Sarasvatikanthabharanam

Author(s): Dhareshvar Bhojdev, Kedarnath Sharma, Vasudev L Shastri
Publisher: Pandurang Jawaji

Page 826

5 परिच्छेदः। सरखतीकण्ठाभरणम् / 733 दण्डसमग्राणां.किमेषामस्ति दुष्करम्' इति श्लेषोपसर्जनार्थान्तरन्यासः / भवन्ति चारविन्दानि कोषदण्डसमग्राणि तेनं तेषां न किंचिदशक्यमस्ति कोषदण्डयोर्विजयसाधनत्वात् / एतेन श्लेषस्य साधनभूतार्थसमर्थकत्वादुपमायास्तु प्रस्तुतसाध्यवस्तुविशेषकत्वादर्थान्तरन्यासं प्रत्यङ्गभावो विज्ञायते। सर्वेषां समकक्षता यथा. 'लिम्पतीव तमोऽङ्गानि वर्षतीवाञ्जनं नमः / असत्पुरुषसेवेव दृष्टिनिष्फलतां गता // 504 // - ननु चाबन्धः समत्वात्स्यादिति कथं सर्वेषां तुल्यकक्षतया संबधोत्पत्तिः एवं मन्यते ये उत्प्रेक्षोपमादयोऽलंकारा विभावानुभावव्यभिचार्यादिवर्णनापरतया रसादेरङ्गतां प्रतिपद्यन्ते तदा भवत्येव तेषां तुल्यकक्षतेति / तत्र 'लिम्पतीव तमोऽङ्गानि वर्षतीवाञ्जनं नमः' इति द्वे उत्प्रेक्षे, 'असत्पुरुषसेवेव दृष्टिनिष्फलतां गता' इत्युपमा च वर्णनीयस्य तमस उद्दीपनविभावभूतस्य समतयैवोत्कर्षप्रतिपादकत्वेनाङ्गभावमुपगतेति नास्तिं लक्षणानुपपत्तिरिति / ननूपमा इमास्तिस्रोऽपि कस्मानोच्यन्ते / इवो हि वाक्यान्तरेषूपमाया एव दृश्यते / मैवम् / उपमानोपमेयशब्दप्रतिपन्नस्य सादृश्यार्थस्य द्योतनमिवेन क्रियते न च लिम्पतीत्यादावुपमानमुपमेयं वास्ति यत्सादृश्यद्योतनाय इवः प्रयुज्येत / न च तिङन्तेनोपमानमस्ति तस्य साध्यार्थाभिधायित्वेनासत्त्वार्थत्वात् / / . 1 'प्रभवन्ति' क.ख. 2. 'तेन किं तेषां' क.ख. 3. 'साधनमानभूतार्थ' ख. 4. 'विफलतां गता' क.ख. 5. 'ननु च तमसश्च नभसश्च असतश्च संबन्धसमत्वात' क.ख. 6. 'व्यभिचारिवर्णनापरा' क.ख. 7. 'द्वे' ख. नास्ति. 8. 'प्रागभावम्' ख. 9. 'नैवम्' क. 10. 'उपमानोपमेयं प्रति यत्तस्य' ख. 11. 'प्रयुज्यते' ख. 12. 'असत्त्वार्थकत्वात ख