Sambodhi 1984 Vol 13 and 14

Author(s): Dalsukh Malvania, Ramesh S Betai, Yajneshwar S Shastri
Publisher: L D Indology Ahmedabad

Page 281

તપસ્વી નાન્દી * * નભ્યર્થશાત્રાઢી ઠપૂજા જા રહા મારાન્ત....નનુ વિમાનતર' થી1થીના રક્ષi વાર...વગેરે.
યશોવિજયજીને શbદ ઝળકીકરમાં ઝિલાયા છે અને છતાં પાઠ યશોવિજયજીને સારે છે. કારણ કે અહી દલીલ આ પ્રમાણે ચાલે છે, જેમ કે “ (શબ્દ)ને વિભાગના ઉલ્લેખ પછી (તેમના) લક્ષણુના સંબંધમાં જિજ્ઞાસા થાય અથત વાચક, લાક્ષણિક અને વ્યંજક શબ્દ કોને કહેવાય એવો પ્રશ્ન થાય, પણ અહીં એનું લક્ષણ આપવું ઉચિત હોવા છતાં તેનું કથન થયું નથી (અનમ:તેનું કારણ આપે છે ” ' યશોવિજયજી (મૃ. ૪) “પવગેરેમાં નેધે છે કે શબ્દોનું લક્ષણ આગળ કહેવાશે. પણ પહેલાં જિજ્ઞાસાને પ્રથમ વૃજ્યાશ્રય છે, કારણ કે અર્થની ઉપસ્થિતિ વૃત્તિ ઉપર અવલંબે છે અને એને જ શાબ્દબોધ થાય છે. આથી જેમ શબ્દ વિષે જિજ્ઞારા થાય છે તેમ અર્થ કે જે વ્યંજનારૂપ વૃત્તિનો આશ્રય છે તેને માટે પણ જિજ્ઞાસા થાય છે, અને શિષ્યની પહેલી જિજ્ઞાસા થોડી વાર રોકી શકાય તેમ છે, જ્યારે બીજી જિજ્ઞાસા શાન કરવા અથનું નિરૂપણ આવશ્યક છે. તેથી અને વિભાગ પહેલે હાથ ધરાયો છે.
આ ચર્ચા સ્પષ્ટરૂપે અન્યત્ર જોવા મળતી નથી એટલે યશોવિજયજીના સૂમ નિરૂપણનું તે ઉદાહરણ બને છે, જોકે વિસ્તારિકામાં (પૃ. ૩૩) નીચેના શબ્દો છે : - “11 વિમrnet વિશે 2:4ળાવાના છે
7ષેત્ર વિમir1.1 ત [safમધ્યાહ-gaifમહિaata wifમળે જ 17ને પૂર્વવત્ | વ | દૃતિ વિમા 11 11 , ન જ अर्थ विभागासद्धावेव स्यादिति, सम्प्रति तदनभिधानम् ।”
અહી' પણ “મનમનધાન' ' પાઠ છે, જે યશોવિજ:'છમાં આપણે નેગે છે. ઝળકીકર કદાચ વિરતારિકાને આધાર લેતા હશે એમ કહી શકાય. યશોવિજયજી ઉપર પણ વિસ્તારિકાને પ્રભાવ સ્પષ્ટ છે. - આ પછી યશોવિજયજી (મૃ. ૪ વાચ વગેરે તેના અર્થો બનશે” એવી કા. પ્રની નોંધ ઉપર વ્યાખ્યા કરે છે. તેમાં તૈયાયિક શૈલીમાં ખૂબ વિસ્તૃત રીતે શાસ્ત્રાર્થ કરવામાં આવ્યું છે, નવ્યન્યાયદર્શનના પ્રભાવ નીચે જે ન, જેવા કે સિદ્ધિચન્દ્ર, શ્રીવત્સલાંછ ભકાચાય, ગન્નાથ પંડિત, પંડિત વિશ્વેશ્વર વગેરેએ અલંકારશાસ્ત્રના વિવેચનમાં જે નવ મોડ આણે તેને પ્રભાવ યશવિજ્યજીમાં પણ જોવા મળે છે. એમણે અહી' જે વિસ્તૃત ચર્ચા કરી છે તે સાંગોપાંગ અન્યત્ર જોવા મળતી નથી, પણ એના મૂળ સ્રોતરૂપે સુધાસાગરના શબ્દ (પૃ. ૪૧) હોવા સંભવ છે. જેવા કે –
ઘwi' શari', તરવા ઘટિતPતિ પ્રશન્ન જ્ઞાનં ૩:૧#મિતિ માતઃ | ” જેકે યશવિજયજીએ અહીં* જે વિસ્તાર અને વિદત્તાનું પ્રકાશન કર્યું છે તે અન્યત્ર ક્યાંય સાંપડતું નથી..
યશોવિજ્યજી (પૃ. ૪) નેધે છે કે,
વારા : ફન | શાના રક્ષામર્થઘટિતવિતિ દેવ શ્રદ જમવા મfજ ૩થમિrat: તે જણા: |