________________
૨૪ ]
સમર્થ–સમાધાન શુદ્ધ દષ્ટિથી સંપૂર્ણ ચારિત્રાવરણીય કર્મના ઉદય વિદને જ “નિર્ચ થ' કહે છે. તેની પ્રવૃત્તિ સૂત્રાનુકૂળ હોય છે. જેને ક્રોધ, માન, માયા અને લેભનો અંશ પણ ઉદયમાં રહેશે, તે તેની એકાંત “મા ” પ્રવૃત્તિ નહિ થઈ શકે. કષાયના કારણે અગાસત્ત પ્રવૃત્તિ જ ઉત્સુત્ર પ્રવૃત્તિ મનાય છે. - અહિં જે વર્ણન છે. તે કષાયના અંશને મુખ્ય માનીને કરેલ છે. અંશ-ગ્રાહી નવા નવા અંશને ગ્રહણ કરી પૂર્ણ વિવેચન કરે છે.
૧૪માં ગુણસ્થાન વર્તાને “સંસારી” કહેવા, નિદના જેને “સિદ્ધ સમાન” કહેવા અને અલ્પ રજકણમયે સાકરને “શુદ્ધ સાકર” ન માનવી આદિની જેમ અંશમાત્રમાં કષાય તેવા પર “ઉત્સુકતા” કહેલ છે. ચારિત્ર દષ્ટિને મુખ્ય માનીને જ્યારે કથન કરવામાં આવેલ છે, ત્યારે ઉત્તરાધ્યયન, સૂયગડાંગ, રથાનાંગ, સમવાયાંગ, ભગવતી, જ્ઞાતાધર્મકથા વગેરે અંગેમાં એમ જ ઉવવાઈ વગેરે ઉપાંગમાં મુનિઓના ગુણોનું ઉત્કૃષ્ટ રૂપે વર્ણન કરેલ છે. ત્યાં કષાય યુક્ત સ્થિતિમાં મુનિરાજે ને–
“અગિળા નિન સંસા” –“સંકળાવના કાળ મામા વિદાંતિ,”– " वयप्पहाणा गुणप्पहाणा करणप्पहाणा चरणप्पहाणा-'' " अवहिलेरसा-सुसामण्णरया दंता इणमेव निग्गंथं पाक्यण पुरओ काउं विहरंति” “ रयणकरंडगसमाणा कुत्तियावणभूया" " वासीचन्दणसमाण कप्पा समलेटूठुकंचणा-"" जिणवरवयणोवदिट्ठमग्गेण अकुडिलेणं सिद्धि महापट्टणाभिमुहा समणवर सत्थवाहा"
વગેરે વગેરે રૂપે કહેલ છે.
એથી ઉસૂત્રને અહિ અન્ય અર્થ ન સમજીને કેવળ “કષાય અંશ યુક્ત પ્રવૃત્તિ સમજવું જોઈએ. નેટ –(અ) ઉત્તર આ પ્રકારે ધ્યાનમાં આવેલ છે, ખાસ જ્ઞાની કહે તે જ પ્રમાણે.
(બ) આપના પ્રશ્નોથી કંઈક મળતા ભાવેને પાઠ સાતમા શતકના પ્રથમ
ઉદ્દેશકમાં પણ છે. પ્રશ્ન ૮૭૫ –ટીકાકારે પુરૂષ-નપુંસકને અર્થ કૃત નપુંસક કર્યો આ ઠીક જ લાગે છે, કેમકે જન્મ-નપુંસકને તે દિક્ષા જ આવતી નથી, તે મુક્તિ થઈ જ કેમ શકે? કૃત–નપુંસક, વાસ્તવિક નપુંસક નથી, એટલે તે મેક્ષ મેળવી શકે છે. આ સાંભળતા આવ્યા છીએ.
ઉત્તર :–ભગવતી શતક ૨૬ માં ૪૭ બેલની પૃચ્છા છે. તેના બીજા ઉદેશકમાં ( ૧૧ બેલ પ્રથમ સમયના મનુષ્યમાં છોડીને શેષ ૩૬ બેલ લીધા છે, જેમાં નપુંસક-વેદ પણ
સામેલ છે. કૃષ્ણ પક્ષી મનુષ્ય સિવાય શેષ ૩પ બેલવાળા પ્રથમ સમયના મનુષ્યમાં
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
