________________
વિગતવાર વર્ણન છે, આત્મોન્નતિના ઉપયોગી પદાર્થોથી ભરપૂર છે, પ્રાસંગિક રીતે પણ અનેક બાબતો આ આગમમાં જણાવી છે.
દશવૈકાલિક સૂત્ર (મૂળ-૮૩૫ શ્લોક પ્રમાણ) કુલ-૩૨૧૪૮ શ્લોક પ્રમાણ પૂ. આ. શય્યભવ સૂરિ મ. પોતાના પુત્ર મનકમુનિનું આયુષ્ય અલ્પ જાણી પૂર્વમાંથી વૈરાગ્ય રસથી ભરપૂર ગાથાઓ, દશ અધ્યયનરૂપી ઘડાઓમાં સંગ્રહિત કરી કે જેના પાનથી શ્રમણો સંયમભાવમાં સહજ રીતે સ્થિર થઈ શકે છે, મનકમુનિના કાળધર્મ પછી શ્રી સંઘની વિનંતીથી આચાર્ય મ. એ આગમ યથાવત રાખ્યું.
૨
૩ – ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર (મૂળ-૨૦૦૦ શ્લોક પ્રમાણ) કુલ-૧,૧૬,૭૦૮ શ્લોક પ્રમાણ
પરમાત્મા મહાવીર પ્રભુએ જ્યારે આ પૃથ્વી પરથી વિદાય લેવાનો સમય થયો ત્યારે અંતિમ હિતશિક્ષા રૂપે, મહત્ત્વની વાતો સતત સોળ પ્રહરની દેશના વડે જણાવી. તેનો સંગ્રહ છે, આ દેશનામાં નવમલ્લી અને નવલચ્છી રાજાઓ ઉપસ્થિત હતા. વૈરાગ્ય, મુનિવરોના ઉચ્ચ આચારો, જીવ, અજીવ, કર્મપ્રકૃતિ લેશ્યા વગેરેનું વર્ણન આપેલ છે. ૪ શ્રી પિંડનિર્યુક્તિ (મૂળ−૮૩૫ શ્લોક પ્રમાણ) કુલ-૧૭,૭૭૩ શ્લોક પ્રમાણ
-
આ આગમમાં મુખ્યત્વે ગોચરીની શુદ્ધિનો સ્પષ્ટ ખ્યાલ છે. સંયમ સાધના માટે શરીર જરૂરી છે, શ૨ી૨ ટકાવવા માટે પિંડ, ગોચરી જરૂરી છે, આ માટે સાધુ ગોચરી જાય ત્યારે ઉદ્ગમ-ઉત્પાદન એષણાના દોષોરહિત આહાર લાવી ગ્રાસેષણા દોષો ટાળવાનું સુંદર નિરૂપણ કર્યું છે.
૨ - ચૂલિકા સૂત્ર
શ્રી નંદીસૂત્ર (મૂળ-૭૦૦ શ્લોક પ્રમાણ) કુલ-૧૬,૪૭૭ શ્લોક પ્રમાણ પરમ મંગલરૂપ આ આગમમાં મતિજ્ઞાન, શ્રુતજ્ઞાન, અવધિજ્ઞાન, મન:પર્યવજ્ઞાન, કેવલજ્ઞાન એ પાંચ જ્ઞાનનું વિગતવારનું વર્ણન છે. દ્વાદશાંગીનું સંક્ષિપ્ત વર્ણન ખૂબ જ સુંદર છે, અનેક ઉપમાઓ પૂર્વક શ્રીસંઘનું વર્ણન, તીર્થંકર, ગણધરના નામો, સ્થવિરોના ટૂંકા ચરિત્રો જણાવેલા છે.
૧
-
૨ શ્રી અનુયોગદ્વાર સૂત્ર (મૂળ-૨૦૦૦ શ્લોક પ્રમાણ) કુલ-૧૩,૧૬૫ શ્ર્લોક
આ સૂત્ર એ સર્વ આગમોની માસ્ટર ચાવીરૂપ છે. આ આગમના અભ્યાસથી આગમોને સમજવાની પદ્ધતિ મળે છે, કેમકે પદાર્થોના નિરૂપણની વ્યવસ્થિત સંકલના સ્વરૂપ શૈલી એ જ આ આગમની આગવી વિશિષ્ટતા છે. પ્રાસંગિક કેટલીક મહત્વની માહિતીઓ પર પ્રકાશ પાડ્યો છે.
૫૦
૧૧ અંગ + ૧૨ ઉપાંગ + ૧૦ પયન્ના + ૭ છેદ ગ્રંથો + ૪ મૂળસૂત્રો + ૨ ચૂલિકા = ૪૫ આગમોનો સંક્ષિપ્ત પરિચય પૂર્ણ.
શ્રુત મહાપૂજા
