________________
स्वास्तिकाः क्रियन्ते, पुनरावृत्तः सुवर्णपिण्डः पुनरपरयाऽऽकृत्या युक्तः खदिरांगारसद्दशे कुण्डले भवतः । आकृतिरन्या चान्या च भवति द्रव्यं पुनस्तदेव आकृत्युपमन द्रव्यमेवावशिष्यते।
-દ્રવ્યનિત્ય છે, આકૃતિ અનિત્ય છે. સુવર્ણ કોઇ આકૃતિથી યુક્ત થઈને પિંડ બને છે, પિંડાકૃતિમાંથી રુચક બને છે,
ચકમાંથી કટક-કડું બને છે અને કટકમાંથી સ્વસ્તિક બને છે, પુનઃ તે સુવર્ણ પિંડ પરંપરાએ આકૃતિયુક્ત ખેરના અંગારા જેવાં બે કુંડલ બને છે.
આકૃતિ જૂદી જૂદી થાય છે, પણ દ્રવ્ય તો એનું એ જ છે, જે તે તે આકૃતિરૂપે રહે છે.
આ રીતે મહર્ષિ પતંજલિએ પણ દ્રવ્યની નિત્યતા અને પર્યાયની અનિત્યતા અપેક્ષા ભેદથી જણાવી છે. આથી અને કાન્તવાદ-સ્યાદ્વાદનો આશ્રય મહાભાષ્યકારે કઈ રીતે લીધો, છે તે સ્પષ્ટપણે સમજી શકાય છે.
(૧૦) વૈયાકરણકેશરી કેરટ - મહર્ષિ પતંજલિપ્રણીત મદમાણ પર સ્વરચેલ પ્રવપ ના મંગલાચરણમાં જણાવે
"सर्वाकारं निराकरं विश्वाध्यक्षमतीन्द्रियम् ।
સરસ તાતીતમયૅ માયથાવૃતિઃ ” "ज्ञानलोचनसंलक्ष्यं नारायणमजं विभुम् । પ્રણય પરમાત્માનું સર્વવિદ્યાયિનમ્ રી” - આકાર સહિત છતાં નિરાકાર, અતીન્દ્રિય છતાં વિશ્વને પ્રત્યક્ષ, સતુ છતાં અસતુ, માયાથી આવૃત (ઢંકાયેલા) જીવોને
52
