Tattvarthadhigam Sutra Abhinav Tika Adhyaya 06

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Shrutnidhi Ahmedabad

Page 60

૫૯
અધ્યાયઃ ૬ સૂત્રઃ ૯
* संरम्भ:-संरम्भः संकप्पो (सकषायोवा) – સંકલ્પ અથવા મારવાનો વિચાર તેસંરંભ -પ્રમાદિ જીવનો હિંસા આદિ કાર્યને માટે પ્રયત્નનનો આવેશ તે સંરંભ –હિંસા આદિ ક્રિયાનો સંકલ્પ અર્થાત ચિંતવના
–પ્રમાદિપુરુષ [જીવ]ને પ્રાણવ્યપરોપણ વગેરે કર્મ કરવાનાવિષયમાંજે આવેશપ્રાપ્ત થાય છે તેને સંરક્સ કહે છે.
–પ્રતિપાદ્રિસજ્જાવેશ સંમ: * समरम्भ:- परितापनया भवेत्समारम्भ: -પરિતાપના-પીડા ઉપજાવી તે સમારંભ - હિંસા આદિ કાર્યોને માટે સાધનોને ભેગાં કરવા એ “સમારંભ – હિંસા આદિના સંકલ્પને પૂર્ણ કરવા જરૂરી સામગ્રી એકઠી કરવી –હિંસાદિ ક્રિયાના સાધનોનો અભ્યાસ કરવો તે સમારમ્ભ -तत्साधन सन्निपातजनित परितापनादिलक्षण: समारम्भ: જ મારમ:- માગ્ય: પ્રવ: -હિંસા કરવી તે આરંભ કહેવાયેલ છે –જેને સંરંભ-સમારંભ થયો છે તે કાર્ય છેવટે કરવું તે આરંભ -હિંસા આદિની ક્રિયા કરવી -પ્રવૃત્ત થવું તે આરંભ -પ્રાણિ વધ આદિની સ્પષ્ટ પ્રવૃત્તિ કરવી તે આરંભ -પ્રાતિપાતાયા (M)વૃત્તિ: ગારમે:
જ યોગ-સંભ-સમારંભ આરંભ એ ત્રણે યોગથી ત્રણ-ત્રણ પ્રકારે છે તેમ કહ્યું છે આ યોગ શું છે?
યોગની વ્યાખ્યા આ પૂર્વે આ અધ્યાયના જ પ્રથમ સૂત્રમાં કરાયેલી છે. તે મુજબ યો ત્રણ પ્રકારે છે કાયયોગ, વાગ્યોગ,મનોયોગ
-સૂત્ર ૬:૨ ની અભિનવટીકામાં આ ત્રણે યોગની વિસ્તારથી વ્યાખ્યાઓ અપાયેલી છે –સામાન્ય અર્થમાં કહીએતો “મન,વચન, કાયાનો વ્યાપાર કે પ્રવૃત્તિનેયોગ' એમ સમજવું જેમ કે * મનોયોગ-મનથી હિંસાદિ વ્યાપારમાં પ્રવૃત્ત થવું તે
* વચનયોગ- વચનથી હિંસાદિ વ્યાપારમાં પ્રવૃત્ત થવું તે
* કાયયોગ- કાયાથી હિંસાદિ વ્યાપારમાં પ્રવૃત્ત થવું તે ર-રાવણ-મનમોહન રૂપ ત્રણ ભેદ
:- પોતે કરવું તે કૃત -જેમ કે સ્વયં હિંસાઆદિની ક્રિયા કરવી તે
જ રિતઃ- બીજા પાસે કરાવવું તે કારિત -જેમ કે બીજા પાસે હિંસાઆદિની ક્રિયા કરાવવી તે