________________
(૧૩) હાથી, ઘોડા, રથ, પાયદળ વિગેરે ચતુરંગિણ સેના છે ઇત્યાદિ જુદા જુદા રાજાઓની વાત કરવી તે અળકથા અને આ રાજાના ભંડારમાં આટલું દ્રવ્ય છે અને એના કઠારમાં આટલું ધાન્ય છે ઇત્યાદિ વાતે કરવી તે કેષ–કેષ્ટાગારકથા. આ પ્રમાણે રાજકથા ચાર પ્રકારે જાણવી.
જનપદ જે દેશ તેમાં રહેનારા તે જાનપદ કહીએ. તેની કથા તે જાનપદ કથા અથવા જન જે લેકે તેના વ્રજની-સમૂહની કથા તે જનવજકથા તે આ પ્રમાણે –
“આ દેશમાં રૂપવંત, તેજવંત, ધનવંત, દાનવંત એટલા લેકે વસે છે કે સ્વર્ગમાં કે અન્ય દેશમાં તેટલા વસતા નથી.”
હવે નડે તે નાટક કરાવનારા તેની કથા આ પ્રમાણે આ નાટક કરાવનાર ઉપાધ્યાય બહુ કુશળ છે. તે રૂપવાન અને ભરતના શાસ્ત્રમાં નિપુણ છે, તે એવું શીખવે છે કે જેથી સાક્ષાત્ મકરકેતુ ન હોય એવા નાટક કરનારા લાગે છે.
હવે નટ તે નાટક કરનારા તેની કથા આ પ્રમાણે–આ નાટક કરનાર ક્ષણમાં ભૂમિપર નાચે છે, ક્ષણમાં આકાશમાં અધર નાચે છે-એ આકાશમાં ચડતે ને ઉતરતે જાણે ખોંદ્ર (ગરૂડ અથવા વિદ્યાધર) હોય એવું જણાય છે.
હવે મલ્લ જે બાહુવડે લડે છે તેની કથા આ પ્રમાણેઆ બરાબર મલ્લ ને પ્રતિમલ્લ મળ્યા છે. આ ઉન્નત સ્કંધવાળા, વિશાળ વક્ષસ્થળવાળા અને દીર્ઘ ભુજાવાળા એવા લડે છે કે જે જોતાં આશ્ચર્ય થાય છે.
હવે મુષ્ટિવડે જે પ્રહાર કરે તે મુષ્ટિકર્મલ વિશેષ કહીએ તેની કથા આ પ્રમાણે-આની ગાત્રયષ્ટિ બહુ ઘન અને
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
