________________
વૈરાગ્યકલ્પલતા/શ્લોક-૧૯૨-૧૯૩
- ૨૦૫ કે મારા જેવો સમર્થ તત્ત્વની પ્રરૂપણા કરનાર કોઈ નથી. તેથી મદને વશ થઈને અન્ય જીવોને તુચ્છ માને છે. વસ્તુત: કેટલાક જીવોમાં પ્રજ્ઞાના અતિશયનો અભાવ હોય અને શાસ્ત્રના પદાર્થોને સ્થાપન કરવાની શક્તિનો અભાવ હોય છતાં પણ તત્ત્વથી વાસિત મતિ હોવાને કારણે અજ્ઞાન પરિષહને જીતીને સમાધિમાં વર્તનારા છે તે મહાત્માઓ પ્રજ્ઞાવાળા, અને વાદના મદવાળા કરતાં પણ યોગમાર્ગની ભૂમિકાની અપેક્ષાએ ઉચ્ચભૂમિકામાં છે પરંતુ તુચ્છબુદ્ધિવાળા જીવો તેઓની ઉત્તમ સમાધિને જોવાને બદલે પોતાના પ્રજ્ઞાના અને વાદશક્તિના મદથી તેઓને તુચ્છ સમજે છે. તેવા અસમાધિવાળા આત્માઓ શાસ્ત્ર ભણીને પણ કર્મથી ગુરુ બને છે; કેમ કે શાસ્ત્ર દ્વારા જ કષાયની વૃદ્ધિ કરીને મદથી સદા વિહ્વળ રહે છે અને તેવા અસમાધિવાળા મહાત્માઓ ભગવાનના માર્ગથી ભ્રંશ પામીને દુર્ગતિમાં જાય છે. આ પ્રમાણે ભાવન કરીને મહાત્માઓ સદા સમાધિમાં ઉદ્યમ કરે છે જેથી પ્રાપ્ત થયેલી પ્રજ્ઞા કે પ્રાપ્ત થયેલી વાદશક્તિ પણ મદનું કારણ બને નહિ પરંતુ મદનો નાશ કરીને ગુણવાન પ્રત્યે નમ્રભાવવાળા બને છે. I૧૯શા શ્લોક -
नाहंक्रियां याति समाहितात्मा, नोकर्मभावैर्न च कर्मभावैः । भिन्नान् विदन् मिश्रितपुद्गलात्म
भावान्मिथः कर्तृभिदानिदानात् ।।१९३।। શ્લોકાર્ચ -
પરસ્પર મિશ્રિત એવા પુદ્ગલ અને આત્મભાવોને દેહના પુદ્ગલો, કાર્પણ પુદ્ગલો અને આત્માપદેશો જે પરસ્પર મિશ્રિત છે તેના ભાવોને, કતૃભેદના કારણે ભિન્ન જાણતો સમાધિવાળો આત્મા નોકર્મભાવોથી= દેહના પુદ્ગલોરૂપ નોકર્મભાવોથી, અને કર્મભાવોથી=પોતાના કૃત્યના ભાવોથી, અહંક્રિયાને પામતો નથી. II૧૯all
