________________
વૈરાગ્યકલ્પલતા/શ્લોક-૧૫૦
૧૬૩ શ્લોકાર્ચ -
ત્યક્તસ્વવર્ગવાળા, શરણની અનપેક્ષાવાળા, ક્રૂર ઉપસર્ગમાં પણ અવિલુપ્તદષ્ટિવાળા સમાધિતત્રથી ઉદ્ધત કર્યું છે શોકશલ્ય જેમણે એવા મુનિ ધ્યાનના ભંગથી અવૃતિને પ્રાપ્ત કરતા નથી અર્થાત્ સદા શુદ્ધાત્મધ્યાનમાં વર્તે છે. I૧૫oll ભાવાર્થ :
આત્માને પોતાના શુદ્ધાત્માના ધ્યાનમાં રહેવામાં બાધક સામગ્રી જેઓએ સર્વથા છોડી છે એવા મહાત્માઓને ક્યારેય ધ્યાનમાં ભંગ થતો નથી અને ધ્યાનનો ભંગ નહીં થવાને કારણે તેવા મહાત્માઓ ક્યારેય અવૃતિને પામતા નથી, પરંતુ સર્વસંયોગમાં ધૃતિપૂર્વક આત્માના ધ્યાનમાં યત્ન કરે છે. ધ્યાનમાં ભંગ કરવાના કારણભૂત તેવી સામગ્રીથી મહાત્મા કઈ રીતે દૂર રહે છે તે બતાવવા અર્થે કહે છે જેઓએ સ્વવર્ગ રાખ્યો છે તેના પ્રત્યેના મમત્વને કારણે ધ્યાનનો ભંગ થાય છે તેથી મહાત્માઓએ સર્વ સ્વવર્ગનો ત્યાગ કર્યો છે. વળી, કોઈના શરણની કોઈને અપેક્ષા હોય અને તે શરણ તેને ન મળે તો ચિત્ત વિક્ષોભ પામે છે અને મહાત્મા તત્ત્વના ભાવનથી વિચારે છે કે મારે જગતના કોઈ પદાર્થોથી ભય નથી; કેમ કે મારી અંતરંગ સંપત્તિ કોઈ ગ્રહણ કરી શકે તેમ નથી. તેથી કોઈના શરણની અપેક્ષાવાળા નથી અને તેના કારણે તેમના ચિત્તમાં વ્યાઘાત થતો નથી. વળી, પૂર્વકર્મને કારણે તેવા મહાત્માઓને ક્રૂર ઉપસર્ગ આવે તોપણ પોતાના પારમાર્થિક સ્વરૂપને જોવાની નિર્મળષ્ટિ લુપ્ત થતી નથી. પરંતુ તે સર્વસંયોગોમાં આત્માના પારમાર્થિક સ્વરૂપને જોઈને તેનાથી જ પોતાના આત્માને ભાવિત કરે છે તેથી તેવા મહાત્માઓનું ચિત્ત ઉપસર્ગોમાં પણ વિક્ષેપને પામતું નથી. વળી, તે મહાત્માએ સમાધિને કહેનારાં શાસ્ત્રવચનો દ્વારા આત્માને તે રીતે ભાવિત કરેલો છે કે જેથી પોતાના આત્મામાં કોઈ પ્રકારના શોકનું શલ્ય રહે નહીં અને તેવા મહાત્માઓનું ચિત્ત સર્વનિમિત્તોથી પર હોવાને કારણે તેઓના ધ્યાનનો ભંગ ક્યારેય થતો નથી અને તેવા મહાત્માઓને શુભધ્યાનના બળથી ક્યારેય કોઈ સંયોગોમાં અધૃતિ પ્રાપ્ત થતી નથી, પરંતુ મહાધર્યપૂર્વક કર્મના ઉન્મેલન માટે તેઓ સદા ઉદ્યમ કરે છે. I૧૫ના
