________________
૧૧૮
પ્રબુદ્ધ જીવન
તા. ૧૬-૧૦-૧૯
તો
પૂરું
શક્યા,
શ્રી અરવિંદ તથા શ્રી માતાજીનું જીવનદર્શન (ગતાંકથી ચાલુ)
માટે નહોતાં. એમનું ધ્યેય તે પ્રભુની પોતાની જ ચેતનાનું-સ્વયં શ્રી પિલ રિશાર અને શ્રીમતી રિશારે ૧૯૧૪ ની પંદરમી
સત, ચિત્ અને આનંદની ચેતનાનું, અતિમનસ ચેતનાનું પૃથ્વી ઓગસ્ટે શ્રી અરવિંદના જન્મદિવસે ‘આર્ય' માસિકની શરૂઆત
પર અવતરણ કરાવવાનું હતું, અને તેથી જ એમણે દેવોની સૃષ્ટિ ક્રી અને શ્રી અરવિંદના મહાન ગ્રન્થની પ્રાપ્તિ જેવા કે ‘યંગ
ઉતારવાની ના પાડી અને જરાય વિલંબ વગર શ્રી માતાજીએ સમન્વય', ‘દિવ્ય જીવન’, ‘વેદ રહસ્ય', ‘માનવ ‘એકતાને આદર્શ
ધ્યાનમાં બેસી, સમગ્ર સૃષ્ટિને વિખેરી નાખી. વિગેરે અદ્ભુત ગ્રન્થ, ‘આ’ ને પરિણામે જ માનવજાતિને મળી ૧૯૨૬ થી ૧૯૩૯ અને ત્યાર બાદ ૧૯૫૦ સુધીમાં આકા
મમાં જરૂરી ફેરફારો થતા રહ્યા. આ કામ કોઈ રોક્કસ માનસિક આ જ સમયે પહેલું વિશ્વયુદ્ધ શરૂ થયું. રિશાર દંપતીને
જનાને કારણે કે પહેલેથી નક્કી કરેલ તંત્રને કારણે અસ્તિત્વમાં ફ્રાન્સ પાછા જવું પડયું. બરાબર પાંચ વર્ષ બાદ ૧૯૨૦ માં વિશ્વ
આવ્યો નથી, પરંતુ ચેતનાની-તિ - તપસ ની - એક ક્રિયા દ્વારા યુદ્ધ થતાં જ પિતાને તથા પોતાના ગુરુને અધ્યાત્મ માર્ગ એક
જન્મ પામેલ છે, એટલે શરૂઆતમાં સાધના માટે એકલા સાધકોને જ છે તેવી પૂરી સમજણ સાથે મીરાં પોંડિચેરી પાછા આવ્યાં અને
જ પ્રવેશ મળત. ૧૯૩૮ માં શ્રી અરવિંદને અકસ્માત થયો અને કાયમ માટે ત્યાં જ રહી ગયાં.
પગનું હાડકું તૂટી ગયું. ત્યારથી ચેડા સાધકોને એમની અંગત
દેખરેખ માટે રખાયેલા હતાં. પછી જેમ જેમ સાધના આગળ. તે સમયે શ્રી અરવિંદ સાથે તેમના થોડા મિત્ર- શિષ્યો પણ વધી અને સાધકો પણ વધુ ને વધુ આવતા ગયા તેમ તેઓના ગસાધના કરતાં હતાં. ૧૯૧૪ થી જ મીરાંએ, પોતાની પ્રખર બાળકોને ભણવાને પ્રશ્ન આવ્યો. પૂર્ણયોગની સાધના એટલે સાધના વડે માં ભગવતીની ચેતના સાથેનું તાદામ્ય પ્રાપ્ત કર્યું શરીર, મન, પ્રાણના દિવ્ય રૂપાંતરની સાધના; આકામજીવનમાં હતું અને તેથી શ્રી અરવિંદના અવતારકાર્યને તેઓ બરાબર ઓળખી એને વ્યવહારુ રૂપ આપવાની સાધના; એટલે શ્રી માતાજીએ ગયાં હતાં. તેમણે તેમની દૈનિક જીવનની સંપૂર્ણ જવાબદારી ઉઠાવી
૧૯૪૩માં બાળકોની સર્વાગી કેળવણી માટે પણ બંદબત કર્યો. લીધી, એટલું જ નહીં, પરંતુ પોતાના હૃદયના પ્રેમથી અને મધુર- ભૌતિક જગતથી નિવૃત્તિ નહીં પણ સંસારમાં રહી પ્રવૃત્તિ કરતાં તાથી સૌનાં મન પણ જીતી લીધાં. ધીમે ધીમે ત્યાં રહેનાર સૌના
