNeka kaoNlama pragaTa thaI. A kaoNlama lakhatI vakhatanI kumArapALa gujarAtI sAhityanI ane jaina samAjanI sevA karavAnI 'jayabhikhya nI paraMparA kumArapALe suMdara rIte jALavI che. gujarAta samAcAranI 'IMTa ane imArata' kaoNlama Aje paNa vAcakonI eTalI ja cAhanA meLave che. pitA ane putra baMne maLIne koI akhabAranI A prakAranI kaoNlama ATalo lAMbo samaya calAvI hoya tevuM mArA khyAlamAM nathI. gujarAta samAcAra'nA lekha kane 'padmazrI'nuM mAna maLyuM hoya tevI A pahelI ghaTanA che. ja zAMtilAla zAha i. patrakAra 11 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ desAInI vedanA joIne cotho hapato mokalyA bAda emanAM mAtuzrIe kahyuM, "jA, jaIne zAMtikAkA("gujarAta samAcAra'nA taMtrI zrI zAMtilAla zAha)ne kahI Ave ke bIjA koI sAkSarane A kaoNlama soMpe." kumArapALa desAI 'gujarAta samAcAra'nA taMtrI zrI zAMtilAla zAhane maLavA gayA ane have pachI A kaoNlama zrI amRtalAla yAjJika jevA mUlyalakSI lekhaka pAse lakhAvavAnuM sUcana karyuM ane sAthe kahyuM ke ajayabhikhu jevo vizALa anubhava mArI pAse nathI ke nathI emanA jevI gachaTA." A samaye zrI zAMtilAle kahyuM ke, "A vakhate to kaoNlamanA zIrSaka sAthe tAruM nAma paNa mUkI dIdhuM che. AvatIkAle e pragaTa thaze. AmAM have kazo pheraphAra nahIM thAya." A rIte zrI zAMtilAla zAhanI preraNAne kAraNe A kaoNlama satata cAlu rahI. A ja rIte gujarAta samAcAra'nA lekhaka zrI guNavaMtarAya AcAryanAM putrI varSAbahena aDAlajAne paNa zAMtilAle lakhavA mATe Agraha karyo hato. kahyuM ke, kazuM na lakhyuM hoya, to samAcAra lakhIne mokala,'' AmAMthI ApaNane varSa aDAlajA jevAM kuzaLa navala kathA ane navalikAnAM sarjaka maLyAM. zrI zAMtilAla zAha pAse vya itanI suSupta lekhanaza*i tane pragaTa karAvavAnI anokhI sUjha hatI. 1970thI "IMTa ane imArata' kaoNlama Aja sudhI pragaTa thAya che. pitA jeTalI ja saphaLatA temane paNa maLI che. bApa karatAM beTA savAyA' hoya evI kahevata ApaNe tyAM pracalita che. te kumArapALa desAInA saMdarbhamAM sarvathA yogya lAge. IMTa ane imAratamAM dharma, rAjakAraNa, samAja uparAMta itihAsa, ane caritrane kumArapALa desAIe sthAna ApyuM che. emAM teo 'AjanI vAta' e zIrSakathI sAMprata samAjamAM banatI ghaTanAo upara kaTAkSa Alekhe che. kumArapALa desAIe patrakAratvakSetre padArpaNa karyuM ramata-samIkSaka tarIke. krikeTamAM temane khUba ja rasa. pariNAme temaNe krikeTaro vize mAhitI ekatrita karavA mAMDI ane te vize rasaprada lekho lakhyA. temane krikeTanuM kAmaNa kevuM hatuM te zrI zAhabuddIna rAThoDa temanA vize lakhe che : huM tyAre myunisipala hAiskUlamAM AcArya hato. A takano lAbha laI meM temane zALAmAM krikeTa para eka pravacana ApavA vinaMtI karI, AkhA gAmanA krikeTanA zokhIna ekatrita thayA. temaNe iMglenDamAM krikeTanI thayela zarUAtathI laI aneka abhyAsapUrNa bAbato rajU karI. vadhumAM vadhu rana, vadhumAM vadhu vikeTo, jhIro ranamAM AuTa thanAra, 99 rane AuTa thanAra, prathama ja TesTamAM sadI noMdhAvanAra, chello baoNla, chellI vikeTa, chellI miniTa ane baMne TImano eka ja sarakho skora - AvI aneka rasaprada vigato rajU karI temaNe krikeTanA abhyAsIone khuza karI dIdhA.** Ama temaNe ghaNA samaya sudhI 'gujarAta samAcAra'mAM ramatanuM medAna" kolama lakhIne mAtra krikeTanI ja vAto nahi, paNa cesa, Tenisa ane hoMkI jevI ramato vize paNa rasaprada mAhitI AlekhI che. jo ke e pachI videza pravAsone kAraNe A kaoNlamamAM adyatana mAhitI ApavAnuM muzkela jaNAtAM A kolama baMdha karI. paraMtu avakAze teo A viSaya para pArijAtano parisaMvAda' jevA kaoNlamamAM lakhatA rahe che. 'gujarAta samAcAra'nI budhavAranI pUrtimAM 'jhAkaLa banyuM motI' e kaoNlama paNa eTalI ja lokapriya che. AmAM jIvanapreraka mArmika prasaMga teo Alekhe che. e ja rIte dara ravivAre "pArijAtano parisaMvAda' e kaoNlama paNa 'gujarAta samAcAra'mAM niyamita rUpe pragaTa thAya che. enuM viSayavaividhya tarata dhyAna kheMce che. khAsa karIne prasaMgo, caritro, jIvanabodhanI vAta, sAhityanA mUlyanI vAta, temaNe karelA pravAsa daramyAnano yAdagAra prasaMga, ramatakSetranI ghaTanA - vaijJAnika saMzodhano - AvA judA judA viSayo para teo lakhe che. temAM manajharUkho nAmanI kaoNlamamAM videzanI koI vya itano preraka prasaMga enA jIvananI mAhitI sAthe Alekhe che to kSaNano sAkSAtkAra'mAM koI eka vicAra ke ciMtanane lAkSaNika Dhabe rajU kare che. 'AkAzanI oLakha' e emanI 'gujarAta samAcAra'mAM dharmanI vyApakatA darzAvatI kaoNlama che. zrI kumArapALa desAI jainadarzananA jJAtA ane abhyAsI che eTale svAbhAvika rIte emAM jainadarzananI ghaTanAo ane saMzodhano Ave che. te uparAMta upaniSada, rAmAyaNa, zrImad bhagavadgItA, mahAbhArata jevA graMtho vize ke bhagavAna buddha. vivekAnaMda, zrIaraviMda jevI vibhUtio vize paNa lekho maLe che. temAM temanAM jIvananAM tatvajJAnanI vAta hoya, paNa te eTalI saraLatAthI lakhAI hoya ke te mahAna yogIonA jIvananI preraka ghaTanAothI sAmAnya mANasa paNa teno bodha potAnA jIvanamAM utArI zake. vaLI dharmane vartamAna saMdarbhamAM sAMkaLIne enI prastutatA sAthe darzAvavAno prayAsa kare che, AthI "dharma ane maeNnejamenTa" ke "bhagavadgItA ane hRdayaroga' jevA viSayo para paNa emanA lekho maLe che. eka vakhata temaNe emanA pravacanamAM ema kaheluM ke, "mane svapnAMo jovAnI amaranA yAtrI patrakAra 11. pa Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Teva che, AkAzane AMbavuM che" te AkAzane AMbI to na zakAya, paNa temaNe AkAza jevI vyApa tAthI mahAna graMtho ane sUtronI oLakha karAvI che. 'gujarAta TAimsamAM pragaTa thatI temanI pAMdaDuM ane pirAmiDa" kaoNlama to suvarNajayaMti * jave ema che. te kaoNlama vize lakhatAM vinubhAI zAha lakhe che : che 'gujarAta TAimsa'no vAcakavarga pAMdaDuM ane pirAmiDa'nI kAgaDoLe rAha joto hoya che. zIrSaka pachI tarata zera-zAyarI ke gajhalanI be ratnakaNikA samI paM itao, pachI lekhanuM lakSya, pachI dRSTAMta ane aMte niSkarSa - evI cokkasa bhaumitika prameya samI prati saptAha prasiddha thatI kRtiomAM paurANika, dhArmika, aitihAsika tathA sAmAjika dRSTAMtakathAono AdhAra kumArapALa le che. temAM temanA vizALa vAMcananuM pratibiMba paDe che, je dhAryuM nizAna tAke che. emanI kaoNlamalekhaka tarIkenI eka vizeSatA e rahI che ke koI rAjakIya pakSanI taraphadArI karavAne badale emaNe prajAnI lAgaNIne vAcA ApI che. svAtaMtryottara kALamAM dezanI prajAnI vedanA, hatAzA ane guMgaLAmaNane nirbhIka rIte AlekhI che. Ane mATe * vacitu koI rAjakIya netAe aNagamo pragaTa karyo hoya, chatAM emaNe evI kacchI paravA karI nathI ane potAno patrakAra tarIkeno dharma niSThApUrvaka ane pramANikatAthI bajAvyo che." Ama temaNe patrakAratvakSetre mahattvanuM yogadAna karyuM che. AjanA samayamAM cAritraghaDatara karatI kaoNlama satata ane saphaLa rIte calAvavI e kaparuM kAma kumArapALa desAIe karI batAvyuM che, jyAre emanA A viSayanA pustaka-lekhananA kAryamAM temanI yazakalagIrUpa pustaka tarIke "akhabArI lekhana'ne gaNAvI zakAya. patrakAratvanA anusnAtaka kendranA mulAkAtI adhyApaka tarIke, vizeSAMkonA saMpAdaka tarIke, patrakAratvamAM pIeca.DI. karatA vidyArthIonA mArgadarzaka tarIke temaja A viSayane anulakSIne parisaMvAdonA yojaka tarIkenI temanI kAmagIrI prazaMsanIya rahI che. AthI temane patrakAratvakSetranI kAmagIrI mATe navacetana raoNpyacaMdraka', thazeza zu la caMdraka' tathA 'hari OM Azrama evorDa maLyA che. patrakAratvamAM sattvazIla lekhana mATe zrImad rAjacaMdra AdhyAtmika sAdhanA kendra taraphathI saMskRti saMvardhana evaoNrDa' paNa prApta thayo che. akhabArI lekhana' pustaka patrakAratvanA viSayone kendramAM rAkhIne lakhAyeluM che. akhabArI lekhana kevI rIte thaI zake tenI udAharaNa sahita 24 prakaraNomAM vistRta mAhitI ApatuM pustaka che. gujarAtI patrakAratvamAM evo khyAla ghara karI gayo hato ke patrakArane koI tAlIma levAnI na hoya. te to naisargika preraNAthI thatuM sarjana che. pariNAme patrakAratvanI tAlIma ApatAM pustakono samULago bhAva hato. A samaye patrakArane tAlIma ApatuM ane sajjatA keLavavAnA mArgo darzAvatuM A pustaka patrakAratvanA vidyArthIo mATe atyaMta upayogI sAbita thayuM che. patrakAratva eka 'prophezanamAM che. e vicArane lakSamAM rAkhIne A graMtha lakhAyo che. AmAM patrakAre kayA viSaya para lakhavuM joIe. lekhanuM Ayojana, enI bhASA tathA enA AMtarika baMdhAraNa jevI bAbato aMge abhyAsIne kendramAM rAkhIne carcA karavAmAM AvI che. patrakAranI zailImAM peregrAphanuM Ayojana, vA* yanuM mahattva, zabdanuM sAmarthya kevI rIte AvavuM joIe tenI sadRSTAMta carcA karIne akhabArI lakhANanA lakhanAre zabdanA aucityano khyAla rAkhavo joIe e samajAvatAM lekhaka lakhe che : "jANIto' ane 'nAmIco', 'vidvAna' ane 'suzikSita', 'Arogya' ane nIrogItA', "sAkSara" ane "bhaNelo' jevA zabdo vacceno bheda khyAlamAM rAkhavo joIe. agraNI, AgavuM zreSTha, Azcaryajanaka, sarvotkRSTa jevAM vizeSaNono vivekapUrvaka upayoga karavo joIe." phIcaranuM mahattva, taMtrInI sajjatA, kArTunanI kalA jevA viSayo para sadRSTAMta carcA karI che. ahIM akhabArane lagatA je lekho che temAM viSayanI vyApakatA ane talasparzI chaNAvaTa dhyAna kheMce che. Ama 'akhabArI lekhana' patrakAratva vizenuM mahattvanuM pustaka banyuM che. akhabArI lekhana vize zrI vAsudeva mahetA kahe che, "e kuMvArI bhUmi ne kheDavAno prathama prayAsa DaoN. kumArapALa desAIe A pustakamAM karyo che. temaNe ghaNI moTI bAtha bhIDI che. A viSayano ATalo * Do ane ATalAM badhAM pAsAMvALo abhyAsa bIjA koIe gujarAtImAM ke anya prAdezika bhASAmAM Apyo nathI. teo pote phIcara lekhananA uttama kasabI ane agragaNya katAra-lekhaka hovAthI vipula saiddhAMtika sAmagrI sAthe emanA vyavahAru jJAnano samanvaya karyo che. jAtajAtanA phIcaranA judA judA prakAro, svarUpo, itihAsa vagere samajAvyA pachI saMpAdaka tarIke kRtionuM mUlyAMkana, sajAvaTa, mathALAM vagerene kevI rIte nyAya Apavo te bharapUra dRSTAMto sAthe DaoN. kumArapALa desAIe samajAvyuM che. A pustaka patrakAratvanA abhyAsIo ane anubhavIo mATe bahumUlya che." A rIte kumArapALa desAIe bhinna bhinna rIte patrakAratvakSetre pradAna karyuM che. patrakAratva kSetre vAcakonI ekasarakhI cAhanA jALavIne dAyakAo sudhI lekhana karavuM e paDakArarUpa bAbata che. samaye samaye vAcakonI ruci badalAya che. samAjanI akSaranA yAtrI patrakAra 116 11e Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paristhitimAM parivartana Ave che ane mUlyo badalAtAM rahe che. A samaye kuzaLa lekhaka potAnI AgavI imeja racIne vAcakone satata AkarSato rahe che. pratyeka samayanI amuka tAsIra hoya che ane patrakAre enI tAsIrane oLakhIne cAlavuM paDe che. cheka 1970thI ane tenI pahelAM 1962thI patrakAratva kSetre lekhana karatA kumArapALa desAIe potAnI kalamanuM kAmaNa jALavyuM che. A mATe vakhatovakhata viSayo ane zailImAM parivartana ANyuM che. vaLI, emanuM lekhana paNa evuM che ke je AjanA manoraMjanalakSI patrakAratvathI aLaguM rahIne racanAtmaka, bhAvanAlakSI tathA jIvanaghaDataralakSI rahyuM che. ATalAM varSo sudhI ekadhArI rIte ane te paNa ekeya kaoNlama paDayA vinA niyamita kaoNlama-lekhana e svayaM eka bhagIratha puruSArtha che. mAtra aphasosa e vAtano rahe ke kaoNlama svarUpe pragaTa thayelAM emanAM lakhANo bhAgye ja graMtharUpe maLe che. 14 gile ramatAM zIkho. hatI, nakSanA yAtrI 11 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane ka kSetromAM lekhana karanArI vya"i ta pAse eka ja viSayano ATalo mAhitIsaMgraha thayuM ja pamADe ! Aje bhAratamAM ATalI samRddha ane ramatagamatanAM aneka kSetronI lAibrerI dharAvanAro koI saoNTsa samIkSaka mArI jANamAM nathI. A prabhA parizrama pAchaLanuM mukhya kAraNa to vAcaka pratyenI niSThA che. vAcakane pramANabhUta mAhitI ApavAno nirdhAra che. zarUAtamAM pratyeka maMcanI dararoja samIkA lakhavAnuM zarU karyA pachI kumArapALabhAIe ramatanuM pRthakkaraNa karavAnuM zarU karyuM. kaoNlama uparAMta temaNe ramatagamatanI pravRttino zokha vikase ane enA cANa kone mAhitI maLe te mATe sporTsa upara atyArasudhImAM 300 jeTalAM pravacano ApyAM che. temanI rajUAtanI zailI khUba suMdara hoya che jemAM dha kIkata temaja AMkaDAonuM suMdara Ayojana hoya che. bhASA uparanA suMdara kAbUne lIdhe temanI rajUAta AkarSaka rahevA pAmI che. dareka ramata ane tenA khelADIonuM varNana karavAnI temanI AbehUba za*i ta che. mAtra kaoNlama lakhIne saMtoSa mAnavAne badale kumArapALabhAIe sanAM pustako lakhyAM. A dareka pustaka e kabIjAthI tadana alaga che, temaNe lakhelAM pustakomAM 'hAu Tu ple krikeTa' ane apaMganAM ojasa' khUba lokapriya banyAM che. sudhIra talATI jayabhikhu samartha sAhityakAra hatA. sAhityakAranA putra ramatasamIkala ka tarIke kArakirdIno prAraMbha kare, te kevuM gaNAya ? AthI pitA karatAM taddana bhinna kSetramAM lekhanakArya karavAnuM pasaMda karyuM. ramatagamata vizenA lekho lakhavAno prAraMbha karyo. 