Yatilakshan Samucchay Prakaran

Author(s): Rajshekharsuri
Publisher: Arihant Aradhak Trust

Page 7

પ્રસ્તુત ગ્રંથનો સંક્ષિપ્ત સાર
પ્રસ્તુતગ્રંથમાં સુસાધુનાં સાત લક્ષણોનું ( ગુણોનું) વિસ્તારથી વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે. તે સાત લક્ષણો આ પ્રમાણે છે-માર્ગાનુસારી (=મોક્ષમાર્ગને અનુસરનારી) ક્રિયા, પ્રજ્ઞાપનીયતા(ભૂલને સ્વીકારીને ભૂલને સુધારવાનો સ્વભાવ), ઉત્તમશ્રદ્ધા, ક્રિયાઓમાં અપ્રમાદ, શક્ય અનુષ્ઠાનનો આરંભ, ગુણાનુરાગ અને ગુર્વાજ્ઞાની પરમ આરાધના. છઠ્ઠી ગાથાથી ૩૦મી ગાથા સુધી માર્ગાનુસારી ક્રિયાનું વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે. તેમાં માર્ગ, આચરણા, જિનવચન, ત્રણ અવંચક વગેરે વિષયોની સુંદર સમજણ આપવામાં આવી છે. ૩૧ થી ૪૪ ગાથા સુધીમાં પ્રજ્ઞાપનીયતાગુણનું નિરૂપણ કરવામાં આવ્યું છે. ૪૫ થી ૧૦૦ ગાથા સુધી ઉત્તમશ્રદ્ધા ગુણનું વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે. ઉત્તમશ્રદ્ધાના વિધિસેવા, અતૃપ્તિ, શુદ્ધદેશના અને અલિત પરિશુદ્ધિ એ ચાર લક્ષણોનું વિસ્તારથી વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે. વિધિસેવા એટલે સાધુએ દરેક ધર્મક્રિયા વિધિપૂર્વક કરવી જોઇએ. અતૃપ્તિ એટલે સાધુને સ્વાધ્યાય, તપ વગેરેમાં સંતોષ ન થવો જોઇએ. શુદ્ધ દેશના એટલે અશુદ્ધ દેશનાથી થતા કટુફળોને જાણીને સાધુએ સદા શુદ્ધ દેશના કરવી જોઇએ. આમાં ધર્મદેશના કોણ આપી શકે ? કેવા જીવને દેશના આપવી, કેવી રીતે, આપવી વગેરેનું સુંદર વર્ણન છે. અલિત પરિશુદ્ધિ એટલે સંયમમાં થઈ ગયેલા અતિચારોની શુદ્ધિ કરવી. ૧૦૧ થી ૧૧૧ ગાથા સુધી “ક્રિયામાં અપ્રમાદ” ગુણનું વર્ણન છે. આમાં અપ્રમાદથી અશુભ અનુબંધ તૂટે, અનુબંધ ન તૂટે તો પણ અનુબંધને તોડવાનો પ્રયત્ન નકામો ન જાય, અશુભ અનુબંધના વિચ્છેદથી અકરણનિયમ વગેરેનું સુંદર વર્ણન છે. ૧૧૨ થી ૧૧૯ ગાથા સુધી શક્ય અનુષ્ઠાનનો પ્રારંભ એ લક્ષણનું નિરૂપણ કર્યું છે. આમાં અશક્ય અનુષ્ઠાનથી થતા નુકશાનનું વર્ણન કરવા સાથે શક્યમાં જરાપણ પ્રમાદ ન કરવાનો ઉપદેશ આપ્યો છે. ૧૨૦ થી ૧૩૫ ગાથા સુધી ગુણાનુરાગનું હૃદયંગમ વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે. જો સાધુઓ આ ગુણને બરોબર સમજીને ગુણાનુરાગ કેળવે તો સાધુઓમાં પરસ્પર દ્વેષભાવ થવાનો જરા ય અવકાશ ન રહે, અને સમુદાયરાગ આદિના કારંણે અપાતું શિથિલાચારનું પોષણ બંધ થાય. શ્રાવકો પણ આ ગુણને સમજે અને અમલમાં મૂકે તો સુસાધુઓ પ્રત્યે ભેદભાવ ન થાય અને શિથિલાચારનું