Book Title: Tattvarthadhigam Sutra Abhinav Tika Adhyaya 06
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Shrutnidhi Ahmedabad
View full book text
________________
૧૧૮
તત્ત્વાર્થાધિગમ સૂત્ર અભિનવટીકા - સ્વોપજ્ઞ ભાષ્યમાં સૂત્રકાર મહર્ષિ નરકાદિ ત્રણ ગતિનું જ સ્પષ્ટ કથન કરે છે તે વાત નિર્વિવાદ છે
-દિગમ્બર ગ્રન્થોમાં સર્વાર્થ સિધ્ધિ તત્વાર્થવૃત્તિ અદિચાર ગતિનું સૂચન છે. જયારે (રાજવાર્તિક)તત્વાર્થવાર્તિકમાં તથા શ્લોક વાર્તિકમાં સર્વપ્રથમ તો ત્રણ ગતિનો જ અર્થ કર્યો છે [જુઓતત્વાર્થ વાર્તિકહિનેદસારપૃ.૭૨૦ લીટી ૧૧ શ્લોક વાર્તિક ખંડ:પુ.પ૨૦] પણ પછી આગળ દેવાયુ નું ભોગ ભૂમિ ની અપેક્ષાએ ગ્રહણ કરેલ છે
- હારિભદ્દીય ટીકામાં નારકાદિ ત્રણ આયુષ્યની જ વાત છે–સિધ્ધસેનીયટીકામાં આ પ્રશ્નના અનુસંધાને આગમાનુસાર ચોથા આયુના આગ્નવનો નિર્ણય કરવાનો સૂચવે છે.
તારણઃ(૧)પ્રશ્ન સત્ય છે યુગલિકો વતરહિત છે અને દેવલોકમાં ઉપજે છે
(૨)સૂત્રકાર જયારે પોતે જભાષ્ય રચના કરે છે ત્યારે તેની કોઈ ભૂલ હોઈ શકે તેમ માનવું કે વિચારવું સર્વથા અનુચિત છે.
(૩)જો સર્વેષામ શબ્દથી ચારે ગતિનું ગ્રહણ કરીએ તો-તો ઉપરોકત પ્રશ્નનું સમાધાન થઇ જ જશે કે શીલ અને વ્રતના અભાવે દેવ ગતિનું પણ આયુષ્ય બંધાય, માટે યુગલિકો ને શીલ-વ્રતના અભાવે બંધાતા દેવગતિના આયુષ્યમાં કોઈ વિરોધ નથી. વળી આગમમાં ચારે ગતિના આયુનો પાઠ મળે છે
(૪)પરંતુ જો ભાષ્યકૃત વ્યાખ્યાનુસાર જ ચાલીએ તો આગમ પાઠ ઉપરાત કે તેના સિવાય કોઈ અલગ પાઠ કે માન્યતા હોવી જ જોઈએ તે મુજબ નીચેના તર્કો સંભવી શકે
–(8) ફક્ત ભોગભૂમિના જ મનુષ્યોને આ વાત લાગુ પડે છે પણ સર્વસાધારણ રીતે લાગુ પડતી હોવાથી ત્રણ ગતિનાજ આમ્રવનું સૂચન હોય
– ()શીલ અવ્રત સહિત તો દેવાયુજ બંધાવાનું છે તે નક્કી છે કેમ કે સમકિત ની હાજરીમાં જો આયુનો બંધ પડે તો દેવાયુજ હોય તેથી વિપરીત વિચારણા કરતા શીલ અને વતરહિતતા થી નારકાદિ ત્રણ આયુનો આસ્રવ થાય તેમ સમજી લેવું જોઇએ અર્થાત ત્રણ ગતિના વિધાનથી ચોથી ગતિમાં શીલ-વ્રત સહિતતાથી દેવપણાનું સૂચન મળે છે તેમ માનવું
–(૫) જો સૂત્રકારને ચારે ગતિ ઈષ્ટ હોતતો આસૂત્રની રચના દેવાયુના આસ્રવ માટેના સૂત્ર ૨૦ પછીજ કરી હોત અર્થાત આ સૂત્રનો ક્રમ હવે પછીના એકસૂત્ર પછી રાખ્યો હોત પણ તેમ નથી કર્યુ માટે સૂત્રકારને ત્રણગતિજ ઈષ્ટ છે દેવાયુનો આસ્રવ ઈષ્ટ નથી તેવું પણ શક્ય છે
-વિદ્વાનો એ આગમાનુસાર યથાયોગ્ય નિર્ણય કરવો સુગલિકોને થતો દેવાયુનો આસવ-અપવાદ હોવાથી વિવાન કરી હોય તેવું પણ બની શકે 0 [B]સંદર્ભ
૪ આગમ સંદર્ભ-પાંવાdi Hપુણે યાડ પરે તિરિયાપિ પરેડ્ડ मणुस्साउयंपि पकरेइ देवाउयंपि पकरेइ * भग. श.१,3.८,सू. ६३
-સૂત્રપાઠ સંબંધ-iતા એટલે શીલ અને વ્રત રહિત એવો
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