196 1thI sAhitya pAsethI khobe khobe AnaMda mANatAM kumArapALa desAIne ramatanA medAna para sarjAtI siddhio joIne paNa AnaMda Avato. temanA priya khelADI te vesTa inDijhanA kheladila sukAnI phrenka vaoNrela. tenI udAratA ane mahAnatA temane sparzI gaI hatI. vaLI eka ja viSayamAM khUMpavAthI vyakitae enI rasa-rucinAM kSetro sImita karI devA joIe nahIM ! pariNAme " yAreka ekAMgitA AvI jAya che. umAzaMkara jozInAM adhyApanamAM, gAvaskaranI sadImAM, ane AnaMdaghananI adhyAtmalaharImAM AnaMda Avato. AthI temaNe vividha kSetromAM ane vividha viSayomAM gati karI AthI vaicArika kSitijano vistAra thAya, navuM jovAnI dRSTi vizeSa vikase. pariNAme sAhityanAM svarUponI sAthosAtha 2matanA kSetramAM temanI kalama cAlatI rahI che. jayabhikhu'ne haoNkImAM vadhAre rasa hato. pariNAme kumArapALa desAIe ramatagamatamAM krikeTanuM kSetra pasaMda karyuM. temaNe manathI nakkI kyuM ke je kSetramAM javuM hoya temAM AgaLa AvavuM ane te mATe parizrama karavo; pAchuM vALIne jovuM nahIM. e samaye gujarAtI patrakAratvamAM ramatagamatanuM "jhAjhuM mahattvamAM nahotuM. dainika samAcArapatramAM jagAnA abhAve koI samAcAra kADhI nAkhavAnA hoya, to pahelAM sAhityanA ane pachI ramatagamatanA samAcAra kADhI rada karavAmAM AvatAM, AvI paristhitimAM 1962mAM kumArapALa desAIe dara aThavADiye 'gujarAta samAcAra'mAM 'ramatanuM medAna' zarU karyuM. A kaoNlama pramANabhUta. rasaprada ane mAhitIpUrNa bane te mATe temaNe athAga mahenata karI. judAM judAM akhabAro ane sAmayikomAMthI Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ramatagamatanI vigato ekatrita karIne teo noMdha karatA hatA. A viSaya aMge pragaTa thatAM pustakonuM vAMcana kare. kalAkonI mahenata pachI judI judI mAhitI dharAvatAM pAMca hajAra jeTalAM kavara taiyAra karyo, jethI vAcakane e viSayanI tArIkha-vAra sahita pUrepUrI mAhitI ApI zakAya. ramatavIro sAthe maitrI keLavI ane ramatagamatanI saMsthAnA adhikArIone paNa maLavA lAgyA. dhIre dhIre emanA lekhanakAryano vyApa vadhato gayo. TesTameca cAlatI hoya to roje-roja tenI samIkSA teo lakhatA ane tene puSkaLa pramANamAM lokacAhanA maLelI. e sAthe pica, havAmAna, khelADIonAM kauzala vagerene lakSamAM rAkhIne mecanA bIje divase zuM banaze tenI samIkSA paNa karatA. AnI pAchaLa puSkaLa samaya Apavo paDe. paNa ramatamAM khUba rasa hovAthI AmAM satata lekhana karatA rahyA. caMdu boraDe nAmanA TaeNsTakrikeTarane kumArapALa desAIe emanA vizenI mAhitI ane phoTogrApha batAvyA, to emaNe te badhA sAme cAlIne mAgI lIdhA. vaLI vAcaka pratyenI temanI vaphAdArI paNa kharI. teo ema mAnatA ke vAcakane kaMIka evuM ApavuM ke te jANato na hoya ane pramANabhUta hoya. iMglenDamAM khelAyelA vizva kapamAM kapiladeve vijaya meLavyo, tyAre rAtre te maeNca bhAratIya samaya pramANe rAtanA sADA agiyAra vAge pUrI thaI. tenI samIkSA lakhI. *gujarAta samAcAra'mAMthI mANasa AvIne laI gayo. je vahelI savAre akhabAramAM pragaTa thaI. ramatagamatakSetre koI ghaTanA bane ke tarata ja 'gujarAta samAcAramAMthI zrI bAhubali zAha ane zrI nirmama zAhano e vize lakhavA aMge phona Ave. temanI sAthe vAta kare ane pachI e ghaTanA vize lakhANa lakhe. ramatagamatane kAraNe ghaNI sarasa mitro maLyA. ghaNA ramatavIrone maLavAnuM banyuM. temanA upara sauthI vadhAre prabhAve vesTa inDijhanA konarADa hanTano paDayo. e mahAna khelADI amadAvAdanI poLamAM eka vikalAMgane jovA gayA hatA. jene pAchaLathI emaNe madada mokalI hatI. saMgIna opaniMga baeNTsamaeNna vijaya marcanTane maLavAnuM paNa thayuM, jemaNe kumArapALa desAInA lakhelA pustaka 'apaMganAM ojasa'nI prastAvanA lakhI. vinu mAMkaDa, vijaya hajhAre. paTauDI, hanumaMtasiMga, vADekara, caMdrazekhara, veMkaTa rAghavana jevA khelADIone maLyA. temanI sAthe paricaya thayo to ANaMdajI DosA, suzIla dozI, sureza saraiyA, sureza mazarUvAlA, sudhIra talATI, jagadIza binIvAle jevAM komenTeTaro sAthe maitrI thaI. krikeTanI kalA darzAvatuM 'krikeTa ramatAM zIkho' (bhAga 1-2) pustaka lakhyuM. e pustaka hindI, marAThI ane aMgrejI ema bIjI traNa bhASAmAM pragaTa thayuM. kula be lAkha pratanuM vecANa thatAM eNe krikeTa kSetre sauthI vadhu vecANano vikrama saryo. A uparAMta bhAratIya krikeTaro' ane 'krikeTanA vizvavikramo' e be pustako paNa gujarAtI, hiMdI, aMgrejI ane marAThImAM pragaTa thayAM. videzamAM ramata vizenA sarjanAtmaka rIte lakhAyelAM lakhANone sAhityano darajajo maLe che. nevila kAraDasa jevA ramatasamIkSakonAM lakhANone A rIte ghaNo * co Adara ApavAmAM Ave che. sAhityika chAMTavALuM ramatagamatanuM sAhitya lakhavAno prayAsa kumArapALa desAIe "apaMganAM ojasa'mAM karyo ane e kAraNe A pustaka eka viziSTa pustaka banI rahyuM. iMglenDanI sI.ema.sI. * labanuM teo sabhyapada dharAvatA hatA. pAkistAnathI aMgrejImAM pragaTa thatA "krikeTara' sAmayikamAM kumArapALa desAInA lekho pragaTa thayA che. pAkistAnanA A sAmayikamAM pragaTa thayelo majUraalI khAne pauMDI vizeno kumArapALa desAIno lekha pAkistAnI krikeTa cAhakomAM paNa cAhanA pAmyo hato. varSo pahelAM gujarAtanA pIja gAmamAM TrAnsamITara mUkavAmAM AvyuM. tyAre eka navo prayoga zarU karavAmAM Avyo. krikeTa ane phUTabaoNlanI meco ApavAno vicAra karyo. svAbhAvika rIte ja A maeNconI komenTrInuM bayAna aMgrejI athavA hiMdImAM ja hoya. jyAre kheDA jillAnAM je gAmaDAMomAM Telivijhana hatAM, tyAM aMgrejI to * mAMthI samajAya ? vaLI, e samaye thayelA saMzodhanamAMthI evuM tAraNa nIkaLeluM ke hiMdI paNa svIkArya nahotI. AthI gujarAtImAM e citrAMkita thaI cUkelI maeNcanuM prasAraNa AMkhe dekhyA ahevAlanA svarUpamAM ApavAno paDakAra * bho thayo. e samaye AkAzavANI taraphathI nirdezaka tarIke TelivijhanamAM kAryarata zrI aruNa zropha noMdhe che ke, A mATe evI vya ita hovI joIe ke je baoNliMga tathA baeNTiMganI karAmatothI paricita hoya. khelADIo vize pUratI mAhitI hoya ane viDiyo jotAM jotAM AMkhe dekhyo ahevAla ApatA hoya e rIte gujarAtImAM enuM varNana karI zake. te vakhate gujarAtabharamAM AvI vya ita eka ja hatI - kumArapALa desAI. emaNe A mATe amane hA pADI. amArA AmaMtraNane svIkAryuM. Ama juo to amAre mATe temaja temane mATe paNa A prathama prayAsa hato. emanuM krikeTa vizenuM jJAna koI eka maeNca pUratuM maryAdita nahotuM. vizvabharamAM ramAtI maeNconA ahevAla vAMcI e mAhitagAra rahetA. e samaye bIjA dezomAM thatuM TIvI prasAraNa ahIM dekhAtuM nahIM, kAraNa ke upagraha ke kebalanI sagavaDa nahotI. maeNcanI viDiyo kumArapALabhAIne divasa daramyAna batAvAtI. enI teo thoDIka noMdha karI letA ane pachI sAMje maeNcanA prasAraNa TANe emanI pratibhA akSaranA yAtrI == Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI samakSya TrasTa che jyabhikhu eNvaoNrDa jharpaNa samAroha jhaLakatI. maeNca jANe emanI samakSa ramAtI hoya eTalI svAbhAvikatAthI, svasthatAthI ane maeNcanI paristhitine anukULa enuM varNana karatA. jarUra paDe niSNAta tarIke baoNliMga ane baeNTiMganI khUbIo samajAvatA ane prekSakone rasataraboLa karatA. krikeTanA kasaba vizeno emano abhyAsa ane emanA avAjamAM rahelI skUrti ane hakArAtmaka bhAva saune sparzI gayAM. AvI ja rIte emaNe varlDa kapa phUTabaoNlanI maeNconI paNa rajUAta karI hatI." kumArapALa desAI krikeTanAM lakhANomAM * yAreya koI gaoNsipane sthAna ApatA nahIM. eka vAra jANItA olarAunDara kapiladeva ane abhinetrI sArikA vize akhabAroe ghaNI vAto cagAvI hatI. tyAre kapiladeva pAsethI sAcI hakIkato meLavIne emaNe jaNAvyuM hatuM ke AmAM kazuM tathya nathI. emanA A racanAtmaka Alekhana vize AMtararASTrIya krikeTa kaoNmenTeTara ane samIkSa ke sureza saraiyA noMdhe che, baramatagamatanAM lakhANomAM kumArapALa desAI ApaNA ramatavIromAM haMmezAM agAdha AsthA dharAvatA. bhAratanA vijayone prazaMsAnAM puSpothI navAjatA. khelADIonI pratibhAnuM darzana karAvatAM teo * yAreya thAkatA nahIM. parAjita TImane ke asaphaLa ramatavIrome utArI pADavAno kumArapALabhAIe ajANe paNa * yAreya prayAsa karyo nathI." traNeka dAyakA sudhI gujarAtamAM ramatasamIkSAnA kSetre emane apAra lokacAhanA sAMpaDI. kaoNlejo ane saMsthAo emanAM sAhitya ke jIvanalakSI pravacano yojavAnI. sAthe AgrahapUrvaka krikeTa para paNa emanuM eka va* tavya rAkhatAM. zreSTha ramatasamIkSaka tarIke caMdrako paNa prApta thayA. AvAM ekasothI vadhu va* tavyo emaNe ramatagamata vize ApyAM che. AkAzavANI ane Telivijhana parathI emaNe ramata-samIkSA karI che. vaLI bhAratanA pravAse koI videzI TIma Ave tyAre 'krikeTa jaMga' nAme vizeSAMka pragaTa karatA, je e pravAsI TIma vize ane anya pAsAMo para sarvAgI mAhitI Apato. AvA pAMca vizeSAMko paNa kumArapALa desAIe pragaTa karyA che. gujarAtanA labdhapratiSTha sAmayika "kumAra"mAM emanI "krikeTanI kalA" viSayaka lekhamALA pragaTa thaI che. hAla krikeTanI ramatanI Teknika vize temaja ramatagamatamAM mRtyunA bhayanI paravA karyA vinA kAmayAbI meLavanArA khelADIonA vize "muThThImAM lIdhuM mota pustaka teo lakhI rahyA che. 15 saMsthAo 1 akSaranA vA 34 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArapALanA vya*i tatvanuM ujvaLa pAsuM te vahIvaTI kuzaLatA ane saMgaThanaza*i ta. temanI pratyeka pravRttinI pAchaLa sUciMtita Ayojana hoya che. je je saMsthAnuM saMcAlana temanA hAthamAM hoya tenA para suvaDa 'kumArapALa Taca' jovA maLaze. gujarAta vizvakoza TrasTanA sthApanA kALathI kumArapALe mArI sAthe joDAyelA che. chellAM 18 varSathI vizva kozanA prakAzananuM kAma suMdara ane saMgIna rIte samayasara thAya che tenuM zreya kumArapALane che. vahIvaTI tApa dekhAya nahIM evI salu kAIthI saMsthAnuM saMcAlana karavAnI kuzaLatA temanAmAM che. koI prazna * bho thAya to zAMtithI yogya ukela lAve. mArAmAM nAma pramANe guNa nathI. utAvaLiyo chuM. koIka vAra gussAmAM nirNaya levA jauM to kumAra pALe che ke mAre, khAja sudhInA amArA saha kAryakara tarIkenA saMbaMdhamAM kaDavAza ke bhI karI evo eka paNa banAva banyo nathI tenuM zreya paNa kumArapALanI zANI tathA sadbhAvapUrNa kAryanItine che. jayabhi'nuM sAhitya TrasTa, gujarAtI sAhitya pariSada, gujarAta sAhitya akAdamI, gujarAta sAhitya sabhA ane gujarAta yunivarsiTInuM bhASAsAhityabhavana jevI sAhityika saMsthAno uparAMta 'insTiTyUTa raoNt jainaoNlojI" jevI AMtararASTrIya staranI saMsthAne kumArapALanI A prakAranI sevAono lAbha maLelo che. kazI dhAMdhaladhamAla vagara zAMtithI ramatAM ramatAM vahIvaTa cAle evI kuzaLatA temaNe dekhADI che. >> dhIrubhAI ThAkara - kumArapALa desAInI pratibhA bahumukhI che. temaNe mAtra sAhityamAM ja pradAna karyuM che tema nathI. teo aneka sAhityika sAmAjika ane mAnavakalyANanuM kArya karatI saMsthAo sAthe paNa saMkaLAyelA che. | gujarAtI