________________
શ્રી જ્ઞાનપંચમી પ્રવચન
૧પ૩ * જ્ઞાનની ઉપેક્ષા કરીને માત્ર જડ ધર્મક્રિયાઓ કરનાર અને ક્રિયાઓ કરીને મિથ્યા
અભિમાન ધારણ કરનારાઓએ જિનવચન કાન ખોલીને સાંભળી લેવાં જોઈએ. જ્ઞાન–ક્રિયાખ્યા મોત પહેલાં જ્ઞાન જોઈએ, પછી ક્રિયા કરવી જોઈએ. જિનેશ્વર ભગવંતોએ સાધુ-સાધ્વી, શ્રાવક-શ્રાવિકારૂપ ચતુર્વિધ સંઘને જે પંચાચારનું પાલન કરવાની આજ્ઞા આપી છે, એ પાંચ આચારોમાં પહેલો આચાર છે - જ્ઞાનાચાર ! પછી દર્શનાચાર, ચારિત્રાચાર, તપાચાર અને વિચાર જણાવ્યા છે. એથી જ્ઞાનની સર્વશ્રેષ્ઠતા પરિફુટ થાય છે. બીજી વાત - + આત્માનો મૂળ ગુણ જ્ઞાન છે. ક્રિયા નહીં પોતાના જ મૂળગુણને પ્રગટ કરવાનો પ્રયત્ન સર્વ પ્રથમ કરવો જોઈએ. જ્ઞાનપ્રાપ્તિના પુરુષાર્થથી જ જ્ઞાનગુણ પ્રકટ થાય છે. * એનો ફલિતાર્થ એ છે કે મોક્ષ પામવો છે, આત્માનું શુદ્ધ સ્વરૂપ પામવું છે, તો જ્ઞાન પ્રાપ્તિ અનિવાર્ય છે. મોક્ષનું મુખ્ય પ્રવેશદ્વાર Gateway of Moksha જ્ઞાન જ છે. "સ્નાતસ્યા” સ્તુતિમાં સાંભળો છો ને મોક્ષ મૂર્ત... જ્ઞાન મુખ્ય દ્વાર છે મોક્ષનું.
આ રીતે જ્ઞાનની મહત્તા સાંભળીને જ્ઞાનપ્રાપ્તિનો પુરુષાર્થ કરવાની ઈચ્છા મનમાં જાગે છે ને? પરંતુ જ્ઞાનપ્રાપ્તિની ઈચ્છા સરળતાથી ફળવતી બનતી નથી. જ્ઞાનપ્રાપ્તિ એટલે કે શાસ્ત્રજ્ઞાનની પ્રાપ્તિ પરસાપેક્ષ છે. જ્ઞાનપ્રાપ્તિનો પુરુષાર્થ દશ વાતોની અપેક્ષા રાખે છે ! જ્ઞાનપ્રાપ્તિમાં અપેક્ષિત ૧૦ વાતોઃ ૧. પહેલી વાત છે શરીરના આરોગ્યની. તમારું શરીર નીરોગી હશે તો જ અધ્યયન
કરી શકશો. પેટમાં દર્દ હોય, તાવ હોય, કોઈ ચોટ લાગી હોય, શરીરમાં પીડા છે, વેદના છે તો તમે અધ્યયન નહીં કરી શકો. એટલા માટે શરીરને નીરોગી તથા સશક્ત બનાવવું જોઈએ. હા, શરીર અશક્ત, કમજોર હશે તો તમે વધારે
સમય અધ્યયન નહીં કરી શકો. ૨. તમારું શરીર સ્વસ્થ છે, સશક્ત છે. પરંતુ બુદ્ધિ નહીં હોય, અથવા અલ્પબુદ્ધિ
હશે, તો પણ તમે શાસ્ત્રાભ્યાસ નહીં કરી શકો. જ્ઞાનપ્રાપ્તિ માટે પર્યાપ્ત બુદ્ધિ જોઈએ. ગુરુદેવ જે ભણાવે તેને સમજવાની, ગ્રહણ કરવાની અને ધારણા કરવાની બુદ્ધિ જોઈએ. એક બુદ્ધિ હોય છે સમજવાની અને બીજી બુદ્ધિ હોય છે યાદ રાખવાની. આ બંને પ્રકારની બુદ્ધિ જ્ઞાનપ્રાપ્તિ માટે જોઈએ. ગ્રહણશક્તિ અને સ્મરણશક્તિ દ્વારા મનુષ્ય સરળતાથી જ્ઞાનપ્રાપ્તિ કરી શકે છે.
Jain Education International 2010_03
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
