________________
૨૧૪ ]
wwwwwww
સમર્થ–સમાધાન એ પણ જાણવું છે કે, શુકલ ધ્યાનની ૪ અનુપ્રેક્ષા છે, તે બાર ભાવનાઓમાંથી ચાર ભાવના કઈ છે?
ઉત્તર –દશમા, અગીયારમા અને બારમા ગુણસ્થાન વર્તી જેને ચાલવામાં ઈર્યામાં ઉપયોગ સંબંધી પ્રશ્નના ઉત્તરમાં જણાવવાનું કે- ભગવતી શ. ૧૮ ઉ. ૮ નું પ્રથમ સૂત્ર અને શ. ૭ ઉ. ૭ નું પ્રથમ સૂત્ર એ બંનેય અવલોકનીય છે. તેથી એ સ્પષ્ટ છે કે, તેમને ઈર્ચામાં, ઉપયોગ હોય છે. જેમકે
ભાવિયપણે પુરઓ દુહએ જુગમાયાએ પહાએ રીય રીય માણસ્સ..........“ તથા” સંવુડમ્સ ભંતે !
અણગારલ્સ આઉત્તર ગચ્છ માણસ” “અહિં ઈપથિક ક્રિયા બતાવી છે. તેથી તેઓને વીતરાગી જ સમજવા જોઈએ. જ્યારે ૧૧ મા તથા ૧૨ મા ગુણસ્થાન વતી જીવોની ઈયમાં તથા સુવા બેસવા વગેરેમાં ઉપયોગ યુક્તતા બતાવી છે, ત્યારે ૮ મા, મા, દશમ ગુણસ્થાન વત માં ઈર્યા વગેરેમાં ઉપયોગ હોય તેમાં હરક્ત શી છે? આ અંતર્મુખી છે હલન-ચલન આદિ ક્રિયાઓ કરતાં હોવા છતાં પણ અંતર્મુખીપણુમાં હરકત આવતી નથી. બલકે એ ક્રિયાઓ તેમના અંતર્મુખી પણમાં જ ગણાય છે.
ભગવતી શ. ૮ ઉ. ૮ માં જે પરિસોનું વર્ણન આપ્યું છે, તેનું પૂર્વાવલોકન કરવાથી પણ ૮-૯ આદિ ગુણ સ્થાનેમાં સુધા, પિપાસા, શીત, ઉષ્ણ, દશ-મસક, ચય, શા, વધ, રોગ, તૃણ સ્પર્શ વગેરે પરિસને અનુભવ થે એ સ્પષ્ટ સિદ્ધ થાય છે. “ચય” ચાલવામાં ઉપગ રહે છે, ત્યારે જ તે તેમને ચર્યા–પરિસહને અનુભવ થાય છે. એ જ પ્રમાણે અન્ય પરિસાને અનુભવ પણ પ્રસંગોપાત થાય છે. અંતર્મુખી હોવા છતાં પણ કર્મના ઉદયથી ક્ષુધા વગેરેને અનુભવ થે સ્વાભાવિક છે.
આઠમા-નવમ ગુણસ્થાનમાં કપાતીત સિવાય પણ કલ્પ હોય છે. આ વાત ભગવતી શ. ૨૫ ઉ. ૭ થી સ્પષ્ટ છે,
છટ્ઠા ગુણ સ્થાનકની અપેક્ષાએ આઠમા-નવમા ગુણસ્થાનવતી જીવન ઈય આદિમાં ઉપગ સવિશેષ રહે છે. કારણ કે, અહીંની સ્થિતિ અપૂર્વ છે. એટલા માટે તેઓ જે કાર્યમાં પ્રવૃત્તિ કરે છે, તે કાર્યમાં તન્મય બની જાય છે. કલ્પાતીતને એ અર્થ નથી કે, તેમનું લક્ષ્ય સંયમની વિધિમાં ન રહે. પરંતુ તેમનું લક્ષ્ય તે સંયમની વિધિમાં વિશેષ રૂપે રહે છે. હા, તેઓ વિશેષજ્ઞ અથવા સર્વજ્ઞ હોવાને કારણે આગામી કાર્યનું ફલાફલ તેમજ લાભાલાભ પહેલા વિચારી લે છે, અને તે પ્રમાણે પ્રવૃત્તિ કરે છે. જેમકેભગવાન અરિષ્ટનેમિએ ગજસુકુમલ મુનિને એજ દિવસે ભિક્ષુ પઢિમા માટે આજ્ઞા આપી દીધી. પ્રભુ મહાવીરે અગ્યાર અંગના અભ્યાસી એવા અંધકજીને ભિક્ષુપ્રતિમાની આજ્ઞા આપી. પરંતુ ક૨વાળા આવી આજ્ઞા આપી શકતા નથી.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
