Shrut Mahapooja

Author(s): Kirtiyashsuri
Publisher: Ramchandrasuri Smrutimandir Anjan Pratishtha Mahotsav Samiti

Page 59

છે. આ આગમમાં ૨૦ અસમાધિ સ્થાન, ૨૧ શબ્દદોષ, ગુરુની ૩૩ આશાતના, સાધુ, શ્રાવકની પડિયા, નિયાણા આદિ ઘણી વિગતો છે.
૨ - બૃહત્કલ્પ સૂત્ર (મૂળ–૪૭૩ શ્લોક પ્રમાણ) કુલ-૯૧૬૯૮ શ્લોક પ્રમાણ
શ્રી બૃહત્કલ્પ સૂત્રમાં સાધુ-સાધ્વીના મૂલગુણ, ઉત્તર ગુણોને લગતા પ્રાયશ્ચિતનો અધિકાર છે. ઉત્સર્ગ તથા અપવાદનું ઝીણવટભર્યું વર્ણન છે. વિહાર વગેરેમાં નદી ઉતરવા આદિ પ્રસંગે કઈ રીતે આચરણા કરવી તેમાં છદ્મસ્થના અનુપયોગ કારણે લગતા દોષોનું શોધન જણાવેલ છે. પ્રત્યાખ્યાન પ્રવાદ નામના પૂર્વમાંથી સંકલિત થયેલ છે.
3- શ્રી વ્યવહાર સૂત્ર (મૂળ–૩૭૩ શ્લોક પ્રમાણ) કુલ-૫૨૭૭૩ શ્લોક પ્રમાણ
શ્રી વ્યવહાર સૂત્ર એ દંડનીતિ શાસ્ત્ર છે. પ્રમાદાદિ કારણથી પુણ્યાત્માઓને લગતા દોષોને નિવારણની પ્રક્રિયા જણાવી છે. આલોચના સાંભળનાર, કરનાર બન્ને કેવા હોવા જોઈએ, આલોચના કેવા ભાવથી કરવી, કોને કેટલું પ્રાયશ્ચિત... કોને પદવી આપવી... કયા આરાધકોને ભણાવવા, પાંચ વ્યવહાર વગેરે નિરૂપણ છે.
૪ - શ્રી જિતકલ્પ (મૂળ-૨૨૫ શ્લોક પ્રમાણ)
–
શ્રી જીતકલ્પ ગંભીર ગ્રંથ છે. સાધુ જીવનમાં... લાગેલા અતિચારો, અનાચારોના દશ અને ઓગણીશ પ્રકારના પ્રાયશ્ચિતોનું વિધાન કર્યું છે. આ ગંભીર ગ્રંથ છે. પીઢ ગીતાર્થ ભગવંતો જ આ ગ્રંથના અધિકારી ગણાય છે.
શ્રી નિશીથ સૂત્ર (મૂળ−૮૫૦ શ્લોક)
આ સૂત્રમાં સાધુના આચારોનું વર્ણન છે. પ્રાયશ્ચિત અને સામાચારી વિષયક વાતોનો ભંડાર છે. પ્રમાદાદિથી ઉન્માર્ગ ગયેલા સાધુને તે સન્માર્ગે લાવે છે. આ આગમનું બીજું નામ આચાર પ્રકલ્પ છે. નિશીથ=મધ્યરાત્રિએ અધિકારી શિષ્યને ખાનગીમાં ભણાવાય તેવું મહત્ત્વપૂર્ણ આગમ છે.
૫
૬
શ્રી મહાનિશીથ સૂત્ર (મૂળ-૪૫૪૮ શ્લોક પ્રમાણ)
શ્રી મહાનિશીથ સૂત્રમાં વર્ધમાન વિદ્યા તથા નવકાર મંત્રનો મહિમા... ઉપધાનનું સ્વરૂપ અને વિવિધ તપનું વર્ણન છે. ગચ્છનું સ્વરૂપ, ગુરુકુલવાસનું મહત્ત્વ, પ્રાયશ્ચિતોનું માર્મિક સ્વરૂપ, બ્રહ્મચર્ય વ્રત ભંગથી કેટલા દુઃખ પડે છે, તે જણાવી કર્મ સિદ્ધાંત સિદ્ધ કર્યો છે. સંયમી જીવનની વિશુદ્ધિ પર ખૂબ જ ભાર મૂક્યો છે.
-
૧
-
મૂળ સૂત્રો
આવશ્યક સૂત્ર (મૂળ–૧૩૫ શ્લોક પ્રમાણ) કુલ-૨૩૭૧૪૩ શ્લોક પ્રમાણ આવશ્યક સૂત્રમાં સાધુ, સાધ્વી, શ્રાવક, શ્રાવિકાઓ દ૨૨ોજ અવશ્ય કરવા યોગ્ય છ આવશ્યક=સામાયિક, ૨૪ જિનસ્તવ, વંદન, પ્રતિક્રમણ, કાઉસ્સગ્ગ, પચ્ચક્ખાણનું
પરિચય પુસ્તિકા
-
૪
-
૪૯