________________
ભાગ મીૉ
[ ૯૯
સમાધાન :—કાષમાં આને જે ઃ અખીા ' કહેલ છે, તે અલ્પ–સૂક્ષ્મ બીજની અપેક્ષાએ સમજવું, પરંતુ ‘અ ' નિષેધાક નથી. અનેક સ્થળે ઉપર આવા ઉદાહરણ મળે છે, જેમ-ભગવતી શ. ૧ ઉ. ૮ માં બે સમાન પુરૂષાથી ‘સવીય 'નુ જીતવું અને ‘ અવીય ' નુ હારવું, એમ જ અજ્ઞાની, અચેલ, અનુદરાકન્યા, અલેામિક એડક (?) ઈત્યાદ્રિ શબ્દોમાં ઃ અ ' (ન) અલ્પ, સૂક્ષ્મ, કુત્સિત આદિ અર્થાંમાં છે. એમ જ અહિં સમજવું, કેમકે આમાં પ્રત્યક્ષ ખીજ મળે છે. શાક, ખીર, આદિની ઉકાળેલી કિશમિશમાં જોવાથી પ્રત્યક્ષ દેખાય છે. એથી આને સચેત સમજવુ. જ્યારે કિશમિશ ખીજના કારણે સચેત છે, તેા પછી અંગૂરનુ તે કહેવું જ શું? કેમકે અંગૂરને જ સુકાવાથી કિશમિશ (દ્રાક્ષ ) કહે છે.
ઇલાયચી, ઉકળેલી અને ઉકન્યા વગરની બન્ને આવે છે. એમ સાંભળ્યું છે, તે તેના અચેતને પૂરા નિય ન હોવાથી અર્થાત્ શંકાસ્પદ હોવાના કારણે અકલ્પનિય સમજીને લેવી નહિ. કાળા અને સફેદ તીખા બન્ને એક જ ડાળ ઉપર થાય છે. ડાળ ઉપર આને રંગ લાલ હોય છે. તેમાંથી તેને સમય ઉપર તાડીને સુકાવી દે છે, તે સુકાવાથી કાળી થઈ જાય છે તથા ઢાળ ઉપર વધારે દિવસ રહી જવાથી, તે સ્વાભાવિક નીચે પડી જાય છે. વધારે પાકી જવાના કારણે સુકાઈ જવાથી તેની છાલ ઉતરી જવાથી તે સફેદ બની જાય છે, પર ંતુ મને ય ઉકળેલા હાતા નથી. પેાતાના જ બગીચામાં તિખા પેટ્ઠા કરવાવાળા એક મુસલમાન ભાઇ વડે આ વાતની જાણ થઈ છે. એથી આને સચેત સમજવા જોઈએ.
બદામ, પિસ્તા, ચારેાળી વગેરેની અખંડ મજ્જા પણ સચેત છે, કેમકે મજ્જા જ ખાસ ખીજ છે. ઉપર તેા નાળિયેરની કાચળીની જેમ આની પણ છાલે છે.
પન્નવણા પ્રથમ પદ્યમાં આંબળાને ‘ બહુબીયા ' માનેલ છે. તેની ગોટલી એક ડાયા છતાં પણ અંદરથી જે કાળા દાણા નિકળે છે, તેને બીજ માનીને ‘ અહુખીયા ’ કહેલ એમ જ આને પણ બીજ માનીને સચેત સમજવા જોઈ એ.
પકાવ્યા વગર ટમેટા, કાકડી, મેગરી, ભુટ્ટા, વગેરેને પણ મિશ્રતાના કારણે અકલ્પનીય સમજવા. આચારાંગ અધ્યયન ૧૦, દશવૈ. અધ્ય. ૫ આદિમાં પણ આ વસ્તુઓને પૂરી સેકેલી કે સીજેલી ન હોઈ, પુરો સ્પર્શ ન લાગવાના કારણે મિશ્ર સમજીને છેડવા ચેાગ્ય મતાવી છે.
કેળા પણ ખીજ હાવાથી સચેત છે. આના માટે નીચે દીધેલા પ્રમાણુ દૃષ્ટવ્યૂ છે.
(૧) પ્રજ્ઞાપના પદ્મ ૧ માં પ્રત્યેક વનસ્પતિના ભેદોની અંત ́ત વચ’જાતિમાં કન્નુલી ( કેળા )નું વર્ણન છે. ત્યાં તાલા, જે પણ ભેદ ખતાવ્યા છે, તે ખીજ યુક્ત ફળવાળા છે, તેા પછી કેળાને ખીજ રહિત કેમ મનાય ?
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
