________________
વૈરાગ્યકલ્પલતા/બ્લોક-૧૩ શ્લોકાર્ચ -
હવે ચારિત્રબળ સ્વકાર્યમાં વ્યગ્ર થયે છતે ફરી પણ તેઓ મોહના ચોદ્ધાઓ, લોકને ઉપદ્રવ કરે છે–ચારિત્રના બળરૂપ લોકને, ઉપદ્રવ કરે છે, બીજ, અંકુર આદિના ઉત્નનનના ક્રમથી વૈરાગ્યવલ્લીને નાશ કરે છે. II3II ભાવાર્થ - ચારિત્રબળ સ્વકાર્યમાં વ્યગ્ર હોય ત્યારે મોહના યોદ્ધાઓ દ્વારા ચારિત્ર્યબળને ઉપદ્રવ –
ચારિત્રબળ એટલે ચારિત્રનું સૈન્ય; ચારિત્રનું બહિરંગ સૈન્ય સદ્ગુરુ, કલ્યાણમિત્ર અને સતુશાસ્ત્રો છે અને અંતરંગ સૈન્ય ચારિત્રની પુષ્ટિ કરે એવા જીવના શુભભાવો છે.
મોહનું બળ એટલે મોહનું સૈન્ય મોહનું બાહ્ય સૈન્ય કુગુરુઓ, અકલ્યાણમિત્ર અને કુશાસ્ત્રો છે અને મોહનું અંતરંગ સૈન્ય પાંચ ઇન્દ્રિય અને તેના વિષયો છે.
કોઈ યોગ્ય જીવ નિમિત્તને પામીને વૈરાગ્યકલ્પલતાના બીજનું વપન કરે અને તે વૈરાગ્યકલ્પવલ્લી અંકુરઆદિના ક્રમથી કંઈક વૃદ્ધિ પણ પામે ત્યારપછી તે જીવનું ચારિત્રબળ સ્વકાર્યમાં વ્યગ્ર હોય અર્થાત્ સદ્ગુરુ પોતાની અન્ય ઉચિત પ્રવૃત્તિમાં વ્યગ્ર હોય, કલ્યાણમિત્ર પણ તે વખતે પોતાની પાસે ન હોય અને તેની અન્ય ઉચિત પ્રવૃત્તિમાં વ્યગ્ર હોય અને જીવે સ્વીકારેલાં વ્રતોની પ્રવૃત્તિ જીવ બાહ્યથી કરતો હોય પણ મોહનું ઉન્મેલન થાય તે રીતે કરતો ન હોય ત્યારે ચારિત્રના બળરૂપ ચારિત્રાચારની ક્રિયા પણ જીવ બાહ્યપ્રવૃત્તિમાં વ્યગ્ર હોવાથી શત્રુનો સામનો કરવામાં વ્યાપૃત ન હોય તે સ્થિતિનો લાભ લઈને જીવમાં વર્તતી મોહની સામગ્રી કે મોહને પેદા કરાવે તેવાં બાહ્ય નિમિત્તો ફરી પણ ચારિત્રની અંતરંગસેનાને ઉપદ્રવ કરે છે અર્થાત્ ચારિત્રને અનુકૂળ જે કાંઈ ઉત્તમ ભાવો થયા હોય તે મોહના બળથી નાશ પામે છે અને જો જીવ સાવધાન ન થાય તો તેનામાં પ્રગટ થયેલી વૈરાગ્યકલ્પવલ્લીનો મોહનું સૈન્ય ક્રમસર નાશ કરે છે, વળી કોઈક જીવ અત્યંત ગફલતમાં હોય તો જીવમાં વપન થયેલા વૈરાગ્ય કલ્પવલ્લીના બીજનો પણ નાશ મોહનું સૈન્ય કરે છે.
