Prabuddha Jivan 2018 09

Author(s): Sejal Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 3

શ્રી મુંબઈ જેન યુવક સંઘ પત્રિકા
(પ્રારંભ સન ૧૯૨૯ થી)
પ્રબુદ્ધ જીવન
વાર્ષિક લવાજમ રૂ. ૩૦૦/
વિક્રમ સંવત ૨૦૭૪, વીર સંવત ૨૫૪૪. ભાદરવો સુદી -
માના તંત્રી : ડૉ. સેજલ શાહ તંત્રી સ્થાનેથી...)
જૈન રામાયણ નોખી પરંપરાની સાહિત્યિક કૃતિ લિત કતિ- સમાજ, ધર્મ અને સમયનાં બદલાવ સાથે મારી વાચના મૂકી છે. એરિસ્ટોટલ કહે છે તેમ કવિતા સમજાય એ અનેક રૂપ ધારણ કરતી હોય છે. કથાવસ્તુનાં આવાં સ્થિત્યંતરો પહેલાં સ્પર્શવી અનુભવાવી જોઈએ. અનુભૂતિના કેટલાંક પ્રદેશની સર્જક અને ભાવક પક્ષે પડકારરૂપ બનતા હોય છે. આ રૂપાંતરની આ વાચના . પ્રક્રિયામાં પ્રત્યેક કતિનું પોતાનું એક આગવું મહત્વ હોય છે. કોઈ ભારતીય સંસ્કૃતિનું પ્રાચીન મહાકાવ્ય રામાયણની વિવિધતા એક કતિના સર્જન અને ભાવનમાં અનેક ગૃહિતો કાર્યરત હોય છે. ભારતની સીમાને ઓળંગી બહાર સુધી પહોંચી છે. રામાયણ ઉચ્ચકક્ષાના સાહિત્યનું પ્રચ્છન્નતા એક એનું લક્ષણ છે કે જો એમાં પરંપરાની તુલનાત્મક ભૂમિકાએ વાત કરીએ છીએ ત્યારે એક જીવનનો સંદેશ હોય તો પણ તે વાચકને
| તરફ વાલ્મીકિ રામાયણ તો બીજી તરફ પ્રગટપણે સંભળાતો નથી. ઉપદેશના
આ અંકના દાવા
| તમિળ કવિ કમ્બનું રામાયણ, તત્વની બીજે છેડે આવી કલાકૃતિઓ | શ્રીમતી રીટાબેન ઉમંગભાઈ શાહ |
વિમલસુરિ પરંપરાનું જૈન રામાયણ એવા. હોય છે. જૈન સાહિત્યની ઘણી કૃતિઓ
અનેક કથાનકો મળે છે. કમ્બ ઉપદેશના તત્વથી બંધાયેલી છતાં | કુ. શૈલી ઉમંગભાઈ શાહ રામાયણનો પ્રભાવ થાઈલેન્ડ, કમ્બોડિયા કલાકૃતિની દૃષ્ટિએ ઉત્તમ નીવડી છે,
| આદિ પૂર્વશિયાના દેશોની રામકથા પર પણ સાંપ્રદાયિક્તાના સીમિત દ્રષ્ટિકોણને . વિ. ઝુબીન ઈમગભાઈ શાહ -
૧ | પડ્યો છે. જૈન પરંપરામાં પ્રાકૃત કારણે તે વિશાળ વાચક વર્ગ સુધી
ભાષામાં રામકથાનું નિરૂપણ અનેક કવિઓ દ્વારા થયું છે. થાઇ પહોંચી નથી. અહીં જૈન રામાયણની રસકીય ભૂમિકાએ ચર્ચા રામાયણમાં રામ વિષ્ણુનો અવતાર છે, થાઇ લોકોનું “રામકીર્તિ'કરવાનું નિરધાર્યું છે. એ માટે તુલનાત્મક અને વિશ્લેષણાત્મક રામાયણ કોઈ ધાર્મિક ગ્રંથ નથી. થાઇ વાચકોને મુખ્યત્વે યુદ્ધ અને અભિગમ સ્વીકાર્યો છે. કલાનું સર્જન નિહિત ભૂમિકાએ થતું હોય સીતાહરણ જેવી ઘટનાઓમાં રસ પડે છે, એટલે એમાં યુદ્ધકાંડ છે પછી વાચક પાસે એ કૃતિ બીજા અનેક સંદર્ભો સાથે ઉઘડે એ વધારે દીર્ઘ છે. રામ અને કૃષ્ણ ભારતીય, ધાર્મિક અને સંસ્કૃતિક શક્ય છે, સીતાનું પાત્ર માત્ર ધાર્મિક નહિ પરંતુ સાંસ્કૃતિક ભૂમિકા ચેતનાના પ્રતીક છે. આવા લોકપ્રિય મહાપુરુષોના નામ જૈન અને અને નારીવાદી દ્રષ્ટિકોણથી કેવાં પરિમાણો ધારણ કરે છે અને જૈનેતર ગ્રંથોમાં સમાનરૂપે જોવા મળે છે. જૈન મંતવ્ય મુજબના અને કૃતિની આગવી ઓળખ નીપજાવે છે એ દર્શાવાનો પ્રયત્ન કૃષ્ણ વૈદિક હિન્દુઓની માન્યતાના કૃષ્ણ કરતા ઘણા પ્રાચીન સમયમાં કર્યો છે. સંશોધન લેખમાં જૈન પરંપરાનાં રામાયણો, સીતાનું પાત્ર થઈ ગયા છે. જૈન ગ્રંથોમાં રામ એ મુનિસુવ્રત સ્વામી (૧૯ભા જૈન અને કૃતિની અન્યથી જુદી ઊભી થતી ભૂમિકાને ધ્યાનમાં રાખી તીર્થંકર)ના સમયમાં અર્થાત ઈ.સ.પૂર્વે. ૧૧૮૪૯૮૦ વર્ષ પહેલાં
• શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘ, ૯૨૬, પારેખ માર્કેટ, ૩૯, જે.એસ.એસ. રોડ, કેનડી બ્રીજ, ઓપેરા હાઉસ, મુંબઈ - ૦૪. ફોનઃ ૨૩૮૨૦૨૯૬ મો. ૯૧૩૭૭૨૭૧૦૯ • જુની ઑફિસ સ્થળ સૌજન્યઃ શ્રી મનીષભાઈ દોશીશી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘનો બૅન્ક A/c. 0039201 000 20280, બેન્ક ઓફ ઇન્ડિયા IFSC:BKID0000039 Website : www.mumbai-jainyuvaksangh.com email : shrimjys@gmail.com Web Editor : Hitesh Mayani-9820347990
(સપ્ટેમ્બર- ૨૦૧૮
પ્રqછgg