________________
તા. ૧૬-૧૧-૭૯
અમુક જીવન
૧૩૫
નોબેલ પારિતોષિકવિતા ગ્રીક કવિ એલાઈટિસ વર્ષનું સાહિત્યનું નોબેલ પારિતોષિક મેળવનાર ૬૮ ની થિયોડોરાકિસે સંગીતમાં ઢાળી આપી છે. વિવેચકો ‘એકસીન • વયના ડિસિયસ એલાઈટિસનું નામ ભાગ્યે જ જાણીનું
એસ્ટી’ને ગ્રીક વિતાની એક સર્વોચ્ચ ઉપલબ્ધિ લેખે છે. થિકહી શકાય. વિવેચકોએ ભલે એમને ગ્રીસના અગ્રણી કવિ ગણાવ્યા છે, પરંતુ તેમના પિતાના કહેવા મુજબ છેલ્લાં વીસ વર્ષ જેટલા
ડોરાકિસે એની સંગીત લિપિની પ્રસ્તાવનામાં એને લોકોના Massસમયથી તેઓ સાહિત્યિક પારિતોષિકો અને માનચાંદથી દૂર રહ્યા
સ્તવન રૂપે અને ગ્રીક પ્રજાના એક પ્રકારના બાઈબલરૂપ ગણાવી છે. છે. તેઓ કહે છે : “વર્ષો વીતી રહ્યાં છે તેમ તેમ પ્રસિદ્ધિના
એલાઈટિસ કોઈ રાજકીય પક્ષમાં ભળ્યા નથી. તેમનાં વલણો ઝળહળાટથી હું વધુ ને વધુ ગભરાઉ છું. દુકાનની બારીના શોકેમાં મારી ચોપડીઓ જોઉં છું ત્યારે ય મને વિચિત્ર લાગણી જમણેરી કરતાં ડાબેરી વધુ છે, પણ પક્ષીય રાજકારણથી તેઓ થાય છે.
- અલિપ્ત રહ્યા છે. તેઓ કહે છે : “કવિ એ ક્રાંતિકારી છે પણ “મારી મહેચ્છા એટલી જ છે કે યુવાનને એક્લતા સાલે એ જે ક્રાંતિ સર્જે છે તે સમકાલીન રાજકીય પક્ષો અને જૂથોને ત્યારે તેમને મારા પુસ્તકો હાથવગાં હોય. આ પરોક્ષ અંગતા
અતિક્રમી જવી જોઈએ. કવિ તે મુકત અને કોઈ પણ વળસંપર્ક, એ કાયમી હોય તો મારે મન એનું સર્વોચ્ચ મહત્ત્વ છે. ગણોથી રહિત હોવો જોઈએ.” કવિતા એ સમય અને સડા - જર્જરતા સામેનું યુદ્ધ છે એમ હું
ગ્રીસ પરના વિદેશી આધિપત્યના – તેના સાંસ્થાનિક ગાળામાં માનું છું. મારા આવાસમાં એક્લવાય આ યુદ્ધ હું લડી રહ્યો છું
એલાઈટિસ મૂક રહ્યા હતા. આરંભમાં, અન્ય બૌદ્ધિકો સાથે એ જ મારો સંતોષ છે, ભલે જીતું યા ન છતું. ગુણવત્તા કરતાં
કશું જ પ્રગટ નહિ કરવાનું મેં ઠરાવ્યું હતું. હું ફ્રાન્સ ગમે. પણ જથ્થાને મહત્ત્વ આપતા આ ભૌતિક્નાદી જમાનામાં કવિતાને
થિયોડોરાકિસ ત્યાં આવ્યું અને મારું સ્થાન ગ્રીસમાં લોકોની વચ્ચે જ હું એવી વસ્તુ ગણું છું જે માનવીની આધ્યાત્મિક નીતિ
છે એવી મને પ્રતીતિ કરાવી. પાછા ફર્યા પછી ય મેં મૌન જાળવ્યું.” મત્તાનું જતન કરી શકે.”
એલાઈટિસને જન્મ ફીટમાં થયો હતો. છ ભાઈ - બહે- ગ્રીસની પ્રકૃતિનાં વિભિન્ન રૂપનું આ કવિએ મન ભરીને
નમાં તેઓ સૌથી નાના હતા. તેમનું કુટુમ્બ મૂળ લેમ્બોસ ટાપુથી - ગાન કર્યું છે. ટાપુઓ, સાગર, આકાશ, પર્વત, પુષ્પ અને સૌથી
આવ્યું હતું. તેમની ત્રણ વર્ષની વયે તેમના પિતા અને કાકાએ વધુ તે તડકાને એલાઈટિસે કાવ્યમાં ઝીલ્યો છે. પોતાની ક્વી
સાબુનું કારખાનું સ્થાપતાં તેઓ એથેન્સમાં સ્થિર થયાં. એલેતાના કેન્દ્રમાં સૂર્યને સ્થાપનાર એ પહેલા ગ્રીક કવિ છે. એટલે
ડેલિસ એ કૌટુમ્બિક નામ એ પછી કારખાના સાથે સદા વળગેલું તે એમનું હુલામણું નામ ઈલિયોપોટિસ એલાઈટિસ – સૂર્યને
રહેતાં, ડિસિયસે પિતાનું નામ બદલીને એલાઈટિસ રાખ્યું. પી ગયેલા એલાઈટિસ એવું પડયું છે. . પરંતુ એલાઈટિસની કવિતામાં પ્રકતિગાનથી ઘણું વિશેષ
એથેન્સની મધ્યમાં એક નાના બે રૂમના ફલેટમાં આ કવિ છે. એમના અન્ય સંદેશ માટે પ્રાકૃતિક પ્રક્રિયાઓને એમણે વાહન
વસે છે. દિવસે ઉંધે છે અને રાત્રે કામ કરે છે. જેનું હુલામણું બનાવી છે. હોમરથી માંડીને આજ સુધીના દેશના ઇતિહાસ અને
નામ ‘તડકો પીનાર છે, તે કવિ પોતાનું સર્જન રાત્રિના અંધારામાં સાહિત્યમાં જે ખરેખર અને તળપદું ગ્રીક છે તેના સત્ત્વને નીતારી
કરે છે એ જરા વિચિત્ર લાગે એવી વાત છે. તડકાથી લદબદ આપવાનું એલાઈટિસને ઉપક્રમ રહ્યો છે.