sAhitya pariSadanI sthApanA 1905mAM thaI. 1980thI 1986 daramiyAna gujarAtI sAhitya pariSadanA maMtrI tarIke zrI raghuvIra caudharI sAthe kumArapALa desAIe anekavidha sAhityika pravRttio karI hatI. e samaya daramiyAna yojelA parisaMvAdomAM "sAhitya ane patrakAratva' temaja 'narmada : AjanA saMdarbhamAM evA be parisaMvAdo dhyAnArha banI rahyA. enA vizeSAMko paNa pragaTa karyA hatA. teo gujarAtI sAhitya pariSadanA pramukha (2006-2007) tarIkeno hoddo paNa zobhAvI cUH yA che. e daramiyAna gujarAtI sAhitya pariSadane vyavasthita rUpa ApavAno prayAsa karyo. mAMDavIthI muMbaI sudhI ane luNAvADAthI bhAvanagara sudhI sAhityanI aneka pravRttino vistAra karyo. judAM judAM zaheromAM sAhityika kAryakramo yojAyAM. navodita sarjako sAthenA saMvAdanI pravRtti ane e saMdarbhamAM kAryazibiro paNa yojAyAM. govardhanarAma tripAThI vize rASTrIya kakSAno parisaMvAda ane prajJAcakSu paMDita sukhalAlajI vizenA muMbaImAM yojAyelA parisaMvAdo sarasa saMbhAraNArUpa banyA. te ja rIte zrImad rAjacaMdra Azrama, sAyalA ane dharamapuramAM yojAyelAM sAhityasatro paNa saMpanna thayAM. judI judI vyAkhyAnamALAo, 'ApaNo sAhityavAraso" zreNI aMtargata vyAkhyAno temaja pAli kI'nI goSThio dvArA paNa sAhityane upakAraka evI pravRttio karIne tene dhabakatI rAkhI eTaluM ja nahi, paNa dareka pravRttimAM teo hAjara paNa rahyA, adhyApana sajjatA zibiranuM Ayojana paNa karyuM. gujarAtanA baso jeTalA kavionAM kAvyono aMgrejI anuvAdagraMtha paNa taiyAra thayo che. kumArapALa desAInI saMcAno Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka vizeSatA e che ke teo je kArya hAtha upara le che, temAM game te muzkelI Ave to temAM mArga kADhIne kArya kare che. tenuM kAraNa ke teo saMghabhAvanAthI sarasa rIte kAmagIrI calAve che. gujarAtI bhASAmAM prasiddha thato gujarAtI vizvakoza je gujarAta vizva koza TrasTa nAmanI saMsthA dvArA prasiddha thAya che. A TrasTa Disembara, 1985mAM sthapAyuM. teo tenA AraMbhakALathI ja TrasTI che. A TrasTane temaNe zunyamAMthI sarjana karIne sAkAra karyuM che. aneka vya itanA kAphalA sAthe teo kAma kare che. gujarAtI vizvakozanA rAhabara DaoN. dhIrubhAI ThAkara. vizvakozanuM bIjuM pAsuM te DaoN. kumArapALa desAI. jyAre A saMsthAnI sthApanA thaI tyAre eca. ela. kaoNleja oNvuM kaoNmarsa hosTelanA kaMpAunDamAM jyAM rasoDuM hatuM tyAM A saMsthA kAma karatI hatI. have to tene potAnuM bhavana che. A saMsthAnI mAvajata karavA mATe emaNe DaoN. dhIrubhAI ThAkaranA mArgadarzana heThaLa avirata prayAsa karyo che. temanAM kAryonI prazaMsA karatAM DaoN. dhIrubhAI ThAkara kumArapALanA vya*i tatvanuM ujjavaLa pAsuM te vahIvaTI kuzaLatA ane saMgaThanaza ita. temanI pratyeka pravRttinI pAchaLa sucitita Ayojana hoya che. je je saMsthAnuM saMcAlana temanA hAthamAM hoya tenA para sughaDa 'kumArapALa Ta' jovA maLe che. gujarAta vizvakoza TrasTanA sthApanAkALathI kumArapALa mArI sAthe joDAyelA che. chellAM trevIsa varSathI vizvakozanA prakAzananuM kAma suMdara ane saMgIna rIte samayasara thAya che tenuM zreya kumArapALane che. vahIvaTI tApa dekhAya nahIM evI salukAIthI saMsthAnuM saMcAlana karavAnI kuzaLatA temanAmAM che." muMbaI ane kolakAtA jevAM zaheromAM kumArapALa desAInA saMparkanA pariNAme vizvakozanA bhavya vimocana samAroha yojAI ze* yA. kolakAtAmAM to sADatrIsamI gujarAtI sAhitya pariSada pachIno sauthI moTo sAhityika banAva vizvakozanA vimocananA samArohano gaNAya. vizvakozanuM bhavya bhavana taiyAra thayuM. tyAre eTalo sahayoga maLyo ke saMsthA para kazo Arthika boja na Avyo. gujarAta sAhitya akAdamImAM upapramukhano hodo paNa teo zobhAvI cU yA che. kumArapALa desAI je je saMsthA sAthe joDAyA che te badhI ja saMsthAomAM hakArAtmaka valaNa apanAvIne sahune sAthe rAkhIne kAma kare che. temanuM vya itatva ja evuM che ke temanI sAthe kAma karanAra vya itaone paNa AnaMda ane sAthe sAthe ghaNuM zIkhavAnuM maLe che. temanI kAma karavAnI dhagaza, cIvaTa, sUjha, Ayojana - badhuM ja dAda mAgI akSaranAM yAtrI le tevuM che. koI paNa kAryamAM muzkelI Ave to temAMthI saraLatAthI mArga kADhavAnI temane phAvaTa che. A badhI saMsthAomAM paNa aneka muzkelIo temane AvI haze paNa teo badhAnA rAhabara banI rahI satata sAhityika pravRtti kare che. gujarAta sAhitya sabhAnA teo upapramukha che. A saMsthA raNajitarAma suvarNacaMdraka ane dhanajI kAnajI gAMdhI suvarNacaMdraka enAyata karavAnuM kArya kare che ane vyAkhyAno yoje che. gujarAta yunivarsiTInA bhASAsAhityabhavananA adhyakSa ane vinayana phekalTInA DIna tarIke paNa teo rahI cUkayA che. e kAryakALa daramiyAna temaNe ghaNA badhA sAhityanA kAryakramo karyA. mAtra gujarAtI vibhAganA ja nahi, paNa bIjI bhASAonA vibhAgomAM paNa kAryakramo thayA. tenI pAchaLanuM eka rahasya e lAge ke milanasAra svabhAva, zAMta, bilakula gusso nahIM. enA pariNAme bIjA vibhAgomAM paNa supere kArya karI za* yA che. chellAM ghaNAM varSothI huM temanI sAthe kAma karuM chuM, paNa meM temane kadI gusse thatAM joyAM nathI kAca A ja kAraNathI teo dareka vya ita sAthe sarasa rIte kArya karI zake che. sAmI vya itane barAbara samaje ane pachI ja potAno abhiprAya vya* te kare tevI kuneha temanAmAM che. | vidyAvikAsa TrasTanA teo TrasTI che. A TrasTa dvArA sAhityamAM, samAjamAM uttama kAma karanArane 'sArasvata Irava puraskArathI sanmAnavAmAM Ave che. samaya sAthe tAla milAvatA zrI kumArapALa desAI je saMsthA sAthe joDAya che temAM * Do. rasa laIne kArya kare che. A saMsthAmAM paNa temanuM pradAna noMdhanIya che. sad. pro. anaMtarAya ma. rAvaLanI smRtimAM sthapAyela zrI anaMtarAya rAvaLa smAraka samitinA kumArapALa desAI maMtrI che. A samiti dvArA dara varSe sAhityamAM uttama pradAna karanAra sarjakane vivecana evorDa ane zreSTha zikSakane zrI anaMtarAya ma. rAvaLa puraskArathI sanmAnavAmAM Ave che. A TrasTa dvArA cAlatI bIjI aneka sAhityika pravRttiomAM teo sakriya rIte rasa laIne kArya kare che. pro. caMdravadana smAraka samitimAM paNa maMtrI tarIke kArya kare che. sad. pro. caMdravadana mahetAnI smRtimAM A TrasTa sthapAyuM che. gujarAta sAhitya akAdamI dvArA caM. cI. mahetAe lakhelAM badhAM ja nATakanAM pustako pharIthI pragaTa karavAmAM AvyAM che.) caM. cI. mahetAnI smRtimAM nATyakSetre uttama padArpaNa karanAra vyakitane evaoNrDathI sanmAnavAmAM Ave che. kumArapALa desAIe pitAnI smRtimAM zrI jayabhikhu sAhitya TrasTanI sthApanA karI che. tenA teo maMtrI che. A TrasTa aMtargata Arthika sahAya, pustaka saMsAno 129 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzana, vyAkhyAna, nibaMdhaspardhA jevI anekavidha pravRttio hAtha dharAya che. A TrasTa dvArA yojAtAM vyAkhyAno mAtra amadAvAdamAM ja nahi, paNa muMbaI, bhAvanagara jevAM zaheromAM paNa yojAya che. AmAM sahAya mATe garIba. vRddha ke aza ta sarjakane koI arajI karavAnI hotI nathI ke Ane mATe * yAMya AvavAnuM hotuM nathI. e mATe mAtra TrasTane mAhitI ApavAnI hoya che. te pachI e TrasTe dara mahinAnI pahelI tArIkhe emane emanI rakamano ceka ghera maLI jAya tevI goThavaNe karelI che. 2007- 2008 e jayabhikhkhanuM janmazatAbdI varSa hovAthI enAM anekavidha AyojanonI taiyArI cAlI rahI che. jaina dharmanA prasAranuM kArya karatI saMsthA 'insTiTayUTa oNvuM jainaoNlojI" jainadarzanano pracAra karatI AMtararASTrIya saMsthA che. bhAratamAM 1983mAM eno prAraMbha kumArapALa desAInA nivAsasthAnethI thayo. 1983mAM amerikAnA zikAgo zaheramAM varlDa pArlAmenTa oNv rilijiyansa bharAvAnI hatI. enuM bhAratathI janArA vidvAnonuM saMkalana amadAvAdathI karavAmAM AvyuM. iMglenDamAM paNa A saMsthA AvelI che. paryuSaNamAM muMbaImAM kumArapALa desAInAM aneka vyAkhyAno yojAtAM hatAM. zrI kapUrabhAI caMdarayAe temanAM vyAkhyAnonuM Ayojana videzamAM karyuM. temAMthI zrI kumArapALa desAIne ratibhAI caMdarayA tathA nemubhAI caMdarayA sAthe saMparka thayo ane tenA pariNAme bhAratamAM insTiTyUTa oNvuM jainaoNlojI kAryarata thaI. "dhI jainanA benara heThaLa jaina dharmanA tamAma phirakA ane saMpradAyo sAthe maLIne kArya kare tevuM vizvadharma pariSadamAM Ayojana karyuM. videzamAM vasatA jainone dharmadarzana vize jANavAnI jijJAsA ghaNI hatI. jainadarzananuM jJAna bhAratamAM hatuM ane jijJAsA videzamAM rahetA lokomAM hatI. A saMsthA te kAryamAM setu banI rahI. navI peDhIne jaina dharmanA saMskAra maLe te eno hetu hato. nAnA pAyA upara cAlu thayelI A saMsthA samaya jatAM AMtararASTrIya stare kAryarata thaI che. jaina dharmanA badhA phirakA ane saMpradAyanA agraNIo ahIM eka sAthe maLIne kAma kare che. jaina * lerezana oNna necara, hastapratonuM kaeNTalaoNga, jainadarzananA abhyAsa mATe skaoNlarazipa, jaina skaoNlaranI yojanA, jaina sTaDI kaoNrsa, yuvA yAtrI, seminAra, vyAkhyAnazreNI, prakAzanapravRtti, vizvadharma pariSada, dharatIkaMpa vakhate Arthika sahAya - Ama anekavidha pravRttio A saMsthAmAM thaI rahI che. zrI kumArapALa desAIe temanAM mAsI ane mAtAnI smRtimAM anukaMpA TrasTanuM Ayojana karyuM che. teone pasaMda evI mAnavasevAnI pravRtti A TrasTa kare che. 1969mAM amadAvAdamAM komI ramakhANa thayAM te vakhate Apattigrasta lokone tAtkAlika sahAya ApavA amadAvAdamAM sabhA yojI hatI. temAMthI "zrI mahAvIra mAnava kalyANa kendra sthapAyuM. zreSThIvarya zrI zreNikabhAI kastUrabhAI, pri. Ara. ela. saMghavI, zrI zubhakaraNa surANA vagere mitroe sAthe maLIne rAhatakAryo karyAM hatAM. temanI mAtAnI chabI temanA cittamAM kevI maDhAI gaI che. tene Aje paNa teo yAda karIne kahe che, "mAtA pAsethI jIvananA aneka pATho zIkhavA maLyA. 'dharmapurANamAM kahyuM che. ke "mAtA samAna koI moTo guru nathI' te Aje paNa anubhavAya che. mAtAnI vidAyane ghaNo samaya thayo tema chatAM enA guNonA AkAzanI kSitija vadhu ne vadhu vizALa hovAno anubhava thAya che. garIbo pratye hamadardI, kuTuMba mATe lAgaNI. paTelonI vastIvALA mAdalapuramAM rahetA tyAre ghaNAM loko mArI bAnAM zukana laIne bahAra jatAM. pitAnuM avasAna thayuM tyAre hiMmata temaNe ja mane ApelI. temaNe mAtAne mahAna 'guru' kahI che. Ama mAtAnuM smaraNa temanA jIvanamAM Dagale ne pagale jovA maLe che. AmAMthI ja kSitijano vistAra thayo ane deza-videzamAM temane khyAti prApta thaI. paryuSaNamAM AMtararASTrIya pariSadomAM amadAvAdathI mAMDIne yunAiTeDa nezansanA caMpala sudhI teo vyAkhyAno ApavA jAya che. sAmAjika ane sAhityika saMsthAomAM teo sakriyapaNe kAryarata che. game te muzkelImAMthI mArga kADhIne teo kArya kare che. kadAca temane muzkelIono sAmano karavAnI phAvaTa AvI gaI che. 