________________
તા. ૧-૧૨-૭૯
ઝબુઝ કવન
યુરે૫–અમેરિકામાં કેળવણું યુરો૫, યુ. એસ. એ. અને કેનેડાના મારા દી પ્રવાસમાં સાથે લાગેલું દેવળ પણ હોય છે. યુરોપ અને અમેરિકાના શિક્ષણ મેં એક ઉપક્રમ ગોઠવ્યું હત: શાળા - કોલેજો અને યુનિવર્સિટી- સાથે ચર્ચ એક સામાન્ય ઘટના છે. પ્રજાકીય જીવનની શિસ્ત એમાં શકય હોય તેટલું રહેવાને, હાઈડલબર્ગ, બલિન, લેસ્ટર અને પરંપરા એ રીતે એ લોકો જાળવે છે.
ઓકસફર્ડ, વોશિગ્ટન જેવી યુનિવર્સિટીમાં જ્યાં જ્યાં મારાં પ્રવચન ગોઠવાયાં હતાં ત્યાં કે વિયેના, એથેન્સ, જીનીવા, સીઆટલ ન્યુર્ક વગેરે
એસ્ટ્રીઆ, જર્મની અને સ્વિન્ઝર્લેન્ડમાં જર્મન ભાષા બેલાય સ્થળોએ શકય બન્યું હતું ત્યાં યુનિવર્સિટીઓની શિક્ષણ પદ્ધતિઓ
છે. ફેંચ જેવી અન્ય ભાષાને પણ બહોળો ઉપયોગ થાય છે. યુ.કે, સમજવાનું અને શિક્ષણ કાર્ય જોવાનું મેં રાખેલું. કયારેક તે એક
યુ. એસ. એ. અને કેનેડામાં અંગ્રેજી ભાષાનો ઉપયોગ છે. આખો દિવસ પણ ગાળવાનું બનતું, કયારેક ચાર -છ ક્લાક જ હાથમાં
તેટલે યુરોપમાં નથી; પ્રમાણમાં ઘણો ઓછા છે. આ દેશમાં ૩ રહેતા. દરેક વિદ્યાપીઠમાંથી એમના અભ્યાસક્રમે, તેમનાં પ્રકટ
વર્ષના બાળકો કિંડરગાર્ટનમાં જાય છે. ૫ વર્ષનાં બાળકો પ્રાથમિક થતાં વીકલી, અન્ય રિપેર્ટસ- બુલેટીને, વગેરે લઈ લે અને પછી
શાળાઓમાં જાય છે, પછી તે Berusale (બરુસુલે) એટલે કે, નિરાંતે વાંચી લેતે.
ધંધાદારી (Professional) શાળામાં જાય છે. પછી
Matura (મારા) એટલે કે, મેટ્રિકમાં પ્રવેશે છે. ૧૧માં મને સમજાયું કે, પશ્ચિમે ઘણી મોટી શિક્ષણ સાધના કરી છે. વર્ષને “જીમ્નાસ્યો'' પણ કહે છે. ત્યાર બાદ કોલેજ શિક્ષણ ઈ. સ. ૧૩૮૬ માં હાઈડબલબર્ગ યુનિવર્સિટીની સ્થાપના થઈ. યુરો
થાય છે. ડોકટર થવા માટે ચાર વર્ષ બીજા થાય છે. પની કેટલીક વિદ્યાપીઠ સહેજે ચારસો - પાંચ વર્ષ પૂર્વે સ્થપાઈ હતી. ખાસ કરીને પુનર્જાગરણ યુગમાં અને તે પછી
- પશ્ચિમમાં બાળકો અઢારમે વર્ષે કાયદેસર મુકત ગણાય છે, યુરોપના જીવનમાં “ ક્લા - ધર્મ, સાહિત્ય વગેરેમાં જે વસંત
એટલે માં - બાપ તેમને મારી શકતા નથી. કે તેમના પર આધિસ્પર્શ થયો હતો તેનું સુપરિણામ એ વિદ્યાપીઠ છે. તત્ત્વજ્ઞાન
પત્ય ધરાવી શકતા નથી. આ દેશમાં જાતીયવૃત્તિઓ અંગેની કલા સાહિત્ય ઈતિહાસ આદિમાં તો આ પ્રજાએ અદભૂત કાર્ય
માન્યતાઓ મુકત અને શિથિલ સ્વરૂપની હોવાથી વિદ્યાર્થીઓ કર્યું જ છે. એટલી જ ઈચ્છાશકિતથી એ લોકો આજે વિજ્ઞાન અને
પ્રમાણમાં નાની ઉંમરમાં જાતીય વૃત્તિઓ વિશે જાણે છે. વળી યંત્ર વિદ્યાના વિષયમાં કાર્ય કરી રહ્યા છે. ઘણી ચીવટ અને સમ
આ દેશોમાં Sex-Pornography (જાતીયતા - અશ્લીલતા) • વશાન - યંત્ર વિદ્યાનું શિક્ષણ ત્યાં અપાય છે. કેળવણીમાં ti gli LHE ( 'Cow Boy' Dream Girl', 'Genesis ઓછું મહત્વ નથી. એ વાત ત્યાં સાવ સ્પષ્ટ છે. એટલે જે
વગેરે પ્રકટ થાય છે. ફિલ્મ દેખાડાય છે. તે ઉપરાંત નગ્નત કોઈ વિષયમાં વિદ્યાર્થી અભ્યાસ કરે છે તેમાં ખરેખર પારંગત
