________________
શ્રી જ્ઞાનપંચમી પ્રવચન
૧પપ સભામાંથીઃ ના જી, એ સમયે કાંતો પ્રમાદ હોય કે શરીર સ્વસ્થ ન હોય, વાસ્તવમાં કહીએ તો જ્ઞાનપ્રાપ્તિનો ઉત્સાહ જ નથી હોતો.
મહારાજશ્રી આ વાત મેં પહેલેથી જ બતાવી દીધી છે ને? ઉત્સાહ વગર પ્રયત્ન નથી થતો. પરંતુ ઉત્સાહ હોવા છતાં પણ જ્ઞાનદાતા કરુણાવંત ગુરુનો સંયોગ મળતો નથી તો ઉત્સાહ મંદ પડી જાય છે. ૭. જ્ઞાનદાતા ગુરુદેવ મળી ગયા, પરંતુ જે વિષયનું અધ્યયન કરવાનું હોય, એ વિષયનું શાસ્ત્ર, ગ્રંથ - પુસ્તક ન મળે તો પણ અધ્યયન નથી થઈ શકતું. જો કે વર્તમાન સમયમાં આ સુવિધા તો મળી જ જાય છે. બેંગ્લોરમાં ગ્રંથ ન મળે તો બીજે દિવસે મદ્રાસથી આવી શકે છે, મદ્રાસમાં ન મળે તો મુંબઈથી આવી શકે છે. ગમે ત્યાંથી મંગાવી શકાય છે. ગમે તેમ કરો અધ્યયનમાં ઉપયોગી ગ્રંથ હોવો જરૂરી છે. ૮. જ્ઞાનદાતા છે, ગ્રંથ છે, પરંતુ અધ્યયન માટે ઉપયોગી નિવાસ જોઈએ! અધ્યયન
માટે સુયોગ્ય સ્થાન જોઈએ. ઉપયુક્ત સ્થાન એને કહે છે જયાં – આસપાસ હિંસા ન થતી હોય, – જયાં જન-કોલાહલ ન થતો હોય, - જયાં શાન્તિ હોય, પ્રસન્નતા હોય. - નૈસર્ગિક વાતાવરણ હોય.
આવા સ્થાને સારી રીતે અધ્યયન - અધ્યાપનકાર્ય થઈ શકે છે. ૯. આ તમામ બાબતો હોવા છતાં કોઈ એક સમવયસ્ક અને સમાન વિષયનું
અધ્યયન કરનાર સહાધ્યાયી હોવો જોઈએ. સહાધ્યાયી હોવાથી અધ્યયનમાં ઉત્સાહ વધે છે. કોઈવાર પ્રમાદ આવી જાય તો સહાધ્યાયી પ્રેરણા આપીને પ્રમાદ દૂર કરે છે. પ્રાપ્ત જ્ઞાનની અનુપ્રેક્ષામાં સહાયક બની શકે છે. જો કે સહાધ્યાયી પ્રમાદી, વ્યસની અને કષાયી તો ન જ હોવો જોઈએ. શાન્ત, સંયમી, ઉદ્યમી અને પ્રજ્ઞાવંત સહાધ્યાયી હોવાથી ખૂબ સારું જ્ઞાનોપાર્જન થઈ
શકે છે. ૧૦. દશમી વાત પહેલી વાત જેટલી જ મહત્ત્વપૂર્ણ છે. કહ્યું છે કે - શરીરમાં
વહુ સાથનમ્ એ રીતે આપણે પણ કહી શકીએ. શરીરમાં વધુ જ્ઞાનથનમ્ શરીર ધર્મનું પ્રથમ સાધન છે એ રીતે શરીર જ્ઞાનપ્રાપ્તિ માટે પ્રથમ સાધન છે.
Jain Education International 2010_03
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
