Samanyanirukti Gudharthatattvaloka

Author(s): Dharmadattasuri
Publisher: Chaukhamba Vidyabhavan

Page 9

श्रीगणेशायनमः ॥
सामान्यनिरुक्तिविवेचना
प्रारभ्यते।
व्याजस्वीकृतसेवया विधुरभूदग्रेसरः श्रीमतां मानव्याहतिकैतवावनमनादीशस्त्रिलोकीपतिः । सम्भिन्नाब्जकुलप्रसूति विभवादम्भोजमज्जालयो यस्य श्रीगिरिजापदास्बुजयुगं तत्स्यादभीष्टप्रदम् ॥१॥ हेत्वाभासीय सामान्यलक्षणालम्विनी मुदा । गदाधरकृतव्याख्या धर्मदत्तेन चर्यते ॥२॥ अथ दोषतरभेदानुमापकप्रकृतलक्षणात्मकतोऱ्यार्थविशेषणघटितत्वे व्याप्यत्वासिद्धिरूपदोषस्यालक्षणताप्रयोजकस्थ समुदयोभवेदिति लिङ्गशनिवेशस्य व्यर्थत्वमेवोद्भावयितुं युज्यते, नयुज्य तेसम्भवात् नच स्वरूपसम्बन्धरूपावच्छेदकत्वघटितलक्षणे त. रसम्भव इत्याशङ्कयम् तस्यातिव्याप्तिदोषणालक्षणत्वात् , ज्ञाना। शस्यापि व्यर्थत्वापत्या तत्परित्यागस्याप्युचितत्वप्रसङ्गाश्च । न. च कामिनीज्ञानान्यज्ञानत्वावच्छिन्न प्रति कामिनीजज्ञासात्वेन त. ल्लिङ्गकानुमितो . तदन्यलिङ्गकानुमित्सात्वेन च प्रतिबन्धकत्वेन चं कामिनीशानानुमित्यादावतिप्रसङ्गइति तद्वारणाय झानपद सार्थक्यमितिवाच्यं तत्प्रतिबध्यतायाः कामिनीविषयकतादृशानु मितौ तदन्यलिङ्गकानुमिती चासत्वेनानुमितित्वाव्यापकत्वात् समा. नविषयकानुमितित्वावच्छिन्नं प्रति समानविषयकप्रत्यक्षसामप्रत्वेिन प्रतिबन्धकताया विशेषणविषयकत्वावच्छिन्नतया विशे. षणेऽतिव्याप्तरप्येकदेशातिव्याप्तिविलक्षणत्वेन वार्यतायास्तुल्यतया ज्ञानपदोपादानपि तस्या वारणस्याशक्यत्वेनेशातिव्या. प्तेरनुभावनीयत्वाच्च विषयित्वसामान्यनिष्ठ स्वरूपसम्बन्धरूपाव. चछेदकत्वघटितलक्षणस्य कथञ्चित्क्षोदक्षमत्वेपि लिङ्गविषयज्ञा. नीययद्विषयितावृत्तिभेदप्रतियोगितावच्छेदकत्वाभावस्य यद्विषयि.