કરતાં આત્મસંયમ દ્વારા સતત આંતરવિકાસ અને તે માટે દિવ્યજીવનમાં વ્યવસ્થિતતા, સુંદરતા તેમ જ સુસંવાદિતા પર ઉતરી શકિતના આધારે પિતાના અંતરના સત્યની અભિવ્યકિત તે જ આવ્યા. આ સમયે પૃથ્વીના આધ્યાત્મિક ઇતિહાસમાં એક શાશ્વત
નિયમ; અને આને કારણે આશ્રમમાં અનેક પ્રવૃત્તિ શરૂ થઈ, જેમાં ઘડી બની આવી. શ્રી અરવિંદે મા ભગવતીની શકિતને મીરાંમાં અત્યારે પણ અંતેવાસીઓ કામ કરે છે. સક્રિય કરી, અને કરુણામયી મા ભગવતી પ્રભુને રસ્તે જનાર બાળકોને માર્ગ બતાવવા, મદદ કરવા નીચે ઊતરી આવ્યાં. પ્રભુને પામવાને
શાળા, મહાશાળા, પ્રયોગશાળા, ચિત્રશાળા, ક્રિડાંગણ, રસ્તો હવે સરળ બને. માનવની બાહ્ય ચેતનામાં, મા ભગવતીની
નાટયગૃહ, પુસ્તકાલયે, તરણકુંડો, બગીચાઓ, ખેતરો, ઉદ્યોગ, શકિતને આવિષ્કાર થયો અને મીરાં શ્રી માતાજી બન્યાં.
દવાખાનાઓ, દુકાને, ધોબીઘાટ તેમ જ સંગીત અને કળાના વિભાગે - શ્રી અરવિંદની ‘મા’ નામની નાની પુસ્તિકામાં મા ભગ
પણ અહીંયા છે. વતીના ચારે સ્વરૂપે મહેશ્વરી, મહાકાળી, મહાલક્ષ્મી અને મહા
આ બધો સમય શ્રી અરવિંદ પ્રભુના પ્રકાશના અવરોધક સરસ્વતી તેમ જ અતિમનસ કાર્ય માટે જરૂરી એવા સ્વરૂપની
આસુરિક તત્ત્વ સામે રાત અને દિવસ સ્થળ અને સૂમમાં રહી વાત આવે છે. શ્રી માતાજી આ સ્વરૂપે સહજ રીતે બની રહ્યાં.
લડતા રહ્યાં; અને તેથી જ બીજા વિશ્વયુદ્ધ વખતે એમણે જોયું, કે પૂર્ણ પૈગને પૂર્ણ સાક્ષાત્કાર કરવા તથા કરાવવા,
નાઝી હિટલરની પાછળ, પીઠબળ તરીકે આસુરી શકિત કામ કરી શ્રી માતાજીએ ૧૯૨૬ માં શ્રી અરવિંદ આશ્રમની સ્થાપના કરી.
રહી છે અને દિનપ્રતિદિન આગળ વધતી રહી છે ત્યારે દુનિયાભરમાંથી મનુષ્ય જ્ઞાન, ભકિત અને કર્મયોગનાં સમન્વય
એમણે એમને આધ્યાત્મિક પ્રવાહ મેકલાવી તે શકિતને પરાજિત દ્વારા પોતાના વ્યકિતત્વનું પ્રભુને સમર્પણ કરી, અતિમનસ સાક્ષા
કરી. જર્મનીની હાર થઈ. હિટલરે આપઘાત કર્યો. વિશ્વ અદૈવી ત્કારને પોતાનામાં મૂર્તસ્વરૂપ આપવા આશ્રમમાં આવવા લાગ્યા તથી બચી ગયું. અતિમનસનું અવતરણ સરળ બન્યું. અને આશ્રમનું સંચાલન કરતાં કરતાં શ્રી માતાજી અંતરની ઝંખના
૧૯૪૭ની ૧૫ મી ઑગસ્ટે શ્રી અરવિંદની વર્ષગાંઠને પ્રમાણે કાળક્રમે સમસ્ત વીનાં બાળકો ઉપર પ્રેમ વરસાવવા
દિવસે એમની પ્યારી ભારતમાતા સ્વતંત્ર બની. ભારતદેશ ભવિ- લાગ્યાં.
ધ્યમાં આખા વિશ્વના આધ્યાત્મિક ગુરુ પદે રહેશે એ પણ એમણે - ૧૯૨૬ની ૨૪મી નવેમ્બરે સાંજના ૬-૩૦ વાગે એક
જોયું. દિવ્ય ઘટના બની. સમૂહ ધ્યાન માટે સાધકોને બોલાવવામાં આવ્યા.