એજીઅન સમુદ્ર પરના પિતાના ગ્રીષ્મ પ્રવાસ દરમિયાન તેમના
મન પર અંકાઈ ગયેલાં ચિત્રોને તેઓ શબ્દોમાં ઊતારીને એ તેમણે ફ્રેન્ચ કવિઓના અનુવાદ કર્યા છે અને તેમની પોતાની
સફને ફરી માણે છે. કવિતાના સ્પેનીશ, રોમાનિયન અને સ્વીડીશ તરજમા થયા છે. અનુવાદ સંબંધમાં તેઓ કહે છે: “કાવ્ય જેમ ઉત્કૃષ્ટ તેમ તરજુમાં
હિંમતલાલ મહેતા માટે અઘરું. સામાન્ય કવિતાને વિદેશી ભાષામાં તરજુ કરવાનું
ચીવા વિશે કવિ સાથેની મુલાકાતને ઘણું સરળ છે. વળી તરજુમાનું કાવ્ય મૂળ ખરાબ કાવ્ય
‘ગાર્ડિયન માં આપેલ વૃત્તાંત. કરતાં વધુ સારું હોય એવું ય બને. એક સફળ “અનુવાદક” પિોતે ય સારો કવિ હોવો જોઈએ, જેને તરજુમ કરતો હોય તે કવિતાને ચાહક હોવો જોઈએ અને એ જે ભાષામાં લખાઈ હોય આગામી ચૂંટણી અંગે પરિસંવાદ તેનું ઊંડું જ્ઞાન તેને હોવું જોઈએ. આ બધું છતાં ય તેને સફળતા મળવી એ તો કેવળ નસીબને આધીન છે.
શ્રી મુંબઈ જન યુવક સંઘના ઉપક્રમે રવિવાર “હાલ્ડરીન અને ગ્રીક કવિ સેલોમેસને હું પ્રથમ હરોળમાં
તા. ૧૬-૧૨-૭૯ના રોજ સવારના ૯-૩૦ વાગ્યે ચોપાટી ઉપર
આવેલા બીરલા કીડા કેન્દ્રના સભાગૃહમાં “આગામી ચૂંટણી” મૂકે. સેલોમાસની મુશ્કેલી એ છે કે એને તરજુમામાં ઢાળી શકાતો અંગે એક પરિસંવાદનું નીચે પ્રમાણે આયોજન કરવામાં નથી. અંગ્રેજ કવિઓમાં સ્વપ્નદ્રા કવિ તરીકે વિલિયમ બ્લેકના આવ્યું છે. તથા ડિલન થોમસ, એલિયટ અને શેલીને હું પ્રશંસક છું. ફ્રેન્ચ
વકતાઓ:- . આલુ દસ્તુર કવિઓ પૈકી રિમબૉ અને માલામેં પ્રત્યે ઉંડે આદર ધરાવું છું.”
શ્રી હરીન્દ્ર દવે એલાઈટસની સૌથી ખ્યાત અને સૌથી વધુ પ્રશંસા પામેલી
આ પરિસંવાદનું પ્રમુખસ્થાન શ્રીયુત ચીમનલાલ ચકુભાઈ શાહ કૃતિ છે – એસીએન એસ્ટી. - Axion Esti – જેને અર્થ
શોભાવશે.
રસ ધરાવતા સૌ મિત્રોને સમયસર ઉપસ્થિત થવા પ્રેમભર્યું કંઈક આવો થાય છે - Worthwhile – એક સાર્થક ઉપક્રમ. નિમંત્રણ છે. ગ્રીસમાં એલાઈટિસના વાચકોનું વર્તુળ મર્યાદિત છે, પરંતુ
ચીમનલાલ જે. શાહ ‘એક્સીઓન એસ્ટી' તે કવિતા નહિ વાચતા લેકમાં પણ જાણીતી
' ' ,
. પી. શાહ,
મંત્રીઓ, છે. તેનું કારણ એ છે કે એ કાવ્યકૃતિને વિખ્યાત સંગીતકાર મિકિસ
