Shrut Mahapooja

Author(s): Kirtiyashsuri
Publisher: Ramchandrasuri Smrutimandir Anjan Pratishtha Mahotsav Samiti

Page 61

પૂર્વાચાર્યોત મહાન ગ્રંથોનો અલ્પ પરિચય ૧. ઉપદેશમાળા :
આ ગ્રંથ પ્રભુ મહાવીરનાં હસ્તે દીક્ષિત થયેલાં તેમનાં જ શિષ્ય શ્રી ધર્મદાસગણીનાં કરકમલો દ્વારા રચના પામ્યો છે કે, જેઓ ત્રણ જ્ઞાનનાં ધારક હતાં. ૧૧ ગણધર ભ. સિવાય ભગવાનનાં શિષ્યો પૈકીનાં પ્રાયઃ આ એક જ મહાપુરુષનો ગ્રંથ આપણને ઉપલબ્ધ થાય છે કે, જેમાં ૨૫૦ વિષયો આવરવામાં આવ્યા છે. આપણાં જીવન માટે એટલો બધો અમૂલ્ય છે કે – જો ન ભણીએ તો આપણને અતિચાર લાગે છે. આ ગ્રંથમાં આપેલા ઉપદેશનું મહત્ત્વ અહીં તો કેટલું વર્ણવી શકાય ? પણ ગ્રંથકાર પોતે જે પ૩૪ મી ગાથામાં કહે છે કે – “આ ગ્રંથ ભણ્યા પછી ધર્મમાં ઉદ્યમ કરવાનું જેને મન જ ન થાય તેને અનંત સંસારી જાણવો.” આટલું કથન જ તેનાં મહત્ત્વ માટે પર્યાપ્ત છે.
આગમોની હરોળમાં મૂકવા જેવા આ ગ્રંથને સાચો ન્યાય આપવા એકવાર પણ તેનું વાંચન કરવું અનિવાર્ય છે. ૨. પ્રશમરતિઃ
જૈન શાસનના પદાર્થોનું સંકલન કરતો આ ગ્રંથ ૨૨ અધિકાર અને ૩૩૩ શ્લોક પ્રમાણમાં પૂ. વાચકવર્ય ઉમાસ્વાતીજી મહારાજે રચેલ છે. જેમાં દર્શન શાસ્ત્રની ચર્ચાઓ, કષાય જીતવાના ઉપાયો, ઈન્દ્રિયોનું સ્વરૂપ, ગુરુકુળવાસ, વિનય, ૧૨ ભાવના, ૧૦ યતિધર્મ, સમ્યગ્દર્શનનું સ્વરૂપ, ધ્યાન, મુક્તાવસ્થાનું સ્વરૂપ વગેરે પદાર્થો રજૂ કરવામાં આવ્યા છે.
ઓછા શબ્દોમાં વધુ પદાર્થો જણાવવાની નિપુણતા તો ખરેખર વાચકવર્યની જ કહી શકાય ! ૩. તસ્વાર્થ સૂત્રઃ
કલિકાલ સર્વજ્ઞશ્રીએ સિદ્ધહેમ વ્યાકરણમાં “પસ્થિતિ સંગ્રહીતાર:' કહીને શ્રેષ્ઠ સંગ્રહકાર તરીકે સંબોધેલ પૂજ્ય વાચકવર્ય ઉમાસ્વાતીજી મહારાજાએ ૮૦ અધ્યાય અને ૨ કારકાથી સુશોભિત એવા આ ગ્રંથમાં જૈન શાસનના પદાર્થોનો સંગ્રહ સુંદર રીતે કરેલ છે. આ એક જ ગ્રંથ દ્વારા જૈન શાસનના સંપૂર્ણ પદાર્થોનું જ્ઞાન મેળવી શકાય છે. ' સમ્યગ્દર્શનની મુખ્યતાપૂર્વક મોક્ષમાર્ગના વર્ણન સાથે, જીવાદિ તત્ત્વો, ૭ નયો,
પશમિકાદિ ભાવો, નારકી, દ્વિીપ સમુદ્રો, દેવો, ધર્માસ્તિકાયાદિ અજીવો, આશ્રવ, પાંચ વ્રતો, તેની ભાવના, કર્મબંધના કારણો, કર્મનું સ્વરૂપ, સંવર, તપ અને છેલ્લે મોક્ષ વગેરે પદાર્થોનું વર્ણન રોચક રીતે રજૂ કર્યું છે.
પરિચય પુસ્તિકા