Samveg Rangshala Mahagranth Gujarati Anuwad

Author(s): Bhadrankarsuri
Publisher: Mahavir Jain S M P Sangh

Page 13

10
વિશેષ જ્ઞાન. આ બન્ને પ્રકારના જ્ઞાનથી પદાર્થને પૂર્ણ બોધ થાય અને પૂર્ણ બંધ થવાથી જ તેની સચોટ શ્રદ્ધારૂપ સમ્યગ્દર્શનગુણ પ્રગટે.
જે ગાય” “આત્મા એક છે.”
આ સૂત્રથી શ્રી ઠાણાંગસૂત્રમાં ચૈતન્યરૂપે જીવને એક જ ભેદ કહ્યો છે. અર્થાત જીવ માત્રમાં સામાન્યથી જાતિરૂપે જીવત્વ એક જ સરખું છે.
વિશેષથી વિકાસના તારતમ્યથી) અનેક પણ છે, જેમ કે-જીવના મુખ્ય બે ભેદ છે. સિદ્ધ અને સંસારી. તેમાં વળી સંસારીના બે ભેદથી લઈ યાવત પાંચત્રેસઠ ભેદ પણ કહ્યા છે.
એમ શરીરાદિની ભિન્નતાથી છની અનેક્તા પણ છે અને ચૈતન્યરૂપે સર્વમાં એકતા પણ છે.
વસ્તુના વિશેષ ધર્મને વિચાર ભેદદષ્ટિને અને સામાન્યધર્મને વિચાર અભેદદષ્ટિને પ્રગટાવે છે. એ બેમાં વૈરાગ્યની પ્રાપ્તિ અને પુષ્ટિ માટે જેમ ભેદષ્ટિ ઉપકારી છે, તેમ મૈત્રીભાવ આત્મૌપજ્યભાવને પ્રગટાવવા અને વિકસાવવા માટે અભેદદકિટ પણ એટલી જ ઉપકારી અને ઉપાદેય છે. તુલ્યદૃષ્ટિથી અનુકંપા
હું જીવું છું, મને સુખ પ્રિય અને દુઃખ અપ્રિય છે, જીવવું ગમે છે, મરણ ગમતું નથી, એમ જગતના સર્વ જીવો પણ મારા જેવા હોવાથી તેઓને પણ જીવન અને સુખ પ્રિય છે. તેઓ મરણ અને દુઃખથી સદા ડરે છે અને ભયભીત બને છે. માટે મારે કંઈ પણ જીવની હિંસા કે તેને કે પીડા-વ્યથા થાય, તે વ્યવહાર ન કર જોઈએ. આવી આત્મતુલ્ય દૃષ્ટિથી અનુકંપાની–પરપીડા પરિવારની વૃત્તિ પ્રગટે છે.
“શાસ્ત્રવાર્તાસમુચ્ચય' ગ્રન્થમાં કહ્યું છે કે–સ્વ આત્માની જેમ સર્વ પ્રાણીઓમાં પણું સુખપ્રિયતા અને દુઃખદ્વિછતા જેવાથી પરપીડાના પરિવારની જે ઝંખના પ્રગટે છે, તે “અનુકંપા છે.
શ્રી આવશ્યકનિર્યુક્તિ અને શ્રી અનુગદ્વારસૂત્રમાં પણ કહ્યું છે કે-જે ભૂત, ત્રસ અને સ્થાવર સર્વ જી પ્રત્યે આત્મસમભાવથી ભાવિત (તુલ્ય વૃત્તિવાળા) હોય, તેને જ કેવલિકથિત સામાયિક હોય અને તે જ હિંસાદિ સર્વ પાપવ્યાપારને ત્યાગી બને. અનુકંપા માહાતમ્ય
સામાયિકની પ્રાપ્તિ ચિત્તમાં અનુકંપા અંકુરિત થવાથી થાય છે, અનુકંપા ૩ સરે વળા ગિરબા સુવાચા ફુવરહૃા(આચારાંગ અ ૨, સત્ર ૯૩)