________________
-
=
"આપણે અહીં સ્થિર રહેવાનું નથી અને કોઈ વિશિષ્ટ શક્તિ સંપન્ન તત્ત્વને આરાધી કલ્યાણ સાધવાનું છે. તેમ માની કોઇ દેવ, દેવી કે છેવટે પથ્થર ઉપર સિંદૂર ચડાવી પૂજન કરતો આવ્યો છે. આમ ભારતવર્ષની હવામાં ધર્મ ઓતપ્રોત છે અને તેનો માનવી ગમે તે જાતિ, કોટિ કે ગમે ત્યાં વસતો હોય તે ઇચ્છે કે ન ઈચ્છે તો પણ તેને ધર્મસંસ્કાર મળતો રહ્યો છે અને તેનું ગામડું કે કોઈ સ્થાન ધર્મસ્થાનક વગરનું રહ્યું નથી.
ધર્મ અને આચાર વિશિષ્ટ શક્તિ સંપન્ન પુરુષ-ધર્મ પ્રવર્તકે પોતાની વિશિષ્ટ વિચારધારા પ્રરૂપી તે વિચારધારાને અનુરૂપ માર્ગ આચરણા શરૂ કરીને ધર્મરૂપે પ્રગટ થયો. વિચારધારા અને આચરણામાં સામ્ય ન હોય તો જતે દિવસે આચરણા જૂદી દિશામાં દોડે અને વિચારધારા તેમની તેમ પડી રહે.
શુદ્ધોદન બુદ્ધ યુવાન પુરુષની નનામી દેખી વિચારમગ્ન થયો. જીવન, મરણનો તાગ શોધવા તેણે રાજપાટ છોડયું, જંગલો ઘૂમ્યા અને છેવટે તેમને ક્ષણવિનશ્વરવાદ લાધ્યો ને વિચારધારા સ્થિર કરી. તેમાંથી બૌદ્ધદર્શન પ્રગટયું.
મીમાંસકદર્શનકારને માનવ માત્ર અપરિપૂર્ણ લાગ્યો. તેણે વેદોને અપૌરુષેય માની તે દ્વારા અનેક વસ્તુઓના ઉકેલ શોધી તેનો તત્ત્વવાદ સ્થિર કર્યો.
વૈશેષિકનૈયાયિકોએ સર્વ વસ્તુના ઉકેલ માટે અમાપ, શક્તિ સંપન્ન ઈશ્વરનો આશ્રય લઈ પોતાના દર્શનની વ્યવસ્થા
કરી.
પ્રકૃતિ-પુરુષની કલ્પના દ્વારા સંખ્યામતે પોતાનો તત્ત્વવાદ સ્થિર કર્યો.
-
5
|