'AikaeNra phAunDezana" nAmanI saMsthA AMkhonA rogo aMge privenzananuM kAma kare che. atyaMta garIba, pachAta ane sevAbhAvI saMsthAo paNa jyAM pahoMcI zakatI nahoya, tevAM nAnAM gAmaDAMomAM A saMsthA kArya kare che. tenA DAyare Tara tarIke prasiddha solisiTara zrI bI. eca. AMTiyA, bhAratanA pUrva inkamaTaeNkSa kamizanara eca. sI. pArakha, muMbaInA aMDavokeTa rasikabhAI dozI, AzApurA mAina kemanA zrI navanItabhAI zAha vagere vaDIlonI sAthe teo kArya karI rahyA che. ajamera-dahANu vagere jagyAe A saMsthAe kArya karyuM che. e AMkhonI tapAsa mAtra nathI karatI, jarUra paDe oNparezana aMge goThavaNa kare che ane cazmAM paNa kaDhAvI Ape che. A saMsthA muMbaIthI kAryarata che. enA AMtararASTrIya DAyare Tara tarIke zrI kumArapALa desAI kAmagIrI saMbhALe che. akSaranA yAtrI saMsA 130 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImad rAjacaMdra sevAkendra dvArA umaMga' nAmanI mUka-badhironI sevA karatI saMsthA che. to hRdayaroganA dardIone sAravAra mATe Arthika madada karatI sulabha hArTa eNnDa heltha kera nAmanI saMsthA paNa che. A uparAMta aneka saMsthAomAM teo TrasTI ane salAhakAranI pharaja bajAve che. anekavidha kSetromAM potAnA zabdathI yazasvI pradAna karanArA DaoN. kumArapALa desAI potAnA vicArone zabda sudhI ja sImita rAkhatA nathI. balke e vicAronuM karmamAM rUpAMtara paNa kare che. akSaranA yAtrI 132 mAMDavImAM yojAyela gujarAtI sAhitya pariSadanA pramukha tarIkenuM vajra tavya saMvedanA, sahRdayatA ane sajjatA vandema devatAM vAcam / / sAhityapriya svajano, gujarAtI sAhitya pariSada jevI sAhityanI bhavyojjvala paraMparA dharAvatI saMsthAnA pramukha thavuM teno AnaMda jarUra hoya, paNa e sAthe vinamratAthI mArA pUrvasUri sArasvata pramukhonI haroLamAM mAruM nAma mUkuM chuM tyAre svAbhAvika rIte ja saMkoca thAya che. mukhyatve huM gujarAtI bhASA sAthenI mArI nisabatanA pariNAma rUpe A padane jouM chuM. A pada sAthe joDAyelA uttaradAyitvathI huM abhinna chuM, paNa Apa sahunI uSmA ane sAtha mArA e uttaradAyitvane adA karavAmAM madadarUpa thaze, evI zraddhA che. huM ahIM chuM e eka vyavasthA che. ApaNe sahu ahIM chIe e pariSada ane eno AtmA che. saMvedanazUnyatA tarapha gati Your science will be valueless, you'll find And learning will be sterile, if inviting Unless you pledge your intellect to fighting Against all enemies of mankind. pariziSTa : 1 [Brecht : Collected Poems, Methuen Edition, p. 450] mAnavajAtanA zatru sAme tamArI buddhino ane zaktino upayoga karo to ja vijJAnanuM mUlya che ane to ja vidyA vAMjhaNI thatI aTakaze. saMvedanA, sahRdayatA ane sajjatA 133 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A kAvya che 20mI sadInI raMgabhUmi para sauthI vadhu prabhAvaka ane lokapriya evA jarmana nATyakAra zreSnanuM. hiTalaranA samarthakoe enAM pustakonI hoLI karI hatI ane brakhta daMpatIne aMdhArI rAtre jarmanI choDIne soviyeta saMgha temaja bhArata thaIne amerikA javuM paDyuM hatuM. mUlyonI kaTokaTI Aje ApaNe sahu sAMskRtika kayekaTInI evI kSaNa para UbhA chIe ke jyAre prajA tarIke ane vyakti tarIkenuM ApaNuM astitva jokhamamAM AvI paDyuM che. ApaNI cAre bAju tamAma kSetromAM nAnI-moTI, haLavI-gaMbhIra evI satata mUMjhavanArI samasyAono anubhava thAya che. A astitvane TakAvI rAkhavA mATe jema bIjAM kSetromAM saphaLa-asaphaLa prayatno thaI rahyA che, tevuM sAhityamAM paNa che. kadAca bAhya dRSTie ema pratIta thAya ke sAhityanI kaTokaTInI asara prajAnA jIvana para nahivat athavA ghaNI ochI che, paraMtu samagra prajAjIvananI kaTokaTInA mULamAM sAhityanI kaTokaTI jovA maLe to kadAca navAI nahIM. prajAnA vyaktitvanuM ghaDatara tenA AMtarasattva para baMdhAya che. prajAnI bhautika samRddhi e enA AMtarasattvano mApadaMDa nathI, paNa prajAjIvanamAM naitika mUlyo keTalAM sacavAyAM che tenA parathI tenuM AMtarika sattva mapAya che. A mUlyomAM satya, nyAya, ahiMsA uparAMta vIratva, niSThA, vRtti ane sahRdayatAno samAveza thAya che. A AMtarika sattvanuM poSaNa-saMvardhana pratyakSa ke parokSa rIte sAhitya ane kalA dvArA thatuM rahe che. A AMtarasattvanAM mukhya be aMgo che : jJAna ane AnaMda. prajAnA saMskArajIvanamAM A be aMgone vikasAvavAmAM sAhitya ane kalAno phALo bahu moTo che. Aje ApaNe sAhityanI kaTokaTInI vAta karIe chIe. A kaTokaTI te mUlyonI kaTokaTI che, sahRdayatA ane sajjatAnI kaTokaTI che. AMtarasattvanI sAmenAM duritono sAmano karavAno che ane e mATe sahue sahiyAro puruSArtha karavAno che. Aja nI samasyA sahRdayatAnI UNapanI samasyA che. sahRdayatAnuM mULa saMvedanA che. mAtra sauMdarya pratyenI sabhAnatAmAMthI saMvedanA AvatI nathI. e mAnavahRdayano guNa che. e guNa keLavavAnI taka AjanI peDhIne maLI nathI e mATe ApaNe zikSaNaprathAne ke vahIvaTI taMtrane javAbadAra gaNI zakIe, paNa ApaNe ApaNI javAbadArImAMthI chaTakI zakIe nahIM, kAraNa ke mAnavatA e sarvajanIna viziSTatA che. saMvedanA mAnavatAmAMthI janme che ane Aje e mANasAInuM sukavaNuM thaI rahyuM hoya tema lAge che. saMhAraka zastronI vibhISikAe mAnavIne muMjhavI nAkhyo che, paraMtu ethIya vizeSa eka navI vibhISikA enI rUci, enAM mUlyo ane enI saMvedanAnA saMdarbhamAM sarjAI rahI che. saMvedanA e sAhityasarjanano 'lAiva vAyara' che. eka samaye sarjakane je samasyAo mUMjhavatI hatI, e Aje kAlagrasta thaI gaI che. govardhanarAma ke hAnAlAla, kAnta ke kalApI, maNilAla nabhubhAI ke priyakAnta maNiyAre anubhavelAM praNayavibhAvanA-viSayaka DhaMDho Aje na hoya to bhale, paraMtu have e praNayanuM ja sthAna vyaktinA jIvanamAM keTaluM? ApaNAM mUlyo drAvaNapAtramAM AvIne kyAM che. ApaNI bhAvanAono krUra saMhAra thayo che. eka svArthamaya, lenadena AdhArita, saMvedanazunyatA pratyenI tIvra gatimAM AMtaramaMthano ane vyApaka saMvedanonI Upaja keTalI ?' eka samaye sarjaka - huM koNa chuM ? jIvana zuM che ? mRtyu zuM che ? sAco neha kone kahevAya? parama AnaMdanI prApti kaI rIte thaI zake ? evA praznonI khoja karato hato ane sAhityamAM enI e AMtarakhojanuM pratibiMba jhilAtuM hatuM. mANasanI vRttie enuM vaicArika mALakhuM dharamULathI badalI nAkhyuM che. mUlyahAsa, bhraSTatA, TUMkA mArgo levAnI vRtti, saMkucita svArtha vagere vakarI rahyAM che. jIvanane badale 'bajAra'nI zodha. zAhamRga AphrikAnA raNamAM ja nathI. ApaNI vacce paNa che. TekanaoNlojInA A samayagALAmAM jIvanamAM badhI bAbatono rokaDiyo pAka utAravAmAM Ave che. rAja kAraNa, arthakAraNa, nokarazAhInA dabANa uparAMta loko eka reTa-resamAM sAmela thayA che ane tene pariNAme ApaNe jIvanamAMthI ghaNuM bhUlI rahyA chIe. gharanA AMgaNAmAM choDa vAvIe chIe, paNa choDamAM AvelI navI kuMpaLano utsava UjavatA nathI. AnaMdanA upahAra rUpe anyane buke ApIe chIe, paraMtu e phUlonI suvAsano anubhava ke enA raMgono AnaMda ApaNe letA nathI. medAna para patharAyelA lIlAchama ghAsanuM maMda maMda hAsya ke pachI samudranI laherono AnaMda ke himAcchAdita zikharonI bhavyatA bhUlI gayA chIe. ene mATe ApaNI pAse na to AMkha rahI che ke na to ene sAMbhaLavA mATenA kAna. A aMdha-badhira avasthAe mAnavInA bhItarane mUka banAvI dIdhuM che. vAstavanI upekSA, vAsanApUrNa kAmecchA ane mAnavIya bhAvanAone vyavasAyIkaraNa, rucinuM nimnastarIkaraNa - A badhAMne saMvedanA, sahadayatA ane sajajatAM nakSanA yAtrI 14 135 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAraNe mAnavI bhItarano AnaMda, samabhAva ane saMvedanA khoI rahyo che. mazIna dvArA mAnavInuM visthApana, mahAnagaranAM simenTa-kaoNnkrITanAM jaMgalonuM nirmANa ane pragatinA nAma heThaLa khelAtI sattAnI rAjanIti ane vyavasthA ke lokataMtrane nAme thatI johukamI - A badhI bAbatono vicAra karavo joIe. Aje globalAijhezanane kAraNe mANasa jANatAM ke ajANatAM 'bajAra' banI gayo che. bajAra ane mAlanuM kendra dRDha banyuM che ane teno cheDo artha upara che. bIjuM saghaLuM gaNAtigauNa banI rahyuM che. dareka deza ane teno mANasa jIvana nahIM, bajAra zodhe che. raoNboTanI jema te enA jIvananI sisTama bajAranA saMdarbhamAM goThavI rahyo che. mANasanA saMdarbho sAthe sAhityanI gati paNa badalAya. sAhitya mANasane pratIta karAvavAnuM che ke te pote 'vastu' athavA 'bajAra' nathI, paNa caitanyathI, bhAvasaMvedanathI bharI bharI prANazakti che. sAhityakAre saMvedanAsabhara manuSyanI chabI upasAvavAnI che. saMvedanAsabhara jIvana zuM che, tene pratyakSa kema karI ApavuM te mathAmaNa ApaNA samayamAM sauthI moTI bAbata banI che. vAdha AvyA ne gayA, Avaze na ja za; paNa avazeSamAM mANasa na rahyo to saghaLuM gayuM samajavAnuM. Aje vAdo ane vAdonA puraskartAonAM valaNa narama paDyAM che, zamyAM che, badalAyAM che, vizva sAMkaDuM banyuM che ane bhASAo najIka AvI che. mAhitIvisphoTa thayo che. samUha-mAdhyamone kAraNe vizvavyApI ghaTanAo sAthe sadya paricita thavAnuM banyuM paNa AnI sAme sarjana evI phALa bharI zakyuM che. ke kema te prazna che. samUhamAdhyamono prabhAva samUhamAdhyamonI gati viparIta nIvaDI che. mAnavajAta mATe kevuM adbhuta parivartana ANaze evI AzA sAthe AveluM calacitra bahudhA sthULatA ane raMja katAmAM sarI gayuM. reDiyonuM mAdhyama have upekSita banyuM che ane Telivijhane dIvAnakhaMDamAM pravezIne eka evA AtaMkavAdane janma Apyo che ke jene pariNAme mAnavajIvananI keTalIya madhura, sUma, saMvAdI, udAra ane sauMdaryamaMDita bhAvanAo rasAtaLa jaI rahI che. dostoyevaskIe kahyuM hatuM ke kevaLa 'sauMdarya" ja duniyAne bacAvI zakaze. A sauMdarya eTale pUrNatAnI zodhamAM nIkaLelo sakriya manuSya. e sauMdarya eTale jIvananAM sukhamAM ane du:khamAM, saMvAda ane visaMvAdamAM, kaTu ane madhura bhAvomAM vaseluM sauMdarya. Aje e sauMdaryanuM vyApArIkaraNa thaI gayuM che. samUhamAdhyamoe sAhitya para AkramaNa karyuM ema kahevuM te ardhasatya che. banyuM evuM ke reDiyo, calacitra ane Telivijhana jevAM samUhamAdhyamo sAhityane vaza thavAne badale sAhitya samUhamAdhyamone vaza thaI rahyuM che. samUhamAdhyamomAM bhASAzuddhithI mAMDIne enA viSayo ane enI prastuti sudhInA aneka prazno ubhA thayA che. Ane pariNAme e mAdhyamonA stara aMge savAla jAge che. ApaNe ghaNI bAbato mATe pazcimane javAbadAra TheravIe chIe, enI TekanaoNlojIne kAraNabhUta mAnIe chIe; paraMtu hakIkata e che ke TekanaoNlojI jarUra pazcimamAMthI Ave che paNa ene dizA-darzana ApavAnuM kAma ApaNuM hoya che ane emAM ApaNe niSphaLa gayA chIe. mahArASTra ane baMgALamAM mAdhyamonuM dhoraNa pramANamAM UMcuM rahyuM; tenuM kAraNa samUhamAdhyamo para sAhityakArono prabhAva joI zakAya. dRzyazrAvya mAdhyamathI pustako lakhAvAnAM baMdha thavAnAM nathI. samUha-mAdhyamathI sAhityanuM dhoraNa nIcuM AvatuM nathI. sAmAnya ghaTanAnI sanasanATIpUrNa dIrdha rajUAta karatA samAcAro, upabhoktAvAdane bahekAvatAM vijJApano ane phormyulAbaddha dhArAvAhikonI bharamAramAM sAhityika kRti bhAgye ja jovA maLe che, TelivijhanathI sAhityika rucinA saMvardhananI vAta to dUra rahI, have to ziSTa rucine paNa AghAta thavA lAgyo che. raMja katA evI lIlA che ke jenI pAchaLa mAdhyama gheluM bane to badhI ja maryAdA neve mUkI de. darzakanI buddhi ane ruci vizenA enA khyAlo ciMtApreraka che. dareka mAdhyamano eka samayagALo hoya che. AraMbhamAM e coMkAvI de evuM AkarSaNa jagAve che ane samaya jatAM moLuM paDe che, ethI ja A samUhamAdhyamanI teja raphtAra vacce atyArasudhI sAhitya potAnI mudrA jALavI zakyuM che. kAraNa ke enI pAse mAnavaaMtaHstalane sparzavAnI zakti ane kauvata che. pariNAme AjanA gujarAtanA sAhityakAra sAme samUhamAdhyama paDakAra nathI. paraMtu ene mATe potAnI AMtarazaktinI vApha-stare samucita ane viziSTa abhivyakti e paDakAra che. mAdhyamonI gati amuka AvaradAvALI ane jaladI lAbha aMke karI levAnA mijAjavALI hoya che. sAhitya e eka evuM mAdhyama che ke jenI nema ane niyata nizcita rahI che ane e che manuSyatvanuM nirUpaNa ane enuM unnayana. AjanA sAhityakAre enA anulakSamAM ja sarjananA ghaTATopane vistAravAno che. tatkALa AnaMda ane lAbha karAve tevI vastu mAdhyamane joIe, jyAre sAhitya e dIrdhakALa sudhI mAnavane mUlyo ane AnaMdano anubhava karAvanAra che. saMvedanA, sahadayatA ane sajajatA 133 akSaranA yAtrI 16 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnavaAtmAno avAja samUhamAdhyamano prabhAva game teTalo hoya, agAu nirdezyuM tema, sAhityasarjana to cAlu ja rahevAnuM. sAhityamAM nihita che mAnavaAtmAno avAja. A sUranI phAvaTa samUhamAdhyamone nathI, tethI sAhityano e avAja samUhamAdhyamamAM kAM to gUMgaLAya che athavA to kacaDI nakhAya che. paraMtu mAnava-AtmAno avAja sAhityamAM kevo saMbhaLAya che te sAhityano e avAja uttara AphrikAnA senegala dezanA kavi sembarna osamanemAMthI pAmI zakAya. 