Book Title: Tattvarthadhigam Sutra Abhinav Tika Adhyaya 06
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Shrutnidhi Ahmedabad
View full book text
________________
અધ્યાયઃ સૂત્ર: ૧૩
૮૯ પાપપ્રવૃત્તિ ન કરે, વિષય સુખને સેવન ન કરે. આવેલા કષ્ટો શાંતિથી સહન કરે વગેરે બાબતોને અકામ નિર્જરા કહી છે.
- પરતંત્રતાથી અકામ નિર્જરા - જેમ કે-નોકર, જેલમાં ગયેલો માણસ વગેરે લોકો સ્વતંત્રનથી. આવા લોકો ઈષ્ટનાવિયોગનું અને અનિષ્ટના સંયોગનું દુઃખ સહન કરે છે સારા આહાર કે સુંદર વસ્ત્રાદિનો ઉપભોગ કરતા નથી. જો તેઓ આવેલી સ્થિતિને શાંતિથી સહન કરેતો તેઓને અકામ નિર્જરા થાય છે
-દાક્ષિણ્યથી અકમનિર્જર-મિત્ર,સ્નેહી, સ્વજન વગેરે ની આપત્તિ સમયે તેઓને દાક્ષિણ્યતા કે પ્રીતિ થી મદદરૂપ થવા જે કંઈ કષ્ટ સહન કરવામાં આવે છે તે સર્વઅકામ નિર્જરા છે
-સાધનના અભાવે અકામનિર્જરા -ગરીબ માણસો, તિર્યચો જે-તે સમયે જ સાધનનો અભાવ ભોગવતી વ્યકિતઓ ઠંડીનું ગરમીનું કે આવશ્યક વસ્તુનું દુઃખ શાંતિથી સહન કરે. જેમ કે સંપત્તિ છે ચા પીવાની ઇચ્છા થઇ છે પણ દુધવાળા ની હડતાલને કારણે દૂધ મળતું નથી તો તે સાધન અભાવ કહેવાય. આવી સ્થિતિ ને સહન કરવી તે અકામ નિર્જરા છે.
- રોગાદિથી અકામ નિર્જરા - બીમાર મનુષ્યને સાધછન સગવડ બધું જ હોય પણ ધારો કે ડાયાબીટીશ છે અને મિષ્ટાન્ન ખાઈ શકતો નથી, દમ છે અને ઠંડા પીણાં પી શકતો નથી અથવા તાવ આવેલો છે. તો આવા આવા કારણે જે કંઈ સહન કરે તેને અકામ નિર્જરા કહી છે. - ટૂંકમાં સહન કરવાના ઇરાદા સિવાય જે કંઈ સહન કરે અથવાનિર્જરા ના ધ્યેય રહિત પણે જ કંઇનિર્જરા થાય તે સર્વે અકામ નિર્જરા છે.
-૪- બાળતપ:- મિથ્યાદ્રષ્ટિને મંદ કષાય ભાવે થતો તપ
૪ અજ્ઞાનતા થી વિવેક રહિત પણે થતો અગ્નિ પ્રવેશ, ભૃગુપાત પંચાગ્નિતાપ વગેરે બાલતપ છે.
# બાળ એટલે યર્થાથ જ્ઞાન વિનાના મિથ્યાદ્રષ્ટિ વાળાઓનું જે અગ્નિ પ્રવેશછાણ ભક્ષણ, જળપતન, અનશન વગેરે તપ તે બાળ તપ
૪ સમ્યગદર્શન વિના મોક્ષાશયથી કે મોક્ષાશય વિના અજ્ઞાન પૂર્વકનો તપતે બાળ તપ છે.
-मिथ्यात्वज्ञानोपरक्ताशया बालाः शिशव इव हिताहित प्राप्तिपरिहार विमुखा:.....तपो जलानल प्रवेशेहिनीसाधनगिरिशिखर भृगुप्रपातादिलक्षणं तेन ताद्दशा तपसा बालानां योगो बाल सम्बन्धित्वाद् वा तपोऽपि बालं तेन बाल तपसा योगो बाल तपोयोगः । अथवा बालं तपो येषां ते बालतपसः ।
યોગા - શુભ પરિણામ સહિતની નિર્દોષ ક્રિયા વિશેષ તે યોગ
लोकाभिमत निरवद्यक्रियानुष्ठानं योग: $ ““કાયા અને વચનની ક્રિયાનું લોક સમ્મત રૂપથી સમીચીન અનુષ્ઠાન કરવું તેને યોગ કહે છે.
આ યોગ શબ્દનો સંબંધ સરાગ સંયમાદિ સાથે છે અર્થાત સરાગ સંયમ, સંયમસંયમ, અકામ નિર્જરા અને બાલતાએ બધામાં યથોચિત ધ્યાન આપવું,પૂર્ણઉપયોગ સાથે જોડાઈ જવું છે.
* ક્ષાન્તિઃ-ધર્મદ્રષ્ટિ થી ક્રોધાદિનું શમન એટલે શાંતિ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
