________________
१४
Studies in Indian Philosophy
___Brahmasutrabhasya 850-851 : अत्रैके देहमात्रात्मदर्शिनो लोकायतिका देहव्यतिरिक्त.
स्यात्मनोऽभावं मन्यमाना: समस्तव्यस्तेषु बाह्येषु पृथिव्यादिष्वदृष्टमपि चैतन्यं शरीराकारपरिणतेषु
भूतेषु स्यादिति संभावयन्तस्तेभ्यश्चैतन्यं मदशक्तिवद्विज्ञान चैतन्यविशिष्टः कायः पुरुष इति चाहुः। ___Brahmasutrabhāsya 851 : प्राणचेष्टाचैतन्यस्मृत्यादयश्चात्मधर्मत्वेनाभिमता आत्मवादिनां
तेऽप्यन्तरेव देह उपलभ्यमाना बहिश्चानुपलभ्यमाना असिधे देहव्यतिरिक्ते धर्मिणि देहधमा
एव भवितुमर्हन्ति । ___Brahmasutrabhasya 852-853 : यदि देहभावे भावादेहधर्मत्वमात्मधर्माणां मन्येत ततो
देहभावेऽप्यभावादतर्मत्वमेवैषां किं न मन्येत देहधर्मबैलक्षण्यात् । ये हि देहधर्मा रूपादयस्ते
यावदेह भवन्ति । प्राणचेष्टादयस्तु सत्यपि देहे मृतावस्था यां न भवन्ति । 7 Brahmasutrabhasya 854 : अपि च सति हि तावद्दहे जीवदवत्थायामेषां भावः शक्यते
निश्चेतुं न त्वसत्यभावः । पतितेऽपि कदाचिदस्मिन्देहे देहान्तरसंचारेणात्मधर्मा अनुवर्तेरन् । 8 Naişkar myasiddhi (The Naiskarnya -siddhi of Suresvarācārya with the
Candrika of Jhanottma, edited by G. A. Jacob, revised edition by M. Hiriyanna; Poona; Bhandarkar Oriental Research Institute, 1925), 3.31 : पदान्युद्धृत्य वाक्येभ्यो यन्वयव्यतिरेकतः । पदार्था ल्लोकतो बुद्ध्वा वेत्ति वाक्यार्थमञ्जसा ॥ Upadesasahasri padyabhaga 18.177-178 (M 175-176) : इदं पूर्वमिद पश्चात्पदं वाक्ये भवेदिति । नियमो नैव वेदेऽस्ति पदसांगत्यमर्थतः ॥ अन्वयव्यतिरेकाभ्यां ततो वाक्यार्थबोधनम् । वाक्ये हि श्रूयमार्णानां पदानामर्थ संस्मृतिः ।। References are to D. V. Gokhale's edition with Rāmatirtha's Padayojanikā (Bombay : The Gujarati Printing Press, 1917) and, in parentheses, to Sengaku Mayeda's edition (Sankara's Upadeśasāhasri, critically edited with introduction and indices; Takyo : The Hosukeido Press, 1973[Originally a University of Pennsylvania doctoral dissertation; 1961]). The published version of Mayeda's edition was not available to me when I was writing this paper, but I did consult his dissertation. Henceforth, references to the Upadeśasahasri's verse section are prefixed
with 'P', those to the prose section with 'G'. 10 Upadesasahasri P 18.180 (M 178);
अन्वयव्यतिरेकोक्ति. पदार्थस्मरणाय तु ।
स्मृत्यभावे न वाक्यार्थी ज्ञातु शक्यो हि केनचित् ।। 11. Upadešasāhasri P 18.96 (-Naiskarmyasiddhi 4.22) :
अन्वयव्यतिरेको हि पदार्थस्य पदस्य च । स्यादेतदहमित्यत्र युक्तिरेवावधारणे ॥
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