'Fingers' nAmanA kAvyamAM saMgemaramaramAM suMdara AkRti sarjatI sthapatinI AMgaLIo ke pachI jamInane haLathI kheDacA bAda khADo khodI vAvaNI karatA kheDUtanI AMgaLIonI vAta karatAM. e evI AMgaLIo prati paNa lakSa dore che ke je jIvanano nAza kare che. kavi kahe che, The finger of a soldier Across the rivers and languages Of Europe and Asia Of China and Africa, Of India and the Oceans Let us join our fingers to take away All the power of their finger Which keeps humanity in mourning. [Sambene Ousmane, 'Fingers' quoted in Lotus Awards 1971, Published by the Permanent Bureau of Afro-Asian Writers] lokaAMdolanomAMthI jAgato nirbhIka ane svataMtra avAja bIjA koI paNa mAdhyama karatAM sAhitya spaSTa rIte ApI zake che, tethI ja mAdhyamonI prabhAvaka pracAranI duniyAne sAhityika kRti ajaMpo ApI jAya che. prajAno aMtarAtmA sAhityamAM vyakta thato hovAthI mAtra saramukhatyAro ja nahIM, paNa sattAlobhIone paNa mUMjhave tevA savAla sAhitya karatuM AvyuM che. The spirit of resistance sAhitya dvArA ja vyakta thAya. vartamAna samayamAM huM mAtra adhyApaka, phakta DaoNkTara ke pachI vijJAnI ke arthazAstrI chuM ema kahyAthI kAma sa2vAnuM nathI. vartamAna vaizvika saMdarbhamAM vyakti pote kyAM UbhI che tenI eNe khoja karavAnI che. asamAnatA para AdhArita akSaranA pAtrI. 138 samAjamAM e kyAM Ubho che ? anyAya, AtaMka ane AkrmaNanAM vighAtaka paribaLo rASTrajIvanathI AraMbhIne cheka vyaktigata jIvana para prabhAvaka che te sthitimAM e svayaM zuM anubhave che ? e aMge pote zuM vidhAyaka kArya kare che ? potAnI saMvedanazIlatA ane mAnavatAne ane potAnA nijAnaMdane avarodhatAM paribaLo sAme e kaI rIte mathAmaNa karI rahyo che ? vANIsvAtaMtra ane mAnava-adhikAro para chAzavAre thatA AghAto sAme enI potAnI kriyA-pratikriyA kevI che ? - A badhAMno vicAra karavo joIe. phAsIvAdI paribaLo prajAsamUhane koI eka yA bIjA bahAnA heThaLa kevI rIte aLago kare che, tenI vAta karatAM mArTina nImolera (Martin Niemoeller) To the Faculty' kAvyamAM kahe che : In Germany they first came for the communist And I did not speak up because I wasn't a communist Then they came for the jew and And I didn't speak up because I wasn't a Jew Then they came for the trade unionists And I didn't speak up because I wasn't a trade unionist Then they came for the catholics And I didn't speak up because I was a protestant Then they came for me - and by that time no one was left to speak up. sahRdayatA ane mUlyahrAsa sahRdayatA e pratyeka sarjakane preranAro ane poSanAro mahattvano guNa che. A sadayatA jeTalA moTA phalaka para ApaNA sarjakomAM pravartatI hoya enA pramANamAM ApaNA sAhityane uccAvacca koTimAM goThavI zakAya. AnuM dRSTAMta gaI peDhInA ApaNA kavio ane navalakathAkAromAMthI maLI zake tema che. eka samaya evo hato ke jyAre ramaNalAla desAI jevA navalakathAkAra potAnI navalakathAMnA pAtro samakAlIna samAjamAMthI letA hatA ane tene vAstavika bhUmikA upara Adarzano opa ApIne rajU karatA hatA. pacAsanA dAyakAmAM yugamUrti vArtAkAra ramaNalAla desAI eka kaoNlejamAM saMvedanA, sahRdayatA ane sajjatA 139 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna ApavA gayA. tAjuM ja svarAjya maLyuM hatuM. kALAbajAra, bhraSTAcAra, sattA mATenI hoMsAtoMsI - A badhuM jotAM svarAja vizeno emano bhrama bhAMgI gayo hato ane teo nirAza thaI gayA hatA. emaNe kaoNlejanA yuvAno samakSa potAnI vedanA vyakta karatAM kahyuM ke huM jhoLI laIne Avyo chuM. mane pAtro Apo. cAre bAju najara karatAM mane e pAtro maLatAM nathI. Aje pacAsa varSa pachI raghuvIra caudharI jevA navalakathAkAra ramaNalAla desAInI jema potAnA jamAnAnI ghaTanAo ane vyaktione navalakathAmAM guMthe che temane paNa AjanI peDhImAMthI temanA uccAzayo siddha karI Ape tevAM pAtronI zodhano prazna rahyo haze ja . sahRdayatA ane mUlyahAsane kAryakAraNa sabaMdha che. Ajano sarjaka ke Ajano zikSaka - e badhA mUlyahAsanA boja heThaLa jIve che ane tethI udAratA, niHsvArthatA ke samarpaNabhAva keLavAto nathI. dareka vyakti svatvanA saMkucita vartuLamAM jANe ke keda thaI gayo che. mAnavajAta sarvanAzanA othAra heThaLa jIvI rahI che. sittereka varSa pUrve TI. esa. eliyaTe ema kahyuM hatuM ke, navalakathA mRtyu pAme che. e pachI eDamanDa vilsane kavitA vize evI ja ghoSaNA karI. hakIkatamAM sAhityanA vikAsamAM bharatI-oTa Ave che. tenA keTalAka pradezo ke prakAro sUkA ke lIlA dekhAya, paNa koI ne koI rIte prajAjIvanamAM sAhityajharaNuM vahetuM rahIne amIsiMcana karatuM rahyuM che, paraMtu Aje to sAhityanI AvaradA aMge ja saMzaya pragaTa thAya evI sthiti che. eka samaye koI sAhityaprakAra nAmazeSa thaI ja ze evo bhaya hato, have enAthIya vadhAre moTo bhaya e che ke sAhitya svayaM potAnuM astitva TakAvavA mATe keTaluM gajuM kADhI zakaze. manuSyajAti sthitaprajJayoganA badale asthiratAyoganI sAdhanA kare che . Aje mAnavI bhautikatA ane bAhya prAptinI pAchaLa AMdhaLI doTa mUkI rahyo che. enuM samagra cetIvizva A badhAnI pAchaLa doDI rahyuM che. vaLI enI A doDamAM judAM judAM vaLAMko ane parivartano Ave che. e satata gati badale che ane mANasanuM mana paNa ema anekazaH badalAtuM jAya che. evAmAM dhAro ke koIne koI vArtA lakhavAnI preraNA thAya, cittamAM e AkAra dhAraNa kare, eno ghATa ane pAtra manamAM nakkI thAya ane tyAM to e jUnI thaI jAya. enA saMdarbha aprastuta banI jAya ! sarjakane potAne emAM jUnApaNuM lAge ! TI. esa. eliyaTanI sAme 20mI sadInA AraMbhe sAhityane pracalita-dUSita khyAlothI mukta karI vaijJAnika yugamAM tenI agatya siddha karI ApavAno prazna hato. teNe vijJAnanI jema kaLA paNa 'varkazaoNpamAM ja , satata mathAmaNa pachI AkAra dhAraNa kare che te darzAvI ene binaaMgatatAnI buniyAda upara saMsiddha karavA para anivAryapaNe bhAra mUkyo. ApaNI 21mI sadImAM kaLAnA astitvano prazna che . vIjANuyaMtro, mAhitIvisphoTa ane te kAraNe prApta thayelI suvidhAo sAme likhita zabdo vize ciMtA thAya tevI sthiti UbhI thaI che. ApaNe ApaNI sadImAM sAhityanI upakAra katA siddha karI ApavAnI rahe che. kevI rIte, kevA mArge ke kevA prayatna, te ApaNA saunI carcAno viSaya banavuM joIe. AjanA samayano paDakAra pustakameLAmAM thatAM pustakonAM vecANamAM bALasAhitya, adhyAtma ane vAnagInuM sAhitya ja agra sthAna bhogave che. tethI saMkhyAtIta prakAzanomAM UchaLI Ave tevI sAhityika kRtionuM pramANa keTaluM ? koI eka dAyakAnA sAhityano abhyAsa karavo hoya to 'uttama'nI vAta bAjue mUko. sArI kahI zakAya tevI kRtionI saMkhyA keTalI ? Aje sAhityakSetre sthira ane navodita ghaNA sarjako kArya kare che, paraMtu chavAI jAya evI unnata pratibhAo ati virala thavA mAMDI che. gujarAtI sAhityakSetre navI pratibhA ane navIna viSayavastuno duSkALa pravarte che evI phariyAda koI kare to temAM tathya nathI evuM bhAgye ja kahI zakIzuM. Aje racAtA thokabaMdha sAhityamAMthI kharA arthamAM upayogI evuM sAhitya keTaluM che te vicAravuM joIe. Alkasa hakasalI , jene 'aziSTa sAhitya' kahe che tevuM sAhitya vadhu phelAtuM jAya che. mAtra naphAnI dRSTie pustako mATe 'bajAra' banAvavAmAM Ave che. eka samaye sAhityAkAMza para kevA kevA mahAna sarjako chavAyelA hatA ! ravIndranAtha TAgora, premacaMda, ikabAla, gAlibanA jevA. gujarAtamAMye narmada, govardhanarAma, kanaiyAlAla munazI, hAnAlAla, umAzaMkara jozI jevA sarjako hatA. Aje sAhityanI evI sthiti che ema kahI zakIzuM? vicArazIlo mATe, sarjaka mATe, sAhityasaMsthAnA dhurINo mATe, globalAijhezanano Ajano samaya eya eka moTo paDakAra che. bhAvakasaMdarbhe paNa je rucisaMpanna bhAvako che tene TakAvavAnA che, to navA paNa UbhA karavAnA che. saMvedanA, sahRdayatA ane sajajatA makAranA yAtrI 10. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rucine pariSkRta karatuM sAhityasarjana AjanI yuvA peDhIne zuM vAMcavuM game che, kevA prakAranuM sAhitya game che teno vicAra paNa thavo ghaTe. e eka moTA ne cetanAthI bharyAbharyA varganI avagaNanA thaI zake tema nathI. tenI rucine saMpanna kare tevA sAhityanI mahattA te samaje tevI vAcanAdinI zibiro, pratyakSa vArtAlApo, goSThIo muktapaNe thAya tevI sthiti paNa UbhI karavI paDaze. samAjane anukULa Ave ane sAthe sAthe tenI rucine pariSkRta kare tevA sarjananI UNapa dUra karavA paNa sAhityika saMsthAoe vicAravuM paDaze. cokksa prakAranAM dhoraNathI lakhanAra, saMzodhana karanAra, sAhityamAM viziSTa chApa aMkita karI zake tevAo mATe lakhavAne anukULa vAtAvaraNa pUruM pADavA 'rAiTarsa haTano khyAla paNa sAkAra karavo joIe. marAThI raMgamaMcamAM prayogadharmI raMgamaMca ane mukhya pravAha vacce vivAda ke virodha nathI. marAThI ke baMgALI sAhityakAro pAse bhinna samAjano je anubhava che tevo anubhava gujarAtI sarjakomAM bahudhA jovA maLato nathI. ApaNe laghurUpomAM vadhu rAcIe chIe. gIta-gajhalathI AgaLa vadhatA nathI. lAMbI nereTiva poeTrI ghaNI ochI maLe che. moTA phalaka para kalpanAno AviSkAra jovA maLato nathI. marAThI nATaka mahArASTrano jIvaMta sAMskRtika srota banyuM che. jyAre gujarAtInuM paheluM nATaka marAThInA anuvAdathI zarU thayuM hatuM ane e pachI aMgrejI nATakonA anuvAdanuM pUra AvyuM. 'harizcaMdra' paNa maulika nATaka nathI. AthI amadAvAdanA bhadra vistAramAM pahelI nATakamaMDaLI nATaka gujarAtImAM karatI ane gIta marAThImAM gavAtAM hatAM ! raMgabhUmi para bhajavAya evAM ane temAMya navAM maulika nATako sthiti sudharI hovA chatAM pramANamAM ochAM maLe che. Ane kAraNe marAThI ke baMgALI raMgabhUminI che tevI vyApaka asara gujarAtI raMgabhUminI nathI. AnuM eka kAraNa e che ke marAThI nATaka enA ugamathI ja maulikatA ane nUtanatA dharAvatuM hatuM. marAThInA Adya nATakakAromAM viSNudAsa bhAve, aNNAsAheba kirloskara, goviMda ballALa devala, rAma gaNeza gaDakarI vagereno phALo viziSTa hato. sAmAnya rIte sarjana paheluM hoya ane pachI vivecana Ave. Adhunika samayamAM pAzcAtyavAdo vize gujarAtImAM vivecana pahelAM lakhAyuM ane pachI enA siddhAMtone caritArtha karavA kavitA, TUMkI vArtA lakhAtI gaI. eka arthamAM kahIe to avaLA gaNeza beThA ! vivecanamAM paNa sarjananI jema umaLakAjanaka sthiti sarjAvAnI bAkI che. hA, keTalAka sphuliMgo jarUra che, paNa vyApI rahe tevuM teja kyAM che ? akSaranA yAtrI. 142 sAhityika saMvedanA satata parivartita thaI rahI che, tyAre prayoganuM mahattva pragaTa karavAnuM kAma vivecakanuM che. abhivyaktimAM paNa badalAva Avyo che. rAjakAraNa ane naphAkSitAnA bhAra heThaLa dabAyeluM zikSaNa, vilupta thatI kuTuMbaparaMparAne kAraNe khoravAyeluM samAjajIvana, satata vadhatAM jatAM Arthika dabANo temaja sthAnaparivartanane kAraNe ghaNuM badhuM badalAI rahyuM che. pariveza ane prakRtino cheda UDatAM navA prazno paNa UbhA thayA che. vivecake A navIna saMdarbhomAM, navI saMbhAvanAo sAthe kAma pADavAnuM che. prAcIna ane paricita sAhitya sAthe tulanAtmaka pRthakkaraNa karIne tenuM mahattva pratipAdita karavAnuM che. vivecaka vAcakanI mAnasika kSitijano vistAra karavAnuM, enI saha-anubhUti khIlavavAnuM, parivartanamAMthI sthAyI tattvone zodhavAnuM ane vanane sahiSNu banIne akhilAIthI jovAnuM sAmarthya Ape che. eka pariprekSya mATe, mUlyabodha ane saMskRtinI khoja mATe, A samayagALAmAM vadhatI jatI barbaratA sAme eka sAmAjika cetanA jagAvavA kAje, naitika tANAvANA mATe ane bhASA nAmanA rahasyanA sanmAna mATe vivecakanuM hovuM mahattvanuM che. Aje saMzodhananI anukULatA vadhI che. saMzodhananAM sAdhano paNa upalabdha thayAM che, paNa saMzodhananI kakSA ciMtApreraka che. saMzodhana nimitte lakhAtA mahAnibaMdho, laghuzodhanibaMdho ane saMzodhanapatronI kakSA cakAsavI joIe ane temAM khaMta, cIvaTa tathA abhyAsazIlatAnuM umeraNa kaI rIte thAya teno vicAra karavo joIe. dalita sAhitya atyAre lagabhaga sthira thaI dhyAna kheMce che, paNa AdivAsI sAhitya hajI upekSita che. lokasAhitya pratye abhyAsIo vaLyA che e zubhacihna che, paraMtu lupta thatA lokasAhityane sAcavavA aMge koI saghana prayAsa thato nathI. lokasAhitya ane lokasaMskRti pratye maukhika sahAnubhUti rAkhavAmAM Ave che, paNa emAM manoraMjana mATenAM sAMskRtika Ayojano ja bahudhA thAya che. thoDA kalAkAro videza jAya ke thoDAM Ayojana thAya, ethI A kalA jIvI jaze ema kahI zakAya nahi. hakIkatamAM to A kalA e lokonA jIvanano hisso banavI joIe. bALasAhitya mATe carcA thAya che, paNa tenuM pariNAma zuM ? Aje jagata badalAyuM che, bALasRSTi badalAI che. bALamAnasa badalAyuM che. A navuM paryAvaraNa dharAvatuM bALasAhitya ApaNe tyAM keTaluM ? bALamAnasano sarvasAmAnya buddhi saMvedanA, sahRdayatA ane sajjatA 143 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ labdhiAMka agAunI peDhInAM bALako karatAM ghaNo vadhyo che e saMdarbhe tene tuSTa kare, toSe tevuM bALasAhitya racAya te AjanI tAtI jarUriyAta che. ghaNI dizAo e taraphanI kholavAnI rahe che. bhASAnuM satata saMmArjana ApaNo zabdakoza ghaNo daridra che. ApaNI pUrvenI peDhIo je zabdo prayojatI hatI, teno vizALa bhaMDAra ApaNe gumAvyo che. navA zabdo sarjavAne badale aMgrejI zabdothI kAma calAvIe chIe, pariNAme paribhASAno moTo savAla Ubho thayo che. bhASAno sArthaka upayoga karavAne badale eno amuka prayojana mATe upayoga thAya che. vaLI bhASAmAM satata saMmArjananuM je kArya thavuM joIe, te thatuM nathI. phissA ke lapaTA zabdone dUra karavAmAM AvatA nathI. arthavistAra sAdhI cUkelA athavA to navI cetanAne prakaTa karatA navA zabdone Ameja karavAnA rahe che. bhASAne lagato prazna eka bAjue mUkIne huM Apa sahune apIla karuM chuM ke gujarAtI bhASAnI samRddhi vadhe arthAt gujarAtI zabdakoza vadhu ne vadhu samRddha thAya, tevuM Apa sahu karI zako tema cho. 