________________
વ્યાખ્યાન ૧૭૩]
દાનની અનુમોદનાનું ફળ
૯૧
આહાર કેટલા જીવોને ભસ્મપ્રાય કરશે? માટે હવે હું બીજા જીવોને સુખ કરું કે મારી જિલ્લાને સુખ કરું? જો હું બીજા જીવોને અભય આપું છું અને આ આહાર વાપરું છું તો મારી આ જિંદગીનો તો અંત થાય છે, પણ તે સાથે ભવ(સંસા૨)નો પણ અંત થવા સંભવ છે; નહીં તો ઊલટી ભવની વૃદ્ધિ થશે. અથવા જિનાજ્ઞા પાળવી કે મારા જીવને પાળવો? અહો! જિનાજ્ઞા પાળવી જ યોગ્ય છે. વળી મારા ગુરુની પણ આજ્ઞા છે કે ‘શુદ્ધ સ્થળે જઈને આ આહારને પરઠવી દેવો;' તો મારા ઉદરના જેવું બીજું સ્થળ ક્યાંય પણ જોવામાં આવતું નથી. અરે જીવ! પૂર્વે તેં અનેક જીવોવાળાં દ્રવ્યથી મધુર એવા મઘુપ્રમુખ અભક્ષ આહાર કરેલા છે. આ આહાર દ્રવ્યથી દુષ્ટ છે, પણ પરિણામે જીવદયાના રસરૂપ હોવાથી વિશિષ્ટ છે; તેથી હે જીવ! તું પોતે જ તે ખાઈ જા. આ પ્રમાણે ચિંતવી ધર્મરુચિ મુનિએ સર્પ જેમ રાફડામાં પેસે તેમ અદીન મન વડે તે આહારને પોતાના કોઠામાં ક્ષેપવી દીધો. પછી અનશન કરી તે મહામુનિ સર્વાર્થસિદ્ધ વિમાનમાં દેવતા થયા.
ધર્મઘોષસૂરિએ આ વાર્તા જ્ઞાનથી જાણી લોકોની સમક્ષ તે નાગશ્રીની નિંદા કરી. તે વાત જાણી સ્વજનોએ નાગશ્રીને ઘરમાંથી બહાર કાઢી મૂકી. સર્વ સ્થળે ભમતી નાગશ્રી અરણ્યમાં દાવાનલમાં દગ્ધ થઈ મરણ પામીને છઠ્ઠી નરકમાં ઉત્પન્ન થઈ. પછી સાતે નારકીમાં બે બે વાર ગઈ. પછી અનંતો કાળ ભવભ્રમણ કરી અનુક્રમે પાંડવોની સ્ત્રી દ્રૌપદી થઈ. આ વિષે વિશેષ વૃત્તાંત શ્રી જ્ઞાતાસૂત્રથી જાણી લેવો.
“ત્યાગ કરવા યોગ્ય એવું ભોજન મુનિને આપવાથી નાગશ્રી અનંતકાળ સંસારમાં ભમી, તેથી શ્રાવકોએ ક્રોઘાદિ દોષ છોડી સુપાત્રને નિરંતર દાન આપવું.’’
500
વ્યાખ્યાન ૧૭૩
દાનની અનુમોદનાનું ફળ
દાન અનુમોદના કરનારને પણ ફળ આપે છે તે વિષે કહે છે–
फलं यच्छति दातारं, दानं नात्रास्ति संशयः ।
फलं तुल्यं ददात्येतत्, आश्चर्यं त्वनुमोदकं ॥ १ ॥ ભાવાર્થ-દાન દાતારને ફળ આપે છે તેમાં તો કાંઈ સંશય જ નથી, પણ તે અનુમોદના કરનારને પણ તુલ્ય ફળ આપે છે, એ આશ્ચર્ય છે.’’ તે વિષે બલભદ્રમુનિ વગેરેનો પ્રબંધ છે તે આ પ્રમાણે
દાનના અનુમોદક મૃગની કથા
એક વખતે શ્રી નેમિનાથ પ્રભુ ગિરનારના ઉદ્યાનમાં સમવસર્યા. એ ખબર જાણી કૃષ્ણ વાસુદેવ બલદેવની સાથે ત્યાં વાંદવા ગયા. જિનેશ્વરને વાંદી વૈરાગ્યયુક્ત દેશના સાંભળી કૃષ્ણે પ્રભુને પૂછ્યું “હે પ્રભુ! સ્વર્ગના જેવી આ દ્વારિકા નગરીનું ભાવિકાળે શું થશે?’' જિનેશ્વર બોલ્યા—“મદિરાપાન કરવાથી અંધ થયેલા તમારા બે પુત્રો શાંબ અને પ્રદ્યુમ્નથી કોપ પામેલા દ્વૈપાયનથી આ નગરીનો વિનાશ થશે અને ત્યાર પછી જરાકુમારે છોડેલા બાણથી ડાબા પગમાં વિંઘાયેલા તમે કાળ કરી ત્રીજી નારકીમાં ઉત્પન્ન થશો.’’ પ્રભુનાં આવાં વચન સાંભળી જરાકુમારે ચિંતવ્યું કે ‘હું ભાઈનો હણનાર ન થાઉં' એમ વિચારી તે જંગલમાં ચાલી નીકળ્યો. શ્રીકૃષ્ણ ‘હું
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
