________________
દષ્ટ અને શાસ્ત્રથી અવિરુદ્ધ સર્વ પ્રાણીઓને સુખકારી, મિત, ગંભીર અને આહલાદકારી જેનું વાક્ય છે તે સર્વજ્ઞ || કહેવાય છે. (૧)
એવા પ્રકારનું જે વાક્યતે તો કેવલ જૈન વાક્ય જ છે. તેથી કરીને તે જ સર્વજ્ઞ છે, અન્ય નથી. આ વાત અનેકાન્તવાદસ્યાદ્વાદના કથનથી જ જણાય છે. (૨)
મને મહાવીર પર પક્ષપાત નથી અને કપિલ વગેરે પર દ્વેષ નથી, છતાં એટલું તો ખરું જ છે કે, જેની વાત યુક્તિવાળી છે તેનો સ્વીકાર કરવો જોઈએ. | (૬) વાચકવર્ય પૂર્વધર મહર્ષિ શ્રી ઉમાસ્વાતિ મહારાજ રચિત “તત્ત્વધામ” ના પાંચમા અધ્યાયમાં જણાવે છે
-
-
-
“ી -વ્યય-ધ્રૌવ્યયુ સ(સૂત્ર, ર૬) - ઉત્પત્તિ, વિનાશ અને નિત્ય એ ત્રણે ધર્મથી યુક્ત હોય તે "તુ" કહેવાય છે.
“ત-માવાયં નિત્યમ” (સૂત્ર, રૂ૦) - તે ભાવથી ફેરફાર ન પામે તે "નિત્ય" કહેવાય છે. “ તાડપતસિ” (સૂત્ર, રૂ?) - અર્પિત અને અનર્પિત તેની સિદ્ધિ થાય છે.
ઉક્ત એ ત્રણે સૂત્રો સ્યાદ્વાદને જણાવી રહ્યા છે. સમસ્ત જૈિનદર્શન જેના પર નિર્ભર છે એ આગમશાસ્ત્રમાં જેનાંવિધાનો ઠેર-ઠેર છે. સર્વજ્ઞ તીર્થકરોએ અને ગુણવંત ગણધર આદિ મુનિ મહાત્માઓએ પોતાના પ્રવચનોમાં ને કૃતિઓમાં સર્વોચ્ચ સ્થાન જેને આપેલ છે, એવા અનેકાન્ત-સ્યાદ્વાદને જૈનેતર,
–
48
