________________
પ્રત્યય. “-તનાવે: રૂ-૪-૮રૂ' થી તિવુ ની પૂર્વે ૩ પ્રત્યય. આ સૂત્રની સહાયથી 9 ધાતુના અન્ય » ને “નામનો૪-૩-૧' થી ગુણ ન આદેશ અને “-નો. ૪-રૂ-૨ થી ૩ ને ગુણ ગો આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી રોતિ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ- કરે છે. વિ અને તુ ધાતુને શ્વસ્તરીનો તા પ્રત્યય. આ સૂત્રની સહાયથી નાનો ૪--' થી રૂ ને ગુણ | આદેશ અને ૩ ને ગુણ તો આદેશ થવાથી શ્વેતા અને સ્તોતા આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ- ભેગું કરશે. સ્તુતિ કરશે. આવી જ રીતે આ પૂર્વે અને આ પછી જ્યાં જ્યાં ગુખ સ્વરૂપ કાર્યનું વિધાન કર્યું છે અને કરાશે ત્યાં ત્યાં આ સૂત્રની (રૂ-રૂ-ર ની) સહાયથી તે કાર્ય થયેલું જાણવું. રા.
શિયાઈ ઘાતુ પારારા
કૃતિ પ્રવૃત્તિ વ્યાપાર - આ ક્રિયાના પર્યાયવાચક શબ્દો છે. સામાન્ય રીતે મુખ્ય અને અવાન્તર તે- તે પ્રવૃત્તિ - વ્યાપારના સમુદાયને ક્રિયા કહેવાય છે. જેથી પૂર્વપિરીભાવાપન્ન ક્રમભાવી તે તે ક્રિયાનો સમુદાય જ અહીં ક્રિયા પદાર્થ છે. ચૈત્ર: પતિ આ પ્રયોગ સ્થળે ખૂબ જ સ્પષ્ટપણે સમજી શકાય છે - કે મુખ્ય રાંધવાના વ્યાપારની સાથે તદનુકૂલ ડબામાંથી અનાજ કાઢવાથી માંડીને ચૂલો સળગાવવો; તેની ઉપર ભાજન મૂકવું, તેમાં પાણી નાંખવું, તેમાં અનાજ વગેરે નાંખવું રાંધવાનું પૂર્ણ થયા પછી પાત્ર નીચે મૂકવું અને તે ઢાંકી દેવું...... ઈત્યાદિ અનેક વ્યાપારના તે તે કાળમાં ચૈત્ર: પતિ આવો પ્રયોગ થાય છે. પૂર્વાપરીભાવાપન્ન ક્રમભાવી તે તે ક્રિયાઓનો જે સમુદાય છે - તે અહીં પવું ધાતુનો અર્થ છે. આથી સ્પષ્ટ છે કે –
ક્રિયાવાચક શબ્દને ધાતુ કહેવાય છે. આ ક્રિયા સાધ્યા અને સિદ્ધા ભેદથી બે પ્રકારની છે. સાધ્યાવસ્થાપન તે તે ક્રિયાનું અભિયાન તે તે ધાતુથી વિહિત તિવારિ પ્રત્યયોથી થાય છે, અને સિદ્ધાવસ્થાપન તે તે
