________________
૨૧૨ ]
સમર્થ–સમાધાન ઉત્તર :–અનેરૂ સુત–બાંધવ વગેરે પર સ્નેહ-આસકિત થવી એ રાગ છે, અને અમનેશ શત્રુ પર નારાજગી થવી એ ઠેષ છે. આરંભ આદિ અસંયમ તથા પ્રમાદમાં પ્રીતિને રતિ તથા સંયમ તપ વગેરેમાં અપ્રીતિ તેને અરતિ કહે છે.
એમ તે સામાન્ય રૂપથી ક્રોધ અને માન એ બંને દ્વેષનાજ ભેદ છે. વિશેષ રૂપથી નારાજગીને દ્વેષ અને કેપને કેધ કહે છે.
પ્રશ્ન ૧૪૨૪ :–નવ તત્ત્વમાં જાણવા ચોગ્ય ત્રણ, આદરવા ચોગ્ય ત્રણ, અને છેડવા ગ્ય ત્રણ, એવું “વિનયચંદ ચોવીસીના ૨૧ મા તીર્થંકરની પ્રાર્થનામાં છે. તે માટે કઈ પ્રાચીન આધાર છે શું? એક ટીકામાં પ્રાચીન ગાથા આ પ્રમાણે છે.
હેયા બન્ધાસવ પુન્ન પાવા, જીવાજીવાય હુતિ વિનેયા,
સંવર નિજર મુફ, તિણિ વિ એઓ ઉવાયા છે આ પ્રકારનો આધાર પ્રત્યેક ત્રણને માટે છે શું ?
ઉત્તર –એમ તે નવેય તત્વ જાણવા ગ્ય છે જ. પરતું જાણીને તેમાંથી રેય, હેય અને ઉપાદેયની મર્યાદામાં રહેનારા ભેદ શ્રી ટીકમદાસજી મ. કૃત “ચૌવીસ ઠાણુ” (નવતત્વનું જાણપણું )માં વીસ દ્વાર છે, તેમાંથી વીસમું દ્વાર હેય સેય અને ઉપાદેયનું છે. તેમાં કેટલીયે અપેક્ષાથી અનેક પ્રકારનું વિભાજન કર્યું છે. જેમાં પૂછેલ ગાથાના ભાવ તથા વિનયચંદ ચૌવીસીમાં પ્રદર્શિત થયેલ ભાવ નીકળે છે. ઉત્તરા. સૂત્રના ૨૮ મા અધ્યયનની ૧૪મી ગાથા આ પ્રમાણે છે –
“ વાલીવાર ધો ૧, gori gવાસ તા |
संवरो निज्जरा मोकखो, संतेए तहिया नव ॥ १४ ॥ આ ગાથામાં બતાવેલા ક્રમથી ત્રણ ત્રણ ય, હેય અને ઉપાદેય છે. આવું પૂર્વજોથી સાંભળ્યું છે.
સમક્તિ છપ્પની” ગાથા ૯ થી ૧૨ સુધીમાં ઉપરોક્ત ગાથા પ્રમાણે ય, હેય, ઉપાદેય બતાવ્યા છે, સંભવ છે કે આ જ ગાથા પરથી બતાવેલ હોય.
પ્રશ્ન ૧૪૨૫ –આત્માના ૮ સુચક પ્રદેશ ૧ થી લઈને ૬ તથા ૮ આકાશ-પ્રદેશ પર રહી શકે છે, કિન્તુ ૭ ઉપર રહી શકતા નથી; તે શું આ બરોબર છે? - ઉત્તર –જીવને ૮ સુચક પ્રદેશ એકથી લઈને છે, અને ૮ આકાશ પ્રદેશ પર રહી શકે છે, પરંતુ 9 ઉપર રહી શકતા નથી, આ ઠીક છે. આ વાત ભગવતી શ. ૨૫
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
