________________
આહારાદિ કોઇ પણ પદાર્થોમાં કે ગૃહસ્થોમાં મમત્વ બુદ્ધિ કર્યા વગર અનાસક્ત પણે રાગ દ્વેષ રહિત થઇ વિચરવું.
૧૦) નિષદ્યાપરિષહ નિષદ્યાના બે અર્થ છે- ઉપાશ્રય અને બેસવું. રાગદ્વેષ રહિત એકાકી મુનિ સ્મશાનમાં, નિર્જન ઘરમાં કે વૃક્ષની નીચે ક્યાંય પણ જગ્યા મળે ત્યાં શાંત ચિત્તે સ્થિર આસને બેસે. મનુષ્ય દેવ કે તિર્યંચ સંબંધી ઉપસર્ગ આવી પડે તો તેને સમભાવથી અને દઢ મનોબળથી સહન કરવો પરંતુ અનિષ્ટની આશંકાથી ભયભીત થઇને ત્યાંથી ઊઠીને અન્ય સ્થાન પર ચાલ્યા જવું નહિં.
૧૧) શય્યા પરિષહ મુનિએ સ્ત્રી-પશુ આદિ રહિત એકાંત ઉપાશ્રય મળતાં અનુકૂળ કે પ્રતિકૂળ હોય તો પણ હર્ષ કે વિષાદ ન કરવો. આર્તરૌદ્રધ્યાન રહિત થઇને, જીવોની હિંસા ન થાય એ રીતે વારંવાર પડખું બદલ્યા વગર શયન કરવું.
૧૨) આક્રોશ પરિષહ જો કોઇ વ્યક્તિ ભિક્ષુને ગાળ આપે અથવા ખરાબ વચન કહીને અપમાન કરે તો તેના પ્રત્યે ક્રોધ ન કરે કારણકે ક્રોધ કરનાર અજ્ઞાનીના જેવો જ થઇ જાય છે માટે પ્રસન્ન ચિત્તે આક્રોશ સહન કરે.
૧૩) વધુ પરિષહ કોઇ મારે કે પીટે તો તેના પ્રત્યે ભિક્ષુએ ક્રોધ ભાવ પ્રગટ ન કરવો. સંયમી અને ઇન્દ્રિય વિજયી એવા શ્રમણને કોઇ પ્રાણોથી રહિત કરે તો પણ તેણે એમ જ ચિંતન કરવું કે આત્માનો નાશ તો થતો જ નથી. હું તો અમર છું. દેહનો જ વિનાશ થશે. આમ ક્ષમારૂપ સાધુધર્મમાં જ સ્થિર રહેવું.
૧૪) યાચના પરિષહ ગોચરી માટે ગૃહસ્થના ઘરમાં આવેલ સાધુનો હાથ સહજ રીતે લંબાતો નથી. તે ઘણું કઠિન કામ છે. આના કરતાં તો ગૃહસ્થવાસ જ શ્રેષ્ઠ છે, એમ ભિક્ષુએ વિચારવું નહિં.
૧૫) અલાભ પરિષદઃ ગૃહસ્થો માટે તૈયાર થયેલા ભોજનમાંથી આહારની ગવેષણા કરતાં આહાર ન મળે તો પ્રજ્ઞાવાન મુનિ ખેદ ન કરે. આજે ભિક્ષા મળી નથી પરંતુ કાલે મળી જશે એમ વિચારવાથી અલાભ પરિષહ સતાવતો નથી.
૧૬) રોગ પરિષહઃ શરીરમાં વેદના ઉત્પન્ન કરનાર રોગ થયેલ જાણી