'sArtha joDaNIkoza 'mAM che, tenAthI ghaNA vadhAre zabdo ApaNI prajAnA jIvanamAM rojabarojanA vyavahAramAM vaparAtA rahe che, jeno ApaNane bhAgye ja khyAla che. cheka umaragAmathI gAMdhIdhAma sudhInA gujarAtanA pradezamAM kevI prasannatA arpe tevI bhAtIgaLa bhASA bolAya che ! A pradezonI bhASA ane bolIonA saMkhyAbaMdha zabdo ApaNA kozamAM umeravAnI jarUra che. Apa sahune sAhitya pariSadanuM ijana che ke dareka pradezamAMthI 'sArtha joDaNIkoza'mAM hoya nahIM tevA ochAmAM ochA pacAsa zabdo pariSadanA kAryAlayamAM mokalI Ape. e zabdo pariSadanA mukhapatramAM chapAya tevI vyavasthA karI zakAze. ApaNA grAmajIvanane sparzatI navalakathA, navalikA ane kavitAo racAya che . temAMthI paNa koI abhyAsI ke vidyArthI AvA zabdo pasaMda karIne mokalI zake che. DAyasporA sAhityano cahero sAme Avyo che ane sAhityakAra te vaDe kazuMka nUtana aMke karI levAno prayAsa kare che. hamaNAM hamaNAM paradezamAM vasatA gujarAtIono gujarAtI bhASA, sAhitya ane saMskRti mATeno prema vadhu utkaTa rUpe pragaTa thato rahyo che te AnaMdanI vAta che. ApaNe icchIe ke paradezamAM vasatAM gujarAtI kuTuMbo potAnI rIte gujarAtI bhASAne sajIva rAkhe ane navI peDhIne A bhASAne 'guz2agliza'nI rIte nahIM, paNa zuddha svarUpamAM upayoga karavAnI tAlIma Ape. akSaranA yAtrI 144 73 gujarAtI sAhitye have TeknaoNlojInA yugamAM pravezavuM paDaze. Adhunika zodhakhoLono lAbha laIne durlabha hastaprato ke jUnAM sAmayiko kAlagrasta thAya te pahelAM bacAvI levAM joIe. gujarAtI kAvyasaMgraha sAthe enI sIDI paNa maLavI joIe. sarjakonA avAja ane emanA kAryane dRzya-zrAvya mAdhyamamAM jALavavA mATe hajI ghaNuM karavAnuM bAkI che. jUnA mUlyavAna graMthone sIDImAM utArIne jALavI rAkhavA joIe. vebasAiTa ane inTaraneTa dvArA adyatana sAhityika sAmagrI ane pravRttithI vAcaka vAkepha rahI zake. kaoNnpharansa dvArA amerikAmAM vasato kavi laMDana ane amadAvAdamAM potAnI kAvyaracanA saMbhaLAvIne enI vivecanA tatkALa meLavI zake. TeknaoNlaoNjInA saMdarbhamAM madhyakAlIna gujarAtI sAhityanI videzasthita hastapratonuM DijiTalAijhezana paNa jovuM joIe. laMDanamAM AvelI briTiza lAibrerImAMthI madhyakAlIna gujarAtInI mUlyavAna hastaprato prApta thaI che. 'vasaMtavilAsa'nI sauthI jUnI prata Aje ApaNI pAse nathI. dezamAM AvelA jJAnabhaMDAronuM sUcIkaraNa thAya che. e ja rIte atyAre iMglaeNnDamAM bhaMDAronuM kAma cAle che. videza gayelI ApaNI sAMskRtika virAsata meLavavAno A eka prayAsa che. anya bhAratIya bhASAomAMthI gujarAtI sAhitye ghaNuM meLavyuM che. paNa gujarAtI sAhityamAMthI keTalI kRtio anya bhAratIya bhASAomAM anuvAdita thaI haze ? vartamAna samayamAM bhAratIya bhASAomAMthI ane videzI sAhityamAMthI keTalAya anuvAda thAya che. A anuvAdanI pravRtti aMge gaMbhIratApUrvaka vicAravuM joIe. anuvAdanuM mahattva ochuM AMkavAnI jarUra nathI. gujarAta para ravIndranAtha TAgora ane zaradabAbuno keTalo moTo prabhAva che ! e ja rIte mIra, gAliba ane bIjA urdU kavioe gujarAtane keTaluM badhuM ApyuM che ! gyuithe, taoNstaoNya, cekhAva, dostoyevaskI, maoNliyara, sArva, kAmu, brekhta ane baeNkeTano bhAratIya sAhitya para keTalo badho prabhAva che ? koI eka bhASA para nahIM, bhAratanI ghaNI bhASAo para teono prabhAva jovA maLe che. kaoNlarija, ArnolDa, eliyaTa ane AI. e. ricArDjha jevA vivecakoe ghaNuM ApyuM che. AthI anuvAdanuM ghaNuM mahattva rahevAnuM ja che. anya bhAratIya bhASAnA sAhityamAMthI gujarAtI bhASAmAM anuvAda thatA rahyA che, tenAthI ekaMdare lAbha ja thayo che. gujarAtI sAhitya vizvasAhityanA saMparkamAM kadAca bIjI bhASAo karatAM kadAca vadhAre nikaTa rIte AvI zakyuM, tenuM eka kAraNa kadAca A anuvAdapravRtti gaNAya. vaLI ApaNe anuvAda karyA, paNa anukaraNa karyuM saMvedanA, sahRdayatA ane sajjatA 145 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nathI, vaLI koI rAjakIya vicArazreNIno pracAra karanAra vAdanI paNa gujarAtanA sAhityakAre bhAgye ja kaMThI bAMdhI che. kyAreka sarjaka duniyA badalavAno abhiniveza laIne nIkaLe che. enuM kAma badalavAnuM nahIM paNa samajAvavAnuM che, AthI amuka pakSa para jhoka mUkIne cAlato sarjaka pracAraka banI jAya che. sAhityanI mukhya nisabata zuM hovuM joIe tenA karatAM zuM che tenI sAthe che. AthI sAhitya e krAMtisarjaka hotuM nathI, paraMtu krAMtipreraka hoya che. e mAnavacittane parivartita kare che. je citta samaya jatAM krAMtinuM sarjana kare che. gujarAtI sAhityamAM gAMdhIvicAra vize kavitA ke navalakathA sarjanAra ApaNa lekhaka paNa 'gAMdhIvAdI'nI chApa dhAraNa karyA vinA sarjana kare che. ramaNalAla vasaMtalAla desAI ke umAzaMkara jozI AnAM be moTuM udAharaNo gaNAya. vaLI jemaNe jIvanamAM gAMdhIvicAra apanAvyo emaNe paNa sAhityamAM gAMdhIvAdano pracAra karavAnuM rAkhyuM nathI. kAkA kAlelakara, kizoralAla mazarUvALA ane svAmI AnaMda tenAM sArAM udAharaNo che. samAjanI sAhityAbhimukhatA Ajano sauthI moTo prazna e che ke AjanuM sAhitya, sAhityakAro ane sAhityika saMsthAo vartamAna samAjane sAhityAbhimukha kaI rIte karI zake ? vizvamAM zikSaNanuM pramANa vRddhi pAme che. AjanA yugamAM sarvAdhika mAnavasaMkhyA zikSita hovA chatAM AvanArI peDhInI sAhitya-abhimukhatA sAme praznArtha khaDo thayo che. Izvarane mATe ema kahevAya che ke - sa jIyAvakI na ramate - te ekalo ramato nathI, ema bhAvaka vagaranA sarjakano AnaMda paNa phikya hoya che. sarjaka sarjana veLAe bhAvakane dRSTi samakSa rAkhe nahIM, te samajI zakAya, paNa ApaNA bhAratIya kAvyazAstrIo ane 'kalA khAtara kalA'nA siddhAMtanI vAta karatA pAzcAtya sAhitya- mImAMsako paNa svIkAre che ke AsvAda vagara sarjanano zrama mithyA che eTale sAhityakAre prajAnA racitaMtrane ghaDe tevuM sAhitya racavuM paDe. Aje paristhiti evI che ke gujarAtamAM hoTalamAM pa00 rUpiyA kharcanAra pacAsa rUpiyAnuM pustaka kharIdaze nahIM. zikSaNanA kSetramAM A ja rIte pAThyapustaka karatAM traNa gaNI kiMmatanI gAiDo kharIdavAnuM vidyArthIonuM valaNa jovA maLe che. A prakAranI nimna ruci pratye tiraskAra keLavavo joIe. tene mATe nAnI paNa sughaDa vArtArasa dharAvatI racanAo prajAmAM prasaratI karavI joIe. 1930nA dAyakAmAM gUjarAta vidyApIThe, dakSiNAmUrti saMsthAe tathA bIjI keTalIka saMsthAoe AvuM kArya karyuM. kamANI karavAne badale enI pAchaLa zuddha sAttvika sAhitya pIrasavAnI bhAvanA rAkhI. chellA be dAyakAthI zrI mahendrabhAI meghANI A kAma karI rahyA che. temanI zAMta-mUka sAhityasevAne jeTalI biradAvIe eTalI ochI che. icchA to evI che ke gujarAtanA ra5 jillAomAM ekaeka mahendra meghANI sAttvika surucipUrNa ane rasadAyaka sAhityanA phelAvA mATe puruSArtha kare ane e mATe ApaNI saMsthAo jarUrI prabaMdha kare. gujarAtI sAhityamAM gIta ane gajhalano prabhAva Aje vizeSa rUpe jovAya che. A gIta ane gajhalano upayoga ApaNI vAtane loko sudhI pahoMcADavA mATe karavo joIe. badhA kavio gAyaka hotA nathI ane badhA gAyaka kavi hotA nathI, paraMtu sugama saMgItanA kalAkArono lAbha laIne kavionI kavitAne vyApaka janasamUha sudhI pahoMcADavI joIe ane e ja rIte vArtAonuM paThana nAnAM-nAnAM kendromAM thatuM rahe to navI vArtAnI khUbIo lokonA dhyAnamAM AvatI raheze. mAro anubhava evo che ke je kRti lokone pasaMda paDe che te kharIdavAmAM pachI sAhityarasika vargane saMkoca thato nathI. samAjanI rUci keLavavI joIe e mATe UMcA baLanuM sAhitya lakhAya ane samajAya te jarUrI che. evo bhAvaka varga taiyAra thAya ke jene ucca koTinA sAhityanI abhiruci jAge. gujarAtI sAhitya pariSadanuM kArya sarjakone protsAhana ApavAnuM che. mULa sarjananuM baLa hovuM joIe. enuM poSaNa karavAnuM ane sahAya karavAnuM kAma pariSada ane enA jevI anya saMsthAonuM che. AthI sauthI mahattvanI bAbata to sarjakazakti che. AvI sarja kaunmeSa meLavavA mATe cheka chevADAnI vyakti sudhI bhASA ane sAhityane pahoMcADavAM paDaze. | sarjake enI samarpaNazIlatAthI A kArya karavAnuM che. Aje rASTra ane samAja mAM saMvedanazIlatA satata ghasAtI jAya che. prajAno moTA bhAgano varga rIDhA rAja kAraNInI khuzAmatamAM ane vyaktigata svArtha sAdhavAmAM DUbelo che . sAhityakAra paNa emAMthI kaI rIte bAkAta rahI zake ? eka jamAnAmAM sAhitya mATe phanAgIrI nahIM, to ochAmAM ochuM svArthano tyAga karavAnI vRtti ane tene mATe sahana karavAnI vRtti hatI te ya have ochI thaI che. vyaktine be rIte sajajatA prApta thAya. eka zikSaka dvArA ane bIjuM potAnA puruSArthathI. mAtra padavI meLavavAthI sajjatA keLavAtI nathI, paraMtu je mArga apanAvyo hoya te mArge dUra dUra javAnI dRSTi, lakSya ane nema hovA joIe. dhyeya vagara sajjatA keLavAtI nathI ane e lakSane pahoMcavA mATe TUMkA mArga tyajIne lAMbA paNa samagra darzana karAvanAra mArgane apanAvavA joIe. ApaNA sAhityamAM A rIte sva-puruSArthathI pragati sAdhanArA aneka sAhityakAronAM dRSTAMto maLe che. saMvedanA, sahadayatA ane sajajatA akAranI yAtra 146 143 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMzodhananA kSetramAM AvelI oTa, madhyakAlIna sAhityanA abhyAsanI upekSA, sAhityanA siddhAMto ane roja baroja UbhA thatA sAhityika mUlyavattAvALA praznonA abhyAsathI dUra rahevAnuM akaLa valaNa vadhatuM jAya che. ApaNI zikSaNasaMsthAo, sAhityika saMsthAo ane pIDha sAhityakAroe gaMbhIra vicAra karIne Ane mATe judAM judAM Ayojano karavAM joIe. prajAnuM hIra ane sattA ahIM gujarAtI sAhitya pariSadanA sthApaka raNajitarAma vAvAbhAInAM kAryonuM smaraNa thAya che. 1858nI 23mI navembare sAMje nizALethI khAvIne iSTadevatA kalamanI sAme mAthuM namAvIne narmade gadgada kaMThe kalamane AdhAre jIvavAnuM nakkI karyuM ane 24-24 varSa sudhI A asidhArAvata eNe pALyuM. apAra mAnasika viTaMbaNAo, devAno boja ane gharanA bImAra mANaso mATe davA karAvavAnA paisA na hoya topaNa cAra AnAnA dUdhapauMA para hasatA hasatA jIvana gALanAra narmadanI titikSAnuM smaraNa thAya che , muMbaImAM dhIkatI vakIlAta cAlatI hoya tathA kaccha ane jUnAgaDha jevAM rAjyonI dIvAnagIrI maLatI hoya, tema chatAM 43mAM varSe vakIlAtanA vyavasAyamAMthI nivRtta thaIne Arthika saMkaDAmaNa vacce paNa govardhanarAma nivRtti laIne naDiyAdamAM AvIne 'sarasvatIcaMdra' mahAnavalanuM sarjana kare che. mAMdagInI paraMparA kharcanA khADAmAM utAratI hovA chatAM du:khane paramazaktinI icchAnI