Tattvik Lekh Sangraha

Author(s): Vijaykastursuri
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabhba

Page 5

નિ વેદન.
• रागाद्वा द्वेषाद्वा मोहाद्वा वाक्यमुच्यते ह्यनृतम् । यस्य तु नैते दोषास्तस्यानृतकारणं किं स्यात् ॥ १॥
સંસારમાં જ રાગથી, દ્વેષથી અને મોહ-અજ્ઞાનથી અસહ્ય બોલે છે. અર્થાત્ જૂઠું બોલવાના રાગાદિ ત્રણ કારણે છે. જેમનામાં આ ત્રણે કારણે નથી તેમને અસત્ય બલવાનું બીજું કાંઈ પણ કારણ હતું નથી. રાગ, દ્વેષ તથા મેહ એ ત્રણે દે છે અને તે આત્મામાં વિકૃતભાવ-વિભાવના ઉત્પાદક છે. જ્યાં સુધી આમાની વિભાવ દશા હોય છે ત્યાં સુધી આત્માનું જાણવું– જણાવવું, સમજવું–સમજાવવું તાવિક હેતું નથી, તેથી તેમાં સત્યાંશ હોતા નથી.(આત્મા સત્ય છે અને જ્ઞાન-દર્શન-ચારિત્ર તેને સ્વભાવ છે, અર્થાત્ જ્ઞાનાદિસ્વરૂપ આત્મા છે તે સ્વસ્વરૂપથી ભ્રષ્ટ થતો નથી; કારણ કે જ્ઞાનાદિસ્વરૂપને નાશ થાય તે આત્માને પણ નાશ થવાને પ્રસંગે ઉપસ્થિત થાય માટે વિભાવ એટલે સ્વરૂપનાશ નહિ. પણ રાગાદિ દોષના આવરણથી વિરૂપ આભાસ થે અતાત્વિક જાણવું–જણાવવું, જેમકે-કરિયાતું અથવા મીઠું ભળેલી સાકર પિતાના મિઠાશ સ્વભાવને છોડતી નથી પણ કડવાશ અથવા તે ખારાશરૂપ દેષના સંસર્ગને લઈને મીઠી લાગતી નથી, પણ ભિન્ન સ્વાદવાળી લાગે છે. સર્વથા મીઠીયે નહિ તેમ સર્વથા કડવી કે ખારી