પ્રદશિત કરતી Nudiest Clubs જેવી ક્લબ કે જર્મન થવાની કંઈક સિદ્ધ કરવાની - જિજ્ઞાસા તેનામાં દેખાય છે. વળી
FRK (એફકાકા) જેવી મુકત વસ્ત્ર - સભ્યતા (Free Clothes પશ્ચિમ આર્થિક રીતે સમૃદ્ધ હોઈને ઘણીવાર પ્રાધ્યાપક - વિદ્યાર્થીનું
culture) છે. (Sex Inn) જેવી હોટેલે સામાન્ય ૧-૧૧ નું પ્રમાણ (Ratio) ત્યાં જણાય છે. આપણે ત્યાં
ઘટના છે. ત્યાં જાહેરમાં ચુંબન કરવું એ રોજિંદી રસમ જેવું છે. આથિક ટાંચા - સાધનને લીધે અને શિક્ષણને સાચું મહત્ત્વ સરકારી
એટલે ત્યાં વિદ્યાર્થીઓ જાતીય જીવન વિશે ઘણા મુકત છે. યુ. કે. માળખામાં કયારેય ન આપવાને લીધે આપણે પશ્ચિમ કરતાં અનેક
ની સરકાર આવતા વરસથી ગંભીર પણે જાતીય જીવન વિશે અભ્યાસરીતે વંચિત રહ્યાં છીએ. નબળું પ્રમાણ (Ratio), પ્રયોગશાળા
ક્રમ પણ તૈયાર કરી રહી છે. અતિ મુકત જાતીય જીવનને લીધે વગેરેમાં ઘણા જ પ્રાથમિક સાધને અથવા બહુ જ ટાંચાં સાધને,
આગળ જતાં નાગરિક જીવનમાં ત્યાંના સ્ત્રી-પુરુષે કયારેક નવી વૈજ્ઞાનિક સિદ્ધિઓને લાભ મેળવવામાંથી વંચિતપણું - આવા
કરુણતા અનુભવે છે. લગ્નજીવન ઘણીવાર કથળે છે. છૂટા કેટલાક અભાવથી આપણે મુશ્કેલી અનુભવીએ છીએ. ગરીબી
છેડા અતિ સામાન્ય પ્રસંગ છે. યુરોપ - અમેરિકાને સમાજ ગૃહઅને અભાવને લીધે કેળવણીની સંસ્થાઓમાં જડતા, અર્ધ
જીવનમાં સુખી નથી એટલે શાણપણ વગરને પણ લાગે અક્ષરતા, બાધાઈ પિકળ પંડિતાઈ અસૂયા જેવું આપણે ત્યાં છે. બાળકો અવૃદ્ધો કરુણ પરિસ્થિતિમાં જીવે છે. એ બધું વરતાય છે. પશ્ચિમમાં પુષ્કળ સગવડ છે. એ સમાજ
પણ ખરું છે. પણ એ સંસાર મીમાંસા વળી અન્ય સ્થળે થઈ શકે. Weg Werf Society Gesell Shaft Society - અહીં તે કહેવાનો એટલે જ ઉદ્દે શ છે, કે ત્યાં મુકત જાતીય જીવનની વાપરીને ફેંકી દેને કે, Affluent Society ને સમાજ છે. આબોહવા છતાં વિદ્યાર્થીઓ તે વિષે અતિ સભાન થઈ એમની પાસે એટલી પુષ્કળતા છે કે, કેળવણી માટે ગમે તેવા મેઘા
જતા નથી. ઊલટાનું, ઘણી ગંભીરતાથી અભ્યાસ કરે છે. એ લોકો ગો કરવાની, સાધનો વસાવવાની કે પ્રાધ્યાપકો રોકવાની તેમને Sex નું મહત્ત્વ જ કરતા નથી. વિજ્ઞાન અને રમતગમતોમાં
છે. સગવડ અને જિજ્ઞાસાએ એમની કેળવણીને સુદઢ પુષ્કળ રસ લે છે. એટલે ત્યાંના ટી. વી. કાર્યકમેકમાં વિજ્ઞાનની - "છે. એવું નહિં કે પશ્ચિમમાં બધું જ સ્વર્ગ છે. પ્રાધ્યા- શોધખાળો સાહસિક રમતગમતો - આઈસ હોકી, પર્વત - ચઢાણ પ.નાં અંદર અંદરની આછી ઈર્ષા, ભાષાના શિક્ષકની વિશ્વ
ફટબોલ, બોટિંગ - હરીફાઈ વગેરે તથા ફેકટસી આઈલેન્ડ વ્યાપી કરુણ બળતરા, વધુ ગ્રાંટસ મેળવવાની વૃત્તિ - આવું ઘણું
આદિ અનેક સાહસોના અચરજના કાર્યક્રમે દર્શાવાય છે. ત્યાં છે. છતાં ત્યાં શિક્ષકો અને વાલીઓના સંઘે શિક્ષકો અને
વિદ્યાર્થીઓ રજે રેજનું ભાગી લે છે. પરીક્ષા પહેલાં તેમને વિદ્યાર્થીઓની કાર્ય પ્રણાલિ, ત્યાંની સરકારનું કેળવણી અંગેનું
તૈયારીની રજાએ હોતી નથી. સમયની અને શિસ્તની સભાનતા વલણ - આ સર્વેએ ત્યાંની કેળવણીને ખરેખર અર્થપૂર્ણતા ઘણી સચવાય છે. કેળવણી એ ખૂબ જ આયોજિત વ્યવસ્થા તંત્ર છે. બક્ષી છે.
