________________
આજના વ્યાખ્યાનમાં કર્મનું સ્વરૂપ, આત્મા સાથે કમને સંબંધ કયારથી થયે, કેવી રીતે થયો, તેના સંબંધથી આત્માની શું સ્થિતિ થઈ, કર્મોએ જીને કેવા કેવા નાચ નચાવ્યા, અને દુખે આપ્યા છે. એ કર્મોના બંધને તેડવા માટે શું પ્રયાસ કરવા જોઈએ. કર્મોના બંધન તૂટે તે આત્માની કેવી ઉચ્ચગતિ થાય, અને કેવા સુખ પ્રાપ્ત થાય એ વિષે વિવેચન કરવાનું છે.
જીવ બે પ્રકારના કહ્યા છે. એક મુક્ત અને બીજા સંસારી, જે છ કર્મોથી મુક્ત થઈ સિદ્ધિપદને પામ્યા છે. તેને મુકતના છ કહેવાય છે. અને જે જે કર્મોવડે બંધાઈને સંસારમાં રઝળી રહેલા છે તેને સંસારી જી કહેવાય છે. આપણે બધાને સમાવેશ બીજા પ્રકારના સંસારી જીમાં થાય છે.
સંસારમાં નજર નાંખતાં જણાય છે કે કેઈ ધનવૈભવ અને કુટુંબાદિ પરિવારથી સુખી દેખાય છે તે કઈ તેના અભાવે દુઃખી દેખાય છે. કેઈ અનેક પ્રકારના મહા ભયંકર રોગથી પીડાઈ રહેલે હોય છે. જ્યારે કેઈ સંપૂર્ણ તંદુરસ્ત માલુમ પડે છે. કેઈ સત્તાધિશ બની રાજવૈભ ભગવે છે. તે કેઈદીન અને કંગાળ બની આજીજી કરતો ભીખ માંગતે નજરે પડે છે. એકને આ પધારે એમ કહેવા વડે પ્રેમપૂર્વક આવકાર મળે છે. જયારે બીજાને તિરસ્કાર પૂર્વક જાકારે મલે છે, એક જ્ઞાની મહાન વિદ્વાન પંડીત દેખાય છે ત્યારે બીજો મૂર્ણ–બુદ્ધિહીન જેવો દેખાય છે. જ્યારે કેઈ પાંચ ઈન્દ્રીઓથી પરિપૂર્ણ સુંદર સ્વરૂપવાન અને સશક્ત દેખાય છે. ત્યારે કઈ આંખે આંધળા, કાને
