Sambodhi 1984 Vol 13 and 14

Author(s): Dalsukh Malvania, Ramesh S Betai, Yajneshwar S Shastri
Publisher: L D Indology Ahmedabad

Page 312

(૪) પાક- ઓત અને રૂપાન્તર, (૫) પુરોગામીએ ના પ્રભાર (1) નિરૂપણ. (૭) શબ્દચમત્કૃતિ,
(૮) અર્ધા કારા.
(૯) મૂલ્યાંકન અને સહાર
અવલોકન
17.
પ્રકરણેાનો ક્રમ આમ થોડો ઘણા બદલવાથી આ આલોચના વિશેષ વ્યવસ્થિત બનત દા.ત, પુરોગામીઓના પ્રભાવ” એ કૃતિમાં આòમુ' પ્રકરણ છે, તેને સીધો સંબંધ ત્રીજા પ્રકરતુ આવે છે તે આઠમા મચ્છુના બેખિકાના પ્રથમ વાકય પક્ષી જ દેખાઈ આવે છે. તેઓ કહે છે-“સામેશ્વરે આ મહાકાવ્યનુ` કથાવસ્તુ પુરાણમાંથી કેટલાક સુધારાવધારા કરીને લીધુ છે. એ આપણું ‘પશુઓત પ્રધ્યુમાં જી. આપણુ, કવિને મળ્યુના વાપી જે વારસો મળ્યા છે તેની સ્વરૂચમાં રાષે મહાકાવ્ય તરીકે ચરવા સવને વ્યાખ્યા કઈ રીતે લાગુ પડે છે તે ચર્ચાયુ છે. આના પછી ‘વિષયવસ્તુ’' અને સ્થાનક– સ્રોત અને રૂપાન્તર' એ પ્રકરો ભાવે તે તે વધુ સ્વાભાવિક લાગે
આ સાથે એટલુ' કહેવું જોઈ એ જ કે પ્રત્યેક પ્રકરણમાં જે કોઈ ચર્ચાની અપેક્ષા ઢાય, તે પુરતા પ્રમાણમાં, શાસ્ત્રીય રીતે થઈ છે. તેથી વિદ્યા છે. આને લીધે આ આખી ચર્ચા પણ થાકીને કાવ્ય વાંચવા તરા પ્રેરે અને શાવાદ તરીકે મૂળ વાંચ્યા પછી આ આલેચના વાંચનારને પોતે કાપની સારા ચાળી રીતે કર્યા છે તેની પ્રતીતિ કરાય - તેવી સમથ' છે અને સાથે એ બાબતની સ્પષ્ટ અનુભૂતિ થાય છે કે કૃતિ પૂરી વાંચ્યા સિવાય લખાતાં અનુશીલનાની તુલનાએ ા અભ્યાસ જુદી જ ભાન પાડે છે. સરધાત્સવ ના શબ્દેશબ્દ વાંચી, આસ્વાદી મ્હાણીને તે વાંચતાં જ જણાઈ આવે છે અને આ પુસ્તિકા તેમના જ ગુજરવર પુરોહિત કવિ સામેપર- વન અને કવનની અનુગામી કૃતિ છે તે પણુ વિભૂતિબેનના સોમેશ્વર તથા તેના આ કાવ્યના ઊંડા અભ્યાર્સનું પ્રમાણ છે.
પુરાણોની કથા પર આધારિત આ કાવ્યના નાયક— ધમ’વીર હાવાથી મુખ્ય રસ ધર્મવીર માના ચગ્ય છે." છે.' આ આ વિધાનની સમુચિતતા લેખિકાએ સદષ્ટાંત શાસ્ત્રીય રીતે ચર્ચા' છે. આ ઉપરાંત અગ-૩ અને ૭-૧૧માં યુવીરને મુખ્ય રસ છે, તેની શ્વેત વરિન અને શાસ્ત્રીય ચર્ચા બેબો કરી છે. આ ઉપરાંત કાંક ક રૌદ્ર રસ અને ભાષાનક નું નિરૂપણ પણ સમથ રીતે થયું છે. આ પછી આગળ શૃંગાર રસ પણ પર શીતે નિશ્વાચા છે. આમ, જુદા જુદા રસાના નિનાં લેખિકા પાયાના આસ્વાદ ઉપરાંત સ-સિદ્ધાંતના શાસ્ત્રીય અભ્યાસનું પ્રાણ આપને આપે છે, જ્યાં આ વિભિન્ન ના નિરૂપણના સવા હૈયા પ્રમાબૂમ સાપ અને તેનાથી કાવ્ય કાવના . પ્રભાવ સહ વાચન પર પડે છે, તેની ચર્ચા ગીમાંમા અપેક્ષિત હતી. પ “આ રીતે વિવિધ રસ અને ભાવાથી આ મડ઼ાકાવ્ય પરિપૂર્ણ છે" (પાનુ ૭) એટલુ વિધાન માત્ર કરી દેવું" એ પૂરતુ' જણાતુ નથી,