________________
૩૩૨
શ્રીસિદ્ધહેમચન્દ્રશબ્દાનુશાસન ભાગ-૧ ७३६.] इत्युप्रत्यये ऊरादेशे च ऊरू:, करभवदूरू यस्याः "उपमान०" [२.४.७५.] इत्यूप्रत्यये વર-મો: #1: (“#તૃવ" .૨.૪૮.] તૃત્તિ ૨ વાર:, ર્તા I fપ-છિદ્રોઃ ક્વિપ fમ, (છ) ૩૫ોરપત્યમ્ “સોડપત્યે” [૬.૭.૨૮.] રૂળિ “સ્વયંભુવોડવું" [૭.૪.૭૦.] રૂત્યવિ ગૌપાવ: “ ટિ વ્યાપી' રૂત્યતોડનુતે વ્યાખ્યોતિ તં તે વિષયમિત “માવા-વદ્યo” [૩૦ વ૬૪.] રૂતિ અક્ષ:, તેન રીતિ “તેના નિતનવ્-રીવ્યતo" [૬.૪.૨.] તિ રૂfણ માક્ષઃ
અનુવાદ - Hપૂ વગેરે પ્રત્યયાતવાળા “સગા” વગેરે શબ્દોની વ્યુત્પત્તિ બતાવે છે. “ઉત્પન્ન કરવું” અર્થવાળો “નન” ધાતુ ચોથા ગણનો છે. “જે ઉત્પન્ન નથી થતો” તે “ગ” કહેવાય છે. અહીં “ક” ધાતુને “ ” (૫/૧/૧૭૧) સૂત્રથી “સુ” પ્રત્યય થતાં “મન” શબ્દ બને છે. ત્યારબાદ “મનાવે.” (૨/૪/૧૬) સૂત્રથી “બાપુ” પ્રત્યય થતાં “મા” શબ્દ થાય છે. “ના”નો અર્થ બકરી થાય છે.
ઘણા બધા રાજાઓ જેમાં છે” એ પ્રમાણે બહુવ્રીહિ સમાસ થતાં “વહુરીન” સ્વરૂપ સામાસિક શબ્દ થાય છે. હવે, “તામ્યાં વા...” (૨/૪/૧૫) સૂત્રથી “હા" પ્રત્યય થતાં “વહુરાના” શબ્દની પ્રાપ્તિ થાય છે, જેનો અર્થ “બહુરાજાવાળી નગરી” થાય છે. •
શબ્દ કરવા” અર્થવાળો “” ધાતુ પહેલા ગણનો છે. “પુરક્ષર...” (૩૦િ ૩૯૬) સૂત્રથી “ર” પ્રત્યય અને વૃદ્ધિ થતાં “ર” શબ્દ થાય છે. હવે, “ૌરાણ્યિો ...” (૨/૪/૧૯) સૂત્રથી “ડી” થતાં “ૌરી" શબ્દ થાય છે, જેનો અર્થ “પાર્વતી” થાય છે.
કાન્તિ” અર્થવાળો “મ્” ધાતુ પહેલા ગણનો છે. આ “મ” ધાતુથી “મેરત ૩q” (૩Mહિં ૪૦૯) સૂત્રથી “માર" પ્રત્યય થતાં અનો ૩ થઈને “વીનન્ત” (૨/૪/૨૧)સૂત્રથી કી" પ્રત્યય થતાં “કુમાર” શબ્દની પ્રાપ્તિ થાય છે, જેનો અર્થ “બાળા” એ પ્રમાણે થાય છે.
શબ્દ કરવું” અર્થવાળો “1” ધાતુ નવમા ગણનો છે. આ “1” ધાતુને “Tfમ...” (૩દ્વિ ૯૨) સૂત્રથી “" પ્રત્યય થતાં “” શબ્દ થાય છે. હવે ગર્ગની વૃદ્ધ એવી અપત્ય
સ્ત્રી એ અર્થમાં “ન્િ ” (૯/૧/૪૨) સૂત્રથી “ ” પ્રત્યય થતાં તથા “ગો ડાયન . વા” (૨/૪/૬૭) સૂત્રથી “ડી” પ્રત્યય થાય છે. “ર્ય + ". આ અવસ્થામાં (૨૪/૬૭) સૂત્રથી “ડયન" ઉમેરાતાં અને “”નો “” થતાં “TIળી ” શબ્દની પ્રાપ્તિ થાય છે. જેનો અર્થ “નની વૃદ્ધ દીકરી” એ પ્રમાણે થાય છે.
“ ” ધાતુને “મા વાવમ...” (૩ળાદ્રિ પ૬૪) સૂત્રથી “” પ્રત્યય થતાં તથા કરો ) અગ્ર અલુરુકમો પ્રમાણે "y") "#" dો તેમજ “જી"નો “ફ” કૃત) “ઝw"