૧૯૫૦ માં શ્રી અરવિંદ જોયું કે પૃથ્વીના લેકો હજુ અતિશ્રી અરવિંદ તથા શ્રી માતાજી પણ ધ્યાનના રૂમમાં આવ્યા, ૪પ મિનિટ સુધી ધ્યાન ચાલ્યું. ઘણાને પોતાના પર ઊતરી આવા
મનસ ચેતના ઝીલવા તેમ જ સમજવા તૈયાર નથી, શકિતમાન
નથી અને છતાં એની ગતિ સક્રિય કરવી અતિ આવશ્યક છે ત્યારે દિવ્ય પ્રવાહને અનુભવ થયે. આ અતિમનસ ચેતના શ્રીકૃષ્ણની ચેતના હતી; અને તે શ્રી અરવિંદના દેહમાં સાકાર બની. આમ
તેમણે પોતાના સ્થળ દેહનું લક્ષણ વિસર્જન કર્યું અને સૂક્ષ્મમાં રહી અતિમનસના અવતરણ માટે, જે અતિમનસ ચેતનાનું અવતરણ
પૃથ્વીની ચેતના પર કામ કરવા લાગ્યાં. ખૂબ જ જરૂરી હતું તે બની આવ્યું.
દેહત્યાગ બાદ અતિમનસ પ્રકાશ તરત શ્રી માતાજીમાં ' ડા દિવસો પછી શ્રી અરવિંદ બહારની તમામ પ્રવૃત્તિ- ક્રિયમાણ થવા લાગે તેમ જ શ્રી અરવિંદના શરીરમાં ચાર દિવસ એમાંથી નિવૃત્ત થઈ ગયા. અતિમનસનું અવતરણ કરાવી પૃથ્વી સુધી રહ્યો. ઉપર તે સ્થાપવાની ભગીરથ સાધના જે શરીર અને શકિતની મર્યા
૧૯૫૬ની ૨૯ મી માર્ચે આશ્રમમાં ધ્યાનનો દિવસ હતો. દામાં રહીને કરવાની હતી તે માટે તેઓ સંપૂર્ણ એકાંતવાસમાં ચાલ્યા
બધા સાધકો ધ્યાન માટે પ્લે ગ્રાઉન્ડમાં ભેગા થયા હતા. શ્રી માતાજી ગયા; અને શ્રી માતાજી આશ્રમના ગુરુ, માર્ગદર્શક, સહાયક અને
પણ હતાં. ધ્યાનની ગહન નીરવતામાં તેમણે પોતાનું સુવર્ણમય. સૌથી વિશેષ તે, મમતામયી મા બન્યાં.
સ્વરૂપ જોયું. એમના હાથમાં એક સેનેરી હથોડે હતા. અતિઆ ભગીરથ સાધનાને પરિણામે અતિમનસની દેવેની ઝળા- મનસ પ્રકાશની આડે એક બારણું હતું. ક્ષણનાય વિલંબ વગર હળાં કરતી તેજોમય સુષ્ટિ પૃથ્વી પર ઊતરવા તૈયાર થઈ.
એમણે આ હથોડાથી બારણાના ભુક્કા લાવી દીધા અને સુવર્ણ
મય પ્રકાશ આખીય પૃથ્વી પર ફેલાઈ ગયો, એના કણકણમાં કોઈ શ્રી માતાજીને સૃષ્ટિસર્જનને મંત્ર મળે. આ દેવોની સૃષ્ટિ
ગયો. અતિમનસ ચેતનાને સાક્ષાત્કાર થયા. સમય જતાં તે એટલી તે અલૌકિક હતી કે જે એક્વાર પૃથ્વી પર સ્થપાય તે
પૃથ્વીની ચેતના સાથે ઓતપ્રેત થઈ ગઈ અને ૧૯૬૭ થી મનુતે જ સર્વોચ્ચ સૃષ્ટિ છે એમ લાગે. પરંતુ આનું પરિણામ એ આવે
ધ્યમાં કામ કરવા લાગી. કે એક સર્વશ્રેષ્ઠ ધર્મપંથ અસ્તિત્વમાં આવે. એક સંપ્રદાય બની જાય. શ્રી અરવિંદ વેગ અને સાધના કોઈ ધર્મના સંસ્થાપન
હતું શ્રી અરવિંદનું ભવ્ય બલિદાન. પૃથ્વીના મનુષ્ય
...