- યુ.કે. માં બાળક ૫ થી ૧૬ વર્ષ શાળામાં જાય છે. ૧૬ મા પછી
, જુનિયર કોલેજમાં; પછી વિદ્યાપીઠના શિક્ષણમાં જાય છે. યુ. હવે આપણે અમુક દેશેવાર કેવળણીનું માળખું જોઈ લઈએ એસ. એ. માં ૬ થી ૧૮ (સુધીમાં શાળાનું શિક્ષણ પૂરું કરી ૧૯ ગ્રીસમાં અને ઈટાલીમાં બાળક છઠ્ઠા વર્ષે શાળામાં જાય છે થી ૨૩ જે સમય ગાળા કોલેજ શિક્ષણમાં ગાળે છે. યુ. એસ. ધાવણાં છોકરાં માટે ઘોડિયાઘરની ઘણી સારી સગવડ હોય એ. માં એક વર્ષમાં બે સેમિસ્ટર હોય છે. ઉનાળાની રજા અઢી છે. ઈટાલીમાં આઠ ધોરણ સુધી ફરજિયાત અને મફત શિક્ષણ માસની હોય છે. શાળાઓમાં હોમ વર્ક પર ત્યાં ભાર આપતા છે. શાળાના સમય સવારે ૮-૦ થી બપોરના ૧-૦ લગી કે, નથી, પણ પરીક્ષાઓ યોજે છે. વિદ્યાર્થી પુસ્તક વાંચે છે. સાંજના ૪-૦૦ સુધી પણ હોય છે. જો બાળકને શાળામાં પિતાને ( Topics) પસંદ કરે છે. તેના પર સંશોધન કરે છે. ખોરાક લેવો હોય તો નગરપાલિકો તરફથી તેની સગવડ મળે છે, છે. પુસ્તકાલયમાં બેસે છે. દલીલે વિક્સાવે છે. એક નવમાથી બારમાં ધોરણ સુધીની શાળાને ‘સુપીરીઅર કૂલ’ કહે છે. સત્રમાં એક પેપર હોય છે. આ માર્કસ ગણવામાં આવે છે. વિદ્યાર્થીને તેનાથી આગળ અભ્યાસ કરવો હોય તે સ્પેશ્યલાઈઝડ છે. કેટલીક શાળાઓમાં બે સેમિસ્ટરને બદલે ત્રણ કવાર્ટર્સ ફેકલ્ટીમાં ટેકનિકલ, સાયન્સ, કોમર્સ, આટર્સ વગેરેમાં જવાનું રહે છે. હોય છે. એક વાર સેમિસ્ટર કે કવાર્ટર પાસ થઈ જાય પછી
આ અભ્યાસક્રમ છ થી આઠ વર્ષની હોય છે. શાળામાં નકશાઓ, ફરી ક્યારેય તે કરવાની રહેતી નથી. ભણવામાં નબળા વિદ્યાર્થીઓ * સાધને,' રમકડાં વગેરેની મુળ સગવડો મેં જોઈ. વાલીઓ માટે સહાય વર્ગ (Help Classes) હોય છે. શિક્ષકો કે - અને શિક્ષકો ખૂબ જ ધ્યાન આપે છે. દરેક ઘરમાં બાળકોને 'ઉચ્ચ વર્ગના વિદ્યાર્થીઓ આવા વર્ગો મર્સ ચલાવે છે. ટયુશન ' માટે અલગ અભ્યાસ ખંડની પણ સગવડ હોય છે. 'કોમેમાં મેં જેવું ખાસ કશું હોતું નથી. માર્કસ ટકાવારીમાં અપાતા નથી પણ ' સારી શાળાએ જોઈ ત્યારે ખૂબ રાજી થયા હતા. કેટલીક શાળાઓ તેને બદલે ગેઈડ માટે પોઈન્ટસ અપાય છે. વર્ષના ફલ રોઈડ