prasAdI gaNe che ane kartavyane teno chevaTano Adeza gaNIne aMta sudhI vaLagI rahe che. gujarAtI sAhitya, saMskAra ane saMskRti mATenI e samarpaNavRtti Aje ApaNane preraNA Ape che, amerikAnA pramukha haoNna epha. keneDIe amerikAnI prajAne kahyuM hatuM ke deze tamane zuM ApyuM eno vicAra karavAne badale tame dezane zuM Apazo teno vicAra karo. sAhitya paratve Aje Avo abhigama keLavavAnI AvazyakatA che. potAnA saMkucita svArtha mATe ja nahIM, have eNe vizvane vize vicAravuM paDaze. atyAra sudhI enI samagra dRSTi vizva para pharI vaLatI nahotI, paNa Aje e potAnA ekadaMDiyA mahelamAM rahIne sAhityasarjana karI zake tema nathI. epha. Ara. levise kavitA sAthe ' kendrIya mAnavatvano saMbaMdha darzAvyo che. Aje e kendrIya mAnavatAnI khoja jarUrI che. jIvaMta mUlyonI zodha, sauMdaryAtmaka AnaMdanI zodha, sAmAjika ane naitika dRSTi- A saghaLuM mAnavatA Ape che. prakRti para vijaya, TekanaoNlojInI doDa ane AMdhaLI bhautikatAne kAraNe yaMtramAnava banAvanAro mANasa svayaM mAnavane badale yaMtra banI raheze. sAhitya eka jhATake vyaktine enA AsapAsanA jIvana pratye sateja kare che. mAnavajAtie jenA pratye AMkho mIMcI hatI te tarapha jAgrata kare che. jIvana badalAya, tenI sAthe sAhitya badalAya, navA arthone pragaTa karavA mATe e navA prakArono vikAsa kare, paraMtu A navuM rUpa, navo pariveza sAhityane vizeSa aMtardaSTi sAthe kendrIya mAnavatva tarapha dorI jAya che. vivecako bhale navalakathA ke kavitA nAbhizvAsa laI rahyAnI vAta kare koI eka sAhitya prakAra ke sAhityika AMdolananA avasAnanI ghoSaNA kare, paNa koI ne koI svarUpe sAhityasarjana to jIvatuM rahevAnuM ja . jyAM sudhI mAnavInuM hRdaya dhabake che, enuM budvitaMtra kAryazIla che enI eSaNAo karamAyelI nathI ane tenA AtmAne AnaMdarUpe koLavAnI taka che, tyAM sudhI mANasane maLelI zabdanI bheTa sAhityanA AviSkAra rUpe pravartatI raheze, te niHzaMka che. gujarAtI prajAnuM hIra ane sattva bhUtakALamAM sAhitya kalA rUpe AvikRta thatuM rahyuM che tevuM vartamAna ane bhAvi peDhImAM paNa thatuM rahevAnuM che , emAM zaMkA nathI. A prakAranA sAhityanA unnayana mATenI javAbadArI sarja ko, bhAvako ane sAhityane poSatI sAhitya-pariSada jevI tamAma saMsthAonI bane che. kaccha pradezanA saMta kavi dAdA meM kaNe luhAranI koDhano gharagaththu dRSTAMtathI ApelA udAharaNanuM smaraNa thAya che : khuzIe jo khuro kare, dhamaNa dhoNa ma lAya; phUDajI gAre kakarI, saco sona pAya. khuzIonI bhaThThI saLagAvI, dhamaNanI phaeNkane tuM baMdha na karato; jUThANAMnI kAMkarIne ogALIne satyanuM sonuM tuM prApta karI zakIza. nAranA yAtrI saMvedanA, sahadayatA ane sajatA 14 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI dhanajI kAnajI gAMdhI suvarNacaMdraka enAyata thayA bAda ApeluM va" tavya pariziSTa : 2 mArI nisabata AkhuM AkAza AMkhamAM bharI levAnI pahelethI ja jhaMkhanA rahetI. AkAzamAM ekAda vAdaLane ahIMtahIM bhramaNa karatuM nIrakhato, paraMtu enAthI kyAreya dharava thato nahIM. manamAM eka ja icchA rahetI ane te AkAzanuM UMDANa ane eno vyApa pAmavAnI. prakRtimAM je pasaMda e ja pravRttimAM pasaMda. eka kSetranI sImAomAM baMdhAI rahevAne badale bhinna bhinna kSetromAM ghUmavAnuM game ane e rIte 'vyApa 'no manabhara, vicArasamRddha anubhava thAya. sadbhAgye AkAzasamagrane AMkhamAM bharI levAnI eka dRSTi maLI ane te che mUlya sAthenI nisabata. saMkIrNatAno tyAga karIne vyApaka bhUmikA para vicAra karavAnI vRtti jAgI ane enI sAthe mUlyane kendramAM rAkhIne jIvananA AcAra-vicAra ghaDAya evI pratIti thaI. mUlya sAthenI nisabate jIvana ane sAhitya vaccenI dIvAla dUra karI. jIvananI nisabata e ja sAhityanI nisabata banI gaI. A mUlya-dRSTie AkAzamAM keTalAMya meghadhanuSo racyAM. pravRttionA keTalAya AnaMdaraMgo relAvyA ane ethI ja AphrikAnA nATyakAra soyenkA ke oNsTina bukenyAnI sAthesAthe sacinanA DrAiva ane ronAlDonA gola mANavAnI majA mANI. upaniSada, gItA ane jainadarzanonuM sAratattva pAmavAno AnaMda maLyo. vartamAna samayamAM zrImad rAjacaMdranI mahAtmA gAMdhInI vicAradhArA para asara karanArI jIvanakathA gamI gaI. zikSaNamAM paNa vidyArthIonA adhyApana uparAMta emanI jIvanazailIno vicAra karato thayo. aneka sevAbhAvI saMsthAo dvArA mUMge moMe ghasAIne UjaLA thavAno AnaMda Avyo. aAranA yAtrI 150 76 pitAzrI lekhaka hovAthI sAhitya ane sAhityakAronI vacce bALapaNa vItyuM. jhaveracaMda meghANI rANapuramAM vasatA hatA mArA mAmAnA gharanI sAva najIkamAM. emano 'kAM bhAI'no laheko Ajeya kAnamAM guMje che. 'dhUmaketu' Ave tyAre khissAmAM caoNkaleTa hoya ja. gharamAM besatAM pahelAM amane - bALakone - bolAvIne caoNkaleTa Ape. guNavaMtarAya AcAryanI TucakA ane oThA sAthe vAtane malAvIne halakabhera kahevAnI rIta game. dulerAya kArANI jussAbhera kacchanI vIra kathA kahe, to kAga bApu bhAva-taraboLa thaI javAya tema rAmAyaNanuM rahasya kholI Ape. kanu desAI, dhIrubhAI ThAkara, caMdra trivedI, gurjaranA murabbI goviMdabhAI ane zaMbhubhAI jevA sahune maLavAnuM banatuM. A kalAjIvIonA meLApanI vizeSatA e ke emAM kyAMya koInI TIkA ke dveSa na maLe. mAtra mastI relAtI hoya. paraspara mATeno hRdayano prema pragaTato jAya. pariNAme udAra, premALa ane jhiMdAdila hoya e ja sAhityakAra hoya evI manamAM gAMTha baMdhAI gaI. sauthI vadhu prabhAva paM. sukhalAlajIno anubhavyo. zAstrono abhyAsa, satyaprAptinI tIvra icchA, zArIrika maryAdAne oLaMgatuM AMtarika khamIra e badhuM sAthelAgu jovA maLyuM. gharamAM roja savAre pitAzrInuM lekhana kArya cAle. akSara suMdara, penane badale kalama vApare. mane manamAM thatuM ke huM paNa kaMIka lakhuM. e samaye bALasAptAhika 'jhagamaga'nI jAhojalAlI hatI. 'gujarAta samAcAra' karatAM paNa enI vadhu nakala prakAzita thatI. emAM vArtA mokalI. 'jayabhikhkhu'nA putra hovAne kAraNe e prakAzita thAya te to game nahIM. 'jayabhikhkhu'nuM mULa nAma bAlAbhAI hatuM. kadAca bAlAbhAI nAma lakhavAthI taMtrIne khyAla AvI jAya to ? tethI ku. bA. desAInA nAme vArtA mokalI. vArtA svIkArAI. manamAM thayuM ke AnI be-traNa nakala vadhu laI AvuM, jethI mitrone batAvI zakAya. e nakala levA sAptAhikanA kAryAlaya para gayo tyAre enA taMtrI maLyA. emaNe jyAre jANyuM ke gujarAtanA siddhahasta lekhaka 'jayabhikhkhu'no huM putra chuM to te jANIne AnaMda thayo. mane besADyo ane niyamita rUpe kaoNlama lakhavA kahyuM. navamA dhoraNanI e vAta haze. tyArathI lekhanano prAraMbha thayo. AthI kaoNlama lakhavAno mahAvaro evo ke ardho-poNA kalAkamAM kaoNlama lakhAI jAya. ghaNI vyakti ekAda kaoNlama lakhatI hoya to enA boja heThaLa dabAI jatI hoya che. Avo boja mane kadI lAgyo nathI. AkhuM AkAza pAmavAnI e mUlya-dRSTie joyuM ke mAnavInA jIvanamAM sauthI moTo dharma hoya to te mAnavatA che ane sauthI moTuM kArya hoya to te mAnavakalyANa mArI nisabata 151 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. pariNAme sAhityasarjananA evA viSayo maLavA lAgyA ke jenA AlekhanathI svayaM prasannatAno anubhava thAya. kaoNlejanA abhyAsa kALa samaye 'lAla gulAba" nAme lAlabahAdura zAstrInuM jIvanacaritra lakhyuM. enI 60,000 jeTalI nakalo vecAI. hajI kaoNlejano abhyAsa pUro karyo ane adhyApaka tarIkenI kArakirdInA prAraMbhe ja pitAnuM avasAna thayuM. jaina samAjamAM lekhake thavuM muzkela. jyAre "jayabhikhkhuM e e samaye AvI phakIrI mojathI svIkArI hatI ane sAhityanA A ke te jUthamAM rahevAne badale potIkI rIte lekhanapravRtti karI hatI. mRtyu pahelAM ekAda mahinA pUrve potAnI rojanIzImAM potAnA avasAna samaye zuM karavuM - na karavuM enI jhINAmAM jhINI sUcanA ApI hatI ane enuM aMtima vAkya hatuM, 'sahue agarabattI jevuM jIvana jIvavuM.' jayabhikhkhae mogalayuga, rajapUtayuga ane vaiSNavabhakti jevA viSayo para saphaLatAthI kalama calAvI, paraMtu sarjakone 'lebala' lagADIne jonAra loko emanI vyApakatAne joI zakyA nahIM. A gALAmAM sarjaka 'dhUmaketu'nuM eka vAkya manamAM jaDAI gayuM. emaNe ema kahyuM ke mIrAM e hiMduo pAse hatI to jagatanI kavayitrI banI ane AnaMdaghana jaino pAse hatA tethI sAva bhulAI gayA. emanI A TakoranA pariNAme AnaMdaghananAM pado ane stavano vAMcavAnuM banyuM. enI AdhyAtmika UMcAI sparzI gaI. cAraso jeTalI hastapratone AdhAre DaoN. dhIrubhAI ThAkaranA mArgadarzana heThaLa mahAnibaMdha taiyAra karyo. paM. becaradAsa dozI ane bhogIlAla sAMDesarA jevA saMzodhakonI cakAsaNImAM e mahAnibaMdha saphaLa puravAra thayo. pachI to lekhanayAtrA sAthe saMzodhana-epa cAlatI rahI. navalikA, caritra, saMzodhana, vivecana, bALasAhitya ane prauDhasAhityanI racanA karI. paMdara jeTalAM saMpAdano karyo paNa A badhAnI pAchaLa koI mUlyane anulakSIne sarjana karavuM evo bhAva satata rahe. sAhityasamIpa vasavAno AnaMda koI ora ja hoya che. sarjakanA zabda pAse jaIe tyAre enI cetanAno saMsparza cittane vismayano, AnaMdano anubhava karAve che. AvA sAhityasvAmIonI vAmayasRSTinI thoDI vAta Aje vimocana pAmelA 'zabdasamIpa'mAM karI che. adhyApaka tarIke be kAma sAthosAtha cAle. eka to 'zabdasaMnidhi' ane 'bhAvana vibhAvana' jevA vivecanasaMgraha pragaTa karyA, 'jJAnavimalasUri kRta stabaka', 'vAcaka merusuMdarasUri bAlAvabodha', 'apragaTa madhyakAlIna kRti' jevA madhyakAlIna saMzodhananA graMtho taiyAra thayA. abhyAsakALamAM umAzaMkara jozI, nagInadAsa pArekha, dalasukhabhAI mAlavaNiyA, yazavaMta zukala, madhusUdana pArekha, prabodha paMDita pAse abhyAsa karavAnI ja nahIM, paNa gurucaraNe rahevAnI taka maLI. eka samaye jyAM besIne umAzaMkarabhAInAM vyAkhyAna sAMbhaLatA hatA, e bhASAbhavanamAM Aje vyAkhyAna ApatI vakhate ghaNI puNyasmRtio anubhavAya che. mUlyalakSI jIvanano mahimA hovAthI caritralekhanamAM AnaMda Avyo. buddhisAgarasUri ane kailAsasAgarasUrijI jevA sAdhuonAM caritro ke AphrikAmAM jaIne eka saikA pahelAM Aphrikanone udyoga zIkhavanAra premacaMda vrajapALa zAhanA caritranI racanA karI. mahAyogI AnaMdaghananA abhyAse eka navI dizA kholI ApI. tene pariNAme jainadarzanano abhyAsa karavAnuM zarU karyuM. jainadarzana jIvanadhyayane vadhu anurUpa banI rahyuM. rUDha kriyAkAMDa ke pracalita mAnyatAne badale darzananA prakAzamAM zAzvata mUlyone pAmavAnI mathAmaNa zarU thaI. Ane pariNAme pravacano, lekho, graMtho ane videza pravAsa zarU thayAM. darzananA abhyAse jIvana jovAnI navI dRSTi ane prasanna rahevAnI ghaNI khUbIo ApI. anekAMtavAdanA abhyAse saMgharSane badale saMvAda racavAnI virala samajaNa ApI. bhinna bhinna kSetranA utkRSTa mAnavIone joyA pachI ApoApa potAnA kArya vize namratAno bhAva rahyo. amadAvAdanA TAunaholathI mAMDIne yunAiTeDa nezansanA cepala sudhI vaktavya ApavAnI taka maLI. iMglenDanA DyUka oNpha eDinabaro prinsa philipa, veTikananA popa jhaoNna paoNla (dvitIya) ane dakSiNa AphrikAnA nelsana maMDelA jevI vyaktione maLavAnI ane temanI sAthe carcA karavAnI taka maLI. isTiTayUTa oNpha jainaoNlojI nAmanI vizvavyApI saMsthAnA ko-oNrDineTara tarIke vizvastare kAmagIrI ane Ayojana karavAno amUlya anubhava maLyo. nemu caMdariyA jevI vyaktino paricaya thayo. videzamAM eTalA ane evA mitro maLyA che ke ghaNI vAra deza-videza vacce bheda lAgato nathI. 