Shrut Mahapooja

Author(s): Kirtiyashsuri
Publisher: Ramchandrasuri Smrutimandir Anjan Pratishtha Mahotsav Samiti

Page 63

નયનું સ્વરૂપ, દુર્નયનું નિરૂપણ, પ્રમાણનું નિરૂપણ વગેરે પદાર્થોના જ્ઞાન દ્વારા ન્યાયમાં પ્રવેશ કઈ રીતે પામવો તેનું તાર્કિક નિરૂપણ આ ગ્રંથમાં કરવામાં આવ્યું છે. ૮-ક. નયોપદેશ
આ ગ્રંથની ઉપર મહોપાધ્યાયજીએ પોતે નયામૃતતરંગિણી નામની ટીકા બનાવી છે. તેમાં વિસ્તારથી બહુ જ સ્પષ્ટ રીતે પ્રસ્થકાદિ દષ્ટાંતો આપીને સાતે નયોનું સ્વરૂપ, દરેક નયની ક્યારે અને ક્યાં યોજના કરવી ? દરેક નય કયા કયા નિપા માને છે ? તે તેમજ પ્રસંગે પ્રતિમા પ્રતિષ્ઠાદિના વિચાર દર્શાવ્યા છે. ૯. શ્રાવક પ્રજ્ઞાતિઃ
૫00 ગ્રંથના રચયિતા પૂર્વધર મહર્ષિ ઉમાસ્વાતીજી મહારાજે રચેલ ગ્રંથો પૈકી ઉપલબ્ધ એવો આ ગ્રંથ ૪૦૫ શ્લોક પ્રમાણ છે શ્રાવક ધર્મને પ્રતિપાદન કરનારા ગ્રંથોમાં સૌથી પ્રાચીન પ્રમાણભૂત આ ગ્રંથ છે. જેમાં સમ્યક્તનું સ્વરૂપ-નવતત્ત્વનું સ્વરૂપ-કર્મના ભેદ, શ્રાવકના ૧૨ વ્રતો, શ્રાવકની સામાચારી વગેરેનું વિશદ્ વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે. ૧૦. દ્વાત્રિશદ્ દ્વાત્રિશિકા :
પૂ. આ. સિદ્ધસેનદિવાકરસૂરિ વિરચિત આ ગ્રંથ આજે સંપૂર્ણ ઉપલબ્ધ થતો નથી. હાલમાં માત્ર ૨૧ બત્રીસી જ ઉપલબ્ધ છે. ભિન્ન ભિન્ન વિષયોને આવરતા આ ગ્રંથમાં અનેક મતોની સમીક્ષા ઉપરાંત, વાદોપનિષદુ, વાદ, વેદવાદ, ગુણવચન, ઉપાય, સાંખ્યપ્રબોધ, વૈશિષિક, બૌદ્ધ સંતાના, નિયતિ, નિશ્ચય, દૃષ્ટિ, મહાવીર સંબંધી પદાર્થોની રજૂઆત કરવામાં આવી છે. ૧૧. સંમતિતર્ક પ્રકરણ :
પૂ. આ. સિદ્ધસેનદિવાકરસૂરિ રચિત આ ગ્રંથ દ્રવ્યાનુયોગનો એક પરાકાષ્ઠાનો ગ્રંથ છે. પરિકર્મિત મતિવાળા માટે જ આ ગ્રંથ વાચ્ય થાય તેવો છે. જેના દ્વારા સમ્યક્ત= શુદ્ધ મતિ પ્રાપ્ત થાય તેવા તર્કનું વર્ણન જે ગ્રંથમાં છે, તેનું નામ સંમતિતર્ક પ્રકરણ.
ગ્રંથનો મુખ્ય વિષય અનેકાંતવાદથી સંબંધ છે. પરંતુ તે એકાંતના નિરસનપૂર્વક જ શક્ય હોવાથી મૂળગ્રંથમાં ન્યાય-વૈશિષિક-બૌદ્ધ વગેરે દર્શનોની સમીક્ષા કરી છે. ઉપરાંત દ્રવ્યાર્થિકાદિ નય, સપ્તભંગી, જ્ઞાનદર્શના ભેદવાદ વગેરે જૈન દર્શનના અનેક વિષયોની પણ મહત્ત્વપૂર્ણ ચર્ચા પ્રસ્તુત છે. ૧૨. પઉમચરિત્ર્ય :
પદ્મ=રાગ=દશરથ પુત્ર રામ. તેમનું ચરિત્ર મુખ્યપણે આ ગ્રંથમાં આ. વિમલસૂરિએ વિ. સં. ૧૦ માં રજૂ કરેલ છે. જેમાં રામ, સીતા, જનક, દશરથ, રાવણ વગેરે દરેક પરિચય પુસ્તિકા
ONS
૫૩