1993mAM zikAgonI 'pArlAmenTa oNpha dha varlDa rilijiyansamAM tathA 1999mAM kepaTAunamAM yojAyelI 'pArlAmenTa oNpha dha varlDa rilijiyansa mAM vaktavya ApavAnuM banyuM. paNa sAthosAtha vizvanA dharma-darzananA agraNIo, vicArako ane eNkTivisTonA saMparkamAM AvavAnuM banyuM. jainadarzana vizenAM pustako, tIrthaMkara caritra tathA mahattvanuM yogadAna karanAra caritronuM Alekhana thayuM, enI sAthosAtha eka abhAva khaTakavA lAgyo ane te jaina dharma vizenAM aMgrejI pustakono. tenA pariNAme daseka jeTalAM pustako pragaTa thayAM. aneka dezanA pravAse javAnuM banyuM. Aje tenI noMdho ane enAM lakhANo graMthastha thavAnI rAha jue che. evuM ja patrakAratvamAM banyuM. batrIsa varSathI 'ITa ane imArata' kaoNlama lakhuM chuM, paNa eno saMgraha adyApi akSaranA yAtrI mArI nisabata 153 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityika pAritoSiko pragaTa karI zakyo nathI. patrakAratvanuM lakhANa ane sAhityanuM lakhANa taddana bhinna bAbata lAgatI hovAthI akhabAramAM pragaTa thayela samagra sAmagrInuM punarlekhana karyuM chuM. patrakAratvamAM paNa eka ja dRSTi ane ene kAraNe cAlIseka varSa thayAM chatAM vAcakono eTalo ja prema badhI kaoNlamane maLato rahyo che. vAsudeva mahetA pAsethI maLelI patrakAratvanI AkarI tAlIma AziSarUpa puravAra thaI. 'gujarAta samAcAra'no sadA svajana jevo sAtha rahyo. zAMtilAla zAhanI preraNA, zreyAMsabhAI ane bAhubalibhAI sAtheno AtmIya saMbaMdha sadAya pArivArika saMbaMdha jevo rahyo che. akhabArI lekhana ane sAhityika lekhana baMne ekabIjAnA paryAya banI jAya tevo mAro prayatna che. akhabAramAM sAhityika sugaMdhavALuM lakhANa Ave atizayokti, akhabArI zabdALutAno tyAga karIne zuddha sAhityika racanA mATe prayAsa karyo. pelI dRSTi pravRttio tarapha laI gaI ane tene kAraNe aneka pravRttio zarU thaI. jemAM anukaMpA TrasTa dvArA pIDitone sahAya, vidyAvikAsa TrasTa dvArA vidyArthIone abhyAsamAM sahAya, zrI jayabhikhkhuM sAhitya TrasTa dvArA sarjakone sahAya ane boTAda jevA jillAnA reDakraoNsanA anvaye netrayajJo jevAM aneka kAryo thaI zakyAM che. dharatIkaMpa samaye paMdareka lAkha rUpiyA jevuM bhaMDoLa ekaThuM karyuM hatuM. vizvakozanA prAraMbhakALanA mAThA divasonuM smaraNa che. aDhI karoDano projekTa ane mAtra tera lAkha rUpiyA. chatAM vidyAtapane kAraNe A pravRttie AgavI bhAta pADI. vizvakozanI saphaLatA e gujarAtamAM rahetA vividha kSetranA niSNAto ane adhyApakonA sahakArane kAraNe ja che. kadAca vizva koza na thayo hota to gujarAtamAM ATaluM moTuM vidyAdhina raheluM che, tenI pratIti kadAca na thAta. vidvAnone sakriya karavAnI pravRtti vizvakoza vatI thaI temAM nimittarUpa banyAno AnaMda che. sAhityika saMsthAonI pravRttiomAM mane jotaravAnuM kAma raghuvIra caudharI, bhoLAbhAI paTela, caMdrakAnta mahetA ane caMdrakAnta zeTha vageree karyuM che. gujarAta sAhitya sabhAno caMdraka enAyata karavA mATe AbhAra mAnuM chuM. caMdraka ke evorDane mArA kAryanA eprIziezana rUpe lekhuM chuM ane te kSetramAM vadhu kArya karavA mATeno paDakAra gaNuM chuM. A je kaMI che tenI pAchaLa raheluM che peluM AkAza ane pelI dRSTi. 1965 'lAla gulAba" - gujarAta rAjyanA uttama guNavattA dharAvatAM pustakonI spardhAmAM prathama pAritoSika mahAmAnava zAstrI' - kendra sarakAra yojita bALasAhityanI soLamI rASTrIya spardhAmAM prathama pAritoSika 1963 "DAhyo Damaro - gujarAta rAjyanA uttama guNavattAvALAM pustakonI spardhAmAM dvitIya pAritoSika 1969 * keDe kaTArI, khabhe DhAla' - bALasAhityanI paMdaramI rASTrIya spardhAmAM prathama pAritoSika 1971 | 'birAdarI' - ena.sI.i.Ara.TI. yojita bALasAhityanI dasamI rASTrIya spardhAmAM prathama pAritoSika 1972-73 'paMjA vinAno pahelavAna' - 'nayana jyota' sAmayikamAM lakhAyelA lekha mATe prathama inAma 1973 'motane hAthatALI' - gujarAta rAjyanA uttama guNavattAvALAM bALasAhityanAM pustakonI spardhAmAM dvitIya pAritoSika 1973 'apaMganAM ojasa' - kendra sarakAranI bALasAhityanI spardhAmAM prathama pAritoSika, saMskAra parivAra taraphathI saMskAra evorDa, 1978 1975 motInI mALA" - prauDho mATenI aDhAramI rASTrIya spardhAnuM kendra sarakAranuM pAritoSika 1976 haiyuM nAnuM. hiMmata moTI" - ena.sI.i.Ara.TI. dvArA yojita dasamI rASTrIya spardhAmAM prathama pAritoSika 1976-77 'Tu lAipha - nayana jyota sAmayikamAM lakhelA lekha mATe prathama inAma 1978 nAnI uMmara, moTuM kAma' - ena.sI.i.Ara.TI. dvArA yojita ekavIsamI rASTrIya sAhitya spardhAmAM prathama pAritoSika 1979 akhabArI lekhana' - gujarAta sAhitya akAdamI dvArA puraskRta 1979 'bALakonA buddhisAgarasUrijI - zrI buddhisAgarasUri prakAzana samiti taraphathI suvarNacaMdraka, 1978 sAhityika pAritoSiko jonAranA yAtrI Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1980. anya pAritoSiko 1997 AnaMdaghana : eka adhyayana' - rAjasthAnanA curu zaheranA rAjasthAna lokasaMskRti maMDaLa taraphathI zrI hanumAnaprasAda podAra suvarNacaMdraka mUlyaniSTha sAhityasarjana mATe ahiMsA inTaranaeNzanala' saMsthA dvArA zrI dIptimala AdIzvaralAla liTararI evorDa gujarAta sAhitya sabhAno dhanajI kAnajI gAMdhI suvarNacaMdraka' sAhityanAM vividha kSetromAM uttama sarjana mATe "zrI kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcArya suvarNacaMdraka 200ra. 205 1. devakaraNe nAnajI TrasTa, muMbaI taraphathI yojAyelI nibaMdhaspardhAmAM prathama inAma, 1960 2. "sozyo-ikonaoNmika problema - nibaMdha mATe phAdhara DIsojhA suvarNacaMdraka, 1960 ravIndranAtha TAgora' - aMgrejImAM lakhAyelA nibaMdha mATe yu.jI.sI. taraphathI ravIndra meDala, 1961 4. "philaoNsophI enDa rilijiyana - nibaMdha mATe prathama inAma. 196ra pa. patrakAratvanA kSetramAM pradAna karavA mATe "yaseza zu la evorDa' 6. AdhyAtmika sAhityasarjana karanArA pAMca lekhakomAMnA eka tarIke pArzva padmAvatI sanmAna samiti, muMbaI taraphathI evaoNrDa 7. zizumaMgala parivAra taraphathI TUMkI vArtA mATe prathama inAma, 1974-75 8. navacetana sAmayikamAM patrakAratva kSetranA pradAna mATe rauNa caMdraka, 1978 9 zrI AuTasTenDiMga yaMga parsanAliTI oNpha amadAvAdano amadAvAda jesIsa taraphathI evaoNrDa, 1979 10. Tena AuTasTenDiMga yaMga parsanAliTI oNpha inDiyA'no ola inDiyA jesIsa taraphathI evaoNrDa, 1980 jhAlAvADa jaina saMgha taraphathI kAskeTa, evaoNrDa ane inAma, 1980 12. patrakAratvamAM sattvazIla lekhana mATe hari OM Azrama evorDa 13. saMzodhana mATe DaoN. ke. jI. nAyaka suvarNacaMdraka (be vakhata) 1981 ane 1985 14. jaina jAgRti senTara taraphathI jaina jyotirdhara evaoNrDa, 1985 15. briTananI sattara saMsthAoe maLIne Apelo "zrI hemacaMdrAcArya evaoNrDa', 1989 16. sTeTa beMka opha inDiyA sTApha pheDarezana taraphathI "gujarAta ratna evorDa - 1995 17. amerikA-keneDAnAM jaina senTaronA pheDarezana jainA' taraphathI presiDanTsa speziyala evaoNrDa'. 1997 nakSanA yAtrI anya pAritoSiko 156 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityasarjana 18. mAnavIya mUlyo ane sAMskRtika vArasAne darzAvatA sAhityika lekhana mATe divALIbahena mohanalAla mahetA evorDa, 1999 19. jaina senTara oNpha sadharna kaeNliphaoNrniyAnA jaina senTara taraphathI 'gaurava puraskAra', 1999 ra0. nAnubhAI suratI phAunDezana taraphathI saMskRti gaurava evaoNrDa', ra00 zrImad rAjacaMdra AdhyAtmika sAdhanA kendra, kobA taraphathI saMskRti saMvardhana evaoNrDa', ra001 22. bhagavAna mahAvIranA 2600mAM janmakalyANaka nimitte zrI aTala bihArI vAjapeyInA haste "jainaratna evorDa', ra01 23. nAnubhAI suratI phAunDezana taraphathI 'mileniyama evaoNrDa'. 2001 24. bhArata jaina mahAmaMDaLano jaina gaurava evaoNrDa', 2003 rapa. surata zahera patrakAra velphara phaMDa taraphathI ramatagamatanA lekho mATe besTa sporTsa jarnAlisTa evorDa', 2002 ra6, dha hyumana sosAyaTI oNvuM inDiyA', naDiyAda taraphathI 'dha lAipha TAima ecivamenTa evaoNrDa ra7. bhArata sarakAra taraphathI "padmazrI' evaoNrDa, 2004 vivecana * zabdasaMnidhi (1980) * hemacaMdrAcAryanI sAhitya sAdhanA (1988) je bhAvana-vibhAvana (1988) je AnaMdaghana : jIvana ane kavana (1988) * zabdasamIpa (2002) * sAhityika nisabata (208). | saMzodhana * jJAnavimalasUri kRta stabaka (1980) * AnaMdaghana : eka adhyayana (1980), * apragaTe madhyakAlIna kRtio (1982) je gata se kAnI jaina dharmanI pravRttio (1988) * merusuMdara upAdhyAyaracita ajitazAMti stavanano bAlAvabodha (1990) * aba hama amara bhaye caritra je lAla gulAba (1965) * mahAmAnava zAstrI (1966) * apaMganAM ojasa (1973) * vIra rAmamUrti (1976) ke bALakonA buddhisAgarasUrijI (pra.A. 1978) * sI. ke. nAyaDu (1979) * phirAka gorakhapurI (1984) " bhagavAna * Sabhadeva (1987) che bhagavAna mallinAtha (1989) * AtamajJAnI zramaNa kahAve (1989) je aMguThe amRta vase (1992) lokhaMDI dAdAjI (1992) + zrI mahAvIra jIvanadarzana (1998) * jinazAsananI kItigAthA (1998) * lAlA amaranAtha (1999) * AphatonI AMdhI vacce samRddhinuM zikhara (1999) * mULamArganuM amRta ane adhyAtmanuM zikhara (20OO) * mAnavatAnI maheMka (premacaMda vajapALa zAhanuM jIvanacaritra) (20OO) * tIrthaMkara mahAvIra (2004) bAlasAhitya * vatane, tArAM ratana (1965) * DAhyo Damaro (1967) * keDe kaTArI, khabhe DhAla (1969) * birAdarI (1971) * motane hAthatALI (1973) * jhabaka dIvaDI (1975) * haiyuM nAnuM. hiMmata moTI (1976) ke parAkramI rAma (1977) * rAma vanavAsa (1977) * sItAharaNa (1977) je vIra hanumAna (1978) * nAnI uMmara, moTuM kAma (1978), ke bhIma (1980) * cAlo pazuonI duniyAmAM, 1-2-3 (1980) * vahetI vAto (1983) * motInI mALA (19Q) je vAtonA vALu (193) * Dhola vAge DhamADhama (1993), * sAcanA sipAhI (1993) * katharoTamAM gaMgA (1993) ciMtana * jhAkaLabhInAM motI bhAga 1-2-3 (1983) ke motInI khetI (1983) * mAnavatAnI maheka (1988* tRSA ane tRpti (1986) * kSamApanA (1990) * zraddhAMjali (1994) * jIvananuM amRta (1996) * du:khanI pAnakharamAM AnaMdano eka Tahuko (1997) * maheka mAnavatAnI (1997) * jhAkaLa banyuM motI (1998) * samaro maMtra bhalo navakAra (2000) * kSaNano sAkSAtkAra (2008) patrakAratva : akhabArI lekhana (1979) navalikAsaMgraha : ekAnta kolAhala (1976), sAhityasana 5 makAranA yAtrI upada Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpAdana | # zaMkhezvara mahAtIrtha (pra.A. 1936, chaThThI A. 1983) * sAhitya ane patrakAratva (1980) * ojasa dIThAM AtmabaLanAM (1983) * narmada : AjanA saMdarbhamAM (1983) * jayabhikhunI jaina dharma kathAo 1-2 (1985) * bAlasAhitya saMgoSThi (1985) * dhanya che dharma tane AcArya vijayavallabhasUrinAM pravacanonuM saMpAdana) (1987) ke haima smRti (1989). ke bhagavAna mahAvIra (1990) * yazobhAratI (1992) * ratnatrayInAM ajavALAM (1997) * e kavIsamI sadInuM bALasAhitya (200) + adAvata vinAnI adAlata (zrI caM. cI. mahetAnAM reDiyorUpakonuM saMpAdana) (2CO) * eka divasanI mahArANI (Demona raniyananI vArtAono caM. cI. mahetAe karelo anuvAda) (2OO) * huM pote (nArAyaNa hemacaMdra) (2001) * zrImad rAjacaMdra ane mahAtmA gAMdhI (pra.A. 203) * navalikA aMka (gujarAta TAImsa) * sAmAyika sUtra - artha sAthe (saMpAdana) je parivartananuM prabhAta (gujarAta TAimsa) * e kavIsamI sadInuM vizva (gujarAta TAimsa) saMpAdana anya sAthe che jayabhikhu smRtigraMtha (1970) * kavi dulA kAga smRtigraMtha (1979), * zabdazrI (1980) * sauhArda ane sahRdayatA (201) * caMdravadana mahetA nATyazreNI bhAga 1thI 5 (2002-2006) * savyasAcI sArasvata 2007) anuvAda : navavadhU Aphrikana lekhaka oNsTina bukenyAnI nATyakRtino anuvAda (200) prakIrNa : abolanI AtamavANI (1968)ahiMsAnI yAtrA (2002). * alo yadIpa kazrI rANakapura tIrtha (2009) hiMdI pustako TnA +nana # fifi*TdhI (1998) * T-1 tane, 3 | mana (2002) * mAnavapana (2007) " zailIviyarIpaf RTLapura tIrtha (2007) * || * tIya krikeTa * fTa che vizvavidraH * file jaise rahene T -2. aMgrejI pustako * Kshamapana (1990) Non-violence : A Way of Life (Bhagwan Mahavir) (1990) Glory of Jainism (1998) * Stories From Jainism (1998) * Essence of Jainism (2000) * The Value and Heritage of Jain Religion (2000) Role of Women in Jain Religion (2000) A Pinnacle of Spirituality (2000). The Timeless Message of Bhagwan Mahavir (2000) Vegetarianism (2000) * A Journey of Ahimsa (2002) Our life in the context of five Anuvrat and Anekantwad (2002) * Influence of Jainism on Mahatma Gandhi (2002) - Tirthankara Mahavir (F.E. 2003) Trailokyadeepak Ranakpur Tirth (2007) akSaranA pAtra